Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Məhəmməd Əli (ing. Muhammad Ali; doğum adı Kassius Marsellus Kley, ing. Cassius Marcellus Clay) — boks tarixçiləri, idman mütəxəssisləri, keçmiş və indiki boksçular və boks azarkeşləri tərəfindən "Bütün zamanların ən böyük boksçusu" olaraq qəbul edilən, ağır çəkidə çıxış etmiş afro-amerikan və irland əsilli əfsanəvi peşəkar ABŞ boksçusu. Dünya Boks Federasiyasının rəsmi səhifəsində bu sözlər yazılmışdır:"Səs birliyi ilə Məhəmməd Əli bütün zamanların gəlmiş keçmiş və gələcək ən böyük boksçusudur". Həmçinin, Məhəmməd Əli dünyada ikonlaşmış xarakterdir. İnsan hüquqları müdafiəçisi və ABŞ-də ilk İslam Təşkilatının liderlərindən biri olmuşdur, eyni zamanda şairdir.
Məhəmməd Əli | |
|---|---|
| Muhammad Ali | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ləqəbləri | |
| Çəkisi | ağır (98 kq) kq |
| Boyu | 6 ft 4 düym (193 cm) |
| Qol açılışı | 78 düym (198 cm) |
| Vətəndaşlığı |  ABŞ |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Luisvil, Kentukki, ABŞ |
| Vəfat tarixi | (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | Arizona, ABŞ |
| Dəfn yeri |
|
| Stili | |
| Duruşu | sağ |
| Məşqçisi | |
| Nəticələri | |
| Döyüş | 61 |
| • İlk | 29 oktyabr 1960 |
| • Son | 11 dekabr 1981 |
| Qələbə | 56 |
| Nokautla | 37 |
| Məğlubiyyət | 5 |
| Heç-heçə | 0 |
| Natamam | 0 |
| Döyüş kəməri | |
| Döyüş kəməri | "WBA","WBC","NYSAC","RING" |
| Məhəmməd Əli | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, 1960-cı ildə Romada keçirilən XVII Yay Olimpiya Oyunlarında orta ağır çəkidə (81 kq) boks yarışlarının qalibi olmuşdur. jurnalının açıqladığı "Tarixin ən dahi 100 şəxsiyyəti" arasında adı olan yeganə idmançıdır. Məşhur BBC kanalının apardığı sorğulara və araşdırmalara əsasən Məhəmməd Əli Adolf Hitler, Albert Eynşteyn və Makedoniyalı İsgəndər kimi şəxsiyyətləri geridə qoyaraq bəşər tarixinin ən çox tanınan və bilinən insanı seçilmişdir. Belə ki, Məhəmməd Əlini dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən, Afrikanın ən geridə qalmış yerlərinədək hər kəs tanıyır və sevir. Əli dahi riyaziyyatçı Albert Eynşteyn ilə birliktə XX əsrin ən önəmli siması kimi qəbul edilib və yüz illiyin ikonu seçilib. Məşhur "NEWSWEEK" nəşri Məhəmməd Əlini "İnsanlıq tarixinin ən təsiredici 50 adamı" sırasında ilk 10-luqda göstərib. Məhəmməd Əli ESPN tərəfindən idman tarixin ən yaxşı idmançısı seçilib. O bu siyahıda Maykl Cordan, Lui Armstronq, Tayqer Vuds, Dieqo Maradona və kimi əfsanəvi idmançıları geridə qoyub.
Məhəmməd Əlinin ən məşhur və az qala əfsanəyə çevrilən deyimlərindən biri də bu olmuşdur: Əsla mənə yaxşı olduğumu söyləməyin. Çünki mən ən yaxşıların da yaxşısıyam.
Qeyd etmək lazımdır ki, Məhəmməd Əlinin sayəsində boksa nifrət edən qadınların belə boksa marağı yaranmışdır, artıq qadınlar da Əlinin döyüşlərini izləməyə gəlir və hər gün Əlinin evinə qadın azarkeşlərindən davamlı olaraq eşq məktubları göndərilirdi.
Müasir boksun əksər taktikaları Məhəmməd Əliyə məxsusdur. Məhəmməd Əlidən sonra gələn Lennoks Lüis,Larri Holms, Evander Holifild, Mayk Tayson, Sugar Ray Leonard, Pernell Whitaker, Roy Jones, Manny Pacquiao, Floyd Mayweather, Vladimir Kliçko, Vitali Kliçko və.s kimi onlarla əfsanəvi boksçu və hazırkı, yeni dünya çempionları Tyson Fury, Deontay Wilder və Anthony Joshua məhz Əlidən bəhrələndiklərini, ondan ilham aldıqlarını dəfələrlə bildirmişlər.
Məhəmməd Əli 3 qat dünya çempionu tituluna yiyələnən ilk ağırçəkili boksçu kimi də tarixə keçmişdir. Əli həmçinin, 3 dəfə Mütləq Dünya Çempionu adına sahib çıxmış yeganə boksçudur.
1964-1966, 1974-1978-ci illərdə ağır çəkidə mütləq dünya çempionu. 1974-1978-ci illərdə WBC, 1967, 1974-1978, 1978-ci illərdə WBA versiyası üzrə dünya çempionu olmuşdur.
Məhəmməd Əli karyerası boyunca dörd dəfə noqdaun vəziyyətinə düşsə də heç vaxt nokautla məğlub olmayıb. Məhəmməd Əli boks tarixində ən sürətli ağırçəkili boksçu kimi qəbul edilib. Məhəmməd Əli və məşhur döyüş sənəti ustası Brüs Linin zərbə sürətləri eyni olub, saniyənin 1/20-i. Əlinin yumruq zərbəsinin ağırlığı isə təxminən 1 tona bərabər olmuşdur. Qapalı məkan üçün satılmış biletlərin sayına görə də rekord hələ ki Məhəmməd Əliyə məxsusdur - 63 315 bilet. 1978-ci ildə Leon Spinsklə ilk döyüşündə telereportaj zamanı reklamın 1 saniyəsi 3000 $ olub (Amerika rekordu). Əli boks tarixində ən çox qazanc əldə etmiş 10 boksçudan biridir. Dahi boksçunun hazırkı sərvəti 80 milyon dollar dəyərində qiymətləndirilir.
Günümüzdə də dünyanın ən məşhur universitetlərinin əksəriyyətində "Məhəmməd Əlinin həyat fəlsəfəsi və prinsipləri" adlı seminarlar keçirilməktədir. 21 illik karyerası ərzində həmişə təkrarladığı "Bütün zamanların ən güclü boksçusu mənəm" sözünü hər dəfə təsdiq edərək, "Ümumdünya Boks Federasiyası" tərəfindən boks tarixinin ən yaxşı boksçusu olaraq elan edilmişdir.
Döyüş stili
"Kəpənək kimi uçaram, arı kimi sancaram" - bu dillər əzbəri olmuş əfsanəvi cümlə demək olar ki, Məhəmməd Əlinin döyüş stilini aydın şəkildə əks etdirir. Çoxlarının fikrincə Məhəmməd Əlinin rinqdəki hərəkətlərində və reflekslərində bir "mistika" mövcud idi, sanki hansısa bir sehrli qüvvə ona bu inanılmaz sürəti verirdi, Əli çox özünə arxayın şəkildə zərbələrdən yayınır, rəqibi ilə açıq aşkar "məzələnirdi", bu bir insan övladının bacarıqlarından daha üstün idi. Tarix boyu heç bir boksçu bu tərzdə döyüşə bilməmişdir. Yüngül və orta çəkilərdə Əlinin boksa gətirdiyi bu taktika ilə döyüşmək qismən mümkündürsə də, ağır çəkidə bu stildə döyüşmək mütəxəssislərin fikrinə görə ölümə bərabərdir.
