Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mülkiyyət hüququ — iqtisadi agentin müəyyən bir qadağan olunmamış və / və ya icazə verilən qərarlar sinifindən bir mal və ya bir qaynaq ilə əlaqədar qərar qəbul etmək hüququ. Qanuni olaraq mülkiyyət həm də bəzi mənbələrə və ya mallara sahib olmaq, istifadə etmək və sərəncam vermək qabiliyyəti kimi qəbul edilir. Mülkiyyət, istifadə və sərəncam mülkiyyətçinin ayrı-ayrı səlahiyyətləridir, bunlar birlikdə mülkiyyət hüququnun məzmununu təşkil edir . Mülkiyyət hüquqları həm hüquq elminin, həm də iqtisadiyyatın tədqiqat obyektidir, lakin mülkiyyətin iqtisadi tərifi həmişə qanuni ilə üst-üstə düşmür. Hüquq obyektinə ümumiyyətlə mülkiyyət deyilir.
- Konvensiyaya görə əmlak termininə aid şərtlər
- Daşınmaz və daşınar əmlaka aiddir
- Mövcud əmlaka tətbiq edilir
- Maddi fayda verən və fiziki əmlak olmayan aktivlərə tətbiq edilir
Hüquqlar rejimi
Mal və ya qaynaq heç kimin (sahibsiz) ola bilməz. Sahibsiz bir şey, sahibi olmayan və ya sahibi məlum olmayan bir şeydir və ya qanunlarda başqa bir hal nəzərdə tutulmayıbsa, mülkiyyətçi sahiblik hüququndan imtina etmişdir. Sahibsiz daşınar əşyaların mülkiyyəti, əldə edən resept sayəsində əldə edilə bilər, həmçinin aşağıdakı mülkiyyət rejimi mövcuddur.
- Sahibinin dəqiq müəyyənləşdirildiyi, fərdi və ya institusional olduğu xüsusi mülkiyyət. Nümunə bir nəfərə məxsus bir mənzil ola bilər.
- Açıq şəkildə müəyyən edilmiş sahiblər dairəsinin olduğu . Nümunə çoxmənzilli binanın ümumi mülkiyyətidir.
- Hər kəsin istifadə edə biləcəyi paylaşılan mülk (resurs). Nümunə olaraq sərbəst balıq ovu edə biləcəyiniz bir göldür.
- Dövlət mülkiyyəti. Buna misal olaraq hərbi bir müəssisəni göstərmək olar.
Mülkiyyət rejimi seçimi sosial quruluşdan, sahibinin məqsədlərindən, rejimin nisbi effektivliyindən və bir çox digər amillərdən asılıdır. Məsələn, planlı iqtisadiyyatda dövlət mülkiyyəti üstünlük təşkil edəcəkdir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlət öz funksiyalarının icrası üçün zəruri olan əmlaka və ya digər mülkiyyət üsullarının mümkün olmadığı hallarda sahib ola bilər.
İqtisadi nəzəriyyədə, sahib üçün maksimum təşviq yaratdığından özəl mülkiyyətin ən təsirli olduğuna inanılır. Bundan əlavə, mülkiyyətçi, ümumiyyətlə, digər şəxslərdən və dövlətdən fərqli olaraq əmlakı haqqında bütün lazımi məlumatlara sahibdir. Bir neçə sahibin və ya onların məhdud olmayan dairələrinin olması, hədəflər və / və ya maraqların toqquşmasına səbəb ola bilər. Məsələn, paylaşılan bir qaynaq uyğunsuz fəaliyyətlər səbəbindən həddindən artıq istifadə edilə bilər. (ing. Tragedy of the commons) baş verir. Cəmiyyətlərin faciəsi, birgə istehsal şəraitində sahiblərin razılaşdırılmış hərəkətləri ilə aradan qaldırıla bilər.
Dövlət mülkiyyətindən səmərəsiz istifadə də dövlət məmurları üçün yetərli təşviqin nəticəsi ola bilər. Mülkiyyətin dövlətdən fərdi şəxslərə ötürülməsinə özəlləşdirmə deyilir və ümumiyyətlə istifadənin səmərəliliyinin artmasına səbəb olur. Əks prosesə milliləşdirmə deyilir.
Xarici təsirlər
Mülkiyyətin istifadəsi prosesdə iştirak etməyən digər iqtisadi agentləri təsir edə bilər. Belə bir təsir xarici təsir və ya xarici təsir adlanır. Məsələn, sənaye müəssisələri tərəfindən su obyektinin çirklənməsi mənfi xarici təsirdir. Xarici təsirlərin aradan qaldırılmasına aşağıdakılar kömək edir:
- mülkiyyət hüquqlarının daha dəqiq tərifi. Məsələn, su anbarının sahibi olsaydı, zərərin əvəzini tələb etmək hüququna malik olardı. Sahib müəssisənin özüdürsə, problem özü həll olunur. Sahib başqa bir agentdirsə, zərəri könüllü (kouzian) müqavilələri ilə həll etmək mümkündür;
- mülkiyyət hüquqlarının qorunmasının yaxşılaşdırılması; məsələn, zərər çəkmiş şəxsə təzminat hüququ verilməsi və zərər çəkmiş şəxsə qarşı iddia qaldırılması.
Azərbaycanda
- Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 29-cu maddəsinə əsasən hər kəsin mülkiyyət hüququ var. Mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından ibarətdir.
- Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 152-ci maddəsinə əsasən mülkiyyət hüququ-subyektin ona mənsub əmlaka (əşyaya) öz istədiyi kimi sahib olmaq, ondan istifadə etmək və ona dair sərəncam verməsinin dövlət tərəfindən tanınan və qorunan hüququdur ifadəsidir.
Mülkiyyətin müdafiəsi
- Hər bir fiziki və hüquqi şəxs öz mülkiyyətindən maneəsiz istifadə hüququna malikdir. Heç kəs, cəmiyyətin maraqları naminə və qanunla və beynəlxalq hüququn ümumi prinsipləri ilə nəzərdə tutulmuş şərtlər istisna olmaqla, öz mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz.
- Yuxarıdakı müddəalar dövlətin, ümumi maraqlara müvafiq olaraq, mülkiyyətdən istifadəyə nəzarəti həyata keçirmək üçün yaxud vergilərin və ya digər rüsum və ya cərimələrin ödənilməsini təmin etmək üçün zəruri hesab etdiyi qanunları yerinə yetirmək hüququnu məhdudlaşdırmır.
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Алексеев С.С. и др. Гражданское право: Учебник. В 2 т. 1. М.: Изд. дом ГУ-ВШЭ. 2017.
- Кузьминов Я.И., Бендукидзе К.А., Юдкевич М.М. Курс институциональной экономики: институты, сети, трансакционные издержки, контракты. М.: Изд. дом ГУ-ВШЭ. 2006.
- Скоробогатов А.С. Институциональная экономика. Курс лекций. СПб.: СПб филиал ГУ–ВШЭ. 2006.
Xarici keçidlər
- (az.). e-qanun.az. 2020-08-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mulkiyyet huququ iqtisadi agentin mueyyen bir qadagan olunmamis ve ve ya icaze verilen qerarlar sinifinden bir mal ve ya bir qaynaq ile elaqedar qerar qebul etmek huququ Qanuni olaraq mulkiyyet hem de bezi menbelere ve ya mallara sahib olmaq istifade etmek ve serencam vermek qabiliyyeti kimi qebul edilir Mulkiyyet istifade ve serencam mulkiyyetcinin ayri ayri selahiyyetleridir bunlar birlikde mulkiyyet huququnun mezmununu teskil edir Mulkiyyet huquqlari hem huquq elminin hem de iqtisadiyyatin tedqiqat obyektidir lakin mulkiyyetin iqtisadi terifi hemise qanuni ile ust uste dusmur Huquq obyektine umumiyyetle mulkiyyet deyilir Konvensiyaya gore emlak terminine aid sertlerDasinmaz ve dasinar emlaka aiddir Movcud emlaka tetbiq edilir Maddi fayda veren ve fiziki emlak olmayan aktivlere tetbiq edilirHuquqlar rejimiMal ve ya qaynaq hec kimin sahibsiz ola bilmez Sahibsiz bir sey sahibi olmayan ve ya sahibi melum olmayan bir seydir ve ya qanunlarda basqa bir hal nezerde tutulmayibsa mulkiyyetci sahiblik huququndan imtina etmisdir Sahibsiz dasinar esyalarin mulkiyyeti elde eden resept sayesinde elde edile biler hemcinin asagidaki mulkiyyet rejimi movcuddur Sahibinin deqiq mueyyenlesdirildiyi ferdi ve ya institusional oldugu xususi mulkiyyet Numune bir nefere mexsus bir menzil ola biler Aciq sekilde mueyyen edilmis sahibler dairesinin oldugu Numune coxmenzilli binanin umumi mulkiyyetidir Her kesin istifade ede bileceyi paylasilan mulk resurs Numune olaraq serbest baliq ovu ede bileceyiniz bir goldur Dovlet mulkiyyeti Buna misal olaraq herbi bir muessiseni gostermek olar Mulkiyyet rejimi secimi sosial qurulusdan sahibinin meqsedlerinden rejimin nisbi effektivliyinden ve bir cox diger amillerden asilidir Meselen planli iqtisadiyyatda dovlet mulkiyyeti ustunluk teskil edecekdir Bazar iqtisadiyyati seraitinde dovlet oz funksiyalarinin icrasi ucun zeruri olan emlaka ve ya diger mulkiyyet usullarinin mumkun olmadigi hallarda sahib ola biler Iqtisadi nezeriyyede sahib ucun maksimum tesviq yaratdigindan ozel mulkiyyetin en tesirli olduguna inanilir Bundan elave mulkiyyetci umumiyyetle diger sexslerden ve dovletden ferqli olaraq emlaki haqqinda butun lazimi melumatlara sahibdir Bir nece sahibin ve ya onlarin mehdud olmayan dairelerinin olmasi hedefler ve ve ya maraqlarin toqqusmasina sebeb ola biler Meselen paylasilan bir qaynaq uygunsuz fealiyyetler sebebinden heddinden artiq istifade edile biler ing Tragedy of the commons bas verir Cemiyyetlerin faciesi birge istehsal seraitinde sahiblerin razilasdirilmis hereketleri ile aradan qaldirila biler Dovlet mulkiyyetinden semeresiz istifade de dovlet memurlari ucun yeterli tesviqin neticesi ola biler Mulkiyyetin dovletden ferdi sexslere oturulmesine ozellesdirme deyilir ve umumiyyetle istifadenin semereliliyinin artmasina sebeb olur Eks prosese millilesdirme deyilir Xarici tesirlerMulkiyyetin istifadesi prosesde istirak etmeyen diger iqtisadi agentleri tesir ede biler Bele bir tesir xarici tesir ve ya xarici tesir adlanir Meselen senaye muessiseleri terefinden su obyektinin cirklenmesi menfi xarici tesirdir Xarici tesirlerin aradan qaldirilmasina asagidakilar komek edir mulkiyyet huquqlarinin daha deqiq terifi Meselen su anbarinin sahibi olsaydi zererin evezini teleb etmek huququna malik olardi Sahib muessisenin ozudurse problem ozu hell olunur Sahib basqa bir agentdirse zereri konullu kouzian muqavileleri ile hell etmek mumkundur mulkiyyet huquqlarinin qorunmasinin yaxsilasdirilmasi meselen zerer cekmis sexse tezminat huququ verilmesi ve zerer cekmis sexse qarsi iddia qaldirilmasi AzerbaycandaAzerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasinin 29 cu maddesine esasen her kesin mulkiyyet huququ var Mulkiyyet huququ mulkiyyetcinin tekbasina ve ya basqalari ile birlikde emlaka sahib olmaq emlakdan istifade etmek ve onun baresinde serencam vermek huquqlarindan ibaretdir Azerbaycan Respublikasinin Mulki Mecellesinin 152 ci maddesine esasen mulkiyyet huququ subyektin ona mensub emlaka esyaya oz istediyi kimi sahib olmaq ondan istifade etmek ve ona dair serencam vermesinin dovlet terefinden taninan ve qorunan huququdur ifadesidir Mulkiyyetin mudafiesiHer bir fiziki ve huquqi sexs oz mulkiyyetinden maneesiz istifade huququna malikdir Hec kes cemiyyetin maraqlari namine ve qanunla ve beynelxalq huququn umumi prinsipleri ile nezerde tutulmus sertler istisna olmaqla oz mulkiyyetinden mehrum edile bilmez Yuxaridaki muddealar dovletin umumi maraqlara muvafiq olaraq mulkiyyetden istifadeye nezareti heyata kecirmek ucun yaxud vergilerin ve ya diger rusum ve ya cerimelerin odenilmesini temin etmek ucun zeruri hesab etdiyi qanunlari yerine yetirmek huququnu mehdudlasdirmir IstinadlarYudkevich 2006 Gongalo 2017EdebiyyatAlekseev S S i dr Grazhdanskoe pravo Uchebnik V 2 t 1 M Izd dom GU VShE 2017 Kuzminov Ya I Bendukidze K A Yudkevich M M Kurs institucionalnoj ekonomiki instituty seti transakcionnye izderzhki kontrakty M Izd dom GU VShE 2006 Skorobogatov A S Institucionalnaya ekonomika Kurs lekcij SPb SPb filial GU VShE 2006 Xarici kecidler az e qanun az 2020 08 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 10 08