Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Naxçıvan zərbxanası – erkən orta əsrlərdən Naxçıvan şəhərində fəaliyyətə başlamış sikkəkəsən zərbxana.
Mühit
Tarixi qaynaqlardan məlumdur ki, Naxçıvan şəhəri qədim zamanlardan mühüm ticarət və sənətkarlıq mərkəzi olmuşdur. Bu şəhər İranın, Gürcüstanın (xüsusilə bölgəsinin) bir sıra iri şəhərləri ilə, Qara dəniz limanları, Kiçik Asiya və Beynəlnəhreyndəki şəhərlərlə sıx ticarət əlaqələri saxlayırdı. Əmtəə istehsalının artımıvə ticarətin inkişafı pul dövriyyəsinin inkişafına da vüsət verirdi.
Tarixi
Naxçıvan şəhərində ilk zərbxana Sasani şahənşahı I Xosrov Ənuşirəvani – Adilin (531 – 579) hakimiyyətinin üçüncü ilində (534) təsis edildiyi bəllidir. Bu zərbxana, Azərbaycandakı ən qədim zərbxanalardan biri hesab olunur. Tarixçi – numizmat, prof. Y. A. Poxomovun fikrincə, əldə olunmuş, pəhləvi dilində “Naxç” işarəsi ilə kəsilmiş Sasani sikkələri Naxçıvan zərbxanasına məxsusdur.
Sasanilər
Naxçıvan zərbxanasında Sasani hökmdarlarından IV Hörmüz (579 – 590), (590 – 591), (591 – 628), (628), (628 – 629), (629), (631 – 632), (632), III Yezdəgird (632 – 651) və başqalarının adından gümüş dirhəmlər kəsilmişdir.
Səlcuqlular və Atabəylər
Numizmatik materiallardan aydın olur ki, Böyük İpək Yolu üstündə yerləşən Naxçıvanın Şərq – Qərb ticarət əlaqələrində əhəmiyyətli rolu, buranın özündə ticarətin və sənətkarlığın inkişafı XI – XII əsrlərdə Naxçıvan zərbxanasında İraq Səlcuq sultanlarının, o cümlədən Azərbaycan atabəylərinin (Şəmsəddin Eldəniz, Məhəmməd Cahan Pəhləvan, Qızıl Arslan, Özbək və s.) adından mis dirhəm və felslərin zərbinin daha da artmasına səbəb olmuşdur.
Monqol istilası
Monqol istilalarının (XIII əsr) ilk vaxtlarında Naxçıvan zərbxanasında “Uluq monqol ulusbəyi” yazısı ilə adsız gümüş dirhəmlər, Elxanilər dövründə (1256–1357) Hülakü xan və onun xələflərinin adlarından qızıl dinar, gümüş dirhəm və mis felslər, həmçinin Müzəffərilər, Cucilər, Cəlairilərin adından sikkələr zərb olunmuş, Əmir Teymurun “işğal zərbi” icra edilmişdir.
Səfəvilər
Naxçıvan zərbxanası Səfəvilər dövründə daha gərgin fəaliyyət göstərmiş, burada I İsmayıl (1501–1524), I Təhmasib (1524–1576), II İsmayıl (1576–1577), Məhəmməd Xudabəndənin (1578–1587) adlarından gümüş şahı və məhəmmədi adlı sikkələr, I Abbas (1587–1629) və onun xələflərinin adından gümüş abbası, məhəmmədi və şahı adlı pullar zərb olunmuşdur.
Səfəvi–Osmanlı müharibələri Naxçıvan zərbxanasının da fəaliyyətinə təsir göstərmiş, burada Osmanlı sultanlarının adlarından “işğal zərbi” icra edilmişdi. Naxçıvan zərbxanası Azərbaycan xanlıqları dövründə də fəaliyyətini davam etdirmiş və burada adsız gümüş sikkələr, abbası və mis felslər zərb edilmişdir.
Sikkə zərbi
İbtidai insanlar pul vasitəsi kimi əmək və ov alətlərindən, silah, mal-qaradan, balıq, xəz, ərzaq məhsullarından, bəzək əşyalarından, metal külcələrdən istifadə etmişlər. Neolit dövründən (e.ə.VIII-VII minilliklər) başlayaraq Dəclə, Fərat, Nil, Amudərya, Sırdərya, Hind, Qanq, Xuanxe, Yantsı, Kür və Araz çayları, həmçinin Urmiyə gölü hövzəsində məskunlaşmış tayfalar arasında ticarətdə mübadilə vasitəsi kimi xam və emal edilmis daş alətlərdən (obsidian və çaxmaqdaşı), kauri (qarnıyarıq), mineral daşlardan hazırlanmış muncuqlardan, tunc dövründən (e.ə.IV minillik) başlayaraq isə tunc qolbaqlardan, ox ucluqlarından, toksinlərdən (saxsı jetonlar) istifadə edilmişdir. Naxçıvanın neolit, eneolit və tunc dövrü abidələrindən onlarla bu tip maddi-mədəniyyət nümunələri aşkar olunub.
