Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mark Lisini Krass (e.ə. 115, Qədim Roma – 8 iyun e.ə. 53 və ya 9 iyun e.ə. 53, Harran[d], Parfiya) — Roma siyasi və hərbi xadimi. Xəsisliyi və dövlət vəsaitini dağıtması Krass haqqında bədnam təsəvvür yaratmışdı. E.ə. 71 ildə Spartak üsyanının yatırılmasına rəhbərlik etmişdi. E.ə 60 cı ilin sonunda Sezar, Pompey və Krass triumvinat düzəltmişlər.E.ə. 70 və 55 illərdə Pompeylə birgə konsul, e.ə. 65 ildə senzor seçilmişdi. 1-ci triumviratın üzvü idi. Suriya əyalətini idarə edərkən parfiyalılar Krassın ordusunu Karra döyüşündə darmadağın etmiş, onun özü isə həlak olmuşdur.
| Mark Krass | |
|---|---|
| lat. Marcus Licinius Crassus | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | e.ə. 115 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 8 iyun e.ə. 53 və ya 9 iyun e.ə. 53 |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Vətəndaşlığı | |
| Anası | bilinmir |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Döyüşlər | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Krasın Parfiya səfəri
Hələ Lukkdakı danışıqlar zamanı Krass Parfiyaya hərbi səfərə çıxmağa meyl göstərirdi. Parfiya Roma üçün o qədər də təhlükəli görünmürdü . O, Parfiyada şöhrət və çoxlu sərvət əldə edəcəyi xəyalında idi. Lakin Krassın bu planı Romada birmənalı qarşılanmadı. Rəqibləri onun Pompeyin bağladığı sülh müqaviləsini səbəbsiz yerə pozduğuna görə günahlandırırdılar. Əyalətlərin bölgüsü haqqında yığıncaqda Mark Lisiniyə qarşı xalq tribunu Atey xesusi aktivlik göstərirdi: o hətta liktora Krassı həbs etməyi əmr etdi, lakin bu baş tutmadıqda onu lənətlədi. Krass ənənəni pozaraq hətta öz konsul ilinin sonunu gözləmədən əyalətə yola düşdü.
Müharibənin birinci ili (e.ə. 54-cü ildə) Krass Dəclə çayını kеçərək Mesopotamiyuya soxuld, bir sıra şəhərlər tutdu. Qışlamaq üçün o Suriyaya qayıtdı, Plutarx bunu ciddi səhv adlandırdı: onun fikirincə Mark Lisini Krass düşmənə hazırlaşmaq şansı verdi, hərçənd, bu zaman o, Babilistanı və Selevikləri tuta bilərdi. 53-cü ilin qışında Krass Yerusəlim məbədini və Suriya İerapolesində (müqəddəs şəhər) Atarmatis ilahəsinin məbədini qarət etdi. Bu zaman Qalliyada vuruşan Krasın oğlu Publi Lisini 1000 qall atlısı ilə Sezar tərəfindən buraya göndərilmişdi. Eyni zamanda Erməni çarı II Artavaz da Suriyaya gəldi və o, Krassa əyər Ermənistana vasitəsi ilə Atropatenaya yürüş edəcəyi təqdirdə öz ordusunu (10 min ağır silahla təchiz edilmiş atlı) təklif etdi. Artavazın sözlərinə görə, bu ərazilərdə parflarla döyüşmək münasibdir. Artavazd bununla da romalıların köməyi ilə Atropatenadan qisas almaq istəyirdi. Hərçənd Krass erməni çarının təklifinə çox razı qalsada, Mesopotamiyaya və Seleviklərin dərinliklərinə nüfuz etməyi daha üstün tutdu.
53-cü ilin yazında Krass ümidlə Mesopotamiyaya Dəclə çayını keçərək Selevkiyaya, parfiya şahlarının qış paytaxtına hərəkət etdi. Onun rəhbərliyi altında 7 legion piyada qoşunları və 4 min atlı qoşun var idi. Bu zaman parfiya şahı II Orod Ermənistana hücum edərək erməni atlılarının Krassa kömək etməyinə mane oldu. Mesopotamiyanın müdafiəsi üşün buraya sərkərdə Sureni təyin etdi.
