Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nelli Zaks (alm. Nelly Sachs; 10 dekabr 1891[…] – 12 may 1970[…]) — alman şairə, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (Şmuel Yosef Aqnon ilə birlikdə) (1966).
| Nelli Zaks | |
|---|---|
| alm. Nelly Sachs | |
 | |
| Doğum adı | Leonie Sachs |
| Doğum tarixi | 10 dekabr 1891[…] |
| Vəfat tarixi | 12 may 1970[…](78 yaşında) |
| Vəfat səbəbi | bağıraq xərçəngi[d] |
| Fəaliyyəti | şair, dramaturq, tərcüməçi, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | alman dili |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Berlində doğulan yəhudi əsilli alman şairəsi Nelli Zaks iri mədən sahibi və ixtiraçı Vilyam Saksın qızı idi. Ailədə tək uşaq olan Nelli əvvəlcə evlərində özəl müəllimlərdən təhsil almış, sonra isə Berlinin imtiyazlı qız məktəbində oxumuşdu. O, kiçik yaşlarından qapalılığı, daxili dünyasına çəkilməsi ilə seçilirdi. Nelli ədəbiyyat və musiqi ilə maraqlanırdı, hətta bir müddət balerina olmaq fikrinə düşmüşdü. Yaşa dolandan sonra da qapalı həyat tərzini davam etdirmiş və ailə qurmamışdı. Bir sıra şeirləri gənc yaşlarında vurulduğu, müharibə dövründə faşist ölüm düşərgələrindən birində məhv edilən naməlum gəncə həsr olunmuşdur.
Nobel mükafatı laureatı Selma Laqerlöfün "Yest Belinq haqqında saqa" romanını 15 yaşında oxuyan Nelli Zaks müəllifə heyranlıq dolu məktub ünvanlamışdı. Beləliklə də, onların arasında Laqerlöfün ölümünə qədər, təxminən 35 il davam edən məktublaşma başlamışdı. Bu qiyabi tanışlığın üzərindən illər keçəndən sonra Nelli Zaks nasist Almaniyasındakı təqiblərdən və real ölüm təhlükəsindən məhz Selma Laqerlöfün yardımı ilə xilas ola bilmişdi.
Nelli mifoloji mövzular və təbiət təsvirləri ilə zəngin olan ilk şeirlərini 18 yaşında yazmışdı. Həmin dövrdə Avropada sürrealist və ekspressionist poeziya çox dəbdə olduğundan bu şeirlər məzmun və forma ənənəviliyi ilə hətta Stefan Sveyq kimi sənətkarların da diqqətini çəkə bilmişdi. Lakin müəllif özü sonralar heç vaxt ilk qələm təcrübələrinə önəm verməmiş, onları yeni kitablarına daxil etməmişdi.
Şeirləri 20-30-cu illərdə nüfuzlu nəşrlərə yol tapsa da, Nelli Zaks uzun müddət özünü şair hesab etmirdi. O, ədəbi aləmdən kənarda qalmağı daha üstün tuturdu. 1930-cu ildə atasının ölümündən sonra iki qadının — anası ilə özünün həyatı daha qapalı xarakter almışdı. Hitler hakimiyyətə gələndən sonra Zaks ailəsinin bəzi dostlarının izsiz-soraqsız yoxa çıxması bu qapalılığı daha da artırmışdı. Nelli Zaksın həmin dövrdə yəhudi və xristian mistikası, Əhdi-Ətiqdəki öncəgörmələr, Kabbala və xasidizmlə maraqlamnası təsadüfi sayılmamalıdır.
Yəhudilərə qarşı təqiblərin xüsusilə gücləndiyi 1940-cı ildə Nelli ilə anası Selma Laqerlöfün vasitəçiliyi sayəsində İsveç kral ailəsindən dəvət almış və Almaniyanı tərk edə bilmişdilər. Bu ərəfədə Laqerlöf vəfat etdiyindən uzun illər qiyabi əlaqə saxlasalar da, onların görüşləri baş tutmamışdı. Çətin maddi durumda qalan Nelli Zaks yalnız İsveç dilini öyrənməsi və bu dildən almancaya tərcümələri sayəsində özünün və anasının mütəvazi həyatını təmin edə bilmişdi.
Onun İsveçdə yazdığı şeirlər yəhudilərin ölüm düşərgələrində kütləvi məhvinə sakit, səssiz etiraz idi. Müəlifin "Ölüm məskənində" adlı ilk kitabı yalnız 1946-cı ildə Şərqi Almaniyada çap olunmuşdu. Bunun ardınca Nelli Zaksın "Ulduzların batması" (1949), "Sonra nə olacağını heç kim bilmir" (1957), "Qaçış və dəyişilmə" (1959) adlı poetik məcmuələri çıxmışdı.
