Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Motudərə və ya Mutudərə — Azərbaycan Respublikasının Gədəbəy rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Mutudərə | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| | |
Tarixi
Kənd 1897-ci illərdə yaradılmışdır. Mutudərə Yaşayış məntəqəsinin əsasını 1895–1897-ci illərdə Gədəbəy rayonunun Düz Rəsullu və Gərməşöylü kəndlərindən köçmüş Sərdarlı və Nəbilər nəslinin nümayəndələri geniş ərazisi olan Qarağac yaylağında qoymuşlar. Mutudərədə ilk olaraq "Sərdarlı" nəslindən — Sərdarlı-Məcid, Sərdarlı-Mirzə, Sərdarlı-Müseyib, Məmmədli-Mehdi, Məmmədli-Həmid, "Nəbilər" nəslindən — Göyüş və Kalveyi Əsgərli-Cəlil, İsauşaqlaindan-Zeynalabdın məskunlaşmışlar. Mutudərə Qarağac yaylağının, Qonaqgörməz adlanan köç yerinin qarşı tərəfində yerləşən Kəmərqaya və Yurdlar dağlarından axan Axınca çayının Təndirli-Gürnəc qolunun mənbəyində yerləşir. Bu ərazilər 1650–1700-cü illərdən Sərdarlı nəslinin əsasını qoyan birinci Sərdarın qardaşı Rəhmın nəvəsi olmuş Qara Rəhimin və eləcə də İsalı camaatının yaylaq yeri olmuşdur.
1992-ci ilin 6 avqust tarixdə Ermənistan silahlı qüvvələrinin hücumu nəticəsində Mutudərə kəndi işğal olunaraq yandırılmışdır. Lakin Azərbaycanın Milli ordusunun mərd və mübariz əsgərləri 8 avqust 1992-ci il tarixdə erməni quldurlarını Mutudərə kəndindən və Şınıx bölgəsinin işğal olunmuş hissəsindən təmizlədilər və kəndi yenidən bərpa etdilər
Mutudərə döyüşü-Qəhrəmanlıq tarixi
Qarabağ müharibəsi başlayandan sonra ermənilər Mutudərənin ətrafını güclü istehkama çevirmişdilər və kəndin ətrafındakı yüksəkliklərdən Gədəbəyin kəndlərinə daim təhlükə yaradır, dinc əhaliyə qarşı silahlı hücumlar edirdilər. Qanlı hadisələrdən biri 1990-cı il yanvarın 30-da törədildi, erməni yaraqlıları Başkənddən keçib Şınıx tərəfə gedən yolun Mutudərəyə yaxın hissəsində 6 azərbaycanlını qətlə yetirdilər. 1992-ci ilin yay aylarında Erməni silahlı qüvvələri 1991-ci ilin noyabırından başlamış və 1992-ci ilin mayında Şuşa və Laçının işğalı, keçmiş DQMV-ni Ermənistanla quru yolla birləşdirməklə bitmiş planlı işğallarının davamını, Gədəbəy- Gəncə istiqamətində ki, ərazilərin işğalı ilə planlaşdırmışdılar. Bu baxımdan Mutudərə olduqca mühüm strateji yer olduğundan ermənilər buranı işğal etmək istəyirdilər. 1992-ci il avqustun əvvəlində vəziyyət daha da gərginləşdi. Ermənistan hərbi birləşmələri avqustun 5-də Mutudərəni ələ keçirmək üçün hücuma keçdilər. Ermənilər bu istiqamətdə minə yaxın canlı qüvvə, 4 tank, 14 zirehli maşın və digər texnika yeritmişdilər. İlk zərbəni baş leytenant Məzahir Rüstəmovun dəstəsi öz üzərinə götürdü. Məzahir öz cəsur döyüşçüləri ilə kəndin müdafiəsinə qalxır. Onlar dinc əhalinin kənddən çıxmasına şərait yaradırlar. Məzahir son nəfəsinə qədər döyüşür, ümid etdiyi əlavə kömək isə gəlib çatmır. Bu döyüşdə Məzahir Rüstəmov qəhrəmancasına həlak olur; düşmən əlinə diri-diri düşməsin deyə, axırıncı qumbarası ilə özünü partladır. Son nəfəsinəcən vuruşan komandir Məzahir Rüstəmov Mutudərədə böyük faciənin qarşısını ala bilir. Göstərdiyi qəhrəmanlığa və igidliyə görə Rüstəmov Məzahir İzzət oğlu ölümündən sonra Azərbaycan Respublikası prezidentinin 5 fevral 1993-cü il tarixli 457 saylı fərmanı ilə "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adına layiq görülmüşdür. 1992-ci ilin 6 avqust tarixdə Ermənistan silahlı qüvvələrinin hücumu nəticəsində Mutudərə kəndi işğal olunaraq tam yandırılmışdır.