Görünür, romalılar Dəclə çayına çıxmağı və sonra Dəclənin uzununa Selevkiyaya enməyi planlaşdırırdılar; Fəratdan Dəcləyə — susuz yer vasitəsilə. Roma bələdçisi Edess çarı Abqar idi ki, nəticə etibarı ilə o da parfların agenti idi. Parfiyalıların yüngül süvari dəstələri Krassın qoşunlarını daim narahat edirdi. Artavaz isə bu vəziyyətdə verdiyi sözə əməl edə bilmirdi, çünki, özü də parfiyalılarla mübarizə aparırdı. Parfiya atlıları romalıları aldadıb daha içərilərə apardılar, 53 ilin mayında Krass Karr şəhəri yaxınlığında parfiyalıların qüvvələrinə rast gəldi. Bu qarşılaşmada parfiyalı oxçular romalılara ağır zərbələr endirilər. Krass öz oğlu Publini 6-minlik dəstəylə hücumuna göndərdi. Parfiya atlıları romalıları aldadaraq daha içərilərə apardilar, sonra onları mühasirəyə aldılar. Publinın ordusunun hamısı demək olar ki məhv oldu. Məğlubiyyətin qaçılmaz olduğunu görən Publi özünü öldürdü. Parfiyalılar onun başını kəsərək nizəyə taxıb geridə qalan romalılara hücum edərkən atasına göstərirdilər. Parfiya nizəsində Publinin başını görən, romalılar məyusluğa dücar oldular. Romalılar geri çəkilməyə vadar oldular. Bundan iki gün sonra Krass da bütün ordusu ilə məğlub oldu. Belə ki, Krass dörd koqortayla demək olar ki, dağlıq ərazilərə qədər gedib çatdı, lakin parfiyalılar onu yaxaladılar. romalılar prokonsulu danışıqlara razılaşmağa məcbur etdilər. Parfiya sərkərdəsi Suren Mark Lisini ilə görüş vaxtı sülh haqqında razılaşdı, amma sonra gözlənilməyən onlara hücum etdi. Parfiyalılar romalıları darmadağın еtdilər, Krasın öldürüb başını Parfiya şahı II Oroda apardılar. Bu müharibədə 2000 Roma əsgəri öldürüldü, 10000 nəfəri isə əsir düşdü (Əsir düşmüş Roma əsgərlərini sonralar Avqust diplomatik yollarla geri qaytarmışdı). Müharibə nəticəsində bütün Mesopotamiya parfların əlinə keçdi. Parfiya qüdrətli dövlətə çevrilərək Şərqdə Romanın ən böyük düşməninə çevrildi.
Romalıların bu məğlubiyyəti Şərqdə yеnidən istiqlaliyyət uğrunda mübarizənin başlanmasına səbəb oldu. Beləki, yəhudilər Krass Yerusəlim məbədin qarət еtdiyinə görə üsyan еtdilər. Parfiyalılar yеnidən Mеsopotamiyaya yiyəlik еtməyə başladılar və 51-ci ildə Fərat çayını kеçdilər. Lakin Qay Kassi Yəhudi üsyanını yatırdı və Suriyanın müdafiəsini təşkil еtdi. Parfiyalılar Antioxiyanı ala bilmədilər və gеri qayıtmağa məcbur oldular. Sonra isə onlar Suriyadan əl çəkdilər, çünki Pərfiya sarayında narazılıq baş vеrmişdi.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Красс, Марк Лициний (rus.). // Военная энциклопедия СПб: Иван Дмитриевич Сытин, 1913. Т. 13. С. 273.
- Красс (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1895. Т. XVIа. С. 568–569.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mark Lisini Krass e e 115 Qedim Roma 8 iyun e e 53 ve ya 9 iyun e e 53 Harran d Parfiya Roma siyasi ve herbi xadimi Xesisliyi ve dovlet vesaitini dagitmasi Krass haqqinda bednam tesevvur yaratmisdi E e 71 ilde Spartak usyaninin yatirilmasina rehberlik etmisdi E e 60 ci ilin sonunda Sezar Pompey ve Krass triumvinat duzeltmisler E e 70 ve 55 illerde Pompeyle birge konsul e e 65 ilde senzor secilmisdi 1 ci triumviratin uzvu idi Suriya eyaletini idare ederken parfiyalilar Krassin ordusunu Karra doyusunde darmadagin etmis onun ozu ise helak olmusdur Mark Krasslat Marcus Licinius CrassusSexsi melumatlarDogum tarixi e e 115Dogum yeri Qedim RomaVefat tarixi 8 iyun e e 53 ve ya 9 iyun e e 53Vefat yeri Harran d ParfiyaVefat sebebi doyusde olumVetendasligi Qedim RomaAnasi bilinmirHerbi fealiyyetiDoyusler Karr doyusu Vikianbarda elaqeli mediafayllarKrasin Parfiya seferiHele Lukkdaki danisiqlar zamani Krass Parfiyaya herbi sefere cixmaga meyl gosterirdi Parfiya Roma ucun o qeder de tehlukeli gorunmurdu O Parfiyada sohret ve coxlu servet elde edeceyi xeyalinda idi Lakin Krassin bu plani Romada birmenali qarsilanmadi Reqibleri onun Pompeyin bagladigi sulh muqavilesini sebebsiz yere pozduguna gore gunahlandirirdilar Eyaletlerin bolgusu haqqinda yigincaqda Mark Lisiniye qarsi xalq tribunu Atey xesusi aktivlik gosterirdi o hetta liktora Krassi hebs etmeyi emr etdi lakin bu bas tutmadiqda