Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muş döyüşü — 1387-ci ildə Əmir Teymurun göndərdiyi böyük ordunun Çapaqcur döyüşündə məğlub olmasından sonra Cahanşah Bahadur başçılığı altında Qara Məhəmməd üzərinə göndərdiyi ordu ilə Qara Məhəmmədin oğlu Qara Yusif arasında baş verən toqquşma.
| Muş döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Teymurilərin Azərbaycana yürüşləri | |||
 Teymuri ordusu (1387) | |||
| Səbəbi | Əmir Teymur | ||
| Nəticəsi | Qaraqoyunlu qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Türkiyə, Muş şəhəri | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| | |||
Döyüşdən əvvəl
Əmir Teymur, 1386-cı ildə İranın böyük qismini ələ keçirərək qərbə doğru ilərləyirdi. Buradaki Qaraqoyunlular Teymurilərin tabe olma istəyinə müsbət cavab vermədi.Əmir Teymur, Qaraqoyunluların bu həmləsinə qarşı onları ticarət üçün gönderilen həcc karvanlarına hücum edərək soymaqla günahlandırdı və Qaraqoyunlu ölkəsinə hücum etdi. Naxçıvandan yola düşərək 1387-ci ildə Qaraqoyunlu torpaqlarına yürüş etdi. Teymuri ordusu Əvvəlcə Aydın qalası adlanan Bəyazid qalasını ələ keçirdi və qala komandirini əsir götürdü. O, Aydın nəslinin qaçdığı zaman qoyub getdiyi sürüləri talayıb. Sonra ordu Əməliyyatlarını davam etdirərək Qara Məhəmmədin oğlu Misir Hocanın nəzarəti altındaki Avnik qalasının qarşısına gəldi. Lakin qalanın gücünə və əzəmətinə görə O, mühasirədən əl çəkərək arzusuna çatmadı. Sonra Çapaqcur suyunun kənarında düşərgə saldı. Oğlu Miranşah, Mehmed Mirək, Şeyx Əli, İqbalşah və Tilek Kavçinlə birlikdə ordusunu qurdu. Onların tabeliyində olan 3 qola bölərək Qara Məhəmmədin üzərinə göndərdi. Teymura qarşı müqavimət Hazırlanan Kara Mehmed Çapaqcura çəkilərək sıldırım və dar keçidləri tutdu. Burada Qara Yusiflə bərabər dar keçidlərdən Teymuri ordusuna hücumlar edərək basqın ilə Teymuriləri darmadağın etdi.
Döyüş
Qaraqoyunlu tarixçisi Əbu'l Muzzi Həmadani döyüşü bu cür qeyd edir : "Teymur Əsgərləri hazırlayıb təşkil etdikdən sonra igidliyi və şücaəti ilə tanınan Əmir Cihanşah Bahadırı ordu komandanı göndərdi. Casuslar bu xəbəri böyük əmir Qara Məhəmmədə çatdıranda o, məclis təşkil edib Qaraqoyunlu əmirlərini və ordu sərkərdələrini çağırıb filiz saçan dili ilə dedi:
“Əmir Teymurun bir çox əsgəri öldüyü və yaralandığı üçün onun bütün planları sizdən intiqam almaq olmuşdur. Və indi o, böyük bir ordu göndərdi, əgər zəiflik göstərsəniz, mütləq düzəlməz hadisələr baş verəcəkdir. "Əmir Teymurla barışmağım qeyri-mümkündür. Ən yaxşısı odur ki, Çağatay ordusu ilə cəsarətlə vuruşasan və nə qədər ki, cismin və ruhun var, Allahın təqdiri nədirsə o olacaqdır."
Bütün böyük əmirlər və qazilər yüksək səslə dedilər:
Bizim tək qəlbimiz sənin əmrindədir, Bizim canımız Əmir-i Nâmdar (Qara Məhəmməd)ə fəda olsun!
