Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Marquşavan əməliyyatı və ya Marağa əməliyyatı — 10 aprel 1992-cü ildə, Birinci Qarabağ müharibəsinin əvvəllərində, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan Silahlı Qüvvələrinə qarşı indiki Şıxarx kəndinin nəzarəti uğrunda başladılan hərbi hücum əməliyyatı.
| Marquşavan əməliyyatı | |||
|---|---|---|---|
| Birinci Qarabağ müharibəsi | |||
 Qızıl Kəngərli kəndində əməliyyat zamanı həlak olan erməni əsgərlərinin xatirəsinə ucaldılmış abidə. | |||
| Tarix | 10 aprel 1992 – 17 aprel 1992 (7 gün) | ||
| Yeri | Şıxarx, Azərbaycan | ||
| Nəticəsi | Azərbaycanın qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Əvvəllər Leninavan, Marağa və Marquşavan adlanan Şıxarx kəndi Azərbaycanın Tərtər şəhərindən bir qədər qərbdə, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ağdərə rayonunda yerləşirdi, kəndin 5 minə yaxın əhalisi var idi. Əməliyyatdan iki ay əvvəl Ermənistan Silahlı Qüvvələri Xocalı şəhərini zəbt etmiş, orada dinc əhaliyə soyqırımı törətmişdir. Əlavə olaraq, erməni qüvvələri həmin aydan Tərtər şəhərini daim PDM, toplardan və raket qurğularından atəşə tuturdu.
Əməliyyata 10 aprel 1992-ci ildə başlanmışdır. Azərbaycan qoşunları səhər tezdən artilleriya və tank dəstəyi ilə kəndə hücum etmiş, günortaya yaxın Şıxarx kəndi işğaldan azad edilmişdir. Buna baxmayaraq, Ermənistan qüvvələri ertəsi gün kəndi yenidən işğal etmişdir. Azərbaycan qoşunları bir həftə sonra yenidən hücum edərək kəndi birdəfəlik işğaldan azad etmişdir. Ermənistan tərəfinin iddialarına görə, "Marquşavan" əməliyyatı əsnasında Azərbaycan qüvvələri 50-yə yaxın mülki şəxsi öldürmüşdür. Ermənistan hakimiyyəti əməliyyatı azərbaycanlıların Xocalı soyqırımının qisası və Marağa qətliamı (erm. Մարաղայի կոտորած) kimi təqdim edir.
Zəmin
Əvvəllər Leninavan, Marağa və Marquşavan adlanan Şıxarx kəndi Azərbaycanın Tərtər şəhərindən bir qədər qərbdə, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ağdərə rayonunda yerləşirdi, rayonun ən böyük kəndlərindən biri idi. 1989-cu ildə keçirilən əhali siyahıyaalınmasına əsasən əhalisi əsasən ermənilərdən təşkil olunmuş kənddə 4,660 nəfər yaşayırdı. Kəndin əhalisi arasında Azərbaycanın başqa rayonlarından qaçmış bir neçə erməni ailəsi də var idi.
Əməliyyatdan əvvəl
Birinci Qarabağ müharibəsi 1992-ci ilin yazında daha da kəskinləşmişdir. Azərbaycan iki ilə yaxındır tətbiq etdiyi blokadanı gücləndirmişdi. Həmin ilin fevralında Ermənistan Silahlı Qüvvələri Xocalı şəhərini zəbt etmiş, orada dinc əhaliyə soyqırımı törətmişdir.
Ermənistan Silahlı Qüvvələri 1992-ci ilin fevralından Tərtər şəhərini daim PDM, toplardan və raket qurğularından atəşə tuturdu. Şəhəri Tərtər ərazi özünümüdafiə batalyonu, "Milli Qurtuluş" batalyonu, Tərtər Rayon Polis İdarəsinin bölmələri müdafiə edirdi. Tərtərin müdafiəsinə gələn Bərdənin 200 nəfərlik "Azadlıq" batalyonunun komandanlığı Şıxarx kəndini işğaldan azad etmək, bacardıqca çox əsir tutaraq onları Xocalıda əsir götürülmüş azərbaycanlılarla dəyişməyi təklif etmişdir. Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin komandiri Rövşən Cavadov vəziyyət ilə bağlı məlumatlandırılmış və əməliyyatın icrasını təsdiqləməmişdir. Buna baxmayaraq, Tərtər ərazi özünümüdafiə batalyonu, "Milli Qurtuluş" batalyonu və "Azadlıq" dəstəsi əməliyyatı həyata keçirmişdir.