Qədim Naxçıvan tayfalarının metalla tanışlığından sonra istehsal vasitələri sürətlə inkişaf etməyə başlayır. Əmtəə mübadiləsinin xarici əlaqələri və sərhədləri xeyli gerıişlənir ki, bunlar da e.ə. II-I minilliklərin ayrıcında ayrı-ayrı əşyaların, yaxud məhsulların ümumi ekvivalent – pul rolu oynadığı ticarətə çevrilir.
E.ə.VIII əsrin əvvəllərində Egey dənizi hövzəsində – Lidiya və Yunanıstanda ilk metal pullar meydana çıxır. E.ə. VII əsrdə Lidiya hökmdarı Qiqes (Quqqu) elektradan (qızıl və gümüş qatışığı) sikkələr zərb etdirir. Onun varisi Krezin dövründə (e.ə. 560-546 illər) dövriyyəyə qızıl pullar buraxılır. Lidiya pul sistemi tezliklə Yunan ada dövlətlərinə də yayılır.
Azərbaycan tarixinə aid ən qədim sikkələr Albaniya dövlətinə aiddir. Təxminən 2300 yaşı olan bu pulların bir üzündə Makedoniyalı Aleksandrın (bənzətmə təsviri), digər üzündə isə taxtda oturmuş, bir əlində qartal, digər əlində əsa tutmuş Zevsin təsviri verilib.
Araşdırmalar sübut edir ki, Naxçıvan şəhərində sikkə zərbinin ən azı 1500 il yaşı vardır. Eramızın III əsrində Atropatena və Albaniya əraziləri Sasanilər tərəfindən işğal olunur. Naxçıvan şəhəri Sasanilərin inzibati mərkəzlərindən birinə çevrilir. Numizmatik materiallar arasında Sasanilərə məxsus üzərində “Naxçıvan” yazılan gümüş draxmalar vardır.
İbtidai insanlar pul vasitəsi kimi əmək və ov alətlərindən, silah, mal-qaradan, balıq, xəz, ərzaq məhsullarından, bəzək əşyalarından, metal külcələrdən istifadə etmişlər. Neolit dövründən (e.ə.VIII-VII minilliklər) başlayaraq Dəclə, Fərat, Nil, Amudərya, Sırdərya, Hind, Qanq, Xuanxe, Yantsı, Kür və Araz çayları, həmçinin Urmiyə gölü hövzəsində məskunlaşmış tayfalar arasında ticarətdə mübadilə vasitəsi kimi xam və emal edilmis daş alətlərdən (obsidian və çaxmaqdaşı), kauri (qarnıyarıq), mineral daşlardan hazırlanmış muncuqlardan, tunc dövründən (e.ə.IV minillik) başlayaraq isə tunc qolbaqlardan, ox ucluqlarından, toksinlərdən (saxsı jetonlar) istifadə edilmişdir. Naxçıvanın neolit, eneolit və tunc dövrü abidələrindən onlarla bu tip maddi-mədəniyyət nümunələri aşkar olunub.
Qədim Naxçıvan tayfalarının metalla tanışlığından sonra istehsal vasitələri sürətlə inkişaf etməyə başlayır. Əmtəə mübadiləsinin xarici əlaqələri və sərhədləri xeyli gerıişlənir ki, bunlar da e.ə. II-I minilliklərin ayrıcında ayrı-ayrı əşyaların, yaxud məhsulların ümumi ekvivalent – pul rolu oynadığı ticarətə çevrilir.
Zaman keçdikcə insanlar əmtəə mübadiləsini metal sikkələrlə əvəz etməyə başlayırlar. E.ə.VIII əsrin əvvəllərində Egey dənizi hövzəsində – Lidiya və Yunanıstanda ilk metal pullar meydana çıxır. E.ə.VII əsrdə Lidiya hökmdarı Qiqes (Quqqu) elektradan (qızıl və gümüş qatışığı) sikkələr zərb etdirir. Onun varisi Krezin dövründə (e.ə. 560-546 illər) dövriyyəyə qızıl pullar buraxılır. Lidiya pul sistemi tezliklə Yunan ada dövlətlərinə də yayılır.
Hələlik Azərbaycan tarixinə aid ən qədim sikkələr Albaniya dövlətinə aiddir. Təxminən 2300 yaşı olan bu pulların bir üzündə Makedoniyalı Aleksandrın (bənzətmə təsviri), digər üzündə isə taxtda oturmuş, bir əlində qartal, digər əlində əsa tutmuş Zevsin təsviri verilib.
Araşdırmalar sübut edir ki, Naxçıvan şəhərində sikkə zərbinin ən azı 1500 il yaşı vardır. Eramızın III əsrində Atropatena və Albaniya (Müasir Şimali və Cənubi Azərbaycan) əraziləri Sasanilər tərəfindən işğal olunur. Naxçıvan şəhəri Sasanilərin inzibati mərkəzlərindən birinə çevrilir. Numizmatik materiallar arasında Sasanilərə məxsus üzərində “Naxçıvan” yazılan gümüş draxmalar vardır.
Şah I İsmayılın (1501-1524-cü illər) sikkələri 70-dən çox zərbxananı-şəhəri təmsil edir. Səfəvi şahlarından I İsmayılın (1501-1524), Süleyman şahın (1666-1694), Sultan Hüseynin (1694-1722-ci illər), II Təhmasibin (1722-1732-ci illər) Naxçıvanda, I Təhmasib (1524-1576) və Məhəmməd Xudabəndənin (1578-1587-ci illər) Ordubadda zərb edilmiş gümüş şahı və abbasıları vardır.
İstinadlar
- R. A. Məmmədov – Naxçıvan şəhərinin tarixi oçerki (orta əsrlər dövrü), Bakı, 1977, səh 36 - 43
- А. Раджабли – Нумизматика Азербайджана, Баку, 1977, ст. 123
- А. Раджабли – Нумизматика Азербайджана, Баку, 1977, ст. 125
- Е. А. Похомов – Монеты «Нахчавана», Az. SSR EA – nın Xəbərləri, 1949, № 5
- А. Раджабли – Нумизматика Азербайджана, Баку, 1977, ст. 46
- А. Раджабли – Нумизматика Азербайджана, Баку, 1977, ст. 83
- R. A. Məmmədov – Naxçıvan şəhərinin tarixi oçerki (orta əsrlər dövrü), Bakı, 1977, səh 158
- А. Раджабли – Нумизматика Азербайджана, Баку, 1977, ст. 85
- Rəcəbli Ə. Azərbaycan sikkələri. Bakı, Xalq Bank, 2012, s.42-43.
- Раджабли А. Монетное дело Азербайджанского государства Сефевидов 2023-06-12 at the Wayback Machine. Баку, «Зия», 2014, с.209.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Naxcivan zerbxanasi erken orta esrlerden Naxcivan seherinde fealiyyete baslamis sikkekesen zerbxana 1578 ci ilde Naxcivan zerbxanasinda kesilmis sikke Azerbaycan Tarix Muzeyinin kolleksiyasl MuhitTarixi qaynaqlardan melumdur ki Naxcivan seheri qedim zamanlardan muhum ticaret ve senetkarliq merkezi olmusdur Bu seher Iranin Gurcustanin xususile bolgesinin bir sira iri seherleri ile Qara deniz limanlari Kicik Asiya ve Beynelnehreyndeki seherlerle six ticaret elaqeleri saxlayirdi Emtee istehsalinin artimive ticaretin inkisafi pul dovriyyesinin inkisafina da vuset verirdi TarixiNaxcivan seherinde ilk zerbxana Sasani sahensahi I Xosrov Enusirevani Adilin 531 579 hakimiyyetinin ucuncu ilinde 534 tesis edildiyi bellidir Bu zerbxana Azerbaycandaki en qedim zerbxanalardan biri hesab olunur Tarixci numizmat prof Y A Poxomovun fikrince elde olunmus pehlevi dilinde Naxc isaresi ile kesilmis Sasani sikkeleri Naxcivan zerbxanasina mexsusdur Sasaniler Naxcivan zerbxanasinda Sasani hokmdarlarindan IV Hormuz 579 590 590 591 591 628 628 628 629 629 631 632 632 III Yezdegird 632 651 ve basqalarinin adindan gumus dirhemler kesilmisdir Selcuqlular ve Atabeyler Numizmatik materiallardan aydin olur ki Boyuk Ipek Yolu ustunde yerlesen Naxcivanin Serq Qerb ticaret elaqelerinde ehemiyyetli rolu buranin ozunde ticaretin ve senetkarligin inkisafi XI XII esrlerde Naxcivan