Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mahmud Nədim Paşa (d. 1818 - ö. 14 may 1883) — Sultan Əbdüləzizin səltənətində 2 dəfə - ümumlikdə 1 il 7 ay 11 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı. Rusyönümlü siyasəti səbəbilə "Nədimov" ləqəbi qazanmışdır.
| Mahmud Nədim Paşa | |
|---|---|
 | |
| 8 sentyabr 1871 – 31 iyul 1872 | |
| Əvvəlki | Mehmed Əmin Əli Paşa |
| Sonrakı | Əhməd Şəfiq Mithat Paşa |
| 26 avqust 1875 – 12 may 1876 | |
| Əvvəlki | Əhməd Əsad Paşa |
| Sonrakı | Mehmed Rüşdü Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | (65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Mehmed Nəcib Paşa |
| Dini | Sünni, İslam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1818-ci ildə İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Atası Bağdad hakimlərindən Gürcü Mehmed Nəcib Paşadır. Təhsilini tamamladıqdan sonra 1831-ci ildə sədarət məktubdarı olaraq xidmətə alındı. Qısa müddətliyinə sərdar Bursalı Səid Paşaya divan katibi oldu. Bir il Bağdadda atasının yanında qaldıqdan sonra 1841-ci ilin fevralında bu dəfə sədarət məktubdarının müavini təyin edildi. Bu vəzifədə ikən dövrün mühüm dövlət adamlarından Mustafa Rəşid Paşanın diqqətini çəkdi və onun ilk sədarətində ikinci dərəcəli sədarət məktubdarı təyin olundu (mart 1847). 23 mart 1854-cü ildə sədrəzəm müşaviri, 3 ay sonra 26 iyunda isə Xarici işlər nazirliyinin müşaviri seçildi. Krım müharibəsi əsnasında Ömər Lütfi Paşanın heyətiylə birlikdə 16 gün Bolqarıstanda qaldı. 25 fevral 1855-ci ildə yenə Mustafa Rəşid Paşanın yardımıyla vəzirlik rütbəsi aldı və Sayda hakimliyinə gətirildi. 14 dekabr 1855-ci ildə Dəməşq, 1857-ci ilin sentyabrında isə İzmir hakimi oldu. Ardından paytaxta çağırılaraq 1858-ci ilin martında Tənzimat məclisi üzvü, həmin ilin mayında isə Xarici işləri naziri Fuad Paşanın Parisə getməsi səbəbilə dil bilməməsinə baxmayaraq nazir vəkili olaraq təyin olundu. 30 avqust 1858-ci ildə Ticarət naziri olsa da, 1859-cu ilin dekabrında vəzifədən alındı. 9 iyul 1860-cı ildə öz istəyilə Trablusqərb hakimliyinə göndərildi. Sədrəzəm Mehmed Əli Paşaya müxalif olan Yeni Osmanlılar cəmiyyəti ilə əlaqəsi ortaya çıxmış, özünü müdafiə etmək üçün İstanbula gələrək sədrəzəmi günahsız olduğuna inandırmışdır. Ancaq 7 il boyunca xidmət göstərdiyi vəzifəyə geri dönmək istəmədiyi üçün istehfa verdi və ardından 18 iyun 1867-ci ildə məclis üzvlüyünə gətirildi.
Bundan sonrakı mərhələdə isə tutduğu vəzifələr sürətlə dəyişməyə başladı. 24 avqust 1867-ci ildə Dəaviyyə naziri (katiblik), 6 mart 1868-ci ildə ikinci dəfə sədarət müşaviri, bir həftə sonra isə 14 martda Bahriyə naziri olaraq təyin edildi. Maaşının artırılması ilə bağlı sədrəzəm Mehmed Əli Paşaya müraciət etmiş, ancaq bunun qəbul edilməməsinin ardından saraya müraciət edərək sədrəzəmlə münasibətlərinin pozulmasına səbəb oldu. Ancaq sədrəzəmin səhhətinin ağırlaşması nəticəsində sarayla olan əlaqələri daha da yaxınlaşdı.
