Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirzə Kazım bəy (22 iyun 1802, Rəşt – 27 noyabr (9 dekabr) 1870, Sankt-Peterburq) — Azərbaycan əsilli rus şərqşünas, tarixçi, türkşünas və filoloq. hərəkatının banisi Aleksandr Kazımbəyin babası. Rusiya Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı üzvü. Mirzə Kazım bəy İslam dininə aid əsər də yazmışdır.
| Mirzə Kazım bəy | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 22 iyun 1802 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 27 noyabr (9 dekabr) 1870 (68 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
MİRZƏ KAZIM BƏYİN HƏYATI
Mirzə Kazım bəy 1802-ci ildə İranın Rəşt şəhərində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. Bir çox mənbələr onun milli mənsubiyyətinə görə azərbaycanlı olduğunu göstərsə də, bəzi mənbələrdə onun "tatar mənşəli" olması fikrini irəli sürmüşdürlər.
Atası Məhəmməd Qasım Kazım bəy Dərbəndin şəhərinin tanınmış ruhani şəxslərindən olmuşdur. Babası Nazir Məhəmməd xan isə Dərbənd hakiminin baş xəzinədarı olmuşdur. Müqəddəs Məkkə şəhərindən Həcc ziyarətindən qayıdarkən, atası Məhəmməd Qasım Kazım bəy İranın Rəşt şəhərində yerli hakim Bağır xanın qızı Şərəfnisə xanım ilə evlənir. Mirzə Kazım bəy məhz bu şəhərdə anadan olur. Bir qədər sonra atası Dərbənd şəhərinə qazı təyin olunur və ailəsi ilə bu şəhərə köçür.
Mirzə Kazım bəy müqəddəs İslam dininin əsasları, Azərbaycan və fars dillərini kamil şəkildə öyrənmək ilə yanaşı, həm də rus, türk və ərəb dillərinə də mükəmməl şəkildə yiyələnir. Cəmi 17 yaşında isə "Ərəb dilinin qramatikası" adlı kitabını yazır. Atası isə oğlunun ruhani olmasını, İrana və Ərəbistana dini təhsil arxasınca getməsini istəyir. Lakin 1820-ci ildə Məhəmməd Qasım Kazım bəy İran leyhinə casusluq fəaliyyətində ittiham olunaraq bütün rütbələrindən məhrum edilir və xanımı ilə birgə Həştərxan şəhərinə sürgün edilir.
MİRZƏ KAZIM BƏYİN DİNİ GÖRÜŞLƏRİNƏ QISA BAXIŞ
Hələ Dərbənd şəhərində yaşadığı dövrdə tez-tez şotland-dini missionerlər ilə görüşür və onlarla saatlarla davam edən müzakirələr aparır. Bu müzakirələr gənc Mirzə Kazım bəyi Xristianlıq dininin əsaslarına dair mütəmadi suallara aparırır və o xaçpərəstlik haqqında daha geniş məlumat əldə etmək məqsədilə yəhudi və ingilis dillərini öyrənməyə başlayır. Ciddi götür-qoydan sonra bu dini qəbul etmək qərarına gəlir. Bu hadisə onunla ailəsi arasında uçurum yaradır və valideyin-övlad münasibətlərinin pozulması ilə nəticələnir. Ömrünün sonunadək, Xristianlıq dininə sitayiş edir.
MİRZƏ KAZIM BƏY TARİXÇİ KİMİ
Mirzə Kazım bəy bir sıra tarixi mövzularda qələmə aldığı kitabların müəllifidir. Türk dilində yazdığı "" (Yeddi planet) əsəri Krım xanlığının 1466–1737-ci illər aralığındakı tarixi haqqındadır. 1841-ci ildə qələmə aldığı "Uyğurlar" əsərində isə qədim uyğurların tarixi haqqında dəyərli elmi məlumatlar verir. O, həmçinin Məhəmməd Əvabinin "Dərbəndnamə" əsərini (XVII əsr Dağıstan tarixi haqqında əsər) ingilis dilinə tərcümə edir və 1856-cı ildə nəşr etdirir. Ən böyük tarixi əsəri isə 1865-ci ildə nəşr olunmuş "Bab və Babilər: 1848–1852-ci illər İranda Dini və Siyasi Təlatümlər" əsəridir. Digər əsərləri isə başlıca olaraq İslam tədqiqatları mövzusunda olmuşdur: "Qurani-Kərimdə ahənglik" (1859), "Müridizm və Şamil" (1859), "İslam tarixi" (1860).