Həyatı
Əsl adı Kassius Marsellus Kley olan əfsanəvi boksçu Məhəmməd Əli 1942-ci il yanvar ayının 17-də ABŞ-nin Kentukki əyalətində anadan olub. Kleyin atası reklam sahəsində çalışıb, anası isə evdar qadın olub. Metodist kilsəsinin üzvü olan atası öz həyat yoldaşına oğullarını anasının istəyinə görə yetişdirməyə - Baptist kilsəsinə aparmağa icazə verirdi.
Kasius 12 yaşında olarkən onun velosipedini oğurlayırlar. Tez tədbir görmək qərarına gələn kiçik Kley cəld polis idarəsinə yollanır. O, polis zabiti, eyni zamanda boks müəllimi olan Joy Martinə müraciət edərək, xuliqanın dərhal həbs edilərək, yaxşıca əzişdirilməsini tələb edir. Polis zabiti ona bunu edə bilmək üçün əvvəlcə bu işi bacarmağın lazım olduğunu bildirir. Artıq növbəti gün Kasius Martinin boks zalında məşq edirdi. Beləliklə boksla məşğul olmağa başlayan Kley bir neçe ay ərzində artıq ştatlar arası keçirilən məşhur "Qızıl Əlcək" turnirinin qalibi olur. Daha sonra da 5 dəfə bu titulu qazanan Kley hələdə həvəskar boksçular arasında bu turnirin 6 dəfə qalibi olan yeganə boksçudur. Əli 1960-cı ildə Romada keçirilən Olimpiya oyunların da ilk böyük qələbəsini qazanır. Burada o, turnirin qızıl medallarına layiq görülür. Əli "Olimpiya Oyunları" tarixində ən gənc Olimpiya Çempionu olan boksçu kimi tarixdə qalmaqdadır (cəmi 18 yaşında). Məhəmməd Əli 1960-cı ilədək həvəskar karyerası ərzində keçirdiyi 105 döyüşün 100 də qələbə qazanaraq yalnız 5 döyüşdə məğlub olub. 1960-cı ildən 18 yaşlı Əli artıq peşəkar rinqdə döyüşməyə başlayır.
Məhəmməd Əlinin olimpiya qızılı və Ohio çayı əfsanəsi
1960-cı ildə Roma Olimpiyadasında qızıl medal qazanan 18 yaşlı Məhəmməd Əli vətəninə döndükdən sonra doğma şəhəri olan Luisvilldə kafelərin birinə girmək istəyərkən onu qara dərili olduğu üçün içəri buraxmırlar. İrqçiliyin bu dərəcəyə gəlib çatması Əlini çox hiddətləndirir, axı o Olimpiya oyunlarında ABŞın bayrağını ən yüksəyə qaldırmış və himnini bütün dünyaya eşitdirmişdi. Bu hadisədən olduqca təsirlənən Məhəmməd Əli öz qızıl medalını Luisvill şəhərin çayına atır. Əlinin olimpiya qızılı hələdə Ohio çayının dərin sularını bəzəyir və hər il milyonlarla turist dahi "Boks Kralı"nın olimpiya medalının üzdüyü Ohio çayını görmək üçün Luisvill şəhərinə üz tutur. 1996-cı il Atlanta Olimpiya Oyunlarının mənşəlini alovlandırmaq məhz əfsanəvi Məhəmməd Əliyə həvalə olunmuşdur. Xeyli sayda idman azarkeşlərinin fikrinə əsasən bu Olimpiya Oyunları tarixinin ən şərəfli və yadda qalan hadisəsi idi. Həmin mərasimdə ABŞ-nin prezidenti Bill Klinton Məhəmməd Əliyə yeni olimpiya qızılını təqdim etmişdi və bununla da bir növ illər əvvəl dahi idmançıya edilmiş irqçi ayrı seçkiliyə görə ABŞ hökuməti Əlidən üzr istəmişdi.
İdman uğurları
1961-ci ildə Kasius dövrün məşhur "nokautçu" boksçusu Lamar Klarkla üz-üzə gəlir. O, Klarkı ikinci raundda nokauta göndərir.
1962-ci ildə Sonni Benkslə görüşdə Kley həyatında ilk dəfə nokdauna düşür. Dördüncü raundda isə Kley rəqibini nokauta göndərir.
1960-63-cü illərdə gənc boksçu keçirdiyi bütün 19 görüşü tam qələbə ilə başa vurub ki, bunlardan 15-i nokautla başa çatıb.
Kley İslamı qəbul edir
Məhəmməd: 1964-cü ildə Sonni Listonu məğlub edərək Dünya Çempionu olduqdan sonra Kley İslamı qəbul edir. Artıq Kasius Kley yoxdur, əvəzinə Məhəmməd Əli vardır. O, həmçinin, Aliya Məhəmmədin rəhbərlik etdiyi təşkilata üzv olur.
Həmin dövrdə bu təşkilat qara dərili müsəlmanların təşkilatı hesab olunurdu. Təşkilatın rəhbəri Aliya Məhəmməd təşkilata yeni üzv seçilən boksçuya Malkolm X-in razılığından sonra Kasius X adını verir. 1964-cü il mart ayının 6-da Malkolm X onu özü ilə birlikdə Birləşmiş Millətlər Təşkilatına dörd günlük səfərə aparır. Həmin gecə Aliya Məhəmməd Kasiusun adının dəyişdiyini və bundan sonra onun Məhəmməd olduğunu radiodan bəyan edir.
İlk dövrlərdə Kasiusu Məhəmməd kimi yalnız bir neçə jurnalist qəbul edirdi. Belə ki, bu ad onun sözügedən təşkilatdan olduğuna işarə idi. Gənc boksçunun bu təşkilata üzv olması bir sıra dairələri də bərk narahat edirdi. Onlar təşkilatın digər üzvləri kimi Əlini də separatçı hesab edir və ondan şübhələnirdilər. Müsahibələrinin birində Əli ağ və qara dərili insanların inteqrasiyası fikrini tənqid edərək, ağlarla birlikdə yaşamaq istəmədiyini bildirmişdi. Əli öz fikrində israr edirdi. Onun fikrincə, ağdərili insanların qaraları görən gözü yox idi. 1975-ci ildə Aliya Məhəmmədin vəfatından sonra Əli əsas islam cərəyanı olan sünni islama mənsub olduğunu bildirir.
1965-ci ilin noyabrında Əli Floyd Pattersonla titulunu müdafiə etmək üçün ikinci dəfə döyüşür. Əli bu döyüşdə xüsusi səylə rəqibinə zərbələr endirirdi, çünki döyüşdən əvvəl Patterson onu yeni adı - Əli adı ilə çağırmaqdan imtina etmiş və onu Aliya Məhəmmədin rəhbərlik etdiyi təşkilata üzv olduğuna görə qınamışdı.