Mehmed Əli Paşanın ölümünün ardından Sultan Əbdüləzizlə qurduğu yaxın münasibət nəticəsində 8 sentyabr 1871-ci ildə sədrəzəm oldu. Sələfindən fərqli olaraq Sultan Əbdüləzizin istək və arzularına uyöun hərəkət edən Mahmud Nədim Paşa sədarəti ələ aldıqdan dərhal sonra mərkəzdə və əyalətlərdə böyük bir təmizləmə əməliyyatına başladı. Tənzimatçı və yenilik tərəfdarı bütün dövlət adamları vəzifələrindən uzaqlaşdırıldı. Digər əyalət hakimlərinin vəzifə yerləri isə dəyişdirildi. Özünə rəqib gördüyü mühüm dövlət adamlarını sürgünə və ya uzaq əyalətlərə vəzifəyə yolladı. Reformasiya tərəfdarlarının cəmləşdiyi Dövlət şurasındakı üzvlərin sayını azaltdı. Bəzi vilayətlərin ərazisini azaldaraq yeni vilayətlər təşkil etdi.
Ölkənin maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə islahat komissiyası qurdu və bu komisiyanın fəaliyyəti nəticəsində bir çox vəzifəli şəxs haqqında cinayət işi açıldı. Əlavə olaraq maaşları 100 kuruşdan çox olan vəzifəlilərin maaşlarından 5% tutularaq dövlət xəzinəsinə əlavə edildi. Evkaf nazirliyini ləğv edərək buranın tabeliyindəki işçilərin bir qismini şeyxülislamlığa, bir qismini isə Maliyyə nazirliyinin tabeliyinə verdi. Maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə görülən bu tədbirlərə baxmayaraq dövlət xidmətindəki vəzifəlilərin maaşları aylarla ödənməmiş, bununla bağlı olaraq yeni borclanmalara gedilmişdi.
Tənzimat dönəmində dövlət adamlarının apardığı Avropayönümlü siyasətdən uzaqlaşan Nədim Paşa öz istiqamətini Rusiyaya çevirdi. Ən yaxın tərəfdaşı olan isə Rusiyanın İstanbuldakı səfiri İqnatiyev idi. Üzərindəki rus təsiri səbəbilə xalq arasında Nədimov olaraq anılan Nədim Paşa Avropada Osmanlı əleyhinə yeni bir cəbhənin açılmasına səbəb olmuşdu.
Artan təzyiqlərin və şikayətlərin ardından Mahmud Nədim Paşanı müdafiə edə bilməyəcəyini anlayan Sultan Əbdüləziz 31 iyul 1872-ci ildə onu vəzifədən alaraq yerinə Mithat Paşanı sədarətə gətirdi. 20 min kuruş təqaüd maaşıyla vəzifədən alınan Nədim Paşa haqqında dönəmin qəzetlərində mənfi xəbərlər yayıldı və yaşadığı köşkün önündə nümayişlər təşkil edildi.
Sultan Əbdüləziz 1873-cü ildə yeni sədrəzəminin də təsiriylə Nədim Paşanı öncə Kastamonu hakimi təyin etsə də, iyul ayının ortalarında vəzifədən alaraq Trabzona sürgün etdi. Ancaq burda çox qalmadı və 15 oktyabr 1873-cü ildə Adana hakimliyinə gətirildi. 31 mart 1875-ci ildə vəzifədən alınan Nədim Paşa paytaxta çağırıldı və 20 avqustda Dövlət şurası rəisi təyin edildi. Bu əsnada uzun müddətdir davam edən Herseq üsyanını aradan qaldıracağını deməsinin ardından ikinci dəfə sədarətə gətirildi (26 avqust 1875).
