Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Məmmədəli Məhərrəmov (1909-1970) — azərbaycan psixoloqu. Psixoloq kadrlarının hazırlanmasında, həm də psixologiya elminin inkişafında əvəzsiz xidmətlər göstərmişdir. O, 1931-1935-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun pedaqoji-psixoloji fakültəsini bitirmişdir. 1944-cüildə ADU-nun aspiranturasına daxil olmuş və ömrünün sonunadək orada çalışmışdır.
| Məmmədəli Məhərrəmov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1909 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1970 |
| Fəaliyyəti | psixoloq |
O, 1955-ci ildə «Orta məktəbdə psixologiyanın tədrisi üsullarına dair», 1960 və 1961-ci illərdə «Psixologiya oçerkləri», 1968-ci ildə «Psixologiya» əsərlərini yazmışdır. 1964-cü ildə M.Məhərrəmovun redaktorluğu ilə nəşr olunan «Psixologiya» dərsliyi mühüm bir hadisə kimi tarixdə qalmışdır.
Elmi həyatı
Prof.M.C.Məhərrəmov «Azərbaycan məktəbi» jurnalında silsilə məqalələr çap etdirmişdir. Onun bu məqalələri hafizə, iradə, hiss, temperament və qabiliyyətlərin tərbiyəsi və inkişafı məsələlrinə həsr olunmuşdur.
Prof.M.C.Məhərrəmovun pedaqoji psixologiyaya aid maraqla oxunan əsərlərindən biri « Yaxşı oxumağın sirri» (B., 1961) adlanır. Əsər orta məktəbin yuxarı sinif şagirdləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Əsərdə mürəkkəb təlim əməyini düzgün təşkil etməyin psixoloji məsələləri yığcam halda şərh edilib, yaxşı oxumağa kömək edən vacib məsləhətlər verilir. Müəllif adı çəkilən əsərində gənc dostlarına, şagirdlərinə müraciət edərək onların təlim fəaliyyəti sahəsində müvəfəqiyyət qazanması üçün istedada malik olmasını, güclü əmək sərf etməsini, diqqətini oxuduğu mətnə, materiala yönəldilməsini, onun üzərində cəmləşdirilməsini zəruri hesab edirdi. Prof.M.C.Məhərrəmov təlim zamanı fikirləşməyi, yenə də fikirləşməyi, psixi inkişafın guşə daşı olan hafizəyə yiyələnməyi, az vaxt və qüvvə sərf etməklə, yəni vərdişlərə və iradəyə malik olmağı zəruri hesab edirdi.
Müəllif təlimdə müvəffəqiyyətin rəhni dedikdə, buraya ilk növbədə iradə və müsbət iradi keyfiyyətlərin təzahür etməsini vacib hesab edirdi. Müəllif adı çəkilən əsərində yazır ki, iradə qüvvəsi insan fəaliyyətinin bütün sahələrində yüksək nailiyyətlərə çatmağı təmin edir. Təlim fəaliyyətin mürəkkəb növlərindəndir. Möhkəm iradə müəllimin işində də müvəffəqiyyət qazanmanın rəhnidir. Professor M.C.Məhərrəmov yazır: « İradə, insanın öz fəaliyyətini şüurlu surətdə tənzib edib, qarşıya çıxan çətinlik və maneələrə üstün gəlməsində, özünü idarəetmə bacarığında təzahür edir».
Prof. M.C.Məhərrəmov fikrini davam etdirərək yazır: «Özünütərbiyənin müvəffəqiyyəti üçün əsas şərtlərdən biri adamın özünü dərk etməsi, müsbət və mənfi cəhətlərini görə bilməsi, özünə tənqidi yanaşmanı bacarmasıdır. Bu da başlıca olaraq, yeniyetmə yaşlarından başlayaraq təzahür edir. Bunun üçün adamın özünün özünə obyektiv yanaşa bilməsi tələb olunur. Bu həm çətin, həm də çox mühüm bir məsələdir. Bu, adamdan yüksək əqli və əxlaqi inkişaf tələb edir.»
Prof.M.C.Məhərrəmovun elmi yaradıcılığının bir çox maraqlı səhifələri dərs vəsaitləri və dərslikləri yaradılmasına həsr edilmişdir. O, 1952-ci ildə orta məktəb üçün «Psixologiya» dərsliyini tərcümə etdikdən sonra, «Orta məktəbdə psixologiyanın tədrisinə dair qeydlər» (1955), « Psixologiya oçerkləri» (1960, I hissə; 1961, I hissə) adlı elmi-tədqiqat xarakterləri maraqlı əsərlərini yazdı. 1964-cü ildə M.C.Məhərrəmovun redaktorluğu ilə müəlliflər kollektivi ilə birlikdə yazılmış «Psixologiya» dərsliyi çap olunmuşdur ki, tələbələr həmin dərslikdən yetərincə faydalanmışlar.
