Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malakanlar (rus. Молокане [Molokane], gürc. მალაკნები [Malaknebi], erm. Մոլոկաններ [Molokanner], ukr. Молокани [Molokanı], türk. Malakanlar) — xristianlığın pravoslav qolunun sektalarından biri.
 |
| Azərbaycada yaşayan molokan Sergey Mixayıloviç Prokudin-Gorski ailəsi ilə birgə |
| Dili |
|---|
| Dini |
| Xristianlıq (Molokanlıq) |
| Qohum xalqlar |
Ümumi məlumat
XVIII əsrin ikinci yarısında Rusiyada yaranmışdır. Onlar kilsəni və keşişləri inkar edir, ibadət mərasimi adi evlərdə keçirirlər. Malakan icmasına qocalar və ya seçilmiş şəxslər başçılıq edir.
1820-ci ildən başlayaraq, malakanlar Cənubi Qafqaza, Krıma, 1870-ci illərdə isə Sibirə, və Qars vilayətlərinə köçürülmüşlər. Azərbaycanda malakanlar əsasən kəndlərdə ayrıca icmalar şəklində məskunlaşmışlar. Onlar öz adət-ənənələrini, dillərini və dini baxışlarını qoruyub saxlamaqla yanaşı, həmin ərazidə yaşayan yerli azərbaycanlılarla qarşlıqlı ünsiyyət də qurmuşlar.
Yaranma tarixi
Malakanların dini hərəkatının əsasını XVIII əsrin 80-ci illərində Tambov quberniyasının kəndlisi qoymuşdur. Öncə pravoslav olan Uklein duxobor təriqətinə daxil olur, sonra onlardan ayrılaraq özünün xüsusi dərnəyini yaradır. O, yeni təlimi açıq şəkildə təbliğ etmək üçün öz ardıcıllarından 70 "apostol" (həvari) seçərək, onlarla birgə "Zəbur"dan surələri ucadan oxuyaraq Tambova daxil olur, lakin polis onları həbs edir. Yalançı "apostollar" pravoslav dininə qayıdaraq azad olunurlar, Ukleinin özü isə, tənbeh olunması üçün ruhanilərin ixtiyarına verilir. О da özünü pravoslavlığa qayıtmış kimi göstərərək azad olunur. Ancaq bundan sonra da, Uklein öz təlimini, əvvəlkinə nisbətən ehtiyatla, təbliğ etməkdə davam edir. O, Tambov, Voronej, Saratov, Yekaterinoslav, Həştərxan quberniyalarına, Don Ordusu torpaqlarına və Qafqaza səyahət edir. İmperator I Aleksandr taxta çıxdıqdan sonra, təriqətçilərə qarşı müəyyən dözümlülük göstərdiyindən, yeni təlim təbliğatçılarının nailiyyətləri daha da artır.
İmperator I Nikolayın hakimiyyətinin əvvəlindən etibarən, duxoborluların aqibəti, malakanların da başına gəldi: hökumət yaşamaq üçün onların Qafqaza yerləşdirilməsi haqqında qərar çıxardı.
Malakanlar başqa protestant qruplarının təsirinə uymurlar və daha mötədildirlər, yeni təriqətlərin ardıcılları ilə müqayisədə öz təlimlərinin təbliğatına az meyillidirlər.
Malakan adlanmaları haqqında
Malakanlar hərəkatının davamçıları orucluq vaxtı süd (rus dilində "молоко" [moloko]) içdiklərinə görə belə adlanırlar. Malakanlar özləri isə bu adı, " mənəvi südlə qidalanmaları " ilə izah edirlər.
Dini baxışları
Malakanlar özlərinin dini təliminin yeganə mənbəyi kimi Bibliyanı tanıyırlar. Həm də Bibliya kəlamlarını sərbəst şəkildə izah edir, bəzən onların mənasını tanınmaz dərəcədə təhrif edirlər.
Malakanlar, hal-hazırda, yalnız özlərinin əsl dindarlar olduğunu bildirir, heç bir dini hekayəti, kilsə qərarını qəbul etmir, yalnız Bibliyanın göstərişlərinə əməl edirlər. Onlar kilsədə xüsusi səlahiyyətlərə malik şəxslərin iyerarxiyasını rədd edirlər. Malakanların kilsələri yoxdur, onların ehkamçılıq təlimi "Dini qaydalar" adlı kitablarda təsvir olunur.
Onların təliminə görə, ölülər ruhən deyil, cismən diriləcəklər. Ukleinin bütün dini təlimini də məhz bu fikir təşkil edir. Duxoborlar kimi, malakanlar Allaha ancaq ruhi etiqadı qəbul edir, dini ayinlər haqqında pravoslav təlimini rədd edirlər. Orucluğa gəldikdə isə, malakanların fikrincə, oruc müəyyən vaxt müddətində deyil, insanın özünü günahkar olduğunu və nəfsinin ağlına üstün gəldiyini hiss etdikdə tutulmalıdır. Həm də orucluqda yemək və içməkdən tamamilə imtina olunmalıdır.
Malakanlar qidalanmada donuz əti və pulsuz balıqdan başqa, bütün digər ərzaqlardan istifadə edə bilərlər. Malakanların ibadəti Bibliyanın, əsasən də Zəburun məşhur hissələrinin qiraətindən və nəğmə kimi oxunmasından ibarətdir. Bu halda, aşağıdakı qaydaya riayət olunur: malakanların keşiş adlandırdıqları adam adətən ön cərgədə əyləşib Bibliyadan kəlamlar oxuyur, dinləyicilər isə, onu uzada-uzada təkrarlayaraq, nəğmə şəklində ifa edirlər.
Müasir vəziyyətləri
Zaman keçdikcə malakanlar üç qrupa bölünmüşlər: ümumi, daimi və qərarsızlar. Malakan qaydaları xeyli dəyişikliyə məruz qalmışdır.
Malakanlıq müasir şəraitdə öz ardıcıllarını getdikcə daha çox itirirlər. Bunu malakanların özləri də dərk edirlər.
Malakanlar Azərbaycanda
Hal-hazırda, Azərbaycanda malakanlar, əsasən Bakı, Sumqayıt, Şamaxı, İsmayıllı, Gədəbəy və Qubada yaşayırlar.
İlk malakan icmaları Azərbaycanda XVIII əsrin ortalarında meydana gəlmişdir. Onları bura Rusiyadan, kafirliyə və pravoslav kilsəsinin əleyhinə çıxdıqlarına görə sürgün etmişdilər.
Hal-hazırda Azərbaycanda malakanların qeydiyyata alınmış 11 dini icması fəaliyyət göstərir. Onlardan ən böyükləri Bakıda (150 nəfərə yaxın) və Sumqayıtda (100 nəfərə yaxın) yerləşir. Üzvlərinin sayı 10 nəfərdən çox olmayan qalan icmalar Şamaxı, Qaradağ, Xızı, İsmayıllı rayonlarında fəaliyyət göstərir. Həmin rayonlarda qeydiyyatdan keçməmiş bir neçə icma da vardır.
Bütün icmalarda, əsasən yaşlı adamlardan ibarət olan üzvlərin qeydiyyatı aparılır. Gənclər və uşaqlar adətən icmaya gəlmirlər. İcmanın üzvləri yalnız rus millətinə mənsubdurlar. Onlar missionerliklə məşğul olmurlar, icmanın üzvlərinin sayı isə ildən-ilə azalır. Qanunvericilik pozuntusu müşahidə edilmir.
Onların dini mərkəzləri yoxdur və hər bir icma müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərir. Bununla bərabər, Bakı icması ilə Stavropol diyarının malakan icmaları arasında sıx əlaqə saxlanılır. Pul gəlirləri çox azdır və öz üzvlərinə maddi yardım göstərməyə, ibadət evlərinin saxlanılmasına sərf olunur.
Azərbaycanda məşhur olan İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində vaxtilə Rusiyadan bu diyara köçüb gəlmiş malakanlar nəslinin davamçıları yaşayır.
Son illərdə üzvlərinin sayının az olması səbəbindən bir çox icmaların bağlanması meyli müşahidə edilir.
Azərbaycanda təxmini hesablamalara görə malakan icmalarının bütün üzvlərinin ümumi sayı 500 nəfərə qədərdir.[]
Malakanların 1918 il mart hadisələrində iştirakı
Malakanların ermənilərlə Şamaxı hadisələrində fəal iştirakları Azərbaycan Demokratik Respublikasının istintaq komisiyası tərəfindən sübut olunmuş faktdır:
- Ağa Səlim Hacı Əliyevin, 42 yaş, sözlərinə görə:
"Birdən 18 mart, səhər tezdən, şamaxılılar top və tüfəng atəşinə oyandılar. Belə ki ermənilər Mədrəsə, malakanlar isə Cabanı kəndi tərəfindən Şamaxını dövrəyə almış və şəhərə qarşı hücuma keçmişdilər. Şamaxı müsəlmanları tez silaha sarılsalar da, toplara qarşı dayana bilmədilər və geri çəkilməli oldular… Axşam saat 6 təslim olmaq barədə qərara gəldilər. Ermənilər və malakanlar şəhərin müsəlman hissəsinə soxuldular və, evləri yandırmağa, əhalini isə, içində kişi, qadın və uşaq olmaqla küçələrdə tüfənglərlə öldürməyə başladılar, talançılıq başladı.
— Mənbə: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası (11)
Lakin sənədlərdə təsdiq olunan külü göyə sovrulmuş kəndlər, minlərlə öldürülmüş kişi, qadın və uşaqlar, talanmış və məhv edilmiş mülkiyət, aparılmış sürülər, zəhərlənmiş tarlalar və sairə, və ən əsası, yüzlərlə şahidin ifadələri, malakanların da aidiyyətı olduğu faciyəvi hadisələrin geniş mənzərəsini verir.
Malakanların müstəqil olaraq, yəni ermənilərsiz, hücum etdiyi 4 kənddən xüsusi ilə Əngərahanı qeyd etmək lazımdır. Belə ki, bu kəndə hücum Şamaxıya ilk hücumla eyni vaxtı başlamışdı. 18(31) martda, Şamaxının 3–4 verstliyində olan Əngərahan kəndi, sübh tezdən, eyni vaxtı malakanların Şamaxı uyezdindəki dörd kəndi Cuxur-Yurt, Rus-Cebanisi, Maryevka(Nağaraxana) və Astraxanka(Qız-Meydan) tərəfdən atəşə məruz qaldılar. Kəndin ətrafında səngərlərdə gizlənən malakanların tərəfindən əvvəldən yaxşı hazırlanmış qəfil və xain hücum, əngərahanlılar üçün tamamilə gözlənilməz olmuşdu, çünki bu ərəfədə malakan və ermənilərin nümayəndələri müsəlmanlara and vermişdilər onlarla dinclik içində yaşayacaqlar və mehriban qonşuluq münasibətlərini pozmayacaqlar.
Silahlı müsəlmanlar arasında, əvvəl Şamaxıda toplanmış bundan sonra sakitləşib silahını yerə qoyan çoxlu əngərahanlı vardı, və hətta başqa kəndləri də sakitləşdirib, postların və qarovulun qoyulması ehtiyacını duymadılar. Beləliklə, Şamaxı şəhəri kimi sübh tezdən hər tərəfdən atəş səsləri ilə oyadılan Əngəharan kəndində dəhşətli təşviş başlandı.
- Əngəharan kəndinin sakinlərindən biri, 30 yaşlı Güllü-Bəyim Güllü qızının, saxlanılan malakanların arasında onun yaxınlarını qətl edən malakanın hərəkətləri barədə ifadələrindən:
1918 ilin mart ayında, malakanların bandaları bizim kəndə hücum edəndə mən və çox sayda başqa kişi, qadın və uşaq Baxşəli Yusif oğlunun evində gizlənmişdilər və içəridən qapını bağlamışdılar. Evə tüfənglə silahlanmış malakan yaxınlaşdı və qapını açmağımızı tələb etdi. Biz imtina etdik. Onda malakan başladı pəncərədən otağın içinə atəş açmağa və otaqda olan aşağıdakı şəxsləri öldürdü:1) Dost Məmməd Gülü oğlu,2) Onun arvadı Gül Sənəm Əziz qızı, 3) Səttarə Gülü qızı, 4) onun qızı Gül qız, 5) Əli Qulu Sarı oğlu, 6) Əli Həsən Qədir oğlu, 7) Ata Kişi Həmid oğlu, 8) Xırda Xanadan qızı, 9) Molla Ağa Baba və 10) Məşədi Ələskər. Biz bərkdən qışdırırdıq. Mənim oğlum, həyətdə gizlənən Əli Mənsur Mövsüm oğlu köməyimə tələsdi. Həmin malakan onu nişan alıb güllə ilə vurdu.
— Mənbə: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası (33)
Malakanların ermənilərin tərəfində iştirakını sübut edən yüzlərlə belə ifadələr var:
Kəndliləri bürümüş təşvişdən yararlanaraq, malakanlar eyni vaxtı, "kəndə aparan yeddi yolla" hər tərəfdən kəndə soxuldular və gözləri tutan hər kəsi, qadına, qocaya və uşağa rəhm etmədən öldürməyə başladılar. Küçələr təşviş içində olan adamlarla dolurdu ki onları dərhal hər tərəfdən öldürürdülər. Küçələrdə kişi, qadın və uşaq meyitləri ilə dolu idi. Molla Ağa Baba Hacı Molla Qəhrəman oğlu malakanlara qarşı əlində Quran çıxdı və onlardan tanrı adına dinc əhali üçün aman istədi. Malakanlar dərhal onu sinəsindən elə ölümcül yaraladılar ki, bir azdan sonra o öldü.
Bütün zərəçəkmiş müsəlmanların ifadələrindən aydındır ki, ermənilər, Şamaxını və Şamaxı uyezdinin kəndlərini darmadağın etməklə minlərlə kişi, qadın və uşağı, bir çoxunu işgəncə ilə öldürməklə, məscidləri və müqəddəs yerləri dağıtmaqla, müsəlmanlara qarşı qisas və düşmənçilik niyyətlərindən çıxış edirdilər və öz milli ideyalarını təqib edirdilər, lakin ziddiyətli ifadələrə görə, müsəlmanlara qarşı malakanların çıxış səbəbləri naməlumdur. Zərəçəkmişlərin bəziləri, malakanların bolşevik ideyalarını təqib etdiyini, başqaları malakanlara bunun sərf etməsini, bir başqaları isə onların bunu ermənilərin təsiri altında etməsini deyirdilər. Malakanlardan biri isə bunu güclünün tərəfində olmaları ilə izah edirdilər.
İstinadlar
- https://www.azleks.az/online-dictionary/malakan/?s=4 2022-03-27 at the Wayback Machine Pravoslav mərasimlərini və kilsə iyearxiyasını qəbul etməyən, xristian məzhəbinin nümayəndəsi, həmin məzhəbdən olan.
- "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-06-08.
- "ismayıllı rayonu". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-06-08.
- "Чрезвычайная следственная комиссия Азербайджанской Демократической Республики (28)". 2022-07-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-08-06.
- "Чрезвычайная следственная комиссия Азербайджанской Демократической Республики (88)". 2022-07-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-08-06.
Ədəbiyyat
- Qəmərşah Cavadov. Azərbaycanın azsaylı xalqları və milli azlıqları (Tarix və müasirlik). Bakı "Elm" nəşriyyatı – 2000, s.350–388.
- С.И.Брук. Население мира. Этнодемографический справочник. Москва. "Наука", 1986, с. 152–154.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Tarix yaradan şəxsiyyət
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Malakanlar rus Molokane Molokane gurc მალაკნები Malaknebi erm Մոլոկաններ Molokanner ukr Molokani Molokani turk Malakanlar xristianligin pravoslav qolunun sektalarindan biri Molokanlar Azerbaycada yasayan molokan Sergey Mixayilovic Prokudin Gorski ailesi ile birgeDiliRus diliDiniXristianliq Molokanliq Qohum xalqlarRuslarUmumi melumatXVIII esrin ikinci yarisinda Rusiyada yaranmisdir Onlar kilseni ve kesisleri inkar edir ibadet merasimi adi evlerde kecirirler Malakan icmasina qocalar ve ya secilmis sexsler basciliq edir 1820 ci ilden baslayaraq malakanlar Cenubi Qafqaza Krima 1870 ci illerde ise Sibire ve Qars vilayetlerine kocurulmusler Azerbaycanda malakanlar esasen kendlerde ayrica icmalar seklinde meskunlasmislar Onlar oz adet enenelerini dillerini ve dini baxislarini qoruyub saxlamaqla yanasi hemin erazide yasayan yerli azerbaycanlilarla qarsliqli unsiyyet de qurmuslar Yaranma tarixiMalakanlarin dini herekatinin esasini XVIII esrin 80 ci illerinde Tambov quberniyasinin kendlisi qoymusdur Once pravoslav olan Uklein duxobor teriqetine daxil olur sonra onlardan ayrilaraq ozunun xususi derneyini yaradir O yeni telimi aciq sekilde teblig etmek ucun oz ardicillarindan 70 apostol hevari secerek onlarla birge Zebur dan sureleri ucadan oxuyaraq Tambova daxil olur lakin polis onlari hebs edir Yalanci apostollar pravoslav dinine qayidaraq azad olunurlar Ukleinin ozu ise tenbeh olunmasi ucun ruhanilerin ixtiyarina verilir O da ozunu pravoslavliga qayitmis kimi gostererek azad olunur Ancaq bundan sonra da Uklein oz telimini evvelkine nisbeten ehtiyatla teblig etmekde davam edir O Tambov Voronej Saratov Yekaterinoslav Hesterxan quberniyalarina Don Ordusu torpaqlarina ve Qafqaza seyahet edir Imperator I Aleksandr taxta cixdiqdan sonra teriqetcilere qarsi mueyyen dozumluluk gosterdiyinden yeni telim tebligatcilarinin nailiyyetleri daha da artir Imperator I Nikolayin hakimiyyetinin evvelinden etibaren duxoborlularin aqibeti malakanlarin da basina geldi hokumet yasamaq ucun onlarin Qafqaza yerlesdirilmesi haqqinda qerar cixardi Malakanlar basqa protestant qruplarinin tesirine uymurlar ve daha motedildirler yeni teriqetlerin ardicillari ile muqayisede oz telimlerinin tebligatina az meyillidirler Malakan adlanmalari haqqindaMalakanlar herekatinin davamcilari orucluq vaxti sud rus dilinde moloko moloko icdiklerine gore bele adlanirlar Malakanlar ozleri ise bu adi menevi sudle qidalanmalari ile izah edirler Dini baxislariMalakanlar ozlerinin dini teliminin yegane menbeyi kimi Bibliyani taniyirlar Hem de Bibliya kelamlarini serbest sekilde izah edir bezen onlarin menasini taninmaz derecede tehrif edirler Malakanlar hal hazirda yalniz ozlerinin esl dindarlar oldugunu bildirir hec bir dini hekayeti kilse qerarini qebul etmir yalniz Bibliyanin gosterislerine emel edirler Onlar kilsede xususi selahiyyetlere malik sexslerin iyerarxiyasini redd edirler Malakanlarin kilseleri yoxdur onlarin ehkamciliq telimi Dini qaydalar adli kitablarda tesvir olunur Yasli Malakanlar Onlarin telimine gore oluler ruhen deyil cismen dirilecekler Ukleinin butun dini telimini de mehz bu fikir teskil edir Duxoborlar kimi malakanlar Allaha ancaq ruhi etiqadi qebul edir dini ayinler haqqinda pravoslav telimini redd edirler Orucluga geldikde ise malakanlarin fikrince oruc mueyyen vaxt muddetinde deyil insanin ozunu gunahkar oldugunu ve nefsinin aglina ustun geldiyini hiss etdikde tutulmalidir Hem de orucluqda yemek ve icmekden tamamile imtina olunmalidir Malakanlar qidalanmada donuz eti ve pulsuz baliqdan basqa butun diger erzaqlardan istifade ede bilerler Malakanlarin ibadeti Bibliyanin esasen de Zeburun meshur hisselerinin qiraetinden ve negme kimi oxunmasindan ibaretdir Bu halda asagidaki qaydaya riayet olunur malakanlarin kesis adlandirdiqlari adam adeten on cergede eylesib Bibliyadan kelamlar oxuyur dinleyiciler ise onu uzada uzada tekrarlayaraq negme seklinde ifa edirler Muasir veziyyetleriZaman kecdikce malakanlar uc qrupa bolunmusler umumi daimi ve qerarsizlar Malakan qaydalari xeyli deyisikliye meruz qalmisdir Malakanliq muasir seraitde oz ardicillarini getdikce daha cox itirirler Bunu malakanlarin ozleri de derk edirler Malakanlar AzerbaycandaHal hazirda Azerbaycanda malakanlar esasen Baki Sumqayit Samaxi Ismayilli Gedebey ve Qubada yasayirlar Ilk malakan icmalari Azerbaycanda XVIII esrin ortalarinda meydana gelmisdir Onlari bura Rusiyadan kafirliye ve pravoslav kilsesinin eleyhine cixdiqlarina gore surgun etmisdiler Hal hazirda Azerbaycanda malakanlarin qeydiyyata alinmis 11 dini icmasi fealiyyet gosterir Onlardan en boyukleri Bakida 150 nefere yaxin ve Sumqayitda 100 nefere yaxin yerlesir Uzvlerinin sayi 10 neferden cox olmayan qalan icmalar Samaxi Qaradag Xizi Ismayilli rayonlarinda fealiyyet gosterir Hemin rayonlarda qeydiyyatdan kecmemis bir nece icma da vardir Butun icmalarda esasen yasli adamlardan ibaret olan uzvlerin qeydiyyati aparilir Gencler ve usaqlar adeten icmaya gelmirler Icmanin uzvleri yalniz rus milletine mensubdurlar Onlar missionerlikle mesgul olmurlar icmanin uzvlerinin sayi ise ilden ile azalir Qanunvericilik pozuntusu musahide edilmir Onlarin dini merkezleri yoxdur ve her bir icma musteqil sekilde fealiyyet gosterir Bununla beraber Baki icmasi ile Stavropol diyarinin malakan icmalari arasinda six elaqe saxlanilir Pul gelirleri cox azdir ve oz uzvlerine maddi yardim gostermeye ibadet evlerinin saxlanilmasina serf olunur Azerbaycanda meshur olan Ismayilli rayonunun Ivanovka kendinde vaxtile Rusiyadan bu diyara kocub gelmis malakanlar neslinin davamcilari yasayir Son illerde uzvlerinin sayinin az olmasi sebebinden bir cox icmalarin baglanmasi meyli musahide edilir Azerbaycanda texmini hesablamalara gore malakan icmalarinin butun uzvlerinin umumi sayi 500 nefere qederdir menbe gosterin Malakanlarin 1918 il mart hadiselerinde istirakiMalakanlarin ermenilerle Samaxi hadiselerinde feal istiraklari Azerbaycan Demokratik Respublikasinin istintaq komisiyasi terefinden subut olunmus faktdir Aga Selim Haci Eliyevin 42 yas sozlerine gore Birden 18 mart seher tezden samaxililar top ve tufeng atesine oyandilar Bele ki ermeniler Medrese malakanlar ise Cabani kendi terefinden Samaxini dovreye almis ve sehere qarsi hucuma kecmisdiler Samaxi muselmanlari tez silaha sarilsalar da toplara qarsi dayana bilmediler ve geri cekilmeli oldular Axsam saat 6 teslim olmaq barede qerara geldiler Ermeniler ve malakanlar seherin muselman hissesine soxuldular ve evleri yandirmaga ehalini ise icinde kisi qadin ve usaq olmaqla kucelerde tufenglerle oldurmeye basladilar talanciliq basladi Menbe Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Fovqelade Tehqiqat Komissiyasi 11 Lakin senedlerde tesdiq olunan kulu goye sovrulmus kendler minlerle oldurulmus kisi qadin ve usaqlar talanmis ve mehv edilmis mulkiyet aparilmis suruler zeherlenmis tarlalar ve saire ve en esasi yuzlerle sahidin ifadeleri malakanlarin da aidiyyeti oldugu faciyevi hadiselerin genis menzeresini verir Malakanlarin musteqil olaraq yeni ermenilersiz hucum etdiyi 4 kendden xususi ile Engerahani qeyd etmek lazimdir Bele ki bu kende hucum Samaxiya ilk hucumla eyni vaxti baslamisdi 18 31 martda Samaxinin 3 4 verstliyinde olan Engerahan kendi subh tezden eyni vaxti malakanlarin Samaxi uyezdindeki dord kendi Cuxur Yurt Rus Cebanisi Maryevka Nagaraxana ve Astraxanka Qiz Meydan terefden atese meruz qaldilar Kendin etrafinda sengerlerde gizlenen malakanlarin terefinden evvelden yaxsi hazirlanmis qefil ve xain hucum engerahanlilar ucun tamamile gozlenilmez olmusdu cunki bu erefede malakan ve ermenilerin numayendeleri muselmanlara and vermisdiler onlarla dinclik icinde yasayacaqlar ve mehriban qonsuluq munasibetlerini pozmayacaqlar Silahli muselmanlar arasinda evvel Samaxida toplanmis bundan sonra sakitlesib silahini yere qoyan coxlu engerahanli vardi ve hetta basqa kendleri de sakitlesdirib postlarin ve qarovulun qoyulmasi ehtiyacini duymadilar Belelikle Samaxi seheri kimi subh tezden her terefden ates sesleri ile oyadilan Engeharan kendinde dehsetli tesvis baslandi Engeharan kendinin sakinlerinden biri 30 yasli Gullu Beyim Gullu qizinin saxlanilan malakanlarin arasinda onun yaxinlarini qetl eden malakanin hereketleri barede ifadelerinden 1918 ilin mart ayinda malakanlarin bandalari bizim kende hucum edende men ve cox sayda basqa kisi qadin ve usaq Baxseli Yusif oglunun evinde gizlenmisdiler ve iceriden qapini baglamisdilar Eve tufengle silahlanmis malakan yaxinlasdi ve qapini acmagimizi teleb etdi Biz imtina etdik Onda malakan basladi pencereden otagin icine ates acmaga ve otaqda olan asagidaki sexsleri oldurdu 1 Dost Memmed Gulu oglu 2 Onun arvadi Gul Senem Eziz qizi 3 Settare Gulu qizi 4 onun qizi Gul qiz 5 Eli Qulu Sari oglu 6 Eli Hesen Qedir oglu 7 Ata Kisi Hemid oglu 8 Xirda Xanadan qizi 9 Molla Aga Baba ve 10 Mesedi Elesker Biz berkden qisdirirdiq Menim oglum heyetde gizlenen Eli Mensur Movsum oglu komeyime telesdi Hemin malakan onu nisan alib gulle ile vurdu Menbe Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Fovqelade Tehqiqat Komissiyasi 33 Malakanlarin ermenilerin terefinde istirakini subut eden yuzlerle bele ifadeler var Kendlileri burumus tesvisden yararlanaraq malakanlar eyni vaxti kende aparan yeddi yolla her terefden kende soxuldular ve gozleri tutan her kesi qadina qocaya ve usaga rehm etmeden oldurmeye basladilar Kuceler tesvis icinde olan adamlarla dolurdu ki onlari derhal her terefden oldururduler Kucelerde kisi qadin ve usaq meyitleri ile dolu idi Molla Aga Baba Haci Molla Qehreman oglu malakanlara qarsi elinde Quran cixdi ve onlardan tanri adina dinc ehali ucun aman istedi Malakanlar derhal onu sinesinden ele olumcul yaraladilar ki bir azdan sonra o oldu Butun zerecekmis muselmanlarin ifadelerinden aydindir ki ermeniler Samaxini ve Samaxi uyezdinin kendlerini darmadagin etmekle minlerle kisi qadin ve usagi bir coxunu isgence ile oldurmekle mescidleri ve muqeddes yerleri dagitmaqla muselmanlara qarsi qisas ve dusmencilik niyyetlerinden cixis edirdiler ve oz milli ideyalarini teqib edirdiler lakin ziddiyetli ifadelere gore muselmanlara qarsi malakanlarin cixis sebebleri namelumdur Zerecekmislerin bezileri malakanlarin bolsevik ideyalarini teqib etdiyini basqalari malakanlara bunun serf etmesini bir basqalari ise onlarin bunu ermenilerin tesiri altinda etmesini deyirdiler Malakanlardan biri ise bunu guclunun terefinde olmalari ile izah edirdiler Istinadlarhttps www azleks az online dictionary malakan s 4 2022 03 27 at the Wayback Machine Pravoslav merasimlerini ve kilse iyearxiyasini qebul etmeyen xristian mezhebinin numayendesi hemin mezhebden olan Azerbaycan enenevi musiqi atlasi 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2010 06 08 ismayilli rayonu 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2010 06 08 Chrezvychajnaya sledstvennaya komissiya Azerbajdzhanskoj Demokraticheskoj Respubliki 28 2022 07 11 tarixinde Istifade tarixi 2014 08 06 Chrezvychajnaya sledstvennaya komissiya Azerbajdzhanskoj Demokraticheskoj Respubliki 88 2022 07 11 tarixinde Istifade tarixi 2014 08 06 EdebiyyatQemersah Cavadov Azerbaycanin azsayli xalqlari ve milli azliqlari Tarix ve muasirlik Baki Elm nesriyyati 2000 s 350 388 S I Bruk Naselenie mira Etnodemograficheskij spravochnik Moskva Nauka 1986 s 152 154 Hemcinin baxXarici kecidlerTarix yaradan sexsiyyetVikianbarda Malakanlar ile elaqeli mediafayllar var