Herseq üsyanını Rusiyanın dəstəyilə yatıracağına arxayın olan Nədim Paşa ilk öncəliyi davam edən maliyyə böhranına verdi. Yaxın adamı səfir İqnatiyevin də yardımıyla hazırladığı maliyyə planı ilə 5 il ərzində dövlətin bütün xarici borcunun yarıdan çoxunu ödəməyi öhdəsinə almışdı. 6 oktyabr tarixində bu maliyyə planını hökumət təsdiqlədi. Ancaq bu planının tədbiqinin ardından ölkədəki vəziyyət daha da ağırlaşdı.
Bu əsnada Herseqdəki üsyan Bosniyaya sıçramışdı. İqnatiyevin təsirindən çıxa bilməyən Nədim Paşanın əmriylə üsyan rəhbərləri ələ keçirilsə də, rus səfirinin araya girməsiylə azadlığa buraxıldılar. Üstəlik onları ələ keçirən dövlət məmurları fərqli əyalətlərə sürgün edildilər. Bölgəyə yeni hərbi birliklərin göndərilməməsi nəticəsində 1876-cı ildə çevriliş baş verdi. Fransız və alman konsullarının öldürülməsiylə vəziyyət daha qlobal hal aldı. Nədim Paşanı dövlət idarəsindən uzaqlaşdırmağı planlaşdıran Mithat Paşa və Hüseyn Avni Paşanın da təsiriylə İstanbuldakı mədrəsə tələbələri ayaqlandılar. Üsyançı tələbələr şeyxülislamın və sədrəzəmin vəzifədən alınmasını tələb edirdilər. İğtişaşların artması nəticəsində Nədim Paşa 11 may 1876-cı ildə vəzifədən alındı.
5 iyun 1876-cı ildə öz istəyilə öncə Çeşməyə, ardından Saqqız adasına göndərildi. II Əbdülhəmidin cülusundan sonra bağışlanması üçün saraya müraciət etdi və İstanbula çağırıldı. Səid Paşanın ilk sədarətində 19 oktyabr 1879-cu ildə Daxili işlər naziri təyin edildi. Ancaq yaşlılığı və səhhətinin pisləşməsi səbəbilə 28 fevral 1883-cü ildə 15 min kuruş maaşla təqaüdə ayrıldı. Çox keçmədən 14 may 1883-cü ildə vəfat etdi. Cənazəsi Cağaloğlundakı türbəsinə dəfn edildi.
Mənbə
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383
- Buz, Ayhan (2009) "Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
- Mir’ât-ı Hakîkat (Miroğlu), tür.yer.;
- Cevdet, Ma‘rûzât, tür.yer.;
- a.mlf., Tezâkir, I-IV, tür.yer.;
- Lutfî, Târih, XI, 82, 87, 88; XIII, tür.yer.; XIV, 24-25, 28-29, 51, 60, 68; XV, 48, 52, 57, 61, 65, 76;
- Mehmed Memduh [Paşa], Esvât-ı Sudûr, İzmir 1328, s. 22-28;
- Sicill-i Osmânî, IV, 336-337;
- Mehmed Zeki Pakalın, Mahmud Nedim Paşa, İstanbul 1940;
- İbnülemin, Son Sadrıazamlar (İstanbul 1940), İstanbul 1982, I, 259-314;
- Karal, Osmanlı Tarihi, VII, tür.yer.;
- Mufassal Osmanlı Tarihi, İstanbul 1963, VI, tür.yer.;
- Vahdettin Engin, Rumeli Demiryolları, İstanbul 1993, s. 56, 80, 83-91, 108, 177;
- Şerif Mardin, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul 1996, s. 74-77, 80-81, 88, 261;
- a.mlf., “Maḥmūd Nedīm Pas̲h̲a”, EI2 (İng.), VI, 68-69;
- Ziyad Ebüzziya, “Ali Efendi, Basîretçi”, DİA, II, 388.