Cahanşah Bahadur rəhbərliyi altındakı böyük Teymuri qoşunu Qara Yusifin olduğu tərəfə doğru ilərlədi. Qara Yusif mükəmməl bir taktika işlədərək ordusunu 4 qola ayırdı. Bu 4 cənah Teymuri ordusuna birdən birə Ya Kiyâni Yay (Kəman-i Kiyani) və hədəng oxu atmağa başladı. Uçsuz bucaqsız atılan hər bir ox Teymuri ordusundan bir əsgərin öldürülməsinə səbəb olurdu. Ardınca Cahanşah bahadur ordusunu nizama saldı. İlk hücum Qara Yusifdən gəldi. Qara Yusif, birdən-birə Teymuri ordusuna hücum edərək ani gələn bu yayılım oxunun ardından hücum ilə Teymuri ordusunu çaş-baş saldı. Teymurilər Qaraqoyunluların hücumları qarşısında dayana bilməyib dağılmağa başladı. Bu əsnada Əmir Cahanşah əsgərlərinin çoxunun yaralı olduğunu görərək döyüş meydanından qaçdı
Əmir Teymurun məğlubiyyət xəbərini alması
Əmir Cahanşah bu ağır məğlubiyyət qarşısında canını qurtarıb Əmir Teymurun dərgahına çatması ilə Əmir Teymur hiddətlənərək özü ordusunun başında Qaraqoyunlular üzərinə yürüdü. Qaraqoyunlu saray tarixçisi Qara Məhəmmədin Əmir Teymur qarşısında ordu baxımından çox aciz qaldığını, buna rəğmən təslim olmayıb döyüşmə yolunu seçdiyini, Əmir Teymura hər dəfəsində yeni müfrəzə (kiçik birliklər) gəlsə də Qara Məhəmmədin imkanlarının olmaması üçün onun yenə sıldırım qayalıqlara çəkildiyini bildir.
İstinadlar
- Ali Yezdi, Zafername, s.159
- Ali Yezdi, Zafername, s.158
- Yücel, “XIV-XV.Yüzyıllar Türkiye Tarihi Hakkında Araştırmalar –Mutahharten ve Erzincan Emirliği”, 687-688
- Kazanasmaz, Kara Yusuf ve zamanı, s.24
- Sümer, Kara Koyunlular, I, 49-51
- Əkbər N.Nəcəf, Kara Yusuf, s.26
- Təvarix-i Türkmaniyyə, s.39-40
- Təvarix-i Türkmaniyyə, s.40
- Türkmaniyyə, s.40
- Təvarix-i Türkmaniyyə, s.40
- Təvarix-i Türkmaniyyə, s.41
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mus doyusu 1387 ci ilde Emir Teymurun gonderdiyi boyuk ordunun Capaqcur doyusunde meglub olmasindan sonra Cahansah Bahadur basciligi altinda Qara Mehemmed uzerine gonderdiyi ordu ile Qara Mehemmedin oglu Qara Yusif arasinda bas veren toqqusma Mus doyusuTeymurilerin Azerbaycana yurusleriTeymuri ordusu 1387 Sebebi Emir TeymurNeticesi Qaraqoyunlu qelebesiErazi deyisikliyi Turkiye Mus seheriMunaqise terefleriQaraqoyunlular Teymuriler dovletiKomandan lar Qara Mehemmed Esas komandan Qara Yusif Yar Eli Pir Omer Emir Teymur Barlas esas komandan Cahansah Bahadur yarali Sah Melik Emir Mehemmed Aqbalsah Seyx Eli Bahadur Emir MirekTereflerin quvvesi12 000 Daha coxItkilerbilinmir AgirDoyusden evvelEmir Teymur 1386 ci ilde Iranin boyuk qismini ele kecirerek qerbe dogru ilerleyirdi Buradaki Qaraqoyunlular Teymurilerin tabe olma isteyine musbet cavab vermedi Emir Teymur Qaraqoyunlularin bu hemlesine qarsi onlari ticaret ucun gonderilen hecc karvanlarina hucum ederek soymaqla gunahlandirdi ve Qaraqoyunlu olkesine hucum etdi Naxcivandan yola duserek 1387 ci ilde Qaraqoyunlu torpaqlarina yurus etdi Teymuri ordusu Evvelce Aydin qalasi adlanan Beyazid qalasini ele kecirdi ve qala komandirini esir goturdu O Aydin neslinin qacdigi zaman qoyub getdiyi suruleri talayib Sonra ordu Emeliyyatlarini davam etdirerek Qara Mehemmedin oglu Misir Hocanin nezareti