Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Abdullah Əl-Mənsur (ərəb. أبو عبد الله محمد بن عبد الله المنصور) (3 avqust 744, Humeyma[d] – 24 iyul 785, İzə, Xuzistan ostanı) — 3. Abbasi xəlifəsi.
| Əl-Mehdi | |
|---|---|
| ərəb. أبو عبد الله محمد المهدي | |
 Əl-Mehdi dönəminə aid qızıl dinarlar | |
| Əvvəlki | Əl-Mənsur |
| Sonrakı | Əl-Hadi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 3 avqust 744 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 24 iyul 785 (40 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, Xəlifə |
| Atası | Əl-Mənsur |
| Anası | Arva bint Mənsur Əl-Himyari |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşaqları | Əl-Hadi Ər-Rəşid |
| Ailəsi | Abbasilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
3 avqust 744-cü ildə Xuzistanın İzə şəhərində dünyaya gəldi. Atası xəlifə Əbu Cəfər Əl-Mənsur, anası isə onun ərəb əsilli xanımlarından Arva bint Mənsur Əl-Himyaridir. Ailəsiylə birlikdə öncə Hümeyməyə, Əməvilərin devrilməsindən sonra isə Kufəyə gələn Əl-Mehdi atasının xüsusi nəzarəti altında mükəmməl təhsil aldı. 758-ci ildə atası tərəfindən Xorasan canişinliyinə təyin edildi və uzun müddət orada xidmət etdi. İlk iş bölgənin üsyankar canişini Əbdülcabbar Əl-Əzdini ələ keçirərək Bağdada yolladı. Ardından həmin il Təbəristanı ələ keçirdi və 761-ci ildə əmisi Əs-Səffahın qızı Raitə Əl-Səffah ilə evləndi.
768-ci ilədək Xorasanda qalan Əl-Mehdi bu müddət ərzində bölgəni Nişapur və Rey şəhərlərindən idarə etdi. Bu müddət ərzində şəxsən döyüşlərdə iştirak etməsə də, güclü strateji oyunlarla bölgəni tabeliyində saxlamağı bacarmışdır. Xorasandan döndükdən sonra ailəsi və yaxın adamlarıyla birlikdə Bağdad yaxınlığında onun şərəfinə inşa edilməyə başlayan Rüsafədə iqamət etdi. Bu müddət ərzində atası Əl-Mənsur xəlifə elan edilmişdi. Xəlifənin qardaşı oğlu İsa ibn Musa vəliəhd idi və Əl-Mənsur onun yerinə öz oğlu Əl-Mehdini varis təyin etmək niyyətində idi. Nəhayət, İsa ibn Musa 764-cü ildə əmisi xəlifə Əl-Mənsurun və Xorasan birliklərinin təzyiqi ilə vəliəhdlik ünvanını xəlifənin oğlu Əl-Mehdiyə verməyə, özünün isə ikinci sıraya keçməsinə razılıq verdi.
770-ci ildə həcc əmiri təyin edilən Əl-Mehdi 772-ci ildə atasının istəyilə Fərat çayı sahilində Rəfiqə şəhərinin əsasını qoydu. Atasının həcc yolunda vəfat etməsinin ardından 7 oktyabr 775-ci ildə heç bir müqavimətlə rastlaşmadan Bağdadda taxta çıxdı.
Əl-Mehdi xəlifə olduqdan sonra başda xanımı olmaqla, bir çox saray əyanının da təhrikiylə əmisi oğlu İsa ibn Musanı tamamilə taxt sırasından uzaqlaşdırmaq, öz övladları Musa və Harunu varisi təyin etmək niyyətinə düşdü. Bu məqsədlə sarayda keçirilən məclisə gəlməkdən imtina edən İsa ibn Musa 776-cı ildə mərkəzdən göndərilən birliklər tərəfindən ələ keçirildi və həmin ilin noyabrında bütün taxt hüququndan imtina etməsi barədə zorla razılıq verdi. Qarşılığında 10 milyon dirhəm pul və külli miqdarda hədiyyələr alaraq mərkəzdən uzaqlaşdırıldı. Beləcə, Əl-Mehdi 776-cı ildə böyük oğlu Musanı, 782-ci ildə isə kiçik oğlu Harunu vəliəhd elan etdi.
Atası Əl-Mənsur dönəmində həbs edilən bir çox Əməvi sülaləsi mənsublarını azadlığa buraxdı və vaxtilə əllərindən alınan bütün mülkləri onlara geri qaytardı. Bu səbəblə onun səltənətində heç bir Əməvi ayaqlanması müşahidə edilməmişdir. Bundan başqa onun səltənəti dönəmində Bizans imperiyası üzərinə bir çox səfərlər tərtib edilmiş, 776, 777, 778, 779 və 781-ci illərdə baş tutan bu səfərlərin nəticəsində xilafətin ərazisi indiki Kadıköy ərazisinə qədər genişləndi. Hələ azyaşlı olan oğlu adına imperiyanı idarə edən illik 70 min dinar xərac qarşılığında 3 illik sülh bağlamağa məcbur oldu.
Xəlifə Əl-Mehdi 4 avqust 785-ci ildə vəfat etdi. Ov əsnasındakı bir qəza və ya zəhərlənmə nəticəsində öldüyünə dair rəvayətlər mövcuddur.
Ailəsi
Xanımları
- Raitə Əl-Səffah – xəlifə Əs-Səffahın qızıdır. 761-ci ildə evlənmişdir.
- Əsma bint Ata – bacısıdır.
- Ümmü Abdullah – ərəb əsilzadələrindəndir.
- Rüqəyya
Kənizləri
- Mühəyyat – vəliəhdlik dönəmində hədiyyə edilmişdir. 759-cu ildə ölü bir oğlan uşağı dünyaya gətirdi.
- Rəhimə – Abbasənin anasıdır.
- Bəxtəriyə – Mənsur, Aliyə və Üləyyanın anasıdır.
- Şaqlax – zəncidir. İbrahimin anasıdır.
- Məxnunə – vəliəhdlik dönəmində 100 min gümüş dirhəmə satın alınmışdır. Üləyyanın anasıdır.
- Basbas – vəliəhdlik dönəmində 17 min qızıl dinara satın alınmışdır.
- Həsənə – fars əsillidir.
- Üllah
- Malkah
Oğulları
- Musa Əl-Hadi
- Harun Ər-Rəşid
- Übeydullah – Raitə Əl-Səffahın oğludur.
- İbrahim – Şaqlaxın oğludur.
- Mənsur – Bəxtəriyənin oğludur.
- Əli – Raitə Əl-Səffahın oğludur.
- Abdullah
- İsa – oğludur.
Qızları
- Banuqə – qızıdır.
- Abbasə – Rəhimənin qızıdır.
- Süleymə – Bəxtəriyənin qızıdır.
- Üləyya – Məxnunənin qızıdır.
- Aliyə – Bəxtəriyənin qızıdır.
Mənbə
- Bobrick, Benson (2012). The Caliph's Splendor: Islam and the West in the Golden Age of Baghdad. Simon & Schuster. ISBN 978–1416567622
- Abbott, Nabia (1946). Two Queens of Baghdad: Mother and Wife of Hārūn Al Rashīd. University of Chicago Press.
- Klonsky, Milton (1974). The Fabulous Ego: Absolute Power in History. Quadrangle. p. 87.
- Fishbein, Michael (2015). The History of al-Tabari Vol. 31: The War between Brothers: The Caliphate of Muhammad al-Amin A. D. 809–813/A. H. 193–198. SUNY series in Near Eastern Studies. State University of New York Press. p. 187.
- Halîfe b. Hayyât, et-Târîḫ (Ömerî), s. 436–445.
- Belâzürî, Fütûh (Fayda), bk. İndeks.
- Ya‘kūbî, Târîḫ, II, 392–403.
- Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), VII, 508, 517, 639; VIII, 37, 46, 110–186.
- Cehşiyârî, el-Vüzerâʾ ve’l-küttâb, s. 141–166.
- Mes‘ûdî, Mürûcü’ẕ-ẕeheb (Abdülhamîd), III, 319–334.
- İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, VI, 32–87.
- İbn Hallikân, Vefeyât, VII, bk. İndeks.
- İbnü’t-Tıktakā, el-Faḫrî, s. 143–145, 179–188.
- Ahmed Ferîd Rifâî, ʿAṣrü’l-Meʾmûn, Kahire 1346/1928, I, 101–106.
- E. L. Daniel, The Political and Social History of Khurasan under Abbasid Rule: 747–820, Chicago 1979, bk. İndeks.
- J. Lassner, The Shaping of Abbasid Rule, Princeton 1980, bk. İndeks.
- H. Kennedy, The Early Abbasid Caliphate, A Political History, London 1981, s. 96–109.
- a.mlf., "al-Mahdī", EI2 (İng.), V, 1238–1239.
- "Mehdî", Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul 1986, III, 104–117.
- Abdülazîz ed-Dûrî, el-ʿAṣrü’l-ʿAbbâsiyyü’l-evvel, Beyrut 1997, s. 84–100.
