Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nils Rüberq Finzen (dan. Niels Ryberg Finsen; 15 dekabr 1860 – 24 sentyabr 1904) — Danimarkalı fizioloq və alim. 1903-cü il Fiziologiya və tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı.
| Nils Finzen | |
|---|---|
| Niels Ryeberg Finsen | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Farer adaları |
| Vəfat tarixi | (43 yaşında) |
| Vəfat yeri | Danimarka |
| Vətəndaşlığı | Danimarka |
| Elm sahəsi | Tibb |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Nils Finzen 1860-cı ildə Farer adalarında doğulmuşdur. İlk təhsilini orada aldıqdan sonra, Danimarkanın Herlufeholm şəhər məktəbinə qəbul edilmişdir. Lakin dərsə davamiyyəti zəif olduğundan valideynləri onu İslandiyaya göndərmişlər. Burada dərslərini yaxşı oxuyan Finzen, həm də əla atıcı kimi tanınmışdır. Lakin gələcək alim fiziki cəhətdən zəif olduğundan tez-tez xəstələnərmiş. Buna görə də o, həmin zamandan etibarən günəş şüalarının insan orqanizminə müsbət təsirini müşahidə etməyə başlamışdır. Finzen açıq havada daha çox vaxt keçirəndə özünü yaxşı hiss etməsi barədə sonralar yazırdı: "Buludlu havada günəşin çıxması ilə ətraf aləmin necə canlandığına fikir verin. Yatmış həşəratlar oyanacaq, kərtənkələ və ilanlar yuvalarından çıxıb özlərini günə verəcək, quşlar civildəşəcəklər. Elə insanlar da özlərini çiyinlərindən ağır yük atmış kimi hiss edəcəklər".
1882-ci ildə Kopenhagen Universitetinə daxil olan Finzen həmin dövrdən etibarən tibbi araşdırmalara başlamışdır. Lakin elə bu vaxtlar onun ciddi xəstə olduğu aşkar edilmişdir. Həkimlərin ilkin qənaətinə görə o, ürək çatışmazlığından əziyyət çəkirmiş. Lakin daha sonra Finzenin qara ciyər sirrozu xəstəsi olduğu müəyyənləşmişdir. Ağır xəstəliyə baxmayaraq o, universitet təhsilini başa vuraraq cərrahiya kafedrasının prorektoru vəzifəsinə təyin edilmişdir. Təəssüf ki, inkişaf edən xəstəlik onu əlil arabasına məhkum etmişdir. Finzen bu vəziyyətdə də xəstəliyə üstün gələrək, elmi araşdırmalarını davam etdirmişdir. Onun əsas tədqiqatları işığın terapevtik xüsusiyyətlərinə həsr olunmuşdur. Alim daha öncəki araşdırmalar nəticəsində aşkarlanmışdır ki, işıq bəzi bakteriyaların inkişafını dayandıra, hətta onları məhv edə bilər. Tədqiqatları apararkən günəş şüalarının müxtəlif heyvanlar üzərində təsirini qeydə almış, sonda bu şüaların terapevtik xüsusiyyətləri haqqında mülahizələr irəli sürmüşdür.
Alim tədqiqatlar nəticəsində "qırmızı filtr"dən keçirilmiş günəş işığının dəri yaralarının müalicəsində müsbət nəticələr verdiyini müşahidə etmiş və bunu elmi dairələrə bildirmişdir. Bu tədqiqatların nəticəsi təsdiqləndikdən sonra Finzen cərrahiyyə kafedrasındakı işindən uzaqlaşaraq həyatını tamamilə şüalanmanın tibbi xarakterlərini öyrənməyə həsr etmişdi. Öz tədqiqatlarının sərhədlərini genişləndirən alim, süni işıq mənbələrinin, əsasən də kömür lampalarının orqanizmə təsirlərini araşdırmağa başlamış və bu istiqamətdə işığın qurdeşənəyi xəstəliyinə (insanın xarici görünüşünü eybəcərləşdirən dəri xəstəliyi) yoluxmuş şəxslərə təsirini müşahidə etmək qərarına gəlmişdir. Finzen bu xəstələri hər gün 25 amperlik kömür lampalarının ultrabənövşəyi şüaları ilə 2 saat şüalandırmış və bir neçə aydan sonra onların vəziyyətinin yaxşılaşdığını təsdiqləmişdir. 1896-cı ildə Kopenhagen şəhərində Finzenin adını daşıyan İşıqla Müalicə İnstitutu yaradılmışdır. Bu institutda ultrabənövşəyi şüalarla müalicə yolları öyrənilirdi. Sonrakı beş il ərzində 800 nəfər üzərində aparılan müşahidələr onların 50%-nin tam, 45%-nin isə qismən sağaldığını aşkara çıxarmışdır.