Məhəmməd Əli orduya getməkdən imtina edir və öz prinsiplərinə sədaqət nümayiş etdirir
1967-ci ildə Əli ABŞ ordusunda hərbi xidmətə çağırılır. Bu zaman ABŞ Vyetnam ilə müharibəyə girişmişdi. Əli orduda xidmət etməkdən imtina edir. O, özünü könüllü imtinaçı adlandırırdı. Əli ABŞ-nin başlatdığı müharibənin müqəddəs Quranın təlimlərinə zidd olduğunu elan edirdi. "Biz Allah və onun peyğəmbəri tərəfindən bildirilməyən heç bir müharibədə iştirak etməməliyik. Biz xristian və Allahın varlığını inkar edənlərin əli altında vuruşmamalıyıq. Mənim Vyetnam Konqresi ilə heç bir problemim yoxdur. Onlar məni heç vaxt təhqiredici formada "qara zənci" çağırmayıblar. Bu ədalətsiz bir müharibədir" - deyə Əli açıq şəkildə bildirirdi.Məhəmməd Əlinin minlərlə insanın önündə etdiyi bu çıxış isə tarixin yaddaşına həkk olundu. "Luisvill-də insanların hələ də pis zənci deyə çağırılıb it rəftarı gördüyü bir zamanda və ən sadə hüquqlarından belə məhrumkən məndən üzərimə bir forma keçirib 10000 mil kənardakı bir ölkədə bomba partladım,güllə atmağımı necə gözləyərlər? Xeyr 10000 mil kənara gedib ağ kölə bəylərinin ağ olmayan başqa bir millət üzərinə təzyiq etmələrinə, onları öldürmələrinə, evlərini yandırmalarına köməkçi olmayacağam. Gün belə pis işlərin sona çatmasının günüdür. Belə bir rəftar içində olmağın mənə milyonlarla dollara başa gələcəyini söylədilər. Amma daha əvvəl də söylədim və yenə deyirəm. Mənim xalqımın gerçək düşməni burada, Amerikadadır. Öz azadlığı, öz ədaləti və bərabərlik üçün döyüşən o günahsız insanları kölələşdirmə də bir yardımçı olmayacağam. Dinimi, xalqımı və özümü alçaltmaram. Əgər bu döyüşün mənim 200 milyonluq xalqıma azadlıq və bərabərlik gətirəcəyini düşünsəydim özüm gedib orduya qatılardım,əgər vyetnamlılar bizim üstümüzə gəlsə idi əlinə silah alıb ölkənin müdafiəsinə qalxacaq ilk insan özüm olardım! Öz inandığım dəyərlər üçün mübarizə aparıram. İtirəcək heç bir şeyim yoxdur. Mənə bu hərəkətinin ölümlə cəzalandırılacağını söylədilər heç bir qüvvə məni öz inanclarımdan geri döndərə bilməz! Məni həbsə atacaqlarmış,nə olacaq sanki? Onsuz da 400 ildir həbsdəyik". Bundan sonra ABŞ-nin Boks Federasiyası onun bütün titullarını əlindən alaraq,dövlət tərəfindən külli miqdarda pul cəzası kəsilir və Əlini boksdan uzaqlaşdırırlar.
Əlinin hərbi xidmətdən boyun qaçırması ilə bağlı məhkəmə işi ölkənin Ali Məhkəməsinə göndərildiyi zaman Əlini dəstəkləyənlərin və müharibə əleyhinə səslərini ucaldanların sayı günbəgün artırdı. Əli ictimaiyyətin hörmət və ehtiramını qazanırdı,dinindən və irqindən asılı olmayaraq hər kəs ona hörmət edirdi,tarixdə heç kəs insanlar tərəfindən bu qədər hörmətə layiq görülməmiş idi. Axı, o, öz prinsiplərinə sədaqət nümayiş etdirmiş və əqidəsindən dönməmişdi.
Ringlərdən kənarda qaldığı müddətdə Əli'nin maddi cəhətdən çox sıxıntıları olur həyat yoldaşı və iki kiçik qızı ilə birliktə olduqca çətin sınaqlardan keçirlər, lakin o bunu heç kəsə bəlli etməməyə çalışırdı hətta öz qardaşına və atasına belə. Universitetlərdə boks haqqında seminarlar keçirərək daha çox pul qazanacağı təqdirdə o, "ABŞ"-ın ən adlı sanlı universitetlərində seminarlarda iştirak edərək İslam dinini təbliğ edirdi.
Əli rinqə qayıdır
1970-ci ildə Əliyə yenidən rinqə qayıtmağa icazə verilir. Bu işdə ona Corcia ştatınından olan senator köməklik edir. Belə ki, o zaman Corcia ştatı ABŞ-də boks lisenziyası olmadan döyüşlərin keçirildiyi yeganə ştat idi.
1971-ci il mart ayının 8-də Əli və Co Freyzer arasında "Əsrin döyüşü" adlandırılan döyüş baş tutur. Döyüş Freyzerin qələbəsi ilə başa çatır. Bu iki təcrübəli və məğlubedilməz döyüşçü ağır çəkili boksçuların çempion kəmərinin müdafiəsi uğrunda üz-üzə gəlirlər. Bu, Əlinin ilk məğlubiyyəti olur.
1973-cü ilin martında Əli karyerasında hakimlərin mübahisəli qərarından sonra ikinci dəfə Kenon Nortona məğlub olur. Daha sonra Əli elə həmin ildə Ken Nortonu revanş döyüşünə çağıraraq məğlubiyyətin əvəzini çıxır.
1974-cü ilin yanvarında Əli daha əvvəl məğlub olduğu Co Freyzerlə ikinci dəfə rinqdə üz-üzə gəlir və onu məğlub edir.
Elə həmin ilin oktyabr ayında Əli məğlubedilməz Corc Formanı məğlub edərək, ikiqat dünya çempionu tituluna sahib çıxır. Həyatın belə bir prinsipi var geclülər zəifləri hər zaman məğlub edir,lakin Məhəmməd Əli bir daha sübut etdi ki,ağıl güclüləri hər zaman üstələyir. Döyüşdən sonra Əli bu sözləri deyir: "Mən bir daha sübut etdim ki,ustalıq hər zaman gücdən üstün olacaqdır". Bu döyüş "Cəngəllikdə guppultu" adı ilə boks tarixinin qızıl səhifəsinə çevrilir. Məşhur nəşrlərdən birinin açıqladığı "İnsanların Ölmədən Öncə Görməli Olduğu 100 Hadisə" sırasında Məhəmməd Əli-nin Formeni nokauta göndərdiyi səhnə 7-ci yerdə göstərilib.
1975-ci ilin martında Əlinin Çak Vepnerlə mübarizəsi və karyerası ərzində dördüncü dəfə nokdauna düşməsi Rokki filminin ssenarisinin "əsasını qoyur". Belə ki, görüşün 9-cu raundunadək müdafiə olunaraq zərbələr "yeyən" və 9-cu raundda nokdauna düşən Əli sonrakı üç raundda rəqibinə çoxlu zərbə endirərək qalib gəlir.
1975-ci ilin sentyabrında Məhəmməd Əli ilə Co Freyzer arasında üçüncü döyüş keçirilir. Görüş Filippinin Manila şəhərində 30 dərəcədən artıq isti havada keçirilir. Bu sonadək aqressiya dolu döyüş idi. Görüşün 14-cü raundunda Freyzerin küncü döyüşü davam etdirməkdən imtina edir və Əli qələbə qazanır. Bu döyüş "Manilada Triller" adını qazanır və hələdə dünyada bu gunə qədər keçirilmiş ən böyük boks qarşılaşması olaraq qəbul edilməktədir. Döyüşdən sonra Əli Freyzeri özündən sonra bütün dövrlərin ən yaxşı boksçu adlandırır. Məhəmməd Əli və Co Freyzer rəqabəti hər zaman boks dünyasının ən məşhur və ən böyük rəqabəti olaraq yaddaşlarda qalacaq.
Əli boksu tərk edir
1978-ci ildə 36 yaşlı Əli Leon Spinksə məğlub olur. Bu, onun üçüncü məğlubiyyəti idi. Ancaq Əli onu revanşa dəvət edərək, bu məğlubiyyətin əvəzini elə həmin ilin sentyabr ayında çıxır və beləliklə Məhəmməd Əli-nin sayəsində yenə də bütün dünya yeni bir əsrarəngiz hadisəyə tamaşa edir belə ki, tarixdə ilk dəfə olaraq bir boksçu 3-cü dəfə dünya çempionu adını qazanır və çempion olaraq boksu tərk edir.