Əməliyyat
Əməliyyata 10 aprel 1992-ci ildə başlanmışdır. Səhər tezdən artilleriya atəşi başlamış, ardınca 400 nəfəri keçməyən, yüngül atıcı silahlardan və bir neçə əl qumbaraatanın ilə silanlamış Azərbaycan qüvvələri tank, PDM və BTR ilə Tərtərdən hücuma keçmişdir. Əməliyyata Gəncə batalyonunun komandiri Mehman Ələkbərov, "Azadlıq" batalyonunun komandiri Ələmşah Məmmədov və "Milli Qurtuluş" batalyonunun komandiri Şahin Tağıyev rəhbərlik edirdi. Azərbaycan tərəfinə görə, döyüş ərazisində Ermənistan Silahlı Qüvvələrindən üç yerli dəstə, ümumi 1,500 nəfərlik canlı qüvvə yerləşdirilmişdir. Onlarda 3 ədəd T-72A tankı, 16 ədəd PDM və başqa texnikalar var idi.
"Milli Qurtuluş", "Azadlıq" və Tərtər batalyonları pərakəndə hərəkət edərək Şıxarx kəndinin içinə irəliləmişdi. "Milli Qurtuluş" batalyonunun qüvvələri kəndə ətrafdakı üzümlüklərin arası ilə hücum edirdi. Çox keçməmiş, "Azadlıq" dəstəsinin bir hissəsi kəndin şərq kvartallarında mühasirəyə düşmüş və Tərtər şəhərindəki hərbi bölmələrdən dəstək istəmişdir. Rövşən Cavadov Tərtərdəki qoşunların Şıxarxa əlavə qüvvə göndərmək ilə bağlı əmr vermişdir. Döyüşdən xəbər tutan Bərdə ərazi özünümüdafiə batalyonunun qüvvələri də əməliyyata qoşulmuş, Azərbaycan qoşunlarına artilleriya dəstəyi vermişdir. Günortaya yaxın Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tank və piyadalarla kəndi işğaldan azad etmişdir. Kəndin saxlanılmağı planlaşdırılmadığından Azərbaycan qüvvələri kəndi axşam saatlarında tərk etmiş və ertəsi gün kənd ermənilər tərəfindən yenidən işğal etmişdir. Bir həftə sonra Azərbaycan qüvvələri yenidən kəndə hücum etmişdir və oranı birdəfəlik işğaldan azad etmişdir. Kənd 1994-cü ildə Azərbaycan ordusunun nəzarətində Tərtər rayonunun tərkibinə verilmiş bir neçə keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti kəndindən biri idi.
10–11 apreldəki döyüş nəticəsində Azərbaycan tərəfindən 20-yə yaxın hərbçi yaralanmış, 23 nəfər isə şəhid olmuşdur. Döyüşlərdə şəhid olan Şahlar Hüseynov Milli Qəhrəman adı almışdır. Bundan əlavə, 6 nəfər azərbaycanlı mülki şəxs həlak olmuşdur. Həmçinin, Azərbaycan tərəfinin iddiasına görə, Ermənistan tərəfindən 100 nəfərə yaxın canlı qüvvə həlak olmuş, onların bir neçə hərbi texnikası sıradan çıxarılmışdır. Ermənistan tərəfi Azərbaycan qüvvələrinin 10 apreldə 43 mülki şəxsi öldürdüyünü, daha 100 mülki şəxsi isə əsir götürdüyünü, o cümlədən talan edilərək yandırıldığını iddia etmişdir. Ermənistan hakimiyyəti "Marquşavan" əməliyyatını Xocalı soyqırımına azərbaycanlıların cavabı kimi təqdim edirlər.
Mənbə
İstinadlar
- Bayramov, 2020
- de Vaal, 2013. səh. 175–176
- Marağa
- Məlik-Şahnəzəryan, 1997
- de Vaal, 2013. səh. 172–173
- Bayramov, 2015
- Denber, Qoldman, 1992. səh. 29
- Koks, 1998
- Həsənqarayev, 2022
- Güneyli, 2019
- Bayramov, 2019
- Melkonyan, 2005. səh. 213–214
Ədəbiyyat
- de Vaal, Tomas. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War (ingilis) (10th Anniversary, Revised, Updated). NYU Press. 2013. ISBN .
- Denber, Reyçl; Qoldman, Robert K. Bloodshed in the Caucasus: escalation of the armed conflict in Nagorno Karabakh (ingilis). Nyu-York: Helsinki Watch. 1992. ISBN .
- Koks, Karolin. "Survivors of the Maraghar Massacre". Christianity Today (ingilis). 27 aprel 1998. 29 sentyabr 2007 tarixində .
- Melkonyan, Markar. My Brother's Road: An American's Fateful Journey to Armenia (ingilis). I.B.Tauris. 2005. ISBN .
- Həsənqarayev, Tural. "Ağdərə əməliyyatı (Talış-Madagiz cəbhəsi)". (az.). 21 yanvar 2022. 2022-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-08.
- Bayramov, Nazim. "Marquşevan döyüşündən 23 il ötür..." Moderator.az (az.). 10 aprel 2015. 2022-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-08.
- Bayramov, Nazim. "Aprel döyüşlərindən əvvəl baş vermiş "Marağa əməliyyatı"nın ŞOK Təfərrüatı açıqlandı". Oxu24.az (az.). 8 aprel 2019. 2022-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-08.
- Bayramov, Nazim. "Marquşevan DÖYÜŞÜ- Ermənilərin "Xocalının qisası" adlandırdıqları DÖYÜŞ". Moderator.az (az.). 10 aprel 2020. 2022-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-08.
- Güneyli, Daşqın. (az.). 8 fevral 2019. 7 aprel 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Məlik-Şahnəzəryan, Levon. Военные преступления Азербайджана против мирного населения НКР (rus). İrəvan: Наири. 1997.
- "MARAGHA" (ingilis).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Marqusavan emeliyyati ve ya Maraga emeliyyati 10 aprel 1992 cu ilde Birinci Qarabag muharibesinin evvellerinde Azerbaycan Silahli Quvveleri terefinden Ermenistan Silahli Quvvelerine qarsi indiki Sixarx kendinin nezareti ugrunda basladilan herbi hucum emeliyyati Marqusavan emeliyyatiBirinci Qarabag muharibesiQizil Kengerli kendinde emeliyyat zamani helak olan ermeni esgerlerinin xatiresine ucaldilmis abide Tarix 10 aprel 1992 1992 04 10 17 aprel 1992 1992 04 17 7 gun Yeri Sixarx AzerbaycanNeticesi Azerbaycanin qelebesiMunaqise terefleri Azerbaycan Dagliq Qarabag separatcilari ErmenistanKomandan lar Mehman Elekberov Elemsah Memmedov Sahin Tagiyev Monte MelkonyanTereflerin quvvesi400 nefere yaxin canli quvve Namelum sayda zirehli texnika 1 500 neferlik canli quvve 3 eded T 72A 16 eded PDMItkiler23 nefer herbci sehid olmusdur 20 ye yaxin herbci yaralanmisdir 6 nefer mulki sexs helak olmusdur 100 nefere yaxin sayda herbci helak olmusdur bir nece herbi texnika siradan cixarilmisdir 43 mulki sexsi helak olmusdur 100 150 nefer mulki sexs esir goturulmusdur Vikianbarda elaqeli mediafayllar Evveller Leninavan Maraga ve Marqusavan adlanan Sixarx kendi Azerbaycanin Terter seherinden bir qeder qerbde Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin Agdere rayonunda yerlesirdi kendin 5 mine yaxin ehalisi var idi Emeliyyatdan iki ay evvel Ermenistan Silahli