Məhərrəmovun ali məktəb tələbələri üçün yazdığı «Psixologiya» (1968) dərsliyə müəllifin bu sahədə uzun illər ərzində apardığı gərgin yaradıcılıq axtarışlarının fərəhli bəhrəsidir. Dərslik özünün elmi-nəzəri səviyyəsinə görə indi də diqqəti cəlb edir. Adı çəkilən dərsliyin yenidən təkrar çap olunaraq ali məktəb tələbələrinin istifadəsinə verilməsi günün tələblərindən biridir. Prof. M.C.Məhərrəmovun psixoloji irsinin araşdırıcısı prof. Ə.Ə.Əlizadə yazır:«İstər bir tərcüməçi kimi, istərsə də orjinal dərsliklər müəllifi kimi mühüm bir çətinliklə- terminologiya problemi ilə rastlaşan müəllifin bu sahədəki nailiyyətlərii də təqdirəlayiqdir. Bu gün Azərbaycan psixoloji ədəbiyyatında geniş yayılmış və sözün əsl mənasında vətandaşlıq hüququ qazanmış bir çox terminlər M.C.Məhərrəmovun adı ilə bağlıdır ».
Prof. Ə.Ə.Əlizadənini qeyd etdiyi kimi, M.C.Məhərrəmovun yaradıcılığında «İzahlı psixoloji lüğət»in tərtibi önəmli yer tutur. Məlum olur ki, respublikanın görkəmli psixoloqlarından biri kimi, prof.M.C.Məhərrəmovu terminologiya məsələləri çoxdan və yaxından düşündürür, eyni zamanda narahat edirdi. Bu dövrdə, xüsusilə 60-cı illərdə Azərbaycan elmi dili aktual problemlərdən biri kimi meydana çıxırdı. Respublikada ayrı-ayrı elm sahələri üzrə terminoloji lüğətlər nəşr olunurdu.M.C.Məhərrəmov mahir tərcüməçi idi. O, təcrübəli tərcüməçi kimi öz fəaliyyətində hər zaman terminoloji çətinliklərlə rastlaşırdı.
M.C.Məhərrəmov bu illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin müəlimi idi. Psixologiya kafedrasının müdiri idi. O, həssas bir müəllim kimi həm özünün, həm də həmkarlarının Azərbaycan dilində izahlı lüğətlərə olan böyük ehtiyacını bütün aydınlığı ilə hiss edirdi. Deyilən ehtiyacları nəzərə alaraq «İzahlı psixoloji lüğət» xoş bir məramla tələbələrə, müəllimlərə, tərbiyəçilərə, valideynlərə, psixologiya elmi ilə maraqlanan geniş oxucu kütləsinə bu elmi öyrənməkdə yaxından kömək məqsədilə yazılmışdır. Müəllifin yazdığı «İzahlı psixoloji lüğət öz dövrünün elmi uğurlarının və psixologiya elminin başlıca inkişaf meyllərini ətraflı əks etdirir. Müəllif daha çox işlənən psixoloji terminlərin nisbətən geniş izah olunmasına çalışmış, ətraflı mənimsənilməsinə kömək edən bəzi fəlsəfə, fiziologiya, məntiq, pedaqogika, patopsixologiya və s. aid terminlərə də lüğətdə əsas yer vermişdəi. Beləliklə,qeyd etmək olar ki, 1960-cı ildə Azərbaycanda ilk dəfə nəşr olunan «İzahlı psixoloji lüğət» Azərbaycan dilində psixoloji terminlərin dəqiqləşdirilməsində və sabitləşməsində xüsusən mühüm rol oynamışdır. «İzahlı psixoloji lüğət» sadə və aydın dildə yazılmışdır. Oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır.
Elmi əsərləri
1.Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. İzahlı psixoloji lüğət. [Mətn] Bakı Universiteti nəşriyyatı, B.: 1960.- 85 s.
2. Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. İzahlı psixoloji lüğət M.Məhərrəmov; İxtisas red.: Ə.Ə. Əlizadə; Red.: B.Eyvazlı; Rəssamı: S.Şatikov.- B.: Azərnəşr, 1999.- 152 s.
3. Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. Psixologiya oçerkləri /M.C.Məhərrəmov; AzSSR Nazirlər Sovetinin Ali və Orta İxtisas Təhsili Komitəsi; S.M.Kirov ad. Azərb. Döv. Un-ti; red. Ə.Bayramov I hissə.- B.: Azərb. Un-ti, 1960.- 168 s.
4. Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. Psixologiya oçerkləri [Mətn]: [tədris vəsaiti]: [2 hissədə] /M.C.Məhərrəmov II hissə.- B.: Azərtədrisnəşr, 1961.- 194 s.