1980-ci ildə Məhəmməd Əli yenidən ringə qayıtmağa qərar verir. Bu zaman boks kralının artıq 38 yaşı var idi və həmin zaman artıq dünya boksunda yeni məğlubedilməz çempion var idi, bu Əli-nin vaxtı ilə məşq partnyoru olmuş Larry Holmes idi. Hər kəs Larry Homes'i Məhəmməd Əli'nin tələbəsi adlandırırdı çünki Holmes'in peşəkar boksçu kimi inkişaf etməsində Əli'nin böyük rolu olmuşdu.Çoxları bu geri dönüşün əfsanə üçün yanlış qərar olduğunu deyirdi, çünki Əli 2 il idi ki, boksu tamamilə tərk etmişdi. Lakin Məhəmməd Əli 4-cü boks olimpini qazanmaqda israrlı idi. Döyüş baş tutdu və hər kəs Məhəmməd Əli erasının rəsmən başa çatdığının şahidi oldu,10 raunddan sonra döyüşü davam etdirmək istəməyən Əli hakimlərin qərarı ilə texniki nakautla məğlub olur. Döyüşdən sonra Larry Holmes həyat yoldaşı ilə birliktə sifəti qan içində olan Məhəmməd Əli'nin yanına gedib ağlayaraq: "Mən səni çox sevirəm Əli, məni bağışla, sən mənim idolumsan, sən mənim həyatımı dəyişən isansan, mən səni çox sevirəm" dedi. Məhəmməd Əli isə qarşılığında: "Əgər məni bu qədər sevirdinsə, bəs niyə belə döydün" deyərək yenə də öz zarafatcıl xasiyyətindən geri qalmamışdı.1981-ci ildə Trevor Berbikə məğlub olan Əli: "Biz hər birimiz zamana boyun əyməli oluruq" deyərək boksu tərk etdiyini elan edir. Daha sonra məlum olur ki, Əli son iki döyüşünə çıxarkən artıq parkinson xəstəliyinin əlamətlərini hiss etsə də bunu hər kəsdən gizlətməyə çalışıb. Qızı Məryəmin də dediyi kimi: "Atam boksu tərk edə bilmədi, sonunda boks atamı tərk etdi".
Əli ən nüfuzlu boks jurnalı "Ring"in tərəfindən ən çox ilin boksçusu elan edilən boksçudur.
1978-ci ildə Əlinin doğma rayonu Luisvildə Valnut küçəsinin adı Məhəmməd Əli Bulvarı kimi dəyişdirilir.
Bir neçə il sonra əfsanəvi boksçuya rəsmən Parkinson diaqnozu qoyulur.Əli boksu tərk etsə də onun danışığı və refleksləri pisləşməkdə davam edir. O, parkinson xəstəliyindən əziyət çəkirdi. Fiziki çatışmazlığa baxmayaraq, Əli hələ də bütün dünyada hərkəsin gözündə güc, qürur və yenilməzlik abidəsi olaraq qalmaqdadır.
Boksu tərk etdikdən sonra
1990-cı illərdə artıq, o, kəpənək kimi uçub arı kimi sancan döyüşçüdən əsər qalmamışdı, lakin Məhəmməd Əli hələdə bütün dünya üçün qəhrəman idi. 1981-ci ildə Trevor Berbick'ə qarşı dramatik bir məğlubiyyət alan Məhəmməd Əli boksu tərk etmişdi. 1984-cü ildən parkinson xəstəliyi ilə mübarizə aparırdı. Ancaq bütün bunlar içindəki döyüşçünü hələ də öldürə bilməmişdi. 1990-cı illər bütün dünyanın gözü İraqa, Səddam Hüseynə çevrilmişdi. Küveyti işğal edən diktator ölkəsində yaşayan 700'ü Amerikalı olmaqla 2.000 xaricini girov götürmüşdü. Bir müsəlman olaraq dövrəyə girən Məhəmməd Əli, Bağdada şəxsən gedib Səddam Hüseynlə girovları sərbəst buraxması üçün görüşdü. Əlini Bağdadda olduqca böyük coşğu və hörmətlə qarşıladılar. "Bağdada bir siyasətçi olaraq deyil, bir müsəlman olaraq gəldim" deyərək uzun sürən görüşdən sonra girovları özü ilə birliktə Amerikaya geri aparmışdı. Bu fəaliyyətin işə yaradığını görən digər dövlətlər eyni taktikanı tətbiq etsələr də, bir nəticə vermədi.
1991-ci ildə Tomas Hauzer tərəfindən "Məhəmməd Əli: Onun həyatı və zamanlar" adlı kitab işıq üzü görür. Əliyə dünyada ən çox tanınan şəxsiyyət olduğuna görə, "Amerikanın ruhu" mükafatı təqdim olunur.
1999-cu ildə atasının etirazlarına baxmayaraq, Əlinin qızı Leyla Əli də boksçu karyerasına başlayır. Ancaq Əli zərif cinsin nümayəndələrinin boksla məşğul olmasına mənfi münasibət bəsləyirdi.
1996-cı ildə Məhəmməd Əlinin həyatından və uğurlarından bəhs edən, Leon Gast'ın rejissorluğunu etdiyi "Bir Zamanlar Biz Kral Olarkən" bədii filmi işıq üzü görür. Film "Oscar" mərasimində ən yaxşı sənədli film kateqoriyasında "Oscar" mükafatının sahibi olur.
2001-ci ildə Əlinin həyatı ekranlaşdırılır. Əli filmində əsas rolu məşhur Hollivud ulduzu Vil Smit ifa edirdi. Vil Smit əvvəlcə rolu ifa etməkdən imtina edir. O, ancaq Əlinin razılığını aldıqdan sonra rolu qəbul edir. Smitin dediyinə görə, Əlinin onun haqqında dediyi ilk söz: "Sən məni canlandırmaq üçün kifayət qədər gözəl deyilsən" olub. Bundan əlavə 1978-ci ildə "Ən Böyük",1981-ci ildə "Azadlıq Yolu", 2013-cü ildə "Əlinin Ən Böyük Döyüşü", 2014-cü ildə "Mən Əliyəm", 2009-cu ildə "Məhəmməd Əliyə qarşı" kimi filmlər işıq üzü görmüşdür. Məhəmməd Əli haqqında ən çox bədii film çəkilən şəxsiyyətdir.
2002-ci ilin noyabr ayının 17-də Əli Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sülh elçisi kimi Əfqanıstana səfər edir. O, BMT-nin xüsusi qonağı kimi üç gün ərzində xoşməramlı səfir sifəti ilə Kabildə qalır.
2005-ci il noyabrın 9-da Ağ Evdə keçirilən mərasimdə Əli prezident Corc Buş tərəfindən Azadlıq Medalı ilə təltif edilir. Həmin ilin dekabrın 17-də o, Almaniyanın Ottohan Sülh Qızıl Medalı ilə təltif edilir. Buna səbəb Əlinin ictimai fəaliyyəti idi. Lakin bütün bu mükafatlardan daha önəmli mükafat illər ötdükçə azalmayan əksinə dahada artan Məhəmməd Əli-ə qarşı olan bəşəri sevgidir. Dünyanın hər bir yerində dinindən və irqindən asılı olmayaraq bütün insanlar Məhəmməd Əli'ni öz həmvətənliləri kimi sevir, onun adını hər zaman böyük ehtiramla yad edirlər, bu isə bəşər tarixində çox nadir sayda şəxsiyyətlərə və bəlkə də yalnız Məhəmməd Əliyə qismət olan bir xoşbəxtlikdir.