1903-cü ildə Finzenin nailiyyətləri Nobel Komitəsi tərəfindən qiymətləndirilərək, "işıq şüalarının köməyi ilə xəstəliklərin, xüsusilə qurdeşənəyi xəstəliyinin müalicəsi sahələrindəki xidmətlərinə görə" tibb üzrə Nobel Mükafatına layiq görülmüşdür. Mükafatlandırma mərasimində çıxış edən Karolin İnstitutunun professoru Merner onun tədqiqatlarının elmi yeni zirvələrə qaldırdığını qeyd edərək, onların elm aləmində heç vaxt unudulmayacağını bildirmişdir. Finzen özü isə ağır xəstə olduğuna görə mərasimdə iştirak edə bilməmişdir.
Alim özünü müalicə etmək üçün müxtəlif üsullara əl atmış, pəhrizlərdən istifadə etmişdir. Bunların heç bir nəticə vermədiyini hiss edəndə isə öz evinin damında xüsusi otaq tikdirmiş və orada günəş vannaları qəbul etməyə başlamışdır. Lakin bu tədbirlər də müsbət nəticə verməmişdir. Nils Finzen 1904-cü il sentyabr ayının 24-də, elmi fəaliyyətinin qızğın şağında vəfat etmişdi. O, bir sıra elmi cəmiyyətlərə və universitetlərə fəxri doktor seçilmiş, Danneborq Ordeninə layiq görülmüş və Edinburq Universitetinin Kameron mükafatları ilə təltif edilmişdi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nils Ruberq Finzen dan Niels Ryberg Finsen 15 dekabr 1860 24 sentyabr 1904 Danimarkali fizioloq ve alim 1903 cu il Fiziologiya ve tibb uzre Nobel mukafati laureati Nils FinzenNiels Ryeberg FinsenDogum tarixi 15 dekabr 1860Dogum yeri Farer adalariVefat tarixi 24 sentyabr 1904 43 yasinda Vefat yeri DanimarkaVetendasligi DanimarkaElm sahesi TibbIs yeri Kopenhagen UniversitetiTehsili Kopenhagen UniversitetiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiNils Finzen 1860 ci ilde Farer adalarinda dogulmusdur Ilk tehsilini orada aldiqdan sonra Danimarkanin Herlufeholm seher mektebine qebul edilmisdir Lakin derse davamiyyeti zeif oldugundan valideynleri onu Islandiyaya gondermisler Burada derslerini yaxsi oxuyan Finzen hem de ela atici kimi taninmisdir Lakin gelecek alim fiziki cehetden zeif oldugundan tez tez xestelenermis Buna gore de o hemin zamandan etibaren gunes sualarinin insan orqanizmine musbet tesirini musahide etmeye baslamisdir Finzen aciq havada daha cox vaxt kecirende ozunu yaxsi hiss etmesi barede sonralar yazirdi Buludlu havada gunesin cixmasi ile etraf alemin nece canlandigina fikir verin Yatmis heseratlar oyanacaq kertenkele ve ilanlar yuvalarindan cixib ozlerini gune verecek quslar civildesecekler Ele insanlar da ozlerini ciyinlerinden agir yuk atmis kimi hiss edecekler 1882 ci ilde Kopenhagen Universitetine daxil olan Finzen hemin dovrden etibaren tibbi arasdirmalara baslamisdir Lakin ele bu vaxtlar onun ciddi xeste oldugu askar edilmisdir Hekimlerin ilkin qenaetine gore o urek catismazligindan eziyyet cekirmis Lakin daha sonra Finzenin qara ciyer sirrozu xestesi oldugu mueyyenlesmisdir Agir xesteliye baxmayaraq o universitet tehsilini basa