Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Əbu Məhəmməd əl-Muktəfi Billah Əli ibn əl-Mutəzid Əhməd ibn əl-Müvəffəq 878-ci ildə anadan olmuşdur. Anası Çiçək türk əsilli cariyə idi. Bəstəboy və yaraşıqlı Muktəfi "Əbu Məhəmməd" ləqəbini daşımışdır. 894-cü ildə Rey vilayətinin hakimi təyin edilmişdir. Beş il vali olduğu vaxt Cibəl və İsfahanda hökmranlıq edən Düləfiləri məğlubiyyətə uğratmış, bölgədə Abbasilərin nüfuzunu gücləndirmişdir. 899-cu ildə Cəzirə valisi təyin olunmuş, 902-ci ildə atasının ölümündən sonra isə Raqqa bölgəsində olan Muktəfi Billah üçün vəzir Qasım ibn Ubeydullah xilafətin mərkəzi Bağdadda beyət almışdır. Xilafət kürsüsünə çıxan Muktəfinin ilk addımı atasının hakimiyyəti dövründə inşa edilən yeraltı zindanları dağıtmaq olmuşdur.
| Müktəfi | |
|---|---|
| ərəb. المكتفا | |
 | |
Bağdad xəlifəsi | |
| 902 – 908 | |
| Əvvəlki | Mütəzid |
| Sonrakı | Müqtədir |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 875 və ya 877 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 21 avqust 908, 907 və ya 908 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, Xəlifə |
| Atası | Mütəzid |
| Ailəsi | Abbasilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, taxta çıxanda xilafətin mərkəzi hakimiyyəti zəifləmişdi. Bölgələrdə yarımmüstəqil, bəzən də tamamilə sərbəst siyasət yürüdən feodallar xəlifə üçün başağrısına çevrilmişdi. Saffarilər, Əğləbilər, Qərmətilər, Sacilər kimi dövlətlər hər gün xilafətin tabeliyindəki ərazilərə hücuma keçir, yerli əhalini talan edirdilər. Xəlifə bu dövlətlərin varlığına son qoymaq üçün tədbirlər həyata keçirməyə başlamışdı. Lakin bu məqsədlə atdığı addımlar isə çox vaxt nəticəsiz qalmışdır. Məsələn, Muktəfi Billahın Saffarilərə qarşı 902-ci ildə başladığı müharibə uğursuz olmuşdur. Bir il sonra isə bütün Fars bölgəsi Saffarilərin əlinə keçmişdir. Suriyada hökmranlıq edən Qərmətilər 903-cü ildə Dəməşqi ələ keçirmək məqsədilə şəhəri mühasirəyə almışdı. Xəlifənin göstərişi ilə Misirdən Bədr əl-Hammaminin sərkərdəliyi ilə Dəməşqə gələn ordu qərmətiləri məğlub etmiş və onlara rəhbərlik edən Şeyx Yəhya ibn Zikrəveyh öldürülmüşdü. Lakin Şeyx Yəhyanın yerinə keçən qardaşı Hüseyn yenidən Dəməşqi mühasirəyə almış və onları xərac verməyə məcbur etmişdi. Bundan sonra Hüseyn ətraf şəhərləri də zəbt etmiş, "Əl-Mehdi əmirəl möminin" ləqəbi ilə məscidlərdə öz adından xütbə oxutdurmuşdur.
Qərmətilərin üsyanı Muktəfinin səyləri nəticəsində 906-cı ildə yatırılmışdır. Həmin il Abbasilərə tabe olmaqdan boyun qaçıran Tulunilər dövlətinin varlığına da son qoyulmuşdu.
X əsrin başlanğıcında Bizans imperiyası ilə Xilafət arasında müharibələr davam etmişdir. 904-cü ildə xilafət qoşunları Bizansın hakimiyyəti altında olan Antalyanı fəth etmişdilər. Buna cavab olaraq bizanslılar Maraş, Tarsus və başqa şəhərlərə hücuma keçmiş, yerli əhalini əsir almışdılar. Bir neçə il davam edən qarşılıqlı hücumlardan sonra bizanslılar məğlubiyyətə uğramışlar.
On yeddinci Abbasi xəlifəsinin hakimiyyəti illərində müstəqilliyini qoruyub saxlayan Sacilər dövləti ətraf bölgələrdə də öz hakimiyyətini gücləndirməyə səy göstərmişdir. 908-ci ildə yenidən onları Abbasi xanədanına tabe etmək istəyi baş qaldırmışdır, lakin sərkərdə Xaqan əl-Müflihinin Azərbaycana hərbi yürüşü, bu arzusunu reallaşdıra bilməmişdir.
Muktəfi Billah 908-ci ildə xəstələnmiş, vəziyyətinin ağırlaşdığını görüb qardaşı Cəfər əl-Muktədiri vəliəhd təyin etmişdir. Altı aydan sonra vəfat edən Muktəfi Həzrət Əlidən sonra Əli adını daşıyan ilk xəlifə olmuşdur. Xalqın şikayətlərini şəxsən dinləyər və divana özü başçılıq edərmiş. Bunlara baxmayaraq, vəzirləri Qasım ibn Ubeydullah Abbas ibn Həsən əl-Cərcərainin siyasi təsirindən çıxa bilməmişdir. Muktəfi memarlıqla da yaxından maraqlanmışdır. Rəhbədə əl-Məscidul-cami və Bağdadda Mutəzid Billahın hakimiyyəti zamanı inşasına başlanılmış Daruşşatiyədəki Tac sarayı onun xəlifəliyi dövründə tikilmişdir.