Ailə həyatı
Əfsanəvi boksçu dörd dəfə ailə həyatı qurub. Əlinin uğursuz olan evliliklərinin səbəbi isə demək olar ki, bütün dünyaya məlumdur. Məhəmməd Əli olduqca sevimli və yaxşı ata olub bunu onun övladları deyir. Həyat yoldaşlarına qarşı da hər zaman qayğı və sevgi ilə yanaşıb. Ailəsinə qarşı hər zaman əyləncəli bir adam olan Əlinin qadınlara olan düşkünlüyü hər kəsə bəlli idi, məhz bu səbəbdən də Boks Kralının bir neçe uğursuz nigahı olmuşdur. Məhəmməd Əlinin üçüncü xanımı Amerika gözəli olmuş Veronika Porşe 4 il davam edən evlilikləri haqda bu sözləri demişdir: "Məhəmməd Əli ilə olan hər bir gün sehirli nağıla bənzəyirdi, onunla həyat həqiqətən də çox gözəldir. Lakin vaxt keçdikcə Əli ilə yaşamaq çətinləşirdi, bunu əslində hər kəs bilir ki, Əli nə qədər möhtəşəm və əsrarəngiz insan olsa da, bir həyat yoldaşı olaraq sadiq deyildi, bu səbəbdən də biz ayrılmalı olduq, lakin mən hər zaman onu sevmişəm. Məhəmməd Əli mənim üçün sevgi deməkdir".
Mənbə
- Kasius Kley – Məhəmməd Əli
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Rəsmi facebook səhifəsi
- . sports-reference.com. Sports Reference LLC. 5 November 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 January 2014.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Mehemmed Eli deqiqlesdirme Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Mehemmed Eli ing Muhammad Ali dogum adi Kassius Marsellus Kley ing Cassius Marcellus Clay boks tarixcileri idman mutexessisleri kecmis ve indiki bokscular ve boks azarkesleri terefinden Butun zamanlarin en boyuk bokscusu olaraq qebul edilen agir cekide cixis etmis afro amerikan ve irland esilli efsanevi pesekar ABS bokscusu Dunya Boks Federasiyasinin resmi sehifesinde bu sozler yazilmisdir Ses birliyi ile Mehemmed Eli butun zamanlarin gelmis kecmis ve gelecek en boyuk bokscusudur Hemcinin Mehemmed Eli dunyada ikonlasmis xarakterdir Insan huquqlari mudafiecisi ve ABS de ilk Islam Teskilatinin liderlerinden biri olmusdur eyni zamanda sairdir Mehemmed EliAgir cekide mutleq dunya cempionuMuhammad AliUmumi melumatlarLeqebleri ing The Greatest En Boyuk En Yaxsi ing King of the Boxing Boksun Krali ing The People s Champion Xalqin Cempionu ing The Louisville Lip Luisvilli Avara Cekisi agir 98 kq kqBoyu 6 ft 4 duym 193 cm Qol acilisi 78 duym 198 cm Vetendasligi ABSDogum tarixi 17 yanvar 1942Dogum yeri Luisvil Kentukki ABSVefat tarixi 3 iyun 2016 74 yasinda Vefat yeri Arizona ABSDefn yeri Keyv Hill qebiristanligi d StiliDurusu sagMesqcisiNeticeleriDoyus 61 Ilk 29 oktyabr 1960 Son 11 dekabr 1981Qelebe 56Nokautla 37Meglubiyyet 5Hec hece 0Natamam 0Doyus kemeriDoyus kemeri WBA WBC NYSAC RING Mehemmed Eli Vikianbarda elaqeli mediafayllar O 1960 ci ilde Romada kecirilen XVII Yay Olimpiya Oyunlarinda orta agir cekide 81 kq boks yarislarinin qalibi olmusdur jurnalinin aciqladigi Tarixin en dahi 100 sexsiyyeti arasinda adi olan yegane idmancidir Meshur BBC kanalinin apardigi sorgulara ve arasdirmalara esasen Mehemmed Eli Adolf Hitler Albert Eynsteyn ve Makedoniyali Isgender kimi sexsiyyetleri geride qoyaraq beser tarixinin en cox taninan ve bilinen insani secilmisdir Bele ki Mehemmed Elini dunyanin en inkisaf etmis olkelerinden Afrikanin en geride qalmis yerlerinedek her kes taniyir ve sevir Eli dahi riyaziyyatci Albert Eynsteyn ile birlikte XX esrin en onemli simasi kimi qebul edilib ve yuz illiyin ikonu secilib Meshur NEWSWEEK nesri Mehemmed Elini Insanliq tarixinin en tesiredici 50 adami sirasinda ilk 10 luqda gosterib Mehemmed Eli ESPN terefinden idman tarixin en yaxsi idmancisi secilib O bu siyahida Maykl Cordan Lui Armstronq Tayqer Vuds Dieqo Maradona ve kimi efsanevi idmancilari geride qoyub Mehemmed Elinin en meshur ve az qala efsaneye cevrilen deyimlerinden biri de bu olmusdur Esla mene yaxsi oldugumu soylemeyin Cunki men en yaxsilarin da yaxsisiyam Qeyd etmek lazimdir ki Mehemmed Elinin sayesinde boksa nifret eden qadinlarin bele boksa maragi yaranmisdir artiq qadinlar da Elinin doyuslerini izlemeye gelir ve her gun Elinin evine qadin azarkeslerinden davamli olaraq esq mektublari gonderilirdi Muasir boksun ekser taktikalari Mehemmed Eliye mexsusdur Mehemmed Eliden sonra gelen Lennoks Luis Larri Holms Evander Holifild Mayk Tayson Sugar Ray Leonard Pernell Whitaker Roy Jones Manny Pacquiao Floyd Mayweather Vladimir Klicko Vitali Klicko ve s kimi onlarla efsanevi bokscu ve hazirki yeni dunya cempionlari Tyson Fury Deontay Wilder ve Anthony Joshua mehz Eliden behrelendiklerini ondan ilham aldiqlarini defelerle bildirmisler Mehemmed Eli 3 qat dunya cempionu tituluna yiyelenen ilk agircekili bokscu kimi de tarixe kecmisdir Eli hemcinin 3 defe Mutleq Dunya Cempionu adina sahib cixmis yegane bokscudur 1964 1966 1974 1978 ci illerde agir cekide mutleq dunya cempionu 1974 1978 ci illerde WBC 1967 1974 1978 1978 ci illerde WBA versiyasi uzre dunya cempionu olmusdur Mehemmed Eli karyerasi boyunca dord defe noqdaun veziyyetine dusse de hec vaxt nokautla meglub olmayib Mehemmed Eli boks tarixinde en suretli agircekili bokscu kimi qebul edilib Mehemmed Eli ve meshur doyus seneti ustasi Brus Linin zerbe suretleri eyni olub saniyenin 1 20 i Elinin yumruq zerbesinin agirligi ise texminen 1 tona beraber olmusdur Qapali mekan ucun satilmis biletlerin sayina gore de rekord hele ki Mehemmed Eliye mexsusdur 63 315 bilet 1978 ci ilde Leon Spinskle ilk doyusunde telereportaj zamani reklamin 1 saniyesi 3000 olub Amerika rekordu Eli boks tarixinde en cox qazanc elde etmis 10 bokscudan biridir Dahi bokscunun hazirki serveti 80 milyon dollar deyerinde qiymetlendirilir Gunumuzde de dunyanin en meshur universitetlerinin ekseriyyetinde Mehemmed Elinin heyat felsefesi ve prinsipleri adli seminarlar kecirilmektedir 21 illik karyerasi erzinde hemise tekrarladigi Butun zamanlarin en guclu bokscusu menem sozunu her defe tesdiq ederek Umumdunya Boks Federasiyasi terefinden boks tarixinin en yaxsi