vuraraq cerrahiya kafedrasinin prorektoru vezifesine teyin edilmisdir Teessuf ki inkisaf eden xestelik onu elil arabasina mehkum etmisdir Finzen bu veziyyetde de xesteliye ustun gelerek elmi arasdirmalarini davam etdirmisdir Onun esas tedqiqatlari isigin terapevtik xususiyyetlerine hesr olunmusdur Alim daha onceki arasdirmalar neticesinde askarlanmisdir ki isiq bezi bakteriyalarin inkisafini dayandira hetta onlari mehv ede biler Tedqiqatlari apararken gunes sualarinin muxtelif heyvanlar uzerinde tesirini qeyde almis sonda bu sualarin terapevtik xususiyyetleri haqqinda mulahizeler ireli surmusdur Alim tedqiqatlar neticesinde qirmizi filtr den kecirilmis gunes isiginin deri yaralarinin mualicesinde musbet neticeler verdiyini musahide etmis ve bunu elmi dairelere bildirmisdir Bu tedqiqatlarin neticesi tesdiqlendikden sonra Finzen cerrahiyye kafedrasindaki isinden uzaqlasaraq heyatini tamamile sualanmanin tibbi xarakterlerini oyrenmeye hesr etmisdi Oz tedqiqatlarinin serhedlerini genislendiren alim suni isiq menbelerinin esasen de komur lampalarinin orqanizme tesirlerini arasdirmaga baslamis ve bu istiqametde isigin qurdeseneyi xesteliyine insanin xarici gorunusunu eybecerlesdiren deri xesteliyi yoluxmus sexslere tesirini musahide etmek qerarina gelmisdir Finzen bu xesteleri her gun 25 amperlik komur lampalarinin ultrabenovseyi sualari ile 2 saat sualandirmis ve bir nece aydan sonra onlarin veziyyetinin yaxsilasdigini tesdiqlemisdir 1896 ci ilde Kopenhagen seherinde Finzenin adini dasiyan Isiqla Mualice Institutu yaradilmisdir Bu institutda ultrabenovseyi sualarla mualice yollari oyrenilirdi Sonraki bes il erzinde 800 nefer uzerinde aparilan musahideler onlarin 50 nin tam 45 nin ise qismen sagaldigini askara cixarmisdir 1903 cu ilde Finzenin nailiyyetleri Nobel Komitesi terefinden qiymetlendirilerek isiq sualarinin komeyi ile xesteliklerin xususile qurdeseneyi xesteliyinin mualicesi sahelerindeki xidmetlerine gore tibb uzre Nobel Mukafatina layiq gorulmusdur Mukafatlandirma merasiminde cixis eden Karolin Institutunun professoru Merner onun tedqiqatlarinin elmi yeni zirvelere qaldirdigini qeyd ederek onlarin elm aleminde hec vaxt unudulmayacagini bildirmisdir Finzen ozu ise agir xeste olduguna gore merasimde istirak ede bilmemisdir Alim ozunu mualice etmek ucun muxtelif usullara el atmis pehrizlerden istifade etmisdir Bunlarin hec bir netice vermediyini hiss edende ise oz evinin daminda xususi otaq tikdirmis ve orada gunes vannalari qebul etmeye baslamisdir Lakin bu tedbirler de musbet netice vermemisdir Nils Finzen 1904 cu il sentyabr ayinin 24 de elmi fealiyyetinin qizgin saginda vefat etmisdi O bir sira elmi cemiyyetlere ve universitetlere fexri doktor secilmis Danneborq Ordenine layiq gorulmus ve Edinburq Universitetinin Kameron mukafatlari ile teltif edilmisdi Istinadlar