- M. Chokr, İslâm’ın Hicrî İkinci Asrında Zındıklık ve Zındıklar (trc. Ayşe Meral), İstanbul 2002, s. 102–118, ayrıca bk. İndeks.
- Ahmet Güzel, Abbâsî Halifesi Mehdî b. Mansûr ve Siyâsî Yönü (doktora tezi, 2002), SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Muhammed Qasim Zaman, "Routinization of Revolutionary Charisma: Notes on the ʿAbbāsid Caliphs al-Mansūr and al-Mahdī", IS, XXIX/3 (1990), s. 251–275.
- K. V. Zetterstéen, "Mehdî", İA, VII, 480–481.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Mehdi ad Ebu Abdullah Mehemmed ibn Abdullah El Mensur ereb أبو عبد الله محمد بن عبد الله المنصور 3 avqust 744 Humeyma d 24 iyul 785 Ize Xuzistan ostani 3 Abbasi xelifesi El Mehdiereb أبو عبد الله محمد المهدي El Mehdi donemine aid qizil dinarlar3 Abbasi xelifesiEvvelkiEl MensurSonrakiEl HadiSexsi melumatlarDogum tarixi 3 avqust 744Dogum yeri Humeyma d IordaniyaVefat tarixi 24 iyul 785 40 yasinda Vefat yeri Ize Ize sehristani Xuzistan ostani IranFealiyyeti siyasetci XelifeAtasi El MensurAnasi Arva bint Mensur El HimyariHeyat yoldasiUsaqlari El Hadi Er ResidAilesi AbbasilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati3 avqust 744 cu ilde Xuzistanin Ize seherinde dunyaya geldi Atasi xelife Ebu Cefer El Mensur anasi ise onun ereb esilli xanimlarindan Arva bint Mensur El Himyaridir Ailesiyle birlikde once Humeymeye Emevilerin devrilmesinden sonra ise Kufeye gelen El Mehdi atasinin xususi nezareti altinda mukemmel tehsil aldi 758 ci ilde atasi terefinden Xorasan canisinliyine teyin edildi ve uzun muddet orada xidmet etdi Ilk is bolgenin usyankar canisini Ebdulcabbar El Ezdini ele kecirerek Bagdada yolladi Ardindan hemin il Teberistani ele kecirdi ve 761 ci ilde emisi Es Seffahin qizi Raite El Seffah ile evlendi 768 ci iledek Xorasanda qalan El Mehdi bu muddet erzinde bolgeni Nisapur ve Rey seherlerinden idare etdi Bu muddet erzinde sexsen doyuslerde istirak etmese de guclu strateji oyunlarla bolgeni tabeliyinde saxlamagi bacarmisdir Xorasandan dondukden sonra ailesi ve yaxin adamlariyla birlikde Bagdad yaxinliginda onun serefine insa edilmeye baslayan Rusafede iqamet etdi Bu muddet erzinde atasi El Mensur xelife elan edilmisdi Xelifenin qardasi oglu Isa ibn Musa veliehd idi ve El Mensur onun yerine oz oglu El Mehdini varis teyin etmek niyyetinde idi Nehayet Isa ibn Musa 764 cu ilde emisi xelife El Mensurun ve Xorasan birliklerinin tezyiqi ile veliehdlik unvanini xelifenin oglu El Mehdiye vermeye ozunun ise ikinci siraya kecmesine raziliq verdi 770 ci ilde hecc emiri teyin edilen El Mehdi 772 ci ilde atasinin isteyile Ferat cayi sahilinde Refiqe seherinin esasini qoydu Atasinin hecc yolunda vefat etmesinin ardindan 7 oktyabr 775 ci ilde hec bir muqavimetle rastlasmadan Bagdadda taxta cixdi El Mehdi xelife olduqdan sonra basda xanimi olmaqla bir cox saray eyaninin da tehrikiyle emisi oglu Isa ibn Musani tamamile taxt sirasindan uzaqlasdirmaq oz ovladlari Musa ve Harunu varisi teyin etmek niyyetine dusdu Bu meqsedle sarayda kecirilen meclise gelmekden imtina eden Isa ibn Musa 776 ci ilde merkezden gonderilen birlikler terefinden ele kecirildi ve hemin ilin noyabrinda butun taxt huququndan imtina etmesi barede zorla raziliq verdi Qarsiliginda 10 milyon dirhem pul ve kulli miqdarda hediyyeler alaraq merkezden uzaqlasdirildi Belece El Mehdi 776 ci ilde boyuk oglu Musani 782 ci ilde ise kicik oglu Harunu veliehd elan etdi Atasi El Mensur