bokscusu olaraq elan edilmisdir Doyus stili Kepenek kimi ucaram ari kimi sancaram bu diller ezberi olmus efsanevi cumle demek olar ki Mehemmed Elinin doyus stilini aydin sekilde eks etdirir Coxlarinin fikrince Mehemmed Elinin rinqdeki hereketlerinde ve reflekslerinde bir mistika movcud idi sanki hansisa bir sehrli quvve ona bu inanilmaz sureti verirdi Eli cox ozune arxayin sekilde zerbelerden yayinir reqibi ile aciq askar mezelenirdi bu bir insan ovladinin bacariqlarindan daha ustun idi Tarix boyu hec bir bokscu bu terzde doyuse bilmemisdir Yungul ve orta cekilerde Elinin boksa getirdiyi bu taktika ile doyusmek qismen mumkundurse de agir cekide bu stilde doyusmek mutexessislerin fikrine gore olume beraberdir HeyatiEsl adi Kassius Marsellus Kley olan efsanevi bokscu Mehemmed Eli 1942 ci il yanvar ayinin 17 de ABS nin Kentukki eyaletinde anadan olub Kleyin atasi reklam sahesinde calisib anasi ise evdar qadin olub Metodist kilsesinin uzvu olan atasi oz heyat yoldasina ogullarini anasinin isteyine gore yetisdirmeye Baptist kilsesine aparmaga icaze verirdi Kasius 12 yasinda olarken onun velosipedini ogurlayirlar Tez tedbir gormek qerarina gelen kicik Kley celd polis idaresine yollanir O polis zabiti eyni zamanda boks muellimi olan Joy Martine muraciet ederek xuliqanin derhal hebs edilerek yaxsica ezisdirilmesini teleb edir Polis zabiti ona bunu ede bilmek ucun evvelce bu isi bacarmagin lazim oldugunu bildirir Artiq novbeti gun Kasius Martinin boks zalinda mesq edirdi Belelikle boksla mesgul olmaga baslayan Kley bir nece ay erzinde artiq statlar arasi kecirilen meshur Qizil Elcek turnirinin qalibi olur Daha sonra da 5 defe bu titulu qazanan Kley helede heveskar bokscular arasinda bu turnirin 6 defe qalibi olan yegane bokscudur Eli 1960 ci ilde Romada kecirilen Olimpiya oyunlarin da ilk boyuk qelebesini qazanir Burada o turnirin qizil medallarina layiq gorulur Eli Olimpiya Oyunlari tarixinde en genc Olimpiya Cempionu olan bokscu kimi tarixde qalmaqdadir cemi 18 yasinda Mehemmed Eli 1960 ci iledek heveskar karyerasi erzinde kecirdiyi 105 doyusun 100 de qelebe qazanaraq yalniz 5 doyusde meglub olub 1960 ci ilden 18 yasli Eli artiq pesekar rinqde doyusmeye baslayir Mehemmed Elinin olimpiya qizili ve Ohio cayi efsanesi1960 ci ilde Roma Olimpiyadasinda qizil medal qazanan 18 yasli Mehemmed Eli vetenine dondukden sonra dogma seheri olan Luisvillde kafelerin birine girmek isteyerken onu qara derili oldugu ucun iceri buraxmirlar Irqciliyin bu dereceye gelib catmasi Elini cox hiddetlendirir axi o Olimpiya oyunlarinda ABSin bayragini en yukseye qaldirmis ve himnini butun dunyaya esitdirmisdi Bu hadiseden olduqca tesirlenen Mehemmed Eli oz qizil medalini Luisvill seherin cayina atir Elinin olimpiya qizili helede Ohio cayinin derin sularini bezeyir ve her il milyonlarla turist dahi Boks Krali nin olimpiya medalinin uzduyu Ohio cayini gormek ucun Luisvill seherine uz tutur 1996 ci il Atlanta Olimpiya Oyunlarinin menselini alovlandirmaq mehz efsanevi Mehemmed Eliye hevale olunmusdur Xeyli sayda idman azarkeslerinin fikrine esasen bu Olimpiya Oyunlari tarixinin en serefli ve yadda qalan hadisesi idi Hemin merasimde ABS nin prezidenti Bill Klinton Mehemmed Eliye yeni olimpiya qizilini teqdim etmisdi ve bununla da bir nov iller evvel dahi idmanciya edilmis irqci ayri seckiliye gore ABS hokumeti Eliden uzr istemisdi Idman ugurlari1961 ci ilde Kasius dovrun meshur nokautcu bokscusu Lamar Klarkla uz uze gelir O Klarki ikinci raundda nokauta gonderir 1962 ci ilde Sonni Benksle gorusde Kley heyatinda ilk defe nokdauna dusur Dorduncu raundda ise Kley reqibini nokauta gonderir 1960 63 cu illerde genc bokscu kecirdiyi butun 19 gorusu tam qelebe ile basa vurub ki bunlardan 15 i nokautla basa catib Kley Islami qebul edirMehemmed 1964 cu ilde Sonni Listonu meglub ederek Dunya Cempionu olduqdan sonra Kley Islami qebul edir Artiq Kasius Kley yoxdur evezine Mehemmed Eli vardir O hemcinin Aliya Mehemmedin rehberlik etdiyi teskilata uzv olur Hemin dovrde bu teskilat qara derili muselmanlarin teskilati hesab olunurdu Teskilatin rehberi Aliya Mehemmed teskilata yeni uzv secilen bokscuya Malkolm X in raziligindan sonra Kasius X adini verir 1964 cu il mart ayinin 6 da Malkolm X onu ozu ile birlikde Birlesmis Milletler Teskilatina dord gunluk sefere aparir Hemin gece Aliya Mehemmed Kasiusun adinin deyisdiyini ve bundan sonra onun Mehemmed oldugunu radiodan beyan edir Ilk dovrlerde Kasiusu Mehemmed kimi yalniz bir nece jurnalist qebul edirdi Bele ki bu ad onun sozugeden teskilatdan olduguna isare idi Genc bokscunun bu teskilata uzv olmasi bir sira daireleri de berk narahat edirdi Onlar teskilatin diger uzvleri kimi Elini de separatci hesab edir ve ondan subhelenirdiler Musahibelerinin birinde Eli ag ve qara derili insanlarin inteqrasiyasi fikrini tenqid ederek aglarla birlikde yasamaq istemediyini bildirmisdi Eli oz fikrinde israr edirdi Onun fikrince agderili insanlarin qaralari goren gozu yox idi 1975 ci ilde Aliya Mehemmedin vefatindan sonra Eli esas islam cereyani olan sunni islama mensub oldugunu bildirir 1965 ci ilin noyabrinda Eli Floyd Pattersonla titulunu mudafie etmek ucun ikinci defe doyusur Eli bu doyusde xususi seyle reqibine zerbeler endirirdi cunki doyusden evvel Patterson onu yeni adi Eli adi ile cagirmaqdan imtina etmis ve onu Aliya Mehemmedin rehberlik etdiyi teskilata uzv olduguna gore qinamisdi Mehemmed Eli orduya getmekden imtina edir ve oz prinsiplerine sedaqet numayis etdirir1967 ci ilde Eli ABS ordusunda herbi xidmete cagirilir Bu zaman ABS Vyetnam ile muharibeye girismisdi Eli orduda xidmet etmekden imtina edir O ozunu konullu imtinaci adlandirirdi Eli ABS nin baslatdigi muharibenin muqeddes Quranin telimlerine zidd oldugunu elan edirdi Biz Allah ve onun peygemberi terefinden bildirilmeyen hec bir muharibede istirak etmemeliyik Biz xristian ve Allahin varligini inkar edenlerin