İstinadlar
- Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (fr.). // Études de Philosophie Médiévale Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. Vol. 60. P. 578. 886 s. ISSN 0249-7921
- AA.VV. Encyclopaedia of Islam, Encyclopédie de l’Islam (fr.). 1913.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ebu Mehemmed el Muktefi Billah Eli ibn el Mutezid Ehmed ibn el Muveffeq 878 ci ilde anadan olmusdur Anasi Cicek turk esilli cariye idi Besteboy ve yarasiqli Muktefi Ebu Mehemmed leqebini dasimisdir 894 cu ilde Rey vilayetinin hakimi teyin edilmisdir Bes il vali oldugu vaxt Cibel ve Isfahanda hokmranliq eden Dulefileri meglubiyyete ugratmis bolgede Abbasilerin nufuzunu guclendirmisdir 899 cu ilde Cezire valisi teyin olunmus 902 ci ilde atasinin olumunden sonra ise Raqqa bolgesinde olan Muktefi Billah ucun vezir Qasim ibn Ubeydullah xilafetin merkezi Bagdadda beyet almisdir Xilafet kursusune cixan Muktefinin ilk addimi atasinin hakimiyyeti dovrunde insa edilen yeralti zindanlari dagitmaq olmusdur Muktefiereb المكتفا Bagdad xelifesi902 908EvvelkiMutezidSonrakiMuqtedirSexsi melumatlarDogum tarixi 875 ve ya 877Dogum yeri BagdadVefat tarixi 21 avqust 908 907 ve ya 908Vefat yeri BagdadFealiyyeti siyasetci XelifeAtasi MutezidAilesi AbbasilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllar O taxta cixanda xilafetin merkezi hakimiyyeti zeiflemisdi Bolgelerde yarimmusteqil bezen de tamamile serbest siyaset yuruden feodallar xelife ucun basagrisina cevrilmisdi Saffariler Eglebiler Qermetiler Saciler kimi dovletler her gun xilafetin tabeliyindeki erazilere hucuma kecir yerli ehalini talan edirdiler Xelife bu dovletlerin varligina son qoymaq ucun tedbirler heyata kecirmeye baslamisdi Lakin bu meqsedle atdigi addimlar ise cox vaxt neticesiz qalmisdir Meselen Muktefi Billahin Saffarilere qarsi 902 ci ilde basladigi muharibe ugursuz olmusdur Bir il sonra ise butun Fars bolgesi Saffarilerin eline kecmisdir Suriyada hokmranliq eden Qermetiler 903 cu ilde Demesqi ele kecirmek meqsedile seheri muhasireye almisdi Xelifenin gosterisi ile Misirden Bedr el Hammaminin serkerdeliyi ile Demesqe gelen ordu qermetileri meglub etmis ve onlara rehberlik eden Seyx Yehya ibn Zikreveyh oldurulmusdu Lakin Seyx Yehyanin yerine kecen qardasi Huseyn yeniden Demesqi muhasireye almis ve onlari xerac vermeye mecbur etmisdi Bundan sonra Huseyn etraf seherleri de zebt etmis El Mehdi emirel mominin leqebi ile mescidlerde oz adindan xutbe oxutdurmusdur Qermetilerin usyani Muktefinin seyleri neticesinde 906 ci ilde yatirilmisdir Hemin il Abbasilere tabe olmaqdan boyun qaciran Tuluniler dovletinin varligina da son qoyulmusdu X esrin baslangicinda Bizans imperiyasi ile Xilafet arasinda muharibeler davam etmisdir 904 cu ilde xilafet qosunlari Bizansin hakimiyyeti altinda olan Antalyani feth etmisdiler Buna cavab olaraq bizanslilar Maras Tarsus ve basqa seherlere hucuma kecmis yerli ehalini esir almisdilar Bir nece il davam eden qarsiliqli hucumlardan sonra bizanslilar meglubiyyete ugramislar On yeddinci Abbasi xelifesinin hakimiyyeti illerinde musteqilliyini qoruyub saxlayan Saciler dovleti etraf bolgelerde de oz hakimiyyetini guclendirmeye sey gostermisdir 908 ci ilde yeniden onlari Abbasi xanedanina tabe etmek isteyi bas qaldirmisdir lakin serkerde Xaqan el Muflihinin Azerbaycana herbi yurusu bu arzusunu reallasdira bilmemisdir Muktefi Billah 908 ci ilde xestelenmis veziyyetinin agirlasdigini gorub qardasi Cefer el Muktediri veliehd teyin etmisdir Alti aydan sonra vefat eden Muktefi Hezret Eliden sonra Eli adini dasiyan ilk xelife olmusdur Xalqin sikayetlerini sexsen dinleyer ve divana ozu basciliq edermis Bunlara baxmayaraq vezirleri Qasim ibn Ubeydullah Abbas ibn Hesen el Cercerainin siyasi tesirinden cixa bilmemisdir Muktefi memarliqla da yaxindan maraqlanmisdir Rehbede el Mescidul cami ve Bagdadda Mutezid Billahin hakimiyyeti zamani insasina baslanilmis Darussatiyedeki Tac sarayi onun xelifeliyi dovrunde tikilmisdir IstinadlarBadawi A R Histoire de la philosophie en Islam fr Etudes de Philosophie MedievaleParis Librairie philosophique J Vrin 1972 Vol 60 P 578 886 s ISSN 0249 7921 AA VV Encyclopaedia of Islam Encyclopedie de l Islam fr 1913 Xarici kecidler