İstinadlar
- Butrus Abu Manneh, “The Sultan and the Bureaucracy: The Anti-Tanzimat Concepts of Grand Vizier Mahmud Nedim Paşa”, Studies on Islam and the Ottoman Empire in the 19th Century (1826-1876), İstanbul 2001, s. 161-180;
- R. H. Davison, Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform (trc. Osman Akınhay), İstanbul 1997, II, tür.yer.;
- S. J. Shaw – E. K. Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye (trc. Mehmet Harmancı), İstanbul 1983, II, 194-206;
- Yılmaz, Recep, "Mahmut Nedim Paşa",(1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.69-70
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mahmud Nedim Pasa d 1818 o 14 may 1883 Sultan Ebdulezizin seltenetinde 2 defe umumlikde 1 il 7 ay 11 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Rusyonumlu siyaseti sebebile Nedimov leqebi qazanmisdir Mahmud Nedim PasaOsmanli sedrezemi8 sentyabr 1871 31 iyul 1872EvvelkiMehmed Emin Eli PasaSonrakiEhmed Sefiq Mithat Pasa26 avqust 1875 12 may 1876EvvelkiEhmed Esad PasaSonrakiMehmed Rusdu PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1818Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 14 may 1883 65 yasinda Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciAtasi Mehmed Necib PasaDini Sunni Islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1818 ci ilde Istanbulda dunyaya gelmisdir Atasi Bagdad hakimlerinden Gurcu Mehmed Necib Pasadir Tehsilini tamamladiqdan sonra 1831 ci ilde sedaret mektubdari olaraq xidmete alindi Qisa muddetliyine serdar Bursali Seid Pasaya divan katibi oldu Bir il Bagdadda atasinin yaninda qaldiqdan sonra 1841 ci ilin fevralinda bu defe sedaret mektubdarinin muavini teyin edildi Bu vezifede iken dovrun muhum dovlet adamlarindan Mustafa Resid Pasanin diqqetini cekdi ve onun ilk sedaretinde ikinci dereceli sedaret mektubdari teyin olundu mart 1847 23 mart 1854 cu ilde sedrezem musaviri 3 ay sonra 26 iyunda ise Xarici isler nazirliyinin musaviri secildi Krim muharibesi esnasinda Omer Lutfi Pasanin heyetiyle birlikde 16 gun Bolqaristanda qaldi 25 fevral 1855 ci ilde yene Mustafa Resid Pasanin yardimiyla vezirlik rutbesi aldi ve Sayda hakimliyine getirildi 14 dekabr 1855 ci ilde Demesq 1857 ci ilin sentyabrinda ise Izmir hakimi oldu Ardindan paytaxta cagirilaraq 1858 ci ilin martinda Tenzimat meclisi uzvu hemin ilin mayinda ise Xarici isleri naziri Fuad Pasanin Parise getmesi sebebile dil bilmemesine baxmayaraq nazir vekili olaraq teyin olundu 30 avqust 1858 ci ilde Ticaret naziri olsa da 1859 cu ilin dekabrinda vezifeden alindi 9 iyul 1860 ci ilde oz isteyile Trablusqerb hakimliyine gonderildi Sedrezem Mehmed Eli Pasaya muxalif olan Yeni Osmanlilar cemiyyeti ile elaqesi ortaya cixmis ozunu mudafie etmek ucun Istanbula gelerek sedrezemi gunahsiz olduguna inandirmisdir Ancaq 7 il boyunca xidmet gosterdiyi vezifeye geri donmek istemediyi ucun istehfa verdi ve ardindan 18 iyun 1867 ci ilde meclis uzvluyune getirildi Bundan sonraki merhelede ise tutdugu