zerbxanasinda Iraq Selcuq sultanlarinin o cumleden Azerbaycan atabeylerinin Semseddin Eldeniz Mehemmed Cahan Pehlevan Qizil Arslan Ozbek ve s adindan mis dirhem ve felslerin zerbinin daha da artmasina sebeb olmusdur Monqol istilasi Monqol istilalarinin XIII esr ilk vaxtlarinda Naxcivan zerbxanasinda Uluq monqol ulusbeyi yazisi ile adsiz gumus dirhemler Elxaniler dovrunde 1256 1357 Hulaku xan ve onun xeleflerinin adlarindan qizil dinar gumus dirhem ve mis felsler hemcinin Muzefferiler Cuciler Celairilerin adindan sikkeler zerb olunmus Emir Teymurun isgal zerbi icra edilmisdir Sefeviler Naxcivan zerbxanasi Sefeviler dovrunde daha gergin fealiyyet gostermis burada I Ismayil 1501 1524 I Tehmasib 1524 1576 II Ismayil 1576 1577 Mehemmed Xudabendenin 1578 1587 adlarindan gumus sahi ve mehemmedi adli sikkeler I Abbas 1587 1629 ve onun xeleflerinin adindan gumus abbasi mehemmedi ve sahi adli pullar zerb olunmusdur Sefevi Osmanli muharibeleri Naxcivan zerbxanasinin da fealiyyetine tesir gostermis burada Osmanli sultanlarinin adlarindan isgal zerbi icra edilmisdi Naxcivan zerbxanasi Azerbaycan xanliqlari dovrunde de fealiyyetini davam etdirmis ve burada adsiz gumus sikkeler abbasi ve mis felsler zerb edilmisdir Sikke zerbiIbtidai insanlar pul vasitesi kimi emek ve ov aletlerinden silah mal qaradan baliq xez erzaq mehsullarindan bezek esyalarindan metal kulcelerden istifade etmisler Neolit dovrunden e e VIII VII minillikler baslayaraq Decle Ferat Nil Amuderya Sirderya Hind Qanq Xuanxe Yantsi Kur ve Araz caylari hemcinin Urmiye golu hovzesinde meskunlasmis tayfalar arasinda ticaretde mubadile vasitesi kimi xam ve emal edilmis das aletlerden obsidian ve caxmaqdasi kauri qarniyariq mineral daslardan hazirlanmis muncuqlardan tunc dovrunden e e IV minillik baslayaraq ise tunc qolbaqlardan ox ucluqlarindan toksinlerden saxsi jetonlar istifade edilmisdir Naxcivanin neolit eneolit ve tunc dovru abidelerinden onlarla bu tip maddi medeniyyet numuneleri askar olunub Qedim Naxcivan tayfalarinin metalla tanisligindan sonra istehsal vasiteleri suretle inkisaf etmeye baslayir Emtee mubadilesinin xarici elaqeleri ve serhedleri xeyli geriislenir ki bunlar da e e II I minilliklerin ayricinda ayri ayri esyalarin yaxud mehsullarin umumi ekvivalent pul rolu oynadigi ticarete cevrilir E e VIII esrin evvellerinde Egey denizi hovzesinde Lidiya ve Yunanistanda ilk metal pullar meydana cixir E e VII esrde Lidiya hokmdari Qiqes Quqqu elektradan qizil ve gumus qatisigi sikkeler zerb etdirir Onun varisi Krezin dovrunde e e 560 546 iller dovriyyeye qizil pullar buraxilir Lidiya pul sistemi tezlikle Yunan ada dovletlerine de yayilir Azerbaycan tarixine aid en qedim sikkeler Albaniya dovletine aiddir Texminen 2300 yasi olan bu pullarin bir uzunde Makedoniyali Aleksandrin benzetme tesviri diger uzunde ise taxtda oturmus bir elinde qartal diger elinde esa tutmus Zevsin tesviri verilib Arasdirmalar subut edir ki Naxcivan seherinde sikke zerbinin en azi 1500 il yasi vardir Eramizin III esrinde Atropatena ve Albaniya erazileri Sasaniler terefinden isgal olunur Naxcivan seheri Sasanilerin inzibati merkezlerinden birine cevrilir Numizmatik materiallar arasinda Sasanilere mexsus uzerinde Naxcivan yazilan gumus draxmalar