Quvveleri Xocali seherini zebt etmis orada dinc ehaliye soyqirimi toretmisdir Elave olaraq ermeni quvveleri hemin aydan Terter seherini daim PDM toplardan ve raket qurgularindan atese tuturdu Emeliyyata 10 aprel 1992 ci ilde baslanmisdir Azerbaycan qosunlari seher tezden artilleriya ve tank desteyi ile kende hucum etmis gunortaya yaxin Sixarx kendi isgaldan azad edilmisdir Buna baxmayaraq Ermenistan quvveleri ertesi gun kendi yeniden isgal etmisdir Azerbaycan qosunlari bir hefte sonra yeniden hucum ederek kendi birdefelik isgaldan azad etmisdir Ermenistan terefinin iddialarina gore Marqusavan emeliyyati esnasinda Azerbaycan quvveleri 50 ye yaxin mulki sexsi oldurmusdur Ermenistan hakimiyyeti emeliyyati azerbaycanlilarin Xocali soyqiriminin qisasi ve Maraga qetliami erm Մարաղայի կոտորած kimi teqdim edir ZeminEvveller Leninavan Maraga ve Marqusavan adlanan Sixarx kendi Azerbaycanin Terter seherinden bir qeder qerbde Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin Agdere rayonunda yerlesirdi rayonun en boyuk kendlerinden biri idi 1989 cu ilde kecirilen ehali siyahiyaalinmasina esasen ehalisi esasen ermenilerden teskil olunmus kendde 4 660 nefer yasayirdi Kendin ehalisi arasinda Azerbaycanin basqa rayonlarindan qacmis bir nece ermeni ailesi de var idi Emeliyyatdan evvelBirinci Qarabag muharibesi 1992 ci ilin yazinda daha da keskinlesmisdir Azerbaycan iki ile yaxindir tetbiq etdiyi blokadani guclendirmisdi Hemin ilin fevralinda Ermenistan Silahli Quvveleri Xocali seherini zebt etmis orada dinc ehaliye soyqirimi toretmisdir Ermenistan Silahli Quvveleri 1992 ci ilin fevralindan Terter seherini daim PDM toplardan ve raket qurgularindan atese tuturdu Seheri Terter erazi ozunumudafie batalyonu Milli Qurtulus batalyonu Terter Rayon Polis Idaresinin bolmeleri mudafie edirdi Terterin mudafiesine gelen Berdenin 200 neferlik Azadliq batalyonunun komandanligi Sixarx kendini isgaldan azad etmek bacardiqca cox esir tutaraq onlari Xocalida esir goturulmus azerbaycanlilarla deyismeyi teklif etmisdir Xususi Teyinatli Polis Destesinin komandiri Rovsen Cavadov veziyyet ile bagli melumatlandirilmis ve emeliyyatin icrasini tesdiqlememisdir Buna baxmayaraq Terter erazi ozunumudafie batalyonu Milli Qurtulus batalyonu ve Azadliq destesi emeliyyati heyata kecirmisdir EmeliyyatEmeliyyata 10 aprel 1992 ci ilde baslanmisdir Seher tezden artilleriya atesi baslamis ardinca 400 neferi kecmeyen yungul atici silahlardan ve bir nece el qumbaraatanin ile silanlamis Azerbaycan quvveleri tank PDM ve BTR ile Terterden hucuma kecmisdir Emeliyyata Gence batalyonunun komandiri Mehman Elekberov Azadliq batalyonunun komandiri Elemsah Memmedov ve Milli Qurtulus batalyonunun komandiri Sahin Tagiyev rehberlik edirdi Azerbaycan terefine gore doyus erazisinde Ermenistan Silahli Quvvelerinden uc yerli deste umumi 1 500 neferlik canli quvve yerlesdirilmisdir Onlarda 3 eded T 72A tanki 16 eded PDM ve basqa texnikalar var idi Milli Qurtulus Azadliq ve Terter batalyonlari perakende hereket ederek Sixarx kendinin icine irelilemisdi Milli Qurtulus batalyonunun quvveleri kende etrafdaki uzumluklerin arasi ile hucum edirdi Cox kecmemis Azadliq destesinin bir hissesi kendin serq kvartallarinda muhasireye