Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
XII-XIII əsrlərdə Naxçıvan vilayətinin şimalında Eldəniz hökmdarlarının xanımlarına məxsus mülklər yerləşirdi. Dəbil istiqamətində gedən yollar üzərində yerləşən bu mülklər sonrakı dövrlərdə xüsusilə XVI-XVII əsrlərdə elə “Xatın mülkləri” kimi xatırlanmış və “Məvaziyi-xatın” adlandırılmışdır .
| Məvazixatun nahiyəsi | |
| Məvazixatun nahiyəsi | |
|---|---|
 Azərbaycan bəylərbəyliyinin Naxçıvan ölkəsi (XVI-XVII əsrin əvvəlləri) | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Vilayət | Naxçıvan |
| Salınma tarixi | XII - XVIII əsrlər |
| Milli tərkibi | Azərbaycan türkləri |
Eldənizlər dövründə bu mülklərdə çoxlu karvansaralar tikilmiş və onların bəzilərinin qalıqları günümüzə qədər qalmışdır. Bu fakt isə bizə əski Oğuz-Səlcuq adətlərini xatırladır . F.Sümər “Oğuzlar” kitabında yazır ki, karvansaralar, xəstəxanalar və körpülər kimi dini səciyyə daşımayan çoxlu əsərlər tikdirənlər arasında Səlcuq xanədanına mənsub xatınların olması da maraqlıdır. Hətta İranda karvansaraların əsasən və ya daha çox Səlcuq sultanlarının qızları tərəfindən inşa edildiyi sanılırdı .
A.Bağırovun irəli sürdüyü ehtimala görə nahiyənin adı 1225-1229-cu illərdə Naxçıvanın hakimi olmuş Qızıl Arslanın arvadı Xatına məxsus kəndləri əhatə edən ərazinin adı ilə bağlı yaranmışdır .
Sözün birinci hissəsindəki “Məvazi” - “mevzi” sözü əski Osmanlı türkcəsindən “mövqe”, “mənzil”, “yer” kimi tərcümə edilir. “Xatın” isə Eldənizlərdə saraya xanımlarını ifadə etmək üçün işlədilmişdir. Məvaziyi-Xatın nahiyəsi şimaldan və qərbdən Dərələyəz, şərqdən Dərəşahbuz, cənubdan Mülki-Arslanlı nahiyələri ilə həmsərhəd olmuşdur. Hesablamalara görə XVI əsrdə bu nahiyənin ərazisi, təqribən, 243 kvadratkilometrə bərabər olmuşdur .
Osmanlı idarəçiliyi (1587-1603) dövründə Naxçıvan sancağının tərkibinə daxil olmuş nahiyə 8 kənd, 2 məzrəədən ibarət olmuşdur. , Sultanbəy, Ağxaç, Oğbin, , Degin, İtqıran, Almalı (Dərələyəz) kəndləri, Aydaş, Qızılca məzrəələri bu nahiyənin tərkib hissələri idi XVIII əsrin 20-ci illərində Naxçıvan sancağına tabe olan daha bir nahiyə olan Məvaziyi-Xatın nahiyəsinin ərazisi 181 km2 idi. Bu nahiyəyə daxil olan kəndlər XX əsrin 20-ci illərin sonlarına qədər Naxçıvan MSSR-in tərkibində olsa da, 1929-cu ildə beynəlxalq Moskva və Qars müqavilələrinin ziddinə olaraq Ermənistana verilmişdir . Bu nahiyə cənubdan Dərəşahbuz nahiyəsi, qərbdən və şimaldan Dərələyəz nahiyəsi, şərqdən və şimali-şərqdən Sisiyan nahiyəsi ilə həmsərhəd idi. Nahiyənin tərkibinə 9 kənd – Livis, İtqıran, Degin, Oğbin, Sas, Almalı, Kürədiz, Ağxaç və Soltanbəy kəndləri daxil idi. XVIII əsrin ortalarından etibarən isə nahiyəyə aid olan ərazilər Naxçıvan mahalının tərkibinə daxil edilmişdir.
1590-cı il tarixli “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri” nahiyəyə bu kəndlər daxil idi.
- Livis (?) kəndi
- Sultanbəy kəndi
- Ağxaç kəndi
- Oğbin kəndi
- Gürədiz kəndi
- Dekin kəndi
- Aydaş məzrə`əsi
- İtqıran kəndi.
- Almalıq kəndi
- Qızılca məzrə`əsi
1728 ci ildə nahiyəyə bu kəndlər daxil idi.
- Degin kəndi. Gəlir: 300 ağça
- Oğbin kəndi. Gəlir: 3.910 ağça
- Gürədiz kəndi. Gəlir: 4.755 ağça
- Ağxaç kəndi. Gəlir: 6.170 ağça
İstinadlar
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. Araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri akademik Z.Bünyadov və H.Məmmədov. Bakı:Elm, 1996, 184 s.
- Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı), Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s.
- Sümər F. Oğuzlar. Bakı:Yazıçı, 1992, 432 s
- Bağırov A. Naxçıvanın oykonimləri (1590-2007-ci illərin məlumatları əsasında). Bakı:Nurlan,2008, 336 s.
- Əliyev İ. Naxçıvan bölgəsi Səfəvilər dövründə. Bakı: Elm və təhsil, 2014, 224 s.