vezifeler suretle deyismeye basladi 24 avqust 1867 ci ilde Deaviyye naziri katiblik 6 mart 1868 ci ilde ikinci defe sedaret musaviri bir hefte sonra ise 14 martda Bahriye naziri olaraq teyin edildi Maasinin artirilmasi ile bagli sedrezem Mehmed Eli Pasaya muraciet etmis ancaq bunun qebul edilmemesinin ardindan saraya muraciet ederek sedrezemle munasibetlerinin pozulmasina sebeb oldu Ancaq sedrezemin sehhetinin agirlasmasi neticesinde sarayla olan elaqeleri daha da yaxinlasdi Mehmed Eli Pasanin olumunun ardindan Sultan Ebdulezizle qurdugu yaxin munasibet neticesinde 8 sentyabr 1871 ci ilde sedrezem oldu Selefinden ferqli olaraq Sultan Ebdulezizin istek ve arzularina uyoun hereket eden Mahmud Nedim Pasa sedareti ele aldiqdan derhal sonra merkezde ve eyaletlerde boyuk bir temizleme emeliyyatina basladi Tenzimatci ve yenilik terefdari butun dovlet adamlari vezifelerinden uzaqlasdirildi Diger eyalet hakimlerinin vezife yerleri ise deyisdirildi Ozune reqib gorduyu muhum dovlet adamlarini surgune ve ya uzaq eyaletlere vezifeye yolladi Reformasiya terefdarlarinin cemlesdiyi Dovlet surasindaki uzvlerin sayini azaltdi Bezi vilayetlerin erazisini azaldaraq yeni vilayetler teskil etdi Olkenin maliyye veziyyetini yaxsilasdirmaq meqsedile islahat komissiyasi qurdu ve bu komisiyanin fealiyyeti neticesinde bir cox vezifeli sexs haqqinda cinayet isi acildi Elave olaraq maaslari 100 kurusdan cox olan vezifelilerin maaslarindan 5 tutularaq dovlet xezinesine elave edildi Evkaf nazirliyini legv ederek buranin tabeliyindeki iscilerin bir qismini seyxulislamliga bir qismini ise Maliyye nazirliyinin tabeliyine verdi Maliyye veziyyetinin yaxsilasdirilmasi meqsedile gorulen bu tedbirlere baxmayaraq dovlet xidmetindeki vezifelilerin maaslari aylarla odenmemis bununla bagli olaraq yeni borclanmalara gedilmisdi Tenzimat doneminde dovlet adamlarinin apardigi Avropayonumlu siyasetden uzaqlasan Nedim Pasa oz istiqametini Rusiyaya cevirdi En yaxin terefdasi olan ise Rusiyanin Istanbuldaki sefiri Iqnatiyev idi Uzerindeki rus tesiri sebebile xalq arasinda Nedimov olaraq anilan Nedim Pasa Avropada Osmanli eleyhine yeni bir cebhenin acilmasina sebeb olmusdu Artan tezyiqlerin ve sikayetlerin ardindan Mahmud Nedim Pasani mudafie ede bilmeyeceyini anlayan Sultan Ebduleziz 31 iyul 1872 ci ilde onu vezifeden alaraq yerine Mithat Pasani sedarete getirdi 20 min kurus teqaud maasiyla vezifeden alinan Nedim Pasa haqqinda donemin qezetlerinde menfi xeberler yayildi ve yasadigi koskun onunde numayisler teskil edildi Sultan Ebduleziz 1873 cu ilde yeni sedrezeminin de tesiriyle Nedim Pasani once Kastamonu hakimi teyin etse de iyul ayinin ortalarinda vezifeden alaraq Trabzona surgun etdi Ancaq burda cox qalmadi ve 15 oktyabr 1873 cu ilde Adana hakimliyine getirildi 31 mart 1875 ci ilde vezifeden alinan Nedim Pasa paytaxta cagirildi ve 20 avqustda Dovlet surasi reisi teyin edildi Bu esnada uzun muddetdir davam eden Herseq usyanini aradan qaldiracagini demesinin