Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Müqtədir (13 noyabr 895, Bağdad – 1 noyabr 932, Bağdad) — Abbasi xəlifəsi.
| Müqtədir | |
|---|---|
| ərəb. المقتدر | |
 | |
Bağdad xəlifəsi | |
| 908 – 932 | |
| Əvvəlki | Müktəfi |
| Sonrakı | Qahir |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 13 noyabr 895 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 noyabr 932 (36 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, Xəlifə |
| Atası | Mütəzid |
| Ailəsi | Abbasilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əbul-Fəzl əl Muktədir Cəfər ibn Əhməd əl-Mutəzid-Billah 895-ci dünyaya gəlmişdir. Anası türk əsilli Seyyidə Şağab Xatundur. Müktəfi Billahın xəstəliyi ağırlaşdıqda vəzir Abbas ibn Həsən əl-Cərcərai divan katibləri ilə məşvərət keçirmiş və xəlifənin qardaşı Cəfərin vəliəhd elan edilməsinə nail olmuşdur. 908-ci ildə "Muktədir Billah" ləqəbi ilə xəlifə seçilən Cəfərin azyaşlılığından istifadə edən vəzir Abbas xilafəti tək başına idarə etmişdir.
Bir müddət sonra Muktədirin yerinə Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Mutəmid Aləllahı xəlifə seçmək qərarına gələn vəzir Məhəmmədə bu barədə məktub göndərərək sövdələşmələr də aparılmışdır. Lakin vəzirin bu istəyi bəzi divan üzvlərində narazılıq yaratmışdır. Sahibuş-şurta (polis rəisi) İbn Əmrəveyh xəlifənin dəyişdirilməsinə qarşı çıxdıqdan sonra Əbu Abdullah Məhəmməd hikkəsindən iflic olub dünyasını dəyişmişdir.
Xəlifəni dəyişmək cəhdinin boşa çıxmasına baxmayaraq, vəzir istəyindən əl çəkməmişdir. Bir müddət sonra özü başda olmaqla, yüksək vəzifəli məmurlar, sərkərdələr, qazı və katiblərin çoxu Abdullah ibn Mutəz Billahı xəlifə seçmək qərarına gəlmişlər. Beləliklə, seçimlə əlaqədar onun özü ilə görüşüb razılığını almış, xəlifə dəyişikliyini qan tökmədən həyata keçirmək istəmişlər. Lakin vəzir xilafətin idarəçiliyinin əlindən çıxacağını düşünüb fikrindən dönmüşdür. Ona görə də Hüseyn ibn Hamdan, Bədr əl-Əcəmi və Vasif ibn Suvar Təkin adlı sərkərdələr onu öldürmüşlər. Ertəsi gün Muktədir Billahın yerinə İbnul-Mutəzzi Murtəzi Billah (Razi Billah, Muntasif Billah) ləqəbi ilə xəlifə elan etmişlər. Onlar bu barədə vilayət rəhbərlərinə məktub göndərmiş, xəlifə Muktədirdən hakimiyyəti təhvil verməyi tələb etmişlər. Lakin Muktədirin ətrafındakılar bununla razılaşmamış, silahlı müqavimət göstərməyə qərar vermişlər. Onun tərəfdarlarının çoxluğunu görən İbnul-Mutəz Bağdaddan qaçmışdır. Beləliklə, nüfuzlu sərkərdələrdən hesab edilən Munis əl-Müzəffərin dəstəyi ilə Muktədir Billah yenidən xəlifə seçilmişdir. Muktədir İbnul-Furat Əl-Akulini vəzir, Minisi sahibuş-şurta təyin edərək Bağdadda sabitliyi qorumağa çalışmışdır.
Qərmətilərlə mübarizəsi
İqtidardaxili çəkişmələri qarışdığı dövründə xilafətin müxtəlif yerlərində talanlarla müşayiət olunan qiyamlar baş vermiş, xilafətin paytaxtı Bağdad və müqəddəs Məkkə şəhəri də yağmalanmışdır. Bəhreyn Qərmətilərinin başçısı Əbu Tahir əl-Cənnabi 923-cü ildə Bəsrəni istila etmişdir. Növbəti il isə Məkkədən Həcc ziyarətindən dönən zəvvarları qılıncdan keçirmişdir. Bu hadisədən sonra Əbu Tahir xəlifəyə məktub göndərərək Bəsrə və Əhvaz şəhərlərinin ona verilməsini tələb etsə də, Müqtədir bununla da razılaşmamışdır. Bunu görən Əbu Tahir həcc yolunu kəsmiş və 925-ci ildə Həcc ziyarətinin həyata keçirilməsinə mane olmuşdur.