eli altinda vurusmamaliyiq Menim Vyetnam Konqresi ile hec bir problemim yoxdur Onlar meni hec vaxt tehqiredici formada qara zenci cagirmayiblar Bu edaletsiz bir muharibedir deye Eli aciq sekilde bildirirdi Mehemmed Elinin minlerle insanin onunde etdiyi bu cixis ise tarixin yaddasina hekk olundu Luisvill de insanlarin hele de pis zenci deye cagirilib it reftari gorduyu bir zamanda ve en sade huquqlarindan bele mehrumken menden uzerime bir forma kecirib 10000 mil kenardaki bir olkede bomba partladim gulle atmagimi nece gozleyerler Xeyr 10000 mil kenara gedib ag kole beylerinin ag olmayan basqa bir millet uzerine tezyiq etmelerine onlari oldurmelerine evlerini yandirmalarina komekci olmayacagam Gun bele pis islerin sona catmasinin gunudur Bele bir reftar icinde olmagin mene milyonlarla dollara basa geleceyini soylediler Amma daha evvel de soyledim ve yene deyirem Menim xalqimin gercek dusmeni burada Amerikadadir Oz azadligi oz edaleti ve beraberlik ucun doyusen o gunahsiz insanlari kolelesdirme de bir yardimci olmayacagam Dinimi xalqimi ve ozumu alcaltmaram Eger bu doyusun menim 200 milyonluq xalqima azadliq ve beraberlik getireceyini dusunseydim ozum gedib orduya qatilardim eger vyetnamlilar bizim ustumuze gelse idi eline silah alib olkenin mudafiesine qalxacaq ilk insan ozum olardim Oz inandigim deyerler ucun mubarize apariram Itirecek hec bir seyim yoxdur Mene bu hereketinin olumle cezalandirilacagini soylediler hec bir quvve meni oz inanclarimdan geri dondere bilmez Meni hebse atacaqlarmis ne olacaq sanki Onsuz da 400 ildir hebsdeyik Bundan sonra ABS nin Boks Federasiyasi onun butun titullarini elinden alaraq dovlet terefinden kulli miqdarda pul cezasi kesilir ve Elini boksdan uzaqlasdirirlar Elinin herbi xidmetden boyun qacirmasi ile bagli mehkeme isi olkenin Ali Mehkemesine gonderildiyi zaman Elini destekleyenlerin ve muharibe eleyhine seslerini ucaldanlarin sayi gunbegun artirdi Eli ictimaiyyetin hormet ve ehtiramini qazanirdi dininden ve irqinden asili olmayaraq her kes ona hormet edirdi tarixde hec kes insanlar terefinden bu qeder hormete layiq gorulmemis idi Axi o oz prinsiplerine sedaqet numayis etdirmis ve eqidesinden donmemisdi Ringlerden kenarda qaldigi muddetde Eli nin maddi cehetden cox sixintilari olur heyat yoldasi ve iki kicik qizi ile birlikte olduqca cetin sinaqlardan kecirler lakin o bunu hec kese belli etmemeye calisirdi hetta oz qardasina ve atasina bele Universitetlerde boks haqqinda seminarlar kecirerek daha cox pul qazanacagi teqdirde o ABS in en adli sanli universitetlerinde seminarlarda istirak ederek Islam dinini teblig edirdi Eli rinqe qayidirPoct markasi 1996 1970 ci ilde Eliye yeniden rinqe qayitmaga icaze verilir Bu isde ona Corcia statinindan olan senator komeklik edir Bele ki o zaman Corcia stati ABS de boks lisenziyasi olmadan doyuslerin kecirildiyi yegane stat idi 1971 ci il mart ayinin 8 de Eli ve Co Freyzer arasinda Esrin doyusu adlandirilan doyus bas tutur Doyus Freyzerin qelebesi ile basa catir Bu iki tecrubeli ve meglubedilmez doyuscu agir cekili bokscularin cempion kemerinin mudafiesi ugrunda uz uze gelirler Bu Elinin ilk meglubiyyeti olur 1973 cu ilin martinda Eli karyerasinda hakimlerin mubahiseli qerarindan sonra ikinci defe Kenon Nortona meglub olur Daha sonra Eli ele hemin ilde Ken Nortonu revans doyusune cagiraraq meglubiyyetin evezini cixir 1974 cu ilin yanvarinda Eli daha evvel meglub oldugu Co Freyzerle ikinci defe rinqde uz uze gelir ve onu meglub edir Ele hemin ilin oktyabr ayinda Eli meglubedilmez Corc Formani meglub ederek ikiqat dunya cempionu tituluna sahib cixir Heyatin bele bir prinsipi var gecluler zeifleri her zaman meglub edir lakin Mehemmed Eli bir daha subut etdi ki agil gucluleri her zaman usteleyir Doyusden sonra Eli bu sozleri deyir Men bir daha subut etdim ki ustaliq her zaman gucden ustun olacaqdir Bu doyus Cengellikde guppultu adi ile boks tarixinin qizil sehifesine cevrilir Meshur nesrlerden birinin aciqladigi Insanlarin Olmeden Once Gormeli Oldugu 100 Hadise sirasinda Mehemmed Eli nin Formeni nokauta gonderdiyi sehne 7 ci yerde gosterilib 1975 ci ilin martinda Elinin Cak Vepnerle mubarizesi ve karyerasi erzinde dorduncu defe nokdauna dusmesi Rokki filminin ssenarisinin esasini qoyur Bele ki gorusun 9 cu raundunadek mudafie olunaraq zerbeler yeyen ve 9 cu raundda nokdauna dusen Eli sonraki uc raundda reqibine coxlu zerbe endirerek qalib gelir 1975 ci ilin sentyabrinda Mehemmed Eli ile Co Freyzer arasinda ucuncu doyus kecirilir Gorus Filippinin Manila seherinde 30 dereceden artiq isti havada kecirilir Bu sonadek aqressiya dolu doyus idi Gorusun 14 cu raundunda Freyzerin kuncu doyusu davam etdirmekden imtina edir ve Eli qelebe qazanir Bu doyus Manilada Triller adini qazanir ve helede dunyada bu gune qeder kecirilmis en boyuk boks qarsilasmasi olaraq qebul edilmektedir Doyusden sonra Eli Freyzeri ozunden sonra butun dovrlerin en yaxsi bokscu adlandirir Mehemmed Eli ve Co Freyzer reqabeti her zaman boks dunyasinin en meshur ve en boyuk reqabeti olaraq yaddaslarda qalacaq Eli boksu terk edir1978 ci ilde 36 yasli Eli Leon Spinkse meglub olur Bu onun ucuncu meglubiyyeti idi Ancaq Eli onu revansa devet ederek bu meglubiyyetin evezini ele hemin ilin sentyabr ayinda cixir ve belelikle Mehemmed Eli nin sayesinde yene de butun dunya yeni bir esrarengiz hadiseye tamasa edir bele ki tarixde ilk defe olaraq bir bokscu 3 cu defe dunya cempionu adini qazanir ve cempion olaraq boksu terk edir 1980 ci ilde Mehemmed Eli yeniden ringe qayitmaga qerar verir Bu zaman boks kralinin artiq 38 yasi var idi ve hemin zaman artiq dunya boksunda yeni meglubedilmez cempion var idi bu Eli nin vaxti ile mesq partnyoru olmus Larry Holmes idi Her kes Larry Homes i Mehemmed Eli nin telebesi adlandirirdi cunki Holmes in pesekar bokscu kimi inkisaf etmesinde Eli nin boyuk rolu olmusdu Coxlari bu geri donusun efsane ucun