- Babayev S. Naxçıvan Muxtar Respublikasının coğrafiyası. Bakı:Elm, 1999, 298 s.
- 1590-cı il tarixli “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri”
Mənbə
- Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı), Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s. 2017-07-31 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
XII XIII esrlerde Naxcivan vilayetinin simalinda Eldeniz hokmdarlarinin xanimlarina mexsus mulkler yerlesirdi Debil istiqametinde geden yollar uzerinde yerlesen bu mulkler sonraki dovrlerde xususile XVI XVII esrlerde ele Xatin mulkleri kimi xatirlanmis ve Mevaziyi xatin adlandirilmisdir Mevazixatun nahiyesiMevazixatun nahiyesiAzerbaycan beylerbeyliyinin Naxcivan olkesi XVI XVII esrin evvelleri Olke AzerbaycanVilayet NaxcivanSalinma tarixi XII XVIII esrlerMilli terkibi Azerbaycan turkleri Eldenizler dovrunde bu mulklerde coxlu karvansaralar tikilmis ve onlarin bezilerinin qaliqlari gunumuze qeder qalmisdir Bu fakt ise bize eski Oguz Selcuq adetlerini xatirladir F Sumer Oguzlar kitabinda yazir ki karvansaralar xestexanalar ve korpuler kimi dini seciyye dasimayan coxlu eserler tikdirenler arasinda Selcuq xanedanina mensub xatinlarin olmasi da maraqlidir Hetta Iranda karvansaralarin esasen ve ya daha cox Selcuq sultanlarinin qizlari terefinden insa edildiyi sanilirdi A Bagirovun ireli surduyu ehtimala gore nahiyenin adi 1225 1229 cu illerde Naxcivanin hakimi olmus Qizil Arslanin arvadi Xatina mexsus kendleri ehate eden erazinin adi ile bagli yaranmisdir Sozun birinci hissesindeki Mevazi mevzi sozu eski Osmanli turkcesinden movqe menzil yer kimi tercume edilir Xatin ise Eldenizlerde saraya xanimlarini ifade etmek ucun isledilmisdir Mevaziyi Xatin nahiyesi simaldan ve qerbden Dereleyez serqden Deresahbuz cenubdan Mulki Arslanli nahiyeleri ile hemserhed olmusdur Hesablamalara gore XVI esrde bu nahiyenin erazisi teqriben 243 kvadratkilometre beraber olmusdur Osmanli idareciliyi 1587 1603 dovrunde Naxcivan sancaginin terkibine daxil olmus nahiye 8 kend 2 mezreeden ibaret olmusdur Sultanbey Agxac Ogbin Degin Itqiran Almali Dereleyez kendleri Aydas Qizilca mezreeleri bu nahiyenin terkib hisseleri idi XVIII esrin 20 ci illerinde Naxcivan sancagina tabe olan daha bir nahiye olan Mevaziyi Xatin nahiyesinin erazisi 181 km2 idi Bu nahiyeye daxil olan kendler XX esrin 20 ci illerin sonlarina qeder Naxcivan MSSR in terkibinde olsa da 1929 cu ilde beynelxalq Moskva ve Qars muqavilelerinin ziddine olaraq Ermenistana verilmisdir Bu nahiye cenubdan Deresahbuz nahiyesi qerbden ve simaldan Dereleyez nahiyesi serqden ve simali serqden Sisiyan nahiyesi ile hemserhed idi Nahiyenin terkibine 9 kend Livis Itqiran Degin Ogbin Sas Almali Kurediz Agxac ve Soltanbey kendleri daxil idi XVIII esrin ortalarindan etibaren ise nahiyeye aid olan eraziler Naxcivan mahalinin terkibine daxil edilmisdir 1590 ci il tarixli Irevan eyaletinin mufessel defteri nahiyeye bu kendler daxil idi Livis kendi Sultanbey kendi Agxac kendi Ogbin kendi Gurediz kendi Dekin kendi Aydas mezre esi Itqiran kendi Almaliq kendi Qizilca mezre esi 1728 ci ilde nahiyeye bu kendler daxil idi Degin kendi Gelir 300 agca Ogbin kendi Gelir 3 910 agca Gurediz kendi Gelir 4 755 agca Agxac kendi Gelir 6 170 agcaIstinadlarIrevan eyaletinin icmal defteri Arasdirma tercume qeyd ve elavelerin muellifleri akademik Z Bunyadov ve H Memmedov Baki Elm 1996 184 s Kelbizade E Naxcivanin tarixi cografiyasi XII XVIII esrin I yarisi Naxcivan Ecemi 2016 200 s Sumer F Oguzlar Baki Yazici 1992 432 s Bagirov A Naxcivanin oykonimleri 1590 2007 ci illerin melumatlari esasinda Baki Nurlan 2008 336 s Eliyev I Naxcivan bolgesi Sefeviler dovrunde Baki Elm ve tehsil 2014 224 s Babayev S Naxcivan Muxtar Respublikasinin cografiyasi Baki Elm 1999 298 s 1590 ci il tarixli Irevan eyaletinin mufessel defteri MenbeKelbizade E Naxcivanin tarixi cografiyasi XII XVIII esrin I yarisi Naxcivan Ecemi 2016 200 s 2017 07 31 at the Wayback Machine