Qərmətilər 927-ci ildə Kufəyə hücum etmişdi. Müqtədir Billah Kufəni istiladan qurtarmaq üçün Azərbaycan Sacilər dövlətinin başçısı Əbu Sacdan yardım istəmişdi. Lakin Əbu Sac Kufə yaxınlığında baş vermiş döyüşdə məğlub olaraq öldürülmüşdü. Onun məğlubiyyəti Bağdadda böyük sıxıntı yaratmışdı. Hətta əhalinin bir qismi paytaxtdan Xorasana köçmək məcburiyyətində qalmışdı. Xilafətin bəzi böyük şəhərlərini tutan Qərmətilər 930-cu ildə Kəbəyə hücum etmiş, zəvvarları qətlə yetirərək hacərul-əsvadı (qara daşı) yerindən söküb aparmışdılar. Qara daş 950–951-ci ilədək onların əlində qalmışdı.
929-cu ildə Muktədir Billahı xilafətdən uzaqlaşdırmaq məqsədilə üsyan baş vermiş, qardaşı Məhəmməd Qahir Billah ləqəbi ilə xəlifə elan edilmişdi. Lakin iki il sonra üsyançılar Qahir Billahı yenidən Muktədirlə əvəzləmişlər.
Ölümü
Bu dövr xilafətlə Bizans imperiyası arasında baş verən müharibələrləyadda qalmışdır. 931-ci ildə ermənilərin təhriki ilə Əhlət bölgəsinə hücuma keçən bizanslılar yerli müsəlmanları qılıncdan keçirmişlər. Buna cavab olaraq Yusif ibn Əbu Sacın qulamı sərkərdə Muflih əks-hücuma keçmiş, zəfər qazanaraq çoxlu qənimətlər əldə etmişdir. Xəlifə Muktədir sahibuş-şurta Munis əl-Müzəffərin siyasi nüfuzundan narahat olaraq vəzifəsindən kənarlaşdırmaq istəmişdi. Bundan inciyən Munis Mosula gedərək xəlifəyə qarşı çıxmış, bir neçə şəhəri zəbt etmişdi. 932-ci ildə tərəflər arasında baş verən döyüşdə Muktədir öldürülmüş, qardaşı Qahir Billah xəlifə elan olunmuşdur.
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Muqtedir 13 noyabr 895 Bagdad 1 noyabr 932 Bagdad Abbasi xelifesi Muqtedirereb المقتدر Bagdad xelifesi908 932EvvelkiMuktefiSonrakiQahirSexsi melumatlarDogum tarixi 13 noyabr 895Dogum yeri BagdadVefat tarixi 1 noyabr 932 36 yasinda Vefat yeri BagdadVefat sebebi doyusde olumFealiyyeti siyasetci XelifeAtasi MutezidAilesi AbbasilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEbul Fezl el Muktedir Cefer ibn Ehmed el Mutezid Billah 895 ci dunyaya gelmisdir Anasi turk esilli Seyyide Sagab Xatundur Muktefi Billahin xesteliyi agirlasdiqda vezir Abbas ibn Hesen el Cercerai divan katibleri ile mesveret kecirmis ve xelifenin qardasi Ceferin veliehd elan edilmesine nail olmusdur 908 ci ilde Muktedir Billah leqebi ile xelife secilen Ceferin azyasliligindan istifade eden vezir Abbas xilafeti tek basina idare etmisdir Bir muddet sonra Muktedirin yerine Ebu Abdullah Mehemmed ibn Mutemid Alellahi xelife secmek qerarina gelen vezir Mehemmede bu barede mektub gondererek sovdelesmeler de aparilmisdir Lakin vezirin bu isteyi bezi divan uzvlerinde naraziliq yaratmisdir Sahibus surta polis reisi Ibn Emreveyh xelifenin deyisdirilmesine qarsi cixdiqdan sonra Ebu Abdullah Mehemmed hikkesinden iflic olub dunyasini deyismisdir Xelifeni deyismek cehdinin bosa cixmasina baxmayaraq vezir isteyinden el cekmemisdir Bir muddet sonra ozu basda olmaqla yuksek vezifeli memurlar serkerdeler qazi ve katiblerin coxu Abdullah ibn Mutez Billahi xelife secmek qerarina gelmisler Belelikle secimle elaqedar onun ozu ile gorusub raziligini almis xelife deyisikliyini qan tokmeden heyata kecirmek istemisler Lakin vezir xilafetin idareciliyinin elinden cixacagini dusunub fikrinden donmusdur Ona gore de Huseyn ibn Hamdan Bedr el Ecemi ve Vasif ibn Suvar Tekin adli serkerdeler onu oldurmusler Ertesi gun Muktedir Billahin yerine Ibnul Mutezzi Murtezi Billah Razi Billah Muntasif Billah leqebi ile xelife elan etmisler Onlar bu barede vilayet rehberlerine mektub gondermis xelife Muktedirden hakimiyyeti tehvil vermeyi teleb etmisler Lakin Muktedirin etrafindakilar bununla razilasmamis silahli muqavimet gostermeye qerar vermisler Onun terefdarlarinin coxlugunu goren Ibnul Mutez Bagdaddan qacmisdir Belelikle nufuzlu serkerdelerden hesab edilen Munis el Muzefferin desteyi ile Muktedir Billah yeniden xelife secilmisdir Muktedir Ibnul Furat El Akulini vezir Minisi sahibus surta teyin ederek Bagdadda sabitliyi qorumaga calismisdir Qermetilerle mubarizesiIqtidardaxili cekismeleri qarisdigi dovrunde xilafetin muxtelif yerlerinde talanlarla musayiet olunan qiyamlar bas vermis xilafetin paytaxti Bagdad ve muqeddes Mekke seheri de yagmalanmisdir Behreyn Qermetilerinin bascisi Ebu Tahir el Cennabi 923 cu ilde Besreni istila etmisdir Novbeti il ise Mekkeden Hecc ziyaretinden donen zevvarlari qilincdan kecirmisdir Bu hadiseden sonra Ebu Tahir xelifeye mektub gondererek Besre ve Ehvaz seherlerinin ona verilmesini teleb etse de Muqtedir bununla da razilasmamisdir Bunu goren Ebu Tahir hecc yolunu kesmis ve 925 ci ilde Hecc ziyaretinin heyata kecirilmesine mane olmusdur Qermetiler 927 ci ilde Kufeye hucum etmisdi Muqtedir Billah Kufeni istiladan qurtarmaq ucun Azerbaycan Saciler dovletinin bascisi Ebu Sacdan yardim istemisdi Lakin Ebu Sac Kufe yaxinliginda bas vermis doyusde meglub olaraq oldurulmusdu Onun meglubiyyeti Bagdadda boyuk sixinti yaratmisdi Hetta ehalinin bir qismi paytaxtdan Xorasana kocmek mecburiyyetinde qalmisdi Xilafetin bezi boyuk seherlerini tutan Qermetiler 930 cu ilde Kebeye hucum etmis zevvarlari qetle yetirerek hacerul esvadi qara dasi yerinden sokub aparmisdilar Qara das 950 951 ci iledek onlarin elinde qalmisdi 929 cu ilde Muktedir Billahi xilafetden uzaqlasdirmaq meqsedile usyan bas vermis qardasi Mehemmed Qahir Billah leqebi ile xelife elan edilmisdi Lakin iki il sonra usyancilar Qahir Billahi yeniden Muktedirle evezlemisler OlumuBu dovr xilafetle Bizans imperiyasi arasinda bas veren muharibelerleyadda qalmisdir 931 ci ilde ermenilerin tehriki ile Ehlet bolgesine hucuma kecen bizanslilar yerli muselmanlari qilincdan kecirmisler Buna cavab olaraq Yusif ibn Ebu Sacin qulami serkerde Muflih eks hucuma kecmis zefer qazanaraq coxlu qenimetler elde etmisdir Xelife Muktedir sahibus surta Munis el Muzefferin siyasi nufuzundan narahat olaraq vezifesinden kenarlasdirmaq istemisdi Bundan inciyen Munis Mosula gederek xelifeye qarsi cixmis bir nece seheri zebt etmisdi 932 ci ilde terefler arasinda bas veren doyusde Muktedir oldurulmus qardasi Qahir Billah xelife elan olunmusdur IstinadlarXarici kecidler