Müharibədən sonra Nelli Zaks qələmini dram yaradıcılığında da sınamışdı. Onun "İsrailin əzabları haqqında misteriya" (1951) pyesinin qəhrəmanı adi küçə çəkməçisidir. Çəkməçi bütün pyes boyu gənc polyak qızını öldürən alman əsgərini axtarır. Əsər Almaniya səhnəsində uğurla tamaşaya qoyulmuşdu. İsveç bəstəkarı Mozes Perqament isə pyesin motivləri əsasında opera bəstələmişdi.
Almaniyanı tərk edəndən yalnız 20 il sonra Nelli Zaks tarixi vətənində yada düşmüşdü. 1960-cı ildə ona Anetta fon Droste Hollşofun adını daşıyan ədəbi mükafat təqdim olunmuşdu. Bir il sonra isə Dortmund şəhərinin hakimiyyət orqanları Nelli Zaks adına mükafat təsis etmişdi.
1966-cı ildə Nelli Zaks İsraildən olan yəhudi şairi Şmuel Yosef Aqnonla birlikdə ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatına layiq görülmüşdü. Mükafat ona "yəhudi xalqının taleyini tədqiq edən lirik və dramatik əsərlərinə görə" verilmişdi. İsveç Akademiyasının üzvü Anders Esterlinq təqdimat mərasimindəki çıxışında "yəhudi xalqının faciəvi fəryadlarının Nelli Zaksın əsərlərində müstəsna bir qüdrətlə səsləndiyini" bildirmiş, eyni zamanda yəhudi əsilli şairənin həmişə humanist mövqedə dayandığını, heç zaman revanşizm, nifrət və intiqam əhvali-ruhiyyəsinə uymadığını vurğulamışdı.
Nelli Zaks cavab nitqində Nobel mükafatı almasını şirin bir nağıla bənzətmişdi. Eyni zamanda "Aqnon İsrail dövlətini, mən isə yəhudi xalqının faciəsini təmsil edirəm", — sözlərini nitqinə əlavə etmişdi.
Həyatının sonuna qədər o, Stokholmda, iki otaqlı sadə mənzildə yaşamışdı. Anasının vəfatından sonra hətta öz məişətini qurmaq üçün heç bir hazırlığı olmayan bu uşaq təbiətli yaşlı qadının həyatı daha da ağırlaşmışdı.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Leonie (Nelly) Sachs (швед.). 1917.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nelli Zaks alm Nelly Sachs 10 dekabr 1891 12 may 1970 alman saire Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati Smuel Yosef Aqnon ile birlikde 1966 Nelli Zaksalm Nelly Sachs Dogum adi Leonie SachsDogum tarixi 10 dekabr 1891 1891 12 10 Vefat tarixi 12 may 1970 1970 05 12 78 yasinda Vefat sebebi bagiraq xercengi d Fealiyyeti sair dramaturq tercumeci yaziciEserlerinin dili alman diliUzvluyu Bavariya Incesenet Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBerlinde dogulan yehudi esilli alman sairesi Nelli Zaks iri meden sahibi ve ixtiraci Vilyam Saksin qizi idi Ailede tek usaq olan Nelli evvelce evlerinde ozel muellimlerden tehsil almis sonra ise Berlinin imtiyazli qiz mektebinde oxumusdu O kicik yaslarindan qapaliligi daxili dunyasina cekilmesi ile secilirdi Nelli edebiyyat ve musiqi ile maraqlanirdi hetta bir muddet balerina olmaq fikrine dusmusdu Yasa dolandan sonra da qapali heyat terzini davam etdirmis ve aile qurmamisdi Bir sira seirleri genc yaslarinda vuruldugu muharibe dovrunde fasist olum dusergelerinden birinde mehv edilen namelum gence hesr olunmusdur Nobel mukafati laureati Selma Laqerlofun Yest Belinq haqqinda saqa romanini 15 yasinda oxuyan Nelli Zaks muellife heyranliq dolu mektub unvanlamisdi Belelikle de onlarin arasinda Laqerlofun olumune qeder texminen 35 il davam eden mektublasma baslamisdi Bu qiyabi tanisligin uzerinden iller kecenden sonra Nelli Zaks nasist Almaniyasindaki teqiblerden ve real olum tehlukesinden mehz Selma Laqerlofun yardimi ile xilas ola bilmisdi Nelli mifoloji movzular ve tebiet tesvirleri ile zengin olan ilk seirlerini 18 yasinda yazmisdi Hemin dovrde Avropada surrealist ve ekspressionist poeziya cox debde oldugundan bu seirler mezmun ve forma eneneviliyi ile hetta Stefan Sveyq kimi senetkarlarin da diqqetini ceke bilmisdi Lakin muellif ozu sonralar hec vaxt ilk qelem tecrubelerine onem vermemis onlari yeni kitablarina daxil etmemisdi Seirleri 20 30 cu illerde nufuzlu nesrlere yol tapsa da Nelli Zaks uzun muddet ozunu sair hesab etmirdi O edebi alemden kenarda qalmagi daha ustun tuturdu 1930 cu ilde atasinin olumunden sonra iki qadinin anasi ile ozunun heyati daha qapali xarakter almisdi Hitler hakimiyyete gelenden sonra Zaks ailesinin bezi dostlarinin izsiz soraqsiz yoxa cixmasi bu qapaliligi daha da artirmisdi Nelli Zaksin hemin dovrde yehudi ve xristian mistikasi Ehdi Etiqdeki oncegormeler Kabbala ve xasidizmle maraqlamnasi tesadufi sayilmamalidir Yehudilere qarsi teqiblerin xususile guclendiyi 1940 ci ilde Nelli ile anasi Selma Laqerlofun vasiteciliyi sayesinde Isvec kral ailesinden devet almis ve Almaniyani terk ede bilmisdiler Bu erefede Laqerlof vefat etdiyinden uzun iller qiyabi elaqe saxlasalar da onlarin gorusleri bas tutmamisdi Cetin maddi durumda qalan Nelli Zaks yalniz Isvec dilini oyrenmesi ve bu dilden almancaya tercumeleri sayesinde ozunun ve anasinin mutevazi heyatini temin ede bilmisdi Onun Isvecde yazdigi seirler yehudilerin olum dusergelerinde kutlevi mehvine sakit sessiz etiraz idi Muelifin Olum meskeninde adli ilk kitabi yalniz 1946 ci ilde Serqi Almaniyada cap olunmusdu Bunun ardinca Nelli Zaksin Ulduzlarin batmasi 1949 Sonra ne olacagini hec kim bilmir 1957 Qacis ve deyisilme 1959 adli poetik mecmueleri cixmisdi Muharibeden sonra Nelli Zaks qelemini dram yaradiciliginda da sinamisdi Onun Israilin ezablari haqqinda misteriya 1951 pyesinin qehremani adi kuce cekmecisidir Cekmeci butun pyes boyu genc polyak qizini olduren alman esgerini axtarir Eser Almaniya sehnesinde ugurla tamasaya qoyulmusdu Isvec bestekari Mozes Perqament ise pyesin motivleri esasinda opera bestelemisdi Almaniyani terk edenden yalniz 20 il sonra Nelli Zaks tarixi veteninde yada dusmusdu 1960 ci ilde ona Anetta fon Droste Hollsofun adini dasiyan edebi mukafat teqdim olunmusdu Bir il sonra ise Dortmund seherinin hakimiyyet orqanlari Nelli Zaks adina mukafat tesis etmisdi 1966 ci ilde Nelli Zaks Israilden olan yehudi sairi Smuel Yosef Aqnonla birlikde edebiyyat sahesinde Nobel mukafatina layiq gorulmusdu Mukafat ona yehudi xalqinin taleyini tedqiq eden lirik ve dramatik eserlerine gore verilmisdi Isvec Akademiyasinin uzvu Anders Esterlinq teqdimat merasimindeki cixisinda yehudi xalqinin facievi feryadlarinin Nelli Zaksin eserlerinde mustesna bir qudretle seslendiyini bildirmis eyni zamanda yehudi esilli sairenin hemise humanist movqede dayandigini hec zaman revansizm nifret ve intiqam ehvali ruhiyyesine uymadigini vurgulamisdi Nelli Zaks cavab nitqinde Nobel mukafati almasini sirin bir nagila benzetmisdi Eyni zamanda Aqnon Israil dovletini men ise yehudi xalqinin faciesini temsil edirem sozlerini nitqine elave etmisdi Heyatinin sonuna qeder o Stokholmda iki otaqli sade menzilde yasamisdi Anasinin vefatindan sonra hetta oz meisetini qurmaq ucun hec bir hazirligi olmayan bu usaq tebietli yasli qadinin heyati daha da agirlasmisdi IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Leonie Nelly Sachs shved 1917 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax