Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məmmədbəyli türbəsi — Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kəndindəki türbə, tarixi abidə.
| Məmmədbəyli türbəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Zəngilan |
| Yerləşir | Məmmədbəyli kəndi |
| Memar | Yəhya ibn Məhəmməd əl-Hac |
| Tikilmə tarixi | 1305 |
| İstinad nöm. | 391 |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
Bu müqəddəs ocaq kəndin ən hündür yerində, yaşıllıqlar arasında yerləşir. Abidə haqqında ilkin məlumatı XX əsrin 40-cı illərində rus tarixçisi İ.P.Şeblıkin vermişdir. O, Araz və Həkəri çaylarının hövzəsindəki abidələrdən danışarkən, Füzuli rayonundakı Mir Əli, Qubadlı rayonundakı Dəmirçilər kəndi yaxınlığındakı türbəni və başqa abidələri təsvir etmişdir. Lakin Məmmədbəyli türbəsi memarlıq quruluşu cəhətdən həmin türbələrə bənzəmədiyi üçün onun təsvirini olduğu kimi verməmişdi. Alman tədqiqatçı Qustav Radde 1890-cı ildə türbəni ziyarət edərək onu yerli əhalinin "Yel piri" olaraq adlandırdığını qeyd etmişdir.
Türbənin vəziyyəti
Türbə dövrümüzədək salamat gəlib çatan abidələrdəndir. Günbəzin yuxarı hissəsi azca dağılmışdır.(ermənilər tərəfindən işğal olunduğu vaxtda).20.10.2020 tarixində işğaldan azad edildi.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Tikili piramidal günbəzlərlə örtülmüş səkkizguşəli prizmadan ibarətdir. Sadə işlənmiş əsas qapının üzü abidənin şimal-qərb tərəfindədir. Bina səkkiztillidir və səkkiztilli piramida çadırı ilə örtülmüşdür. Eni 76 santimetr, hündürlüyü 88 santimetr olan düzbucaqlı qapı yeri şimal-qərb tili üzərində olub yer səthindən xeyli hündürə qaldırılmışdır. Türbə yonulmuş ağ daşdan tikilmişdir, lakin pərvazı tünd rəngli daşdan hörülmüşdür. Orada yeraltı sərdabədə mövcuddur. Məmmədbəyli türbəsi Azərbaycanın bürcvari türbələrinə bənzəyir. Abidənin karnizi qara rəngli daşdan işlənmişdir. Abidənin inşasında əsas tikinti materialı kimi çay daşından istifadə edilmişdir. Kərpic tikintilərdə olduğu
kimi bu türbənin divarı yükdaşıyıcı kütləyə və üzlüyə bölünmür. Üzlük, eyni zamanda divarın əsas hissəsini təşkil edir. Üst kamera divarının qalınlığı 86 santimetr olub, iki cərgədən ibarətdir. O, daxildən və xaricdən üzlük daşlarla hörülmüşdür. Onların arası boş saxlanılmış, sonra məhlulla doldurulmuşdur. Bu cür tikintiyə Azərbaycanın başqa türbələrində də rast gəlinir. Türbənin üst günbəzini tikərkən də bu texnikadan istifadə olunmuşdur. Burada da günbəz iki qatdır. Daxili günbəz sferik, xarici günbəz isə piramidal formadadır. Onların da arası məhlulla doldurulmuşdur. Kəndin yaşlı adamlarının dediyinə görə, bu abidədən Həkəri çayının digər sahilində yerləşən Şərifan kəndinə yeraltı tunel var imiş.
1975-ci ildə ilk dəfə yeraltı sahə təmizlənmiş və türbənin sərdabəsi üzə çıxarılmışdır. Sərdabə 2,95 m x 3,30 m. ölçülü düzbucaq şəkilli plana malikdir. O, 190 santimetr hündürlükdə tağla örtülmüşdür. Sərdabəyə giriş qərb tərəfdəndir. Sərdabənin döşəməsi yaxşı cilalanmış daşlarla hörülmüşdür. Orta əsrlərdə belə türbələr adətən feodal əyanların, maddi durumu yaxşı olan və eyni zamanda tanınmış şəxslərin qəbri üstündə ucaldılarmış.
Türbənin Kitabəsi
Türbənin maraqlı və orijinal kitabəsi vardır. Adi sıradan çıxıb sətirdən yuxarı qaldırılmış kəlmələr, pozulub getmiş, lakin izi qalmış müəmmalı sözlər çətinliklə oxunur. Kitabə qapı yerindən yuxarı qövsvarