Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Sultan Məhəmmədin rəsm əsəri haqqındadır. Məhəmmədlə bağlı rəsmdə təsvir olunan hadisə üçün Merac səhifəsinə baxın. |
Məhəmməd peyğəmbərin meracı — I Şah Təhmasibin sifarişi ilə 1539–1543-cü illərdə hazırlanmış və Təbriz miniatür məktəbinin sənətkarları tərəfindən çəkilmiş rəsmlərlə bəzədilmiş Nizami Gəncəvinin "Xəmsə" əlyazmasına çəkilmiş rəsm əsəridir. Əsərdə müəllifin imzası olmasa da, sənətşünas tədqiqatçılar L. Binyon, İ. Şukin və başqaları onu Sultan Məhəmmədin fırçasına aid edirlər. Miniatürün daxil olduğu əlyazma hazırda Britaniya Milli Kitabxanasında (MS Or. 2265) saxlanılır.
| Məhəmməd peyğəmbərin meracı | ||
|---|---|---|
| ||
| Rəssam | Sultan Məhəmməd (?) | |
| Tarixi | 1539-1543 | |
| Üslubu | Təbriz miniatür məktəbi | |
| Sifarişçi | I Şah Təhmasib | |
| Saxlanıldığı yer | Britaniya Milli Kitabxanası | |
Mövzu
Miniatürün məzmunu Nizami Gəncəvinin "Yeddi gözəl" poemasının giriş hissəsinə aiddir. Orta əsr divan ənənəsinə uyğun olaraq, başqa şairlər kimi Nizami poemalarını dini məzmunlu girişlə başlamışdır. Həmin girişə əsasən Məhəmməd peyğəmbərin göyə qalxması təsvi olunur: Ulduzlu bir gecdə peyğəmbər dünya tamahı ilə vidalaşıb çəhrayı rəngli insan başlı, qanadlı əfsanəvi atın — Buraqın belində göyün yeddinci qatına qalxır. Miniatür üzərində, mövzu üçün əsas götürülmüş mətndən aşağıdak beytlər yazılmışdır:
 | Alınca tanrının əmrindən soraq, Olmadı halqalı kəməndə yağı. Minib də Buraqa ildırım varı, O, cumdu göylərə, əldə tatarı. |  |
Təsviri
Əsərdə süjet yüksək sənətkarlıqla təfsir edilmişdir. Bütün personajlar, Məhəmmədin özü, onun mindiyi qadın başlı əfsanəvi at, peyğəmbəri müşayət edən Cəbrayıl və 18 mələk təsviri zərif və ifadəlidir. Qanadlı mələklər havada mürəkkəb fiqurlar cızaraq aşağı yuxarı süzürlər. Onlar, bununla peyğəmbərin sakit uçuşunu təntənə ilə müşayiət edir, onun səfərini zəfər yürüşünə döndərirlər.
Əsərdə mavi səmanın zərif koloriti, peyğəmbərin başı ətrafında zərif şəfəq saçan alov, rəngarəng geyimlər, səmada ahəngdarlıqla naxışlanan buludlar bu təntənəyə xüsusi dəbdəbə və maraq təlqin edir, miniatürdə hökm sürən ümumi emosionallığı gücləndirir.
Tədqiqi
Məhəmmədin göyün yeddinci qatına çıxmasını təsvir edən bu miniatür, Təbriz miniatür məktəbi nümunələri içərisində dini mövzuda yaradılmış azsaylı əsərlərdən biridir. Tədqiqatçı F. Martin əsər haqqında yazır: "Çətin ki, mən öz kitabımda Avropada gördüyüm hər hansı bir dini mövzulu miniatür təsvir edə biləm ki, o, "Məhəmməd peyğəmbərin meracı" qədər yüksək səviyyəli olsun."
Müəllifi
Sənətşünaslar L. Binyon və İ. Şukin imzası olmayan bu miniatürü Sultan Məhəmmədin fırçasına aid edərək yazırlar ki, "cəsarətli və inamlı rəsm, həmçinin fiqurların gözəl təsviri, onun Sultan Məhəmmədə aid olduğunu göstərir."
Bəzi tədqiqatçılar, o cümlədən F. Martin, A. Sakisyan, T. Arnold və başqaları miniatürü Sultan Məhəmmədə aid etməkdən ehtiyat edirlər. Tədqiqatçı Ernst Künhel özünün ilk yazılarında miniatürün Ağa Mirəkin fırçasına aid olması haqqında fikrini bölüşsə də, sonrakı tədqiqatlarında etiraf etmişdir ki, bu miniatürdəki buludların dekorativ yatımı, habelə digər xırda detallar Sultan Məhəmmədin üslubunu xatırladır. Lakin, müəllif elə burdaca qeyd edir ki, bu miniatürn Sultan Məhəmmədə aid edilməsini hələlik lazımı qədər inandırıcı hesab etmək olmaz.
Sənətşanas K. Kərimov miniatürün bədii üslubuna və ifadə tərzinə dair dəlillər gətirməklə əsərin Sultan Məhəmmədin fırçasına mənsub olduğunu sübut etmişdir. N. Zamanov isə yazır ki, "Bu əsərə xas olan ifadə gözəlliyi, kolorit zənginliyi, kompozisiyanın dinamik mahiyyəti, mələklərin spesifik təsviri və s. xüsusiyyətlər Sultan Məhəmmədin başqa əsərləri ilə tutuşdurduqda "Məhəmməd peyğəmbərin meracı" miniatürünün məhz onun fırçasının məhsulu olduğuna inanırsan.
İstinadlar
- Керимов, 1970. səh. 27
- "Khamsah of Nizami". bl.uk. Britaniya Milli Kitabxanası. 2016-10-29 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2017.
- Gəncəvi, Nizami. Yeddi gözəl. Bakı. 1941. 10.
- Zamanov, 1981. səh. 49
- Zamanov, 1981. səh. 50
- Künhel, Ernst. Doğu islam memleketlerinde miniatür. Ankara: TTK Basımevi. 1952. 85.
- Керимов, 1970. səh. 31
Ədəbiyyat
- Zamanov, Nadir. Nizami poeziyası və təsviri sənət (Azərbaycan SSR EA Memarlıq və İncəsənət İnstitutu). Bakı: Elm. 1981. səh. 190.
- Керимов, К. Султан Мухаммед и его школа (Azərbaycan SSR EA Memarlıq və İncəsənət İnstitutu). Москва. 1970. səh. 190.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Sultan Mehemmedin resm eseri haqqindadir Mehemmedle bagli resmde tesvir olunan hadise ucun Merac sehifesine baxin Mehemmed peygemberin meraci I Sah Tehmasibin sifarisi ile 1539 1543 cu illerde hazirlanmis ve Tebriz miniatur mektebinin senetkarlari terefinden cekilmis resmlerle bezedilmis Nizami Gencevinin Xemse elyazmasina cekilmis resm eseridir Eserde muellifin imzasi olmasa da senetsunas tedqiqatcilar L Binyon I Sukin ve basqalari onu Sultan Mehemmedin fircasina aid edirler Miniaturun daxil oldugu elyazma hazirda Britaniya Milli Kitabxanasinda MS Or 2265 saxlanilir Mehemmed peygemberin meraciRessam Sultan Mehemmed Tarixi 1539 1543Uslubu Tebriz miniatur mektebiSifarisci I Sah TehmasibSaxlanildigi yer Britaniya Milli KitabxanasiMovzuMiniaturun mezmunu Nizami Gencevinin Yeddi gozel poemasinin giris hissesine aiddir Orta esr divan enenesine uygun olaraq basqa sairler kimi Nizami poemalarini dini mezmunlu girisle baslamisdir Hemin girise esasen Mehemmed peygemberin goye qalxmasi tesvi olunur Ulduzlu bir gecde peygember dunya tamahi ile vidalasib cehrayi rengli insan basli qanadli efsanevi atin Buraqin belinde goyun yeddinci qatina qalxir Miniatur uzerinde movzu ucun esas goturulmus metnden asagidak beytler yazilmisdir Alinca tanrinin emrinden soraq Olmadi halqali kemende yagi Minib de Buraqa ildirim vari O cumdu goylere elde tatari TesviriEserde sujet yuksek senetkarliqla tefsir edilmisdir Butun personajlar Mehemmedin ozu onun mindiyi qadin basli efsanevi at peygemberi musayet eden Cebrayil ve 18 melek tesviri zerif ve ifadelidir Qanadli melekler havada murekkeb fiqurlar cizaraq asagi yuxari suzurler Onlar bununla peygemberin sakit ucusunu tentene ile musayiet edir onun seferini zefer yurusune donderirler Eserde mavi semanin zerif koloriti peygemberin basi etrafinda zerif sefeq sacan alov rengareng geyimler semada ahengdarliqla naxislanan buludlar bu tenteneye xususi debdebe ve maraq telqin edir miniaturde hokm suren umumi emosionalligi guclendirir TedqiqiMehemmedin goyun yeddinci qatina cixmasini tesvir eden bu miniatur Tebriz miniatur mektebi numuneleri icerisinde dini movzuda yaradilmis azsayli eserlerden biridir Tedqiqatci F Martin eser haqqinda yazir Cetin ki men oz kitabimda Avropada gorduyum her hansi bir dini movzulu miniatur tesvir ede bilem ki o Mehemmed peygemberin meraci qeder yuksek seviyyeli olsun Muellifi Senetsunaslar L Binyon ve I Sukin imzasi olmayan bu miniaturu Sultan Mehemmedin fircasina aid ederek yazirlar ki cesaretli ve inamli resm hemcinin fiqurlarin gozel tesviri onun Sultan Mehemmede aid oldugunu gosterir Bezi tedqiqatcilar o cumleden F Martin A Sakisyan T Arnold ve basqalari miniaturu Sultan Mehemmede aid etmekden ehtiyat edirler Tedqiqatci Ernst Kunhel ozunun ilk yazilarinda miniaturun Aga Mirekin fircasina aid olmasi haqqinda fikrini bolusse de sonraki tedqiqatlarinda etiraf etmisdir ki bu miniaturdeki buludlarin dekorativ yatimi habele diger xirda detallar Sultan Mehemmedin uslubunu xatirladir Lakin muellif ele burdaca qeyd edir ki bu miniaturn Sultan Mehemmede aid edilmesini helelik lazimi qeder inandirici hesab etmek olmaz Senetsanas K Kerimov miniaturun bedii uslubuna ve ifade terzine dair deliller getirmekle eserin Sultan Mehemmedin fircasina mensub oldugunu subut etmisdir N Zamanov ise yazir ki Bu esere xas olan ifade gozelliyi kolorit zenginliyi kompozisiyanin dinamik mahiyyeti meleklerin spesifik tesviri ve s xususiyyetler Sultan Mehemmedin basqa eserleri ile tutusdurduqda Mehemmed peygemberin meraci miniaturunun mehz onun fircasinin mehsulu olduguna inanirsan IstinadlarKerimov 1970 seh 27 Khamsah of Nizami bl uk Britaniya Milli Kitabxanasi 2016 10 29 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2017 Gencevi Nizami Yeddi gozel Baki 1941 10 Zamanov 1981 seh 49 Zamanov 1981 seh 50 Kunhel Ernst Dogu islam memleketlerinde miniatur Ankara TTK Basimevi 1952 85 Kerimov 1970 seh 31EdebiyyatZamanov Nadir Nizami poeziyasi ve tesviri senet Azerbaycan SSR EA Memarliq ve Incesenet Institutu Baki Elm 1981 seh 190 Kerimov K Sultan Muhammed i ego shkola Azerbaycan SSR EA Memarliq ve Incesenet Institutu Moskva 1970 seh 190