ardindan ikinci defe sedarete getirildi 26 avqust 1875 Herseq usyanini Rusiyanin desteyile yatiracagina arxayin olan Nedim Pasa ilk onceliyi davam eden maliyye bohranina verdi Yaxin adami sefir Iqnatiyevin de yardimiyla hazirladigi maliyye plani ile 5 il erzinde dovletin butun xarici borcunun yaridan coxunu odemeyi ohdesine almisdi 6 oktyabr tarixinde bu maliyye planini hokumet tesdiqledi Ancaq bu planinin tedbiqinin ardindan olkedeki veziyyet daha da agirlasdi Bu esnada Herseqdeki usyan Bosniyaya sicramisdi Iqnatiyevin tesirinden cixa bilmeyen Nedim Pasanin emriyle usyan rehberleri ele kecirilse de rus sefirinin araya girmesiyle azadliga buraxildilar Ustelik onlari ele keciren dovlet memurlari ferqli eyaletlere surgun edildiler Bolgeye yeni herbi birliklerin gonderilmemesi neticesinde 1876 ci ilde cevrilis bas verdi Fransiz ve alman konsullarinin oldurulmesiyle veziyyet daha qlobal hal aldi Nedim Pasani dovlet idaresinden uzaqlasdirmagi planlasdiran Mithat Pasa ve Huseyn Avni Pasanin da tesiriyle Istanbuldaki medrese telebeleri ayaqlandilar Usyanci telebeler seyxulislamin ve sedrezemin vezifeden alinmasini teleb edirdiler Igtisaslarin artmasi neticesinde Nedim Pasa 11 may 1876 ci ilde vezifeden alindi 5 iyun 1876 ci ilde oz isteyile once Cesmeye ardindan Saqqiz adasina gonderildi II Ebdulhemidin culusundan sonra bagislanmasi ucun saraya muraciet etdi ve Istanbula cagirildi Seid Pasanin ilk sedaretinde 19 oktyabr 1879 cu ilde Daxili isler naziri teyin edildi Ancaq yasliligi ve sehhetinin pislesmesi sebebile 28 fevral 1883 cu ilde 15 min kurus maasla teqaude ayrildi Cox kecmeden 14 may 1883 cu ilde vefat etdi Cenazesi Cagaloglundaki turbesine defn edildi MenbeMehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN 978 975 254 278 5 Mir at i Hakikat Miroglu tur yer Cevdet Ma ruzat tur yer a mlf Tezakir I IV tur yer Lutfi Tarih XI 82 87 88 XIII tur yer XIV 24 25 28 29 51 60 68 XV 48 52 57 61 65 76 Mehmed Memduh Pasa Esvat i Sudur Izmir 1328 s 22 28 Sicill i Osmani IV 336 337 Mehmed Zeki Pakalin Mahmud Nedim Pasa Istanbul 1940 Ibnulemin Son Sadriazamlar Istanbul 1940 Istanbul 1982 I 259 314 Karal Osmanli Tarihi VII tur yer Mufassal Osmanli Tarihi Istanbul 1963 VI tur yer Vahdettin Engin Rumeli Demiryollari Istanbul 1993 s 56 80 83 91 108 177 Serif Mardin Yeni Osmanli Dusuncesinin Dogusu Istanbul 1996 s 74 77 80 81 88 261 a mlf Maḥmud Nedim Pas h a EI2 Ing VI 68 69 Ziyad Ebuzziya Ali Efendi Basiretci DIA II 388 IstinadlarButrus Abu Manneh The Sultan and the Bureaucracy The Anti Tanzimat Concepts of Grand Vizier Mahmud Nedim Pasa Studies on Islam and the Ottoman Empire in the 19th Century 1826 1876 Istanbul 2001 s 161 180 R H Davison Osmanli Imparatorlugu nda Reform trc Osman Akinhay Istanbul 1997 II tur yer S J Shaw E K Shaw Osmanli Imparatorlugu ve Modern Turkiye trc Mehmet Harmanci Istanbul 1983 II 194 206 Yilmaz Recep Mahmut Nedim Pasa 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 69 70 ISBN 975 08 0072 9