vardir Ibtidai insanlar pul vasitesi kimi emek ve ov aletlerinden silah mal qaradan baliq xez erzaq mehsullarindan bezek esyalarindan metal kulcelerden istifade etmisler Neolit dovrunden e e VIII VII minillikler baslayaraq Decle Ferat Nil Amuderya Sirderya Hind Qanq Xuanxe Yantsi Kur ve Araz caylari hemcinin Urmiye golu hovzesinde meskunlasmis tayfalar arasinda ticaretde mubadile vasitesi kimi xam ve emal edilmis das aletlerden obsidian ve caxmaqdasi kauri qarniyariq mineral daslardan hazirlanmis muncuqlardan tunc dovrunden e e IV minillik baslayaraq ise tunc qolbaqlardan ox ucluqlarindan toksinlerden saxsi jetonlar istifade edilmisdir Naxcivanin neolit eneolit ve tunc dovru abidelerinden onlarla bu tip maddi medeniyyet numuneleri askar olunub Qedim Naxcivan tayfalarinin metalla tanisligindan sonra istehsal vasiteleri suretle inkisaf etmeye baslayir Emtee mubadilesinin xarici ela qeleri ve serhedleri xeyli geriislenir ki bunlar da e e II I minilliklerin ayricinda ayri ayri esyalarin yaxud mehsullarin umumi ekvivalent pul rolu oynadigi ticarete cevrilir Zaman kecdikce insanlar emtee mubadilesini metal sikkelerle evez etmeye baslayirlar E e VIII esrin evvellerinde Egey denizi hovzesinde Lidiya ve Yunanistanda ilk metal pullar meydana cixir E e VII esrde Lidiya hokmdari Qiqes Quqqu elektradan qizil ve gumus qatisigi sikkeler zerb etdirir Onun varisi Krezin dovrunde e e 560 546 iller dovriyyeye qizil pullar buraxilir Lidiya pul sistemi tezlikle Yunan ada dovletlerine de yayilir Helelik Azerbaycan tarixine aid en qedim sikkeler Albaniya dovletine aiddir Texminen 2300 yasi olan bu pullarin bir uzunde Makedoniyali Aleksandrin benzetme tesviri diger uzunde ise taxtda oturmus bir elinde qartal diger elinde esa tutmus Zevsin tesviri verilib Arasdirmalar subut edir ki Naxcivan seherinde sikke zerbinin en azi 1500 il yasi vardir Eramizin III esrinde Atropatena ve Albaniya Muasir Simali ve Cenubi Azerbaycan erazileri Sasaniler terefinden isgal olunur Naxcivan seheri Sasanilerin inzibati merkezlerinden birine cevrilir Numizmatik materiallar arasinda Sasanilere mexsus uzerinde Naxcivan yazilan gumus draxmalar vardir Sah I Ismayilin 1501 1524 cu iller sikkeleri 70 den cox zerbxanani seheri temsil edir Sefevi sahlarindan I Ismayilin 1501 1524 Suleyman sahin 1666 1694 Sultan Huseynin 1694 1722 ci iller II Tehmasibin 1722 1732 ci iller Naxcivanda I Tehmasib 1524 1576 ve Mehemmed Xudabendenin 1578 1587 ci iller Ordubadda zerb edilmis gumus sahi ve abbasilari vardir IstinadlarR A Memmedov Naxcivan seherinin tarixi ocerki orta esrler dovru Baki 1977 seh 36 43 A Radzhabli Numizmatika Azerbajdzhana Baku 1977 st 123 A Radzhabli Numizmatika Azerbajdzhana Baku 1977 st 125 E A Pohomov Monety Nahchavana Az SSR EA nin Xeberleri 1949 5 A Radzhabli Numizmatika Azerbajdzhana Baku 1977 st 46 A Radzhabli Numizmatika Azerbajdzhana Baku 1977 st 83 R A Memmedov Naxcivan seherinin tarixi ocerki orta esrler dovru Baki 1977 seh 158 A Radzhabli Numizmatika Azerbajdzhana Baku 1977 st 85 Recebli E Azerbaycan sikkeleri Baki Xalq Bank 2012 s 42 43 Radzhabli A Monetnoe delo Azerbajdzhanskogo gosudarstva Sefevidov 2023 06 12 at the Wayback Machine Baku Ziya 2014 s 209 Hemcinin baxNaxcivan seherinin tarixi Numizmatika