MİRZƏ KAZIM BƏY FİLOLOQ KİMİ
Mirzə Kazım bəy dilçiliyə xristianlığa dair əsərlərin Şərq dillərinə tərcüməsi ilə başlamışdır. Sonradan fransız, alman və tatar dillərini də öyrənir. 1825-ci ildə təhsilini davam etdirmək üçün Böyük Britaniyanın paytaxtı London şəhərinə dəvət olunur. Lakin Rusiya hakim dairələri bu təklifin həyata keçməsinə imkan vermirlər. Bunun əvəzində Rusiya İmperiyasının xüsusi sərəncamı ilə Mirzə Kazım bəy Omska tatar dili müəllimi olaraq göndərilir. Lakin Kazanda xəstəliyə tutulması səbəbindən Omska gedişi təxirə salınır və o heç vaxt bu şəhərə getmir. Kazanda olarkən, Mirzə Kazım bəy Karl Fuks adlı tarixçidən Kazan universitetində ərəb və fars dillərindən dərs demək təklifini alır. 1828-ci ildə Britaniya Kral Şərqşünaslar Cəmiyyətinə üzv və Kazan universitetində yenicə yaranmış "Türk dilləri" fakültəsinə rəhbər təyin olunur . 1835-ci ildə isə Rusiya Elmlər Akademiyasına müxbir üzv seçilir. 1839-cu ildə "DEMİDOV" mükafatına layiq görüləcək "Türk-Tatar dillərinin qramatikası" adlı fundamental elmi monoqrafiyasını yazır. Qeyd etmək lazımdır ki, o dövrlər Rus imperiyasında əksər Türk dilləri "Tatar" və ya "Türk-Tatar" adlı vahid dilin ayrı-ayrı dialektləri kimi qəbul olunurdu. Bu əsərində Mirzə Kazım bəy Osmanlı, Azərbaycan və digər Türk dillərinin və ya o zaman deyildiyi kimi, dialektlərinin fonoloji, morfoloji və sintaksis təhlil və müqayisəsini aparır. Əsər 1846-cı ildə ikinci dəfə nəşr olunur və Qərbi Avropada Türk dilləri barəsində ən zəngin elmi mənbə kimi geniş marağa səbəb olur. 1921-ci ildə Jan Denin "Türk dilinin qramatikası" (Osmanlı dialekti) əsərinin nəşrinə qədərki dövrdə Avropa universitetlərində əsas istinad ədəbiyyatı olaraq istifadə olunmuşdur.
1849-cu ildə Mirzə Kazım bəy Sankt-Peterburq Universitetində yenicə açılmış "Şərq dilləri" fakültəsinə dekan təyin göndərilir. 1863-cü ildə isə burada "Şərq tarixi" kafedrasını təsis edir. O, şərq mədəniyyətinin öyrənilməsinə maraq göstərən tələbələrin təcrübə ilə əlaqədar olaraq ekskursiyaylara göndərilməsinin təşkilinə nail olur. 1854-cü ildə Türk dilinə dair yeni "Türk dillərinin öyrənilməsində kurs dərsliyi" və 6700 sözdən ibarət "Rus-Türk lüğəti" nəşr etdirir. Həmin il "Şərq dillərində törəmiş Rus söz və söz birləşmlərinin izahına dair" əsərini də yazmağa müvəffəq olur.
1868-ci ildə Rus elmi dairələrində Türküstanın etnoqrafiyası, linqvistikası, numizmatika və epiqrafiyasının öyrənilməsinə yönələn akademik hərəkata başlayır. Lakin dahi alimin ölümü ona ən böyük arzusu, mənsub olduğu və həmişə sadiq qaldığı Türk millətinin həyati əhəmiyyətli vahid elmi-mədəni dəyərlər layihəsini həyata keçirməsinə imkan vermir.
Medalları və sahib olduğu adlar
- Rusiya Elmlər Akedemiyasının Müxbir üzvü.
- London şəhərində Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Kral Cəmiyyətinin üzvü (1829)
- Danimarkanın Kopenhagen şəhərində Şimali Antikvarilər Kral Cəmiyyətinin üzvü (1843)
- Rusiya Elmlər Akedemiyasının 3 dəfə Demidov medalı mükafatçısı.
- Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının kraliçası Elizavetanın Qızıl Medal laureatı.
- Peterburq Universitetinin fəxri doktoru və dekan.
- Türkşünas və filoloq.
- Omsk şəhərində tatar dili müəllimi.
- Britaniya Kral Şərqşünaslar Cəmiyyətinin üzvü.