5.Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. «Məktəblilərin iradəsini tərbiyə etmək haqqında»
6.Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. «İradə tərbiyəsinin yolları»
7.Məhərrəmov Məmmədəli Cavad oğlu. «Uşaqlarda iradə nöqsanlarını necə aradan qaldırmalı»
8.M.C. Məhərrəmov «Məktəblilərin xarakterini tərbiyə etmək haqqında»
9.M.C. Məhərrəmov «Yaxşı oxumağın sirri»
10.«M.C. Məhərrəmov Orta məktəbdə psixologiyanın tədrisinə dair qeydlər» (1955)
Mənbə
- R.Əliyev «Psixologiya tarixi» (2006)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Memmedeli Meherremov 1909 1970 azerbaycan psixoloqu Psixoloq kadrlarinin hazirlanmasinda hem de psixologiya elminin inkisafinda evezsiz xidmetler gostermisdir O 1931 1935 ci illerde Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Institutunun pedaqoji psixoloji fakultesini bitirmisdir 1944 cuilde ADU nun aspiranturasina daxil olmus ve omrunun sonunadek orada calismisdir Memmedeli MeherremovDogum tarixi 1909Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1970Fealiyyeti psixoloq O 1955 ci ilde Orta mektebde psixologiyanin tedrisi usullarina dair 1960 ve 1961 ci illerde Psixologiya ocerkleri 1968 ci ilde Psixologiya eserlerini yazmisdir 1964 cu ilde M Meherremovun redaktorlugu ile nesr olunan Psixologiya dersliyi muhum bir hadise kimi tarixde qalmisdir Elmi heyatiProf M C Meherremov Azerbaycan mektebi jurnalinda silsile meqaleler cap etdirmisdir Onun bu meqaleleri hafize irade hiss temperament ve qabiliyyetlerin terbiyesi ve inkisafi meselelrine hesr olunmusdur Prof M C Meherremovun pedaqoji psixologiyaya aid maraqla oxunan eserlerinden biri Yaxsi oxumagin sirri B 1961 adlanir Eser orta mektebin yuxari sinif sagirdleri ucun nezerde tutulmusdur Eserde murekkeb telim emeyini duzgun teskil etmeyin psixoloji meseleleri yigcam halda serh edilib yaxsi oxumaga komek eden vacib meslehetler verilir Muellif adi cekilen eserinde genc dostlarina sagirdlerine muraciet ederek onlarin telim fealiyyeti sahesinde muvefeqiyyet qazanmasi ucun istedada malik olmasini guclu emek serf etmesini diqqetini oxudugu metne materiala yoneldilmesini onun uzerinde cemlesdirilmesini zeruri hesab edirdi Prof M C Meherremov telim zamani fikirlesmeyi yene de fikirlesmeyi psixi inkisafin guse dasi olan hafizeye yiyelenmeyi az vaxt ve quvve serf etmekle yeni verdislere ve iradeye malik olmagi zeruri hesab edirdi Muellif telimde muveffeqiyyetin rehni dedikde buraya ilk novbede irade ve musbet iradi keyfiyyetlerin tezahur etmesini vacib hesab edirdi Muellif adi cekilen eserinde yazir ki irade quvvesi insan fealiyyetinin butun sahelerinde yuksek nailiyyetlere catmagi temin edir Telim fealiyyetin murekkeb novlerindendir Mohkem irade muellimin isinde de muveffeqiyyet qazanmanin rehnidir Professor M C Meherremov yazir Irade insanin oz fealiyyetini suurlu suretde tenzib edib qarsiya cixan cetinlik ve maneelere ustun gelmesinde ozunu idareetme bacariginda tezahur edir Prof M C Meherremov fikrini davam etdirerek yazir Ozunuterbiyenin muveffeqiyyeti ucun esas sertlerden biri adamin ozunu derk etmesi musbet ve menfi cehetlerini gore bilmesi ozune tenqidi yanasmani bacarmasidir Bu da baslica olaraq yeniyetme yaslarindan baslayaraq tezahur edir Bunun ucun adamin ozunun ozune obyektiv yanasa bilmesi teleb olunur Bu hem cetin hem de cox muhum bir meseledir Bu adamdan yuksek eqli ve exlaqi inkisaf teleb edir Prof M C Meherremovun elmi yaradiciliginin bir cox maraqli sehifeleri ders vesaitleri ve derslikleri yaradilmasina hesr edilmisdir O 1952 ci ilde orta mekteb ucun Psixologiya dersliyini tercume etdikden sonra Orta mektebde psixologiyanin tedrisine dair qeydler 1955 Psixologiya ocerkleri 1960 I hisse 1961 I hisse adli elmi tedqiqat xarakterleri maraqli eserlerini yazdi 1964 cu ilde M C Meherremovun redaktorlugu ile muellifler kollektivi ile birlikde yazilmis Psixologiya dersliyi cap olunmusdur ki telebeler hemin derslikden yeterince faydalanmislar Meherremovun ali mekteb telebeleri ucun yazdigi Psixologiya 1968 dersliye muellifin bu sahede uzun iller erzinde apardigi gergin yaradiciliq axtarislarinin ferehli behresidir Derslik ozunun elmi nezeri seviyyesine gore indi de diqqeti celb edir Adi cekilen dersliyin yeniden tekrar cap olunaraq ali mekteb telebelerinin istifadesine verilmesi gunun teleblerinden biridir Prof M C Meherremovun psixoloji irsinin arasdiricisi prof E E Elizade yazir Ister bir tercumeci kimi isterse de orjinal derslikler muellifi kimi muhum bir cetinlikle terminologiya problemi ile rastlasan muellifin bu sahedeki nailiyyetlerii de teqdirelayiqdir Bu gun Azerbaycan psixoloji edebiyyatinda genis yayilmis ve sozun esl menasinda vetandasliq huququ qazanmis bir cox terminler M C Meherremovun adi ile baglidir Prof E E Elizadenini qeyd etdiyi kimi M C Meherremovun yaradiciliginda Izahli psixoloji luget in tertibi onemli yer tutur Melum olur ki respublikanin gorkemli psixoloqlarindan biri kimi prof M C Meherremovu terminologiya meseleleri coxdan ve yaxindan dusundurur eyni zamanda narahat edirdi Bu dovrde xususile 60 ci illerde Azerbaycan elmi dili aktual problemlerden biri kimi meydana cixirdi Respublikada ayri ayri elm saheleri uzre terminoloji lugetler nesr olunurdu M C Meherremov mahir tercumeci idi O tecrubeli tercumeci kimi oz fealiyyetinde her zaman terminoloji cetinliklerle rastlasirdi M C Meherremov bu illerde Azerbaycan Dovlet Universitetinin muelimi idi Psixologiya kafedrasinin mudiri idi O hessas bir muellim kimi hem ozunun hem de hemkarlarinin Azerbaycan dilinde izahli lugetlere olan boyuk ehtiyacini butun aydinligi ile hiss edirdi Deyilen ehtiyaclari nezere alaraq Izahli psixoloji luget xos bir meramla telebelere muellimlere terbiyecilere valideynlere psixologiya elmi ile maraqlanan genis oxucu kutlesine bu elmi oyrenmekde yaxindan komek meqsedile yazilmisdir Muellifin yazdigi Izahli psixoloji luget oz dovrunun elmi ugurlarinin ve psixologiya elminin baslica inkisaf meyllerini etrafli eks etdirir Muellif daha cox islenen psixoloji terminlerin nisbeten genis izah olunmasina calismis etrafli menimsenilmesine komek eden bezi felsefe fiziologiya mentiq pedaqogika patopsixologiya ve s aid terminlere de lugetde esas yer vermisdei Belelikle qeyd etmek olar ki 1960 ci ilde Azerbaycanda ilk defe nesr olunan Izahli psixoloji luget Azerbaycan dilinde psixoloji terminlerin deqiqlesdirilmesinde ve sabitlesmesinde xususen muhum rol oynamisdir Izahli psixoloji luget sade ve aydin dilde yazilmisdir Oxucular terefinden regbetle qarsilanmisdir Elmi eserleri1 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Izahli psixoloji luget Metn Baki Universiteti nesriyyati B 1960 85 s 2 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Izahli psixoloji luget M Meherremov Ixtisas red E E Elizade Red B Eyvazli Ressami S Satikov B Azernesr 1999 152 s 3 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Psixologiya ocerkleri M C Meherremov AzSSR Nazirler Sovetinin Ali ve Orta Ixtisas Tehsili Komitesi S M Kirov ad Azerb Dov Un ti red E Bayramov I hisse B Azerb Un ti 1960 168 s 4 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Psixologiya ocerkleri Metn tedris vesaiti 2 hissede M C Meherremov II hisse B Azertedrisnesr 1961 194 s 5 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Mekteblilerin iradesini terbiye etmek haqqinda 6 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Irade terbiyesinin yollari 7 Meherremov Memmedeli Cavad oglu Usaqlarda irade noqsanlarini nece aradan qaldirmali 8 M C Meherremov Mekteblilerin xarakterini terbiye etmek haqqinda 9 M C Meherremov Yaxsi oxumagin sirri 10 M C Meherremov Orta mektebde psixologiyanin tedrisine dair qeydler 1955 MenbeR Eliyev Psixologiya tarixi 2006