onu lenetledi Krass eneneni pozaraq hetta oz konsul ilinin sonunu gozlemeden eyalete yola dusdu Muharibenin birinci ili e e 54 cu ilde Krass Decle cayini kecerek Mesopotamiyuya soxuld bir sira seherler tutdu Qislamaq ucun o Suriyaya qayitdi Plutarx bunu ciddi sehv adlandirdi onun fikirince Mark Lisini Krass dusmene hazirlasmaq sansi verdi hercend bu zaman o Babilistani ve Selevikleri tuta bilerdi 53 cu ilin qisinda Krass Yeruselim mebedini ve Suriya Ierapolesinde muqeddes seher Atarmatis ilahesinin mebedini qaret etdi Bu zaman Qalliyada vurusan Krasin oglu Publi Lisini 1000 qall atlisi ile Sezar terefinden buraya gonderilmisdi Eyni zamanda Ermeni cari II Artavaz da Suriyaya geldi ve o Krassa eyer Ermenistana vasitesi ile Atropatenaya yurus edeceyi teqdirde oz ordusunu 10 min agir silahla techiz edilmis atli teklif etdi Artavazin sozlerine gore bu erazilerde parflarla doyusmek munasibdir Artavazd bununla da romalilarin komeyi ile Atropatenadan qisas almaq isteyirdi Hercend Krass ermeni carinin teklifine cox razi qalsada Mesopotamiyaya ve Seleviklerin derinliklerine nufuz etmeyi daha ustun tutdu 53 cu ilin yazinda Krass umidle Mesopotamiyaya Decle cayini kecerek Selevkiyaya parfiya sahlarinin qis paytaxtina hereket etdi Onun rehberliyi altinda 7 legion piyada qosunlari ve 4 min atli qosun var idi Bu zaman parfiya sahi II Orod Ermenistana hucum ederek ermeni atlilarinin Krassa komek etmeyine mane oldu Mesopotamiyanin mudafiesi usun buraya serkerde Sureni teyin etdi Gorunur romalilar Decle cayina cixmagi ve sonra Declenin uzununa Selevkiyaya enmeyi planlasdirirdilar Feratdan Decleye susuz yer vasitesile Roma beledcisi Edess cari Abqar idi ki netice etibari ile o da parflarin agenti idi Parfiyalilarin yungul suvari desteleri Krassin qosunlarini daim narahat edirdi Artavaz ise bu veziyyetde verdiyi soze emel ede bilmirdi cunki ozu de parfiyalilarla mubarize aparirdi Parfiya atlilari romalilari aldadib daha icerilere apardilar 53 ilin mayinda Krass Karr seheri yaxinliginda parfiyalilarin quvvelerine rast geldi Bu qarsilasmada parfiyali oxcular romalilara agir zerbeler endiriler Krass oz oglu Publini 6 minlik desteyle hucumuna gonderdi Parfiya atlilari romalilari aldadaraq daha icerilere apardilar sonra onlari muhasireye aldilar Publinin ordusunun hamisi demek olar ki mehv oldu Meglubiyyetin qacilmaz oldugunu goren Publi ozunu oldurdu Parfiyalilar onun basini keserek nizeye taxib geride qalan romalilara hucum ederken atasina gosterirdiler Parfiya nizesinde Publinin basini goren romalilar meyusluga ducar oldular Romalilar geri cekilmeye vadar oldular Bundan iki gun sonra Krass da butun ordusu ile meglub oldu Bele ki Krass dord koqortayla demek olar ki dagliq erazilere qeder gedib catdi lakin parfiyalilar onu yaxaladilar romalilar prokonsulu danisiqlara razilasmaga mecbur etdiler Parfiya serkerdesi Suren Mark Lisini ile gorus vaxti sulh haqqinda razilasdi amma sonra gozlenilmeyen onlara hucum etdi Parfiyalilar romalilari darmadagin etdiler Krasin oldurub basini Parfiya sahi II Oroda apardilar Bu muharibede 2000 Roma esgeri olduruldu 10000 neferi ise esir dusdu Esir dusmus Roma esgerlerini sonralar Avqust diplomatik yollarla geri qaytarmisdi Muharibe neticesinde butun Mesopotamiya parflarin eline kecdi Parfiya qudretli dovlete cevrilerek Serqde Romanin en boyuk dusmenine cevrildi Romalilarin bu meglubiyyeti Serqde yeniden istiqlaliyyet ugrunda mubarizenin baslanmasina sebeb oldu Beleki yehudiler Krass Yeruselim mebedin qaret etdiyine gore usyan etdiler Parfiyalilar yeniden Mesopotamiyaya yiyelik etmeye basladilar ve 51 ci ilde Ferat cayini kecdiler Lakin Qay Kassi Yehudi usyanini yatirdi ve Suriyanin mudafiesini teskil etdi Parfiyalilar Antioxiyani ala bilmediler ve geri qayitmaga mecbur oldular Sonra ise onlar Suriyadan el cekdiler cunki Perfiya sarayinda naraziliq bas vermisdi IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Krass Mark Licinij rus Voennaya enciklopediyaSPb Ivan Dmitrievich Sytin 1913 T 13 S 273 Krass rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1895 T XVIa S 568 569 Xarici kecidler