altindaki Avnik qalasinin qarsisina geldi Lakin qalanin gucune ve ezemetine gore O muhasireden el cekerek arzusuna catmadi Sonra Capaqcur suyunun kenarinda duserge saldi Oglu Miransah Mehmed Mirek Seyx Eli Iqbalsah ve Tilek Kavcinle birlikde ordusunu qurdu Onlarin tabeliyinde olan 3 qola bolerek Qara Mehemmedin uzerine gonderdi Teymura qarsi muqavimet Hazirlanan Kara Mehmed Capaqcura cekilerek sildirim ve dar kecidleri tutdu Burada Qara Yusifle beraber dar kecidlerden Teymuri ordusuna hucumlar ederek basqin ile Teymurileri darmadagin etdi DoyusQaraqoyunlu tarixcisi Ebu l Muzzi Hemadani doyusu bu cur qeyd edir Teymur Esgerleri hazirlayib teskil etdikden sonra igidliyi ve sucaeti ile taninan Emir Cihansah Bahadiri ordu komandani gonderdi Casuslar bu xeberi boyuk emir Qara Mehemmede catdiranda o meclis teskil edib Qaraqoyunlu emirlerini ve ordu serkerdelerini cagirib filiz sacan dili ile dedi Emir Teymurun bir cox esgeri olduyu ve yaralandigi ucun onun butun planlari sizden intiqam almaq olmusdur Ve indi o boyuk bir ordu gonderdi eger zeiflik gosterseniz mutleq duzelmez hadiseler bas verecekdir Emir Teymurla barismagim qeyri mumkundur En yaxsisi odur ki Cagatay ordusu ile cesaretle vurusasan ve ne qeder ki cismin ve ruhun var Allahin teqdiri nedirse o olacaqdir Butun boyuk emirler ve qaziler yuksek sesle dediler Bizim tek qelbimiz senin emrindedir Bizim canimiz Emir i Namdar Qara Mehemmed e feda olsun Cahansah Bahadur rehberliyi altindaki boyuk Teymuri qosunu Qara Yusifin oldugu terefe dogru ilerledi Qara Yusif mukemmel bir taktika islederek ordusunu 4 qola ayirdi Bu 4 cenah Teymuri ordusuna birden bire Ya Kiyani Yay Keman i Kiyani ve hedeng oxu atmaga basladi Ucsuz bucaqsiz atilan her bir ox Teymuri ordusundan bir esgerin oldurulmesine sebeb olurdu Ardinca Cahansah bahadur ordusunu nizama saldi Ilk hucum Qara Yusifden geldi Qara Yusif birden bire Teymuri ordusuna hucum ederek ani gelen bu yayilim oxunun ardindan hucum ile Teymuri ordusunu cas bas saldi Teymuriler Qaraqoyunlularin hucumlari qarsisinda dayana bilmeyib dagilmaga basladi Bu esnada Emir Cahansah esgerlerinin coxunun yarali oldugunu gorerek doyus meydanindan qacdiEmir Teymurun meglubiyyet xeberini almasiEmir Cahansah bu agir meglubiyyet qarsisinda canini qurtarib Emir Teymurun dergahina catmasi ile Emir Teymur hiddetlenerek ozu ordusunun basinda Qaraqoyunlular uzerine yurudu Qaraqoyunlu saray tarixcisi Qara Mehemmedin Emir Teymur qarsisinda ordu baximindan cox aciz qaldigini buna regmen teslim olmayib doyusme yolunu secdiyini Emir Teymura her defesinde yeni mufreze kicik birlikler gelse de Qara Mehemmedin imkanlarinin olmamasi ucun onun yene sildirim qayaliqlara cekildiyini bildir IstinadlarAli Yezdi Zafername s 159 Ali Yezdi Zafername s 158 Yucel XIV XV Yuzyillar Turkiye Tarihi Hakkinda Arastirmalar Mutahharten ve Erzincan Emirligi 687 688 Kazanasmaz Kara Yusuf ve zamani s 24 Sumer Kara Koyunlular I 49 51 Ekber N Necef Kara Yusuf s 26 Tevarix i Turkmaniyye s 39 40 Tevarix i Turkmaniyye s 40 Turkmaniyye s 40 Tevarix i Turkmaniyye s 40 Tevarix i Turkmaniyye s 41Xarici kecidlerQaraqoyunlular Qara Yusif Emir Teymur