doneminde hebs edilen bir cox Emevi sulalesi mensublarini azadliga buraxdi ve vaxtile ellerinden alinan butun mulkleri onlara geri qaytardi Bu sebeble onun seltenetinde hec bir Emevi ayaqlanmasi musahide edilmemisdir Bundan basqa onun selteneti doneminde Bizans imperiyasi uzerine bir cox seferler tertib edilmis 776 777 778 779 ve 781 ci illerde bas tutan bu seferlerin neticesinde xilafetin erazisi indiki Kadikoy erazisine qeder genislendi Hele azyasli olan oglu adina imperiyani idare eden illik 70 min dinar xerac qarsiliginda 3 illik sulh baglamaga mecbur oldu Xelife El Mehdi 4 avqust 785 ci ilde vefat etdi Ov esnasindaki bir qeza ve ya zeherlenme neticesinde olduyune dair revayetler movcuddur AilesiXanimlari Raite El Seffah xelife Es Seffahin qizidir 761 ci ilde evlenmisdir Esma bint Ata bacisidir Ummu Abdullah ereb esilzadelerindendir RuqeyyaKenizleri Muheyyat veliehdlik doneminde hediyye edilmisdir 759 cu ilde olu bir oglan usagi dunyaya getirdi Rehime Abbasenin anasidir Bexteriye Mensur Aliye ve Uleyyanin anasidir Saqlax zencidir Ibrahimin anasidir Mexnune veliehdlik doneminde 100 min gumus dirheme satin alinmisdir Uleyyanin anasidir Basbas veliehdlik doneminde 17 min qizil dinara satin alinmisdir Hesene fars esillidir Ullah MalkahOgullari Musa El Hadi Harun Er Resid Ubeydullah Raite El Seffahin ogludur Ibrahim Saqlaxin ogludur Mensur Bexteriyenin ogludur Eli Raite El Seffahin ogludur Abdullah Isa ogludur Qizlari Banuqe qizidir Abbase Rehimenin qizidir Suleyme Bexteriyenin qizidir Uleyya Mexnunenin qizidir Aliye Bexteriyenin qizidir MenbeBobrick Benson 2012 The Caliph s Splendor Islam and the West in the Golden Age of Baghdad Simon amp Schuster ISBN 978 1416567622 Abbott Nabia 1946 Two Queens of Baghdad Mother and Wife of Harun Al Rashid University of Chicago Press ISBN 978 0 86356 031 6 Klonsky Milton 1974 The Fabulous Ego Absolute Power in History Quadrangle p 87 ISBN 978 0 8129 0490 1 Fishbein Michael 2015 The History of al Tabari Vol 31 The War between Brothers The Caliphate of Muhammad al Amin A D 809 813 A H 193 198 SUNY series in Near Eastern Studies State University of New York Press p 187 ISBN 978 1 4384 0289 5 Halife b Hayyat et Tariḫ Omeri s 436 445 Belazuri Futuh Fayda bk Indeks Ya kubi Tariḫ II 392 403 Taberi Tariḫ Ebu l Fazl VII 508 517 639 VIII 37 46 110 186 Cehsiyari el Vuzeraʾ ve l kuttab s 141 166 Mes udi Murucu ẕ ẕeheb Abdulhamid III 319 334 Ibnu l Esir el Kamil VI 32 87 Ibn Hallikan Vefeyat VII bk Indeks Ibnu t Tiktaka el Faḫri s 143 145 179 188 Ahmed Ferid Rifai ʿAṣru l Meʾmun Kahire 1346 1928 I 101 106 E L Daniel The Political and Social History of Khurasan under Abbasid Rule 747 820 Chicago 1979 bk Indeks J Lassner The Shaping of Abbasid Rule Princeton 1980 bk Indeks H Kennedy The Early Abbasid Caliphate A Political History London 1981 s 96 109 a mlf al Mahdi EI2 Ing V 1238 1239 Mehdi Dogustan Gunumuze Buyuk Islam Tarihi Istanbul 1986 III 104 117 Abdulaziz ed Duri el ʿAṣru l ʿAbbasiyyu l evvel Beyrut 1997 s 84 100 M Chokr Islam in Hicri Ikinci Asrinda Zindiklik ve Zindiklar trc Ayse Meral Istanbul 2002 s 102 118 ayrica bk Indeks Ahmet Guzel Abbasi Halifesi Mehdi b Mansur ve Siyasi Yonu doktora tezi 2002 SU Sosyal Bilimler Enstitusu Muhammed Qasim Zaman Routinization of Revolutionary Charisma Notes on the ʿAbbasid Caliphs al Mansur and al Mahdi IS XXIX 3 1990 s 251 275 K V Zettersteen Mehdi IA VII 480 481 Istinadlar