yanlis qerar oldugunu deyirdi cunki Eli 2 il idi ki boksu tamamile terk etmisdi Lakin Mehemmed Eli 4 cu boks olimpini qazanmaqda israrli idi Doyus bas tutdu ve her kes Mehemmed Eli erasinin resmen basa catdiginin sahidi oldu 10 raunddan sonra doyusu davam etdirmek istemeyen Eli hakimlerin qerari ile texniki nakautla meglub olur Doyusden sonra Larry Holmes heyat yoldasi ile birlikte sifeti qan icinde olan Mehemmed Eli nin yanina gedib aglayaraq Men seni cox sevirem Eli meni bagisla sen menim idolumsan sen menim heyatimi deyisen isansan men seni cox sevirem dedi Mehemmed Eli ise qarsiliginda Eger meni bu qeder sevirdinse bes niye bele doydun deyerek yene de oz zarafatcil xasiyyetinden geri qalmamisdi 1981 ci ilde Trevor Berbike meglub olan Eli Biz her birimiz zamana boyun eymeli oluruq deyerek boksu terk etdiyini elan edir Daha sonra melum olur ki Eli son iki doyusune cixarken artiq parkinson xesteliyinin elametlerini hiss etse de bunu her kesden gizletmeye calisib Qizi Meryemin de dediyi kimi Atam boksu terk ede bilmedi sonunda boks atami terk etdi Eli en nufuzlu boks jurnali Ring in terefinden en cox ilin bokscusu elan edilen bokscudur 1978 ci ilde Elinin dogma rayonu Luisvilde Valnut kucesinin adi Mehemmed Eli Bulvari kimi deyisdirilir Bir nece il sonra efsanevi bokscuya resmen Parkinson diaqnozu qoyulur Eli boksu terk etse de onun danisigi ve refleksleri pislesmekde davam edir O parkinson xesteliyinden eziyet cekirdi Fiziki catismazliga baxmayaraq Eli hele de butun dunyada herkesin gozunde guc qurur ve yenilmezlik abidesi olaraq qalmaqdadir Boksu terk etdikden sonra1990 ci illerde artiq o kepenek kimi ucub ari kimi sancan doyuscuden eser qalmamisdi lakin Mehemmed Eli helede butun dunya ucun qehreman idi 1981 ci ilde Trevor Berbick e qarsi dramatik bir meglubiyyet alan Mehemmed Eli boksu terk etmisdi 1984 cu ilden parkinson xesteliyi ile mubarize aparirdi Ancaq butun bunlar icindeki doyuscunu hele de oldure bilmemisdi 1990 ci iller butun dunyanin gozu Iraqa Seddam Huseyne cevrilmisdi Kuveyti isgal eden diktator olkesinde yasayan 700 u Amerikali olmaqla 2 000 xaricini girov goturmusdu Bir muselman olaraq dovreye giren Mehemmed Eli Bagdada sexsen gedib Seddam Huseynle girovlari serbest buraxmasi ucun gorusdu Elini Bagdadda olduqca boyuk cosgu ve hormetle qarsiladilar Bagdada bir siyasetci olaraq deyil bir muselman olaraq geldim deyerek uzun suren gorusden sonra girovlari ozu ile birlikte Amerikaya geri aparmisdi Bu fealiyyetin ise yaradigini goren diger dovletler eyni taktikani tetbiq etseler de bir netice vermedi 1991 ci ilde Tomas Hauzer terefinden Mehemmed Eli Onun heyati ve zamanlar adli kitab isiq uzu gorur Eliye dunyada en cox taninan sexsiyyet olduguna gore Amerikanin ruhu mukafati teqdim olunur 1999 cu ilde atasinin etirazlarina baxmayaraq Elinin qizi Leyla Eli de bokscu karyerasina baslayir Ancaq Eli zerif cinsin numayendelerinin boksla mesgul olmasina menfi munasibet besleyirdi 1996 ci ilde Mehemmed Elinin heyatindan ve ugurlarindan behs eden Leon Gast in rejissorlugunu etdiyi Bir Zamanlar Biz Kral Olarken bedii filmi isiq uzu gorur Film Oscar merasiminde en yaxsi senedli film kateqoriyasinda Oscar mukafatinin sahibi olur 2001 ci ilde Elinin heyati ekranlasdirilir Eli filminde esas rolu meshur Hollivud ulduzu Vil Smit ifa edirdi Vil Smit evvelce rolu ifa etmekden imtina edir O ancaq Elinin raziligini aldiqdan sonra rolu qebul edir Smitin dediyine gore Elinin onun haqqinda dediyi ilk soz Sen meni canlandirmaq ucun kifayet qeder gozel deyilsen olub Bundan elave 1978 ci ilde En Boyuk 1981 ci ilde Azadliq Yolu 2013 cu ilde Elinin En Boyuk Doyusu 2014 cu ilde Men Eliyem 2009 cu ilde Mehemmed Eliye qarsi kimi filmler isiq uzu gormusdur Mehemmed Eli haqqinda en cox bedii film cekilen sexsiyyetdir 2002 ci ilin noyabr ayinin 17 de Eli Birlesmis Milletler Teskilatinin sulh elcisi kimi Efqanistana sefer edir O BMT nin xususi qonagi kimi uc gun erzinde xosmeramli sefir sifeti ile Kabilde qalir 2005 ci il noyabrin 9 da Ag Evde kecirilen merasimde Eli prezident Corc Bus terefinden Azadliq Medali ile teltif edilir Hemin ilin dekabrin 17 de o Almaniyanin Ottohan Sulh Qizil Medali ile teltif edilir Buna sebeb Elinin ictimai fealiyyeti idi Lakin butun bu mukafatlardan daha onemli mukafat iller otdukce azalmayan eksine dahada artan Mehemmed Eli e qarsi olan beseri sevgidir Dunyanin her bir yerinde dininden ve irqinden asili olmayaraq butun insanlar Mehemmed Eli ni oz hemvetenlileri kimi sevir onun adini her zaman boyuk ehtiramla yad edirler bu ise beser tarixinde cox nadir sayda sexsiyyetlere ve belke de yalniz Mehemmed Eliye qismet olan bir xosbextlikdir Aile heyatiEfsanevi bokscu dord defe aile heyati qurub Elinin ugursuz olan evliliklerinin sebebi ise demek olar ki butun dunyaya melumdur Mehemmed Eli olduqca sevimli ve yaxsi ata olub bunu onun ovladlari deyir Heyat yoldaslarina qarsi da her zaman qaygi ve sevgi ile yanasib Ailesine qarsi her zaman eylenceli bir adam olan Elinin qadinlara olan duskunluyu her kese belli idi mehz bu sebebden de Boks Kralinin bir nece ugursuz nigahi olmusdur Mehemmed Elinin ucuncu xanimi Amerika gozeli olmus Veronika Porse 4 il davam eden evlilikleri haqda bu sozleri demisdir Mehemmed Eli ile olan her bir gun sehirli nagila benzeyirdi onunla heyat heqiqeten de cox gozeldir Lakin vaxt kecdikce Eli ile yasamaq cetinlesirdi bunu eslinde her kes bilir ki Eli ne qeder mohtesem ve esrarengiz insan olsa da bir heyat yoldasi olaraq sadiq deyildi bu sebebden de biz ayrilmali olduq lakin men her zaman onu sevmisem Mehemmed Eli menim ucun sevgi demekdir MenbeKasius Kley Mehemmed EliHemcinin baxIslami qebul edenler Men Eliyem film 2014 Xarici kecidlerVikianbarda Mehemmed Eli ile elaqeli mediafayllar var Resmi facebook sehifesi sports reference com Sports Reference LLC 5 November 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 January 2014