dusmus ve Terter seherindeki herbi bolmelerden destek istemisdir Rovsen Cavadov Terterdeki qosunlarin Sixarxa elave quvve gondermek ile bagli emr vermisdir Doyusden xeber tutan Berde erazi ozunumudafie batalyonunun quvveleri de emeliyyata qosulmus Azerbaycan qosunlarina artilleriya desteyi vermisdir Gunortaya yaxin Azerbaycan Silahli Quvveleri tank ve piyadalarla kendi isgaldan azad etmisdir Kendin saxlanilmagi planlasdirilmadigindan Azerbaycan quvveleri kendi axsam saatlarinda terk etmis ve ertesi gun kend ermeniler terefinden yeniden isgal etmisdir Bir hefte sonra Azerbaycan quvveleri yeniden kende hucum etmisdir ve orani birdefelik isgaldan azad etmisdir Kend 1994 cu ilde Azerbaycan ordusunun nezaretinde Terter rayonunun terkibine verilmis bir nece kecmis Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti kendinden biri idi 10 11 apreldeki doyus neticesinde Azerbaycan terefinden 20 ye yaxin herbci yaralanmis 23 nefer ise sehid olmusdur Doyuslerde sehid olan Sahlar Huseynov Milli Qehreman adi almisdir Bundan elave 6 nefer azerbaycanli mulki sexs helak olmusdur Hemcinin Azerbaycan terefinin iddiasina gore Ermenistan terefinden 100 nefere yaxin canli quvve helak olmus onlarin bir nece herbi texnikasi siradan cixarilmisdir Ermenistan terefi Azerbaycan quvvelerinin 10 aprelde 43 mulki sexsi oldurduyunu daha 100 mulki sexsi ise esir goturduyunu o cumleden talan edilerek yandirildigini iddia etmisdir Ermenistan hakimiyyeti Marqusavan emeliyyatini Xocali soyqirimina azerbaycanlilarin cavabi kimi teqdim edirler MenbeIstinadlar Bayramov 2020 de Vaal 2013 seh 175 176 Maraga Melik Sahnezeryan 1997 de Vaal 2013 seh 172 173 Bayramov 2015 Denber Qoldman 1992 seh 29 Koks 1998 Hesenqarayev 2022 Guneyli 2019 Bayramov 2019 Melkonyan 2005 seh 213 214 Edebiyyat de Vaal Tomas Black Garden Armenia and Azerbaijan through Peace and War ingilis 10th Anniversary Revised Updated NYU Press 2013 ISBN 0814760325 Denber Reycl Qoldman Robert K Bloodshed in the Caucasus escalation of the armed conflict in Nagorno Karabakh ingilis Nyu York Helsinki Watch 1992 ISBN 1 56432 081 2 Koks Karolin Survivors of the Maraghar Massacre Christianity Today ingilis 27 aprel 1998 29 sentyabr 2007 tarixinde Melkonyan Markar My Brother s Road An American s Fateful Journey to Armenia ingilis I B Tauris 2005 ISBN 1 85043 635 5 Hesenqarayev Tural Agdere emeliyyati Talis Madagiz cebhesi az 21 yanvar 2022 2022 02 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 02 08 Bayramov Nazim Marqusevan doyusunden 23 il otur Moderator az az 10 aprel 2015 2022 02 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 02 08 Bayramov Nazim Aprel doyuslerinden evvel bas vermis Maraga emeliyyati nin SOK Teferruati aciqlandi Oxu24 az az 8 aprel 2019 2022 02 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 02 08 Bayramov Nazim Marqusevan DOYUSU Ermenilerin Xocalinin qisasi adlandirdiqlari DOYUS Moderator az az 10 aprel 2020 2022 02 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 02 08 Guneyli Dasqin az 8 fevral 2019 7 aprel 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Melik Sahnezeryan Levon Voennye prestupleniya Azerbajdzhana protiv mirnogo naseleniya NKR rus Irevan Nairi 1997 MARAGHA ingilis