Azərbaycanın Milli ordusunun mərd və mübariz əsgərləri 8 avqust 1992-ci il tarixdədə Mutudərənin işğaldan azad olunması istiqamətində hücum başladı. Düşmənin ciddi müqavimətinə baxmayaraq axşama yaxın Mutudərə azad edildi, düşmənin 200-dən çox canlı qüvvəsi, 4 topu,3 tankı, 1 BMP və və digər texnikası məhv edildi. Mutudərəni yenidən tutmaq üçün erməni terror-quldur birləşmələri bir neçə uğursuz cəhd etdi, lakin itkilər verərək geri çəkilməli oldular. Hal hazırda Mutudərə kəndi yenidən qurularaq bərpa olunub və Milli ordumuzun nəzarətində və dinc əhalinin istifadəsindədir.
Toponimikası
Mutudərə oyk. Gədəbəy rayonunun İsalı i.ə.v.-də kənd. Şahdağ silsiləsinin ətəyindədir. Kəndin ağsaqqallarının ata-babalarından eşitdiklərinə görə Mutu dərə sözünün mənası motmotu sözündən yaranıb. Kənd salındığı ərazidə əvvəllər çox miqdarda motumotu meyvəsi olduğuna görə kəndin adı da Motu dərə kimi qalıb. Yerli tələffüz forması hal-hazırda Mutudərədir. 2-ci bir variantda Mutu qədim türk dilində və indiki Qaqavuz türk dilində səssiz mənasındadır. Bu ehtimala baxsaq Mutudərə — Səssiz dərə mənasını verə bilir. Qədim yerləri: Badyabulaq, Aralıq, Təndirli, Yurdlar, Armudun boynu, Nərgiz yurdu, Koroğlu mağarası, Nalbənd, Ərdağının ətəyindəki qədim qəbiristanlıq, Camışölən, Ər dağı, Rəhimlidüşən, Daşçıxan, Mehdibiçən, Məşhur bulaqları:Badyabulaq, Dəllək bulağı, Beşbulaq, Qurdlu bulaq, Koroğlu bulağı, Əşrəf bulağı, Cəlil bulağı, Xanım bulağı, Zeynəb bulağı, Lala bulagı.
Əhalisi
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 130 nəfər əhali yaşayır.
İqtisadiyyatı
Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Gədəbəy rayonunda 8 yaşayış məntəqəsi təbii qazla təmin olundu". 2020-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-23.
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- "Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin 5 fevral 1993-cü il tarixli 457 nömrəli fərmanı". www.e-qanun.az. 2019-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 5 fevral 1993.
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikası Gədəbəy Rayon İcra Hakimiyyəti
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Motudere ve ya Mutudere Azerbaycan Respublikasinin Gedebey rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Mutudere40 36 sm e 45 28 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle MutudereTarixiKend 1897 ci illerde yaradilmisdir Mutudere Yasayis menteqesinin esasini 1895 1897 ci illerde Gedebey rayonunun Duz Resullu ve Germesoylu kendlerinden kocmus Serdarli ve Nebiler neslinin numayendeleri genis erazisi olan Qaragac yaylaginda qoymuslar Mutuderede ilk olaraq Serdarli neslinden Serdarli Mecid Serdarli Mirze Serdarli Museyib Memmedli Mehdi Memmedli Hemid Nebiler neslinden Goyus ve Kalveyi Esgerli Celil Isausaqlaindan Zeynalabdin meskunlasmislar Mutudere Qaragac yaylaginin Qonaqgormez adlanan koc yerinin qarsi terefinde yerlesen Kemerqaya ve Yurdlar daglarindan axan Axinca cayinin Tendirli Gurnec qolunun menbeyinde yerlesir Bu eraziler 1650 1700 cu illerden Serdarli neslinin esasini qoyan birinci Serdarin qardasi Rehmin nevesi olmus Qara Rehimin ve elece de Isali camaatinin yaylaq yeri olmusdur 1992 ci ilin 6 avqust tarixde Ermenistan silahli quvvelerinin hucumu neticesinde Mutudere kendi isgal olunaraq yandirilmisdir Lakin Azerbaycanin Milli ordusunun merd ve mubariz esgerleri 8 avqust 1992 ci il tarixde ermeni quldurlarini Mutudere kendinden ve Sinix bolgesinin isgal olunmus hissesinden temizlediler ve kendi yeniden berpa etdilerMutudere doyusu Qehremanliq tarixiQarabag muharibesi baslayandan sonra ermeniler Mutuderenin etrafini guclu istehkama cevirmisdiler ve kendin etrafindaki yuksekliklerden Gedebeyin kendlerine daim tehluke yaradir dinc ehaliye qarsi silahli hucumlar edirdiler Qanli hadiselerden biri 1990 ci il yanvarin 30 da toredildi ermeni yaraqlilari Baskendden kecib Sinix terefe geden yolun Mutudereye yaxin hissesinde 6 azerbaycanlini qetle yetirdiler 1992 ci ilin yay aylarinda Ermeni silahli quvveleri 1991 ci ilin noyabirindan baslamis ve 1992 ci ilin mayinda Susa ve Lacinin isgali kecmis DQMV ni Ermenistanla quru yolla birlesdirmekle bitmis planli isgallarinin davamini Gedebey Gence istiqametinde ki erazilerin isgali ile planlasdirmisdilar Bu baximdan Mutudere olduqca muhum strateji yer oldugundan ermeniler burani isgal etmek isteyirdiler 1992 ci il avqustun evvelinde veziyyet daha da gerginlesdi Ermenistan herbi birlesmeleri avqustun 5 de Mutudereni ele kecirmek ucun hucuma kecdiler Ermeniler bu istiqametde mine yaxin canli quvve 4 tank 14 zirehli masin ve diger texnika yeritmisdiler Ilk zerbeni bas leytenant Mezahir Rustemovun destesi oz uzerine goturdu Mezahir oz cesur doyusculeri ile kendin mudafiesine qalxir Onlar dinc ehalinin kendden cixmasina serait yaradirlar Mezahir son nefesine qeder doyusur umid etdiyi elave komek ise gelib catmir Bu doyusde Mezahir Rustemov qehremancasina helak olur dusmen eline diri diri dusmesin deye axirinci qumbarasi ile ozunu partladir Son nefesinecen vurusan komandir Mezahir Rustemov Mutuderede boyuk facienin qarsisini ala bilir Gosterdiyi qehremanliga ve igidliye gore Rustemov Mezahir Izzet oglu olumunden sonra Azerbaycan Respublikasi prezidentinin 5 fevral 1993 cu il tarixli 457 sayli fermani ile Azerbaycanin Milli Qehremani adina layiq gorulmusdur 1992 ci ilin 6 avqust tarixde Ermenistan silahli quvvelerinin hucumu neticesinde Mutudere kendi isgal olunaraq tam yandirilmisdir Azerbaycanin Milli ordusunun merd ve mubariz esgerleri 8 avqust 1992 ci il tarixdede Mutuderenin isgaldan azad olunmasi istiqametinde hucum basladi Dusmenin ciddi muqavimetine baxmayaraq axsama yaxin Mutudere azad edildi dusmenin 200 den cox canli quvvesi 4 topu 3 tanki 1 BMP ve ve diger texnikasi mehv edildi Mutudereni yeniden tutmaq ucun ermeni terror quldur birlesmeleri bir nece ugursuz cehd etdi lakin itkiler vererek geri cekilmeli oldular Hal hazirda Mutudere kendi yeniden qurularaq berpa olunub ve Milli ordumuzun nezaretinde ve dinc ehalinin istifadesindedir ToponimikasiMutudere oyk Gedebey rayonunun Isali i e v de kend Sahdag silsilesinin eteyindedir Kendin agsaqqallarinin ata babalarindan esitdiklerine gore Mutu dere sozunun menasi motmotu sozunden yaranib Kend salindigi erazide evveller cox miqdarda motumotu meyvesi olduguna gore kendin adi da Motu dere kimi qalib Yerli teleffuz formasi hal hazirda Mutuderedir 2 ci bir variantda Mutu qedim turk dilinde ve indiki Qaqavuz turk dilinde sessiz menasindadir Bu ehtimala baxsaq Mutudere Sessiz dere menasini vere bilir Qedim yerleri Badyabulaq Araliq Tendirli Yurdlar Armudun boynu Nergiz yurdu Koroglu magarasi Nalbend Erdaginin eteyindeki qedim qebiristanliq Camisolen Er dagi Rehimlidusen Dascixan Mehdibicen Meshur bulaqlari Badyabulaq Dellek bulagi Besbulaq Qurdlu bulaq Koroglu bulagi Esref bulagi Celil bulagi Xanim bulagi Zeyneb bulagi Lala bulagi Ehalisi2009 cu ilin siyahiyaalinmasina esasen kendde 130 nefer ehali yasayir IqtisadiyyatiEhalinin esas mesguliyyetini kend teserrufati ekincilik maldarliq ve heyvandarliq teskil edir Hemcinin baxAlinmaz qalanin qehremanlari film 2013 IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Gedebey rayonunda 8 yasayis menteqesi tebii qazla temin olundu 2020 08 11 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 23 Azerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Mudafie Nazirliyinin herbi qulluqcularina Azerbaycanin Milli Qehremani adi verilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidenti Ebulfez Elcibeyin 5 fevral 1993 cu il tarixli 457 nomreli fermani www e qanun az 2019 01 09 tarixinde Istifade tarixi 5 fevral 1993 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629Xarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Gedebey Rayon Icra Hakimiyyeti Azerbaycanin Milli Qehremani