- Kazan universitetinin fakültə rəhbəri və burada ərəb-fars dili müəllimi.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Swartz A. Aleksandr Kazem-Bek // Open Library (ing.). 2007.
- Aleksandr Kazem-Bek // Faceted Application of Subject Terminology.
- Geraci, Robert Paul. Window on the East: national and imperial identities in late tsarist Russia (I). Ithaca: Cornell University Press. səh. 310. ISBN .
Perhaps the only exception before Katanov was A. K. Kazembek, an Azeri who converted to Christianity and became a professor of Turkic languages at Kazan and then at St. Petersburg. Kazembek has been referred to as the first European Turkologist of Turkic origin
- Allworth, Edward. Muslim communities reemerge: historical perspectives on nationality, politics, and opposition in the former Soviet Union and Yugoslavia. Durham (N. C.): Duke university press. səh. 35. ISBN .
Not a few in the nineteenth century would have accepted this judgment, and might have echoed Mirza Kazem-Bek, the Russified Azerbaijani orientalist, in asking "What European state has such intimate and inherent ties with Asia and Asiatics as does Russia?
- И. Н. Березин, как востоковед, вышел из казанской школы, был учеником… азербайджанца, ираниста А. К. Казембека, который был своеобразной и интересной фигурой. Якубовский А. Ю. Из истории изучения монголов периода XI–XIII вв. — Очерки по истории русского востоковедения. — М., 1953 2021-06-07 at the Wayback Machine
- Tolstoy, Nikolai. The Tolstoys: 24 generations of Russian history, 1353-1983. London: Hamilton. 1983. ISBN .
The Kazem-Beks came of distinguished Tatar origin, and had an estate at Novospasskoye near Mursikh
- Kazembek Aleksandr (Muchammed-Ali), orientalista rosyjski, z pochodzenia Pers: Ilustrowana encyklopedja Trzaski, Everta i Michalskiego: z wieloma mapami, tablicami i ilustracjami w tekście. Trzaska, Evert i Michalski, 1927. стр. 894
- Persian Professor of the Persian language at St. Petersburg University: Catherine Black Clay. Ethos and Empire: The Ethnographic Expedition of the Imperial Russian Naval Ministry 1855–1862. University of Oregon, 1989. p.69
- H. Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 89–92.
Mənbə
- "Aleksandr Kazımbəy: Şərqdən doğan işıq"" (rus dilində), Aleksey Pilev.
- "Brokhaus və Efron ensiklopedik lüğəti" (rus dilində), St. Peterburq, Rusiya, 1890–1907.
Xarici keçidlər
- Müsəlman ata ilə xristian oğlun görüşü… Mirzə Kazımbəy
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mirze Kazim bey 22 iyun 1802 Rest 27 noyabr 9 dekabr 1870 Sankt Peterburq Azerbaycan esilli rus serqsunas tarixci turksunas ve filoloq herekatinin banisi Aleksandr Kazimbeyin babasi Rusiya Elmler Akademiyasinin ilk azerbaycanli uzvu Mirze Kazim bey Islam dinine aid eser de yazmisdir Mirze Kazim beyDogum tarixi 22 iyun 1802 1802 06 22 Dogum yeri Rest Merkez bexsi d Rest sehristani Gilan ostani IranVefat tarixi 27 noyabr 9 dekabr 1870 68 yasinda Vefat yeri Sankt Peterburq Rusiya imperiyasiIs yerleri Sankt Peterburq Dovlet UniversitetiTehsili Kazan Dovlet UniversitetiUzvluyu Peterburq Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarMIRZE KAZIM BEYIN HEYATIMirze Kazim bey 1802 ci ilde Iranin Rest seherinde ruhani ailesinde anadan olmusdur Bir cox menbeler onun milli mensubiyyetine gore azerbaycanli oldugunu gosterse de bezi menbelerde onun tatar menseli olmasi fikrini ireli surmusdurler Atasi Mehemmed Qasim Kazim bey Derbendin seherinin taninmis ruhani sexslerinden olmusdur Babasi Nazir Mehemmed xan ise Derbend hakiminin bas xezinedari olmusdur Muqeddes Mekke seherinden Hecc ziyaretinden qayidarken atasi Mehemmed Qasim Kazim bey Iranin Rest seherinde yerli hakim Bagir xanin qizi Serefnise xanim ile evlenir Mirze Kazim bey mehz bu seherde anadan olur Bir qeder sonra atasi Derbend seherine qazi teyin olunur ve ailesi ile bu sehere kocur Mirze Kazim bey muqeddes Islam dininin esaslari Azerbaycan ve fars dillerini kamil sekilde oyrenmek ile yanasi hem de rus turk ve ereb dillerine de mukemmel sekilde yiyelenir Cemi 17 yasinda ise Ereb dilinin qramatikasi adli kitabini yazir Atasi ise oglunun ruhani olmasini Irana ve Erebistana dini tehsil arxasinca getmesini isteyir Lakin 1820 ci ilde Mehemmed Qasim Kazim bey Iran leyhine casusluq fealiyyetinde ittiham olunaraq butun rutbelerinden mehrum edilir ve xanimi ile birge Hesterxan seherine surgun edilir MIRZE KAZIM BEYIN DINI GORUSLERINE QISA BAXISHele Derbend seherinde yasadigi dovrde tez tez sotland dini missionerler ile gorusur ve onlarla saatlarla davam eden muzakireler aparir Bu muzakireler genc Mirze Kazim beyi Xristianliq dininin esaslarina dair mutemadi suallara aparirir ve o xacperestlik haqqinda daha genis melumat elde etmek meqsedile yehudi ve ingilis dillerini oyrenmeye baslayir Ciddi gotur qoydan sonra bu dini qebul etmek qerarina gelir Bu hadise onunla ailesi arasinda ucurum yaradir ve valideyin ovlad munasibetlerinin pozulmasi ile neticelenir Omrunun sonunadek Xristianliq dinine sitayis edir MIRZE KAZIM BEY TARIXCI KIMIMirze Kazim bey bir sira tarixi movzularda qeleme aldigi kitablarin muellifidir Turk dilinde yazdigi Yeddi planet eseri Krim xanliginin 1466 1737 ci iller araligindaki tarixi haqqindadir 1841 ci ilde qeleme aldigi Uygurlar eserinde ise qedim uygurlarin tarixi haqqinda deyerli elmi melumatlar verir O hemcinin Mehemmed Evabinin Derbendname eserini XVII esr Dagistan tarixi haqqinda eser ingilis diline tercume edir ve 1856 ci ilde nesr etdirir En boyuk tarixi eseri ise 1865 ci ilde nesr olunmus Bab ve Babiler 1848 1852 ci iller Iranda Dini ve Siyasi Telatumler eseridir Diger eserleri ise baslica olaraq Islam tedqiqatlari movzusunda olmusdur Qurani Kerimde ahenglik 1859 Muridizm ve Samil 1859 Islam tarixi 1860 MIRZE KAZIM BEY FILOLOQ KIMIMirze Kazim bey dilciliye xristianliga dair eserlerin Serq dillerine tercumesi ile baslamisdir Sonradan fransiz alman ve tatar dillerini de oyrenir 1825 ci ilde tehsilini davam etdirmek ucun Boyuk Britaniyanin paytaxti London seherine devet olunur Lakin Rusiya hakim daireleri bu teklifin heyata kecmesine imkan vermirler Bunun evezinde Rusiya Imperiyasinin xususi serencami ile Mirze Kazim bey Omska tatar dili muellimi olaraq gonderilir Lakin Kazanda xesteliye tutulmasi sebebinden Omska gedisi texire salinir ve o hec vaxt bu sehere getmir Kazanda olarken Mirze Kazim bey Karl Fuks adli tarixciden Kazan universitetinde ereb ve fars dillerinden ders demek teklifini alir 1828 ci ilde Britaniya Kral Serqsunaslar Cemiyyetine uzv ve Kazan universitetinde yenice yaranmis Turk dilleri fakultesine rehber teyin olunur 1835 ci ilde ise Rusiya Elmler Akademiyasina muxbir uzv secilir 1839 cu ilde DEMIDOV mukafatina layiq gorulecek Turk Tatar dillerinin qramatikasi adli fundamental elmi monoqrafiyasini yazir Qeyd etmek lazimdir ki o dovrler Rus imperiyasinda ekser Turk dilleri Tatar ve ya Turk Tatar adli vahid dilin ayri ayri dialektleri kimi qebul olunurdu Bu eserinde Mirze Kazim bey Osmanli Azerbaycan ve diger Turk dillerinin ve ya o zaman deyildiyi kimi dialektlerinin fonoloji morfoloji ve sintaksis tehlil ve muqayisesini aparir Eser 1846 ci ilde ikinci defe nesr olunur ve Qerbi Avropada Turk dilleri baresinde en zengin elmi menbe kimi genis maraga sebeb olur 1921 ci ilde Jan Denin Turk dilinin qramatikasi Osmanli dialekti eserinin nesrine qederki dovrde Avropa universitetlerinde esas istinad edebiyyati olaraq istifade olunmusdur 1849 cu ilde Mirze Kazim bey Sankt Peterburq Universitetinde yenice acilmis Serq dilleri fakultesine dekan teyin gonderilir 1863 cu ilde ise burada Serq tarixi kafedrasini tesis edir O serq medeniyyetinin oyrenilmesine maraq gosteren telebelerin tecrube ile elaqedar olaraq ekskursiyaylara gonderilmesinin teskiline nail olur 1854 cu ilde Turk diline dair yeni Turk dillerinin oyrenilmesinde kurs dersliyi ve 6700 sozden ibaret Rus Turk lugeti nesr etdirir Hemin il Serq dillerinde toremis Rus soz ve soz birlesmlerinin izahina dair eserini de yazmaga muveffeq olur 1868 ci ilde Rus elmi dairelerinde Turkustanin etnoqrafiyasi linqvistikasi numizmatika ve epiqrafiyasinin oyrenilmesine yonelen akademik herekata baslayir Lakin dahi alimin olumu ona en boyuk arzusu mensub oldugu ve hemise sadiq qaldigi Turk milletinin heyati ehemiyyetli vahid elmi medeni deyerler layihesini heyata kecirmesine imkan vermir Medallari ve sahib oldugu adlarRusiya Elmler Akedemiyasinin Muxbir uzvu London seherinde Boyuk Britaniya ve Simali Irlandiya Kral Cemiyyetinin uzvu 1829 Danimarkanin Kopenhagen seherinde Simali Antikvariler Kral Cemiyyetinin uzvu 1843 Rusiya Elmler Akedemiyasinin 3 defe Demidov medali mukafatcisi Boyuk Britaniya ve Simali Irlandiya Birlesmis Kralliginin kralicasi Elizavetanin Qizil Medal laureati Peterburq Universitetinin fexri doktoru ve dekan Turksunas ve filoloq Omsk seherinde tatar dili muellimi Britaniya Kral Serqsunaslar Cemiyyetinin uzvu Kazan universitetinin fakulte rehberi ve burada ereb fars dili muellimi IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Swartz A Aleksandr Kazem Bek Open Library ing 2007 Aleksandr Kazem Bek Faceted Application of Subject Terminology Geraci Robert Paul Window on the East national and imperial identities in late tsarist Russia I Ithaca Cornell University Press seh 310 ISBN 9780801434228 Perhaps the only exception before Katanov was A K Kazembek an Azeri who converted to Christianity and became a professor of Turkic languages at Kazan and then at St Petersburg Kazembek has been referred to as the first European Turkologist of Turkic origin Allworth Edward Muslim communities reemerge historical perspectives on nationality politics and opposition in the former Soviet Union and Yugoslavia Durham N C Duke university press seh 35 ISBN 0 8223 1490 8 Not a few in the nineteenth century would have accepted this judgment and might have echoed Mirza Kazem Bek the Russified Azerbaijani orientalist in asking What European state has such intimate and inherent ties with Asia and Asiatics as does Russia I N Berezin kak vostokoved vyshel iz kazanskoj shkoly byl uchenikom azerbajdzhanca iranista A K Kazembeka kotoryj byl svoeobraznoj i interesnoj figuroj Yakubovskij A Yu Iz istorii izucheniya mongolov perioda XI XIII vv Ocherki po istorii russkogo vostokovedeniya M 1953 2021 06 07 at the Wayback Machine Tolstoy Nikolai The Tolstoys 24 generations of Russian history 1353 1983 London Hamilton 1983 ISBN 0 241 10979 5 The Kazem Beks came of distinguished Tatar origin and had an estate at Novospasskoye near Mursikh Kazembek Aleksandr Muchammed Ali orientalista rosyjski z pochodzenia Pers Ilustrowana encyklopedja Trzaski Everta i Michalskiego z wieloma mapami tablicami i ilustracjami w tekscie Trzaska Evert i Michalski 1927 str 894 Persian Professor of the Persian language at St Petersburg University Catherine Black Clay Ethos and Empire The Ethnographic Expedition of the Imperial Russian Naval Ministry 1855 1862 University of Oregon 1989 p 69 H Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 89 92 Menbe Aleksandr Kazimbey Serqden dogan isiq rus dilinde Aleksey Pilev Brokhaus ve Efron ensiklopedik lugeti rus dilinde St Peterburq Rusiya 1890 1907 Xarici kecidlerMuselman ata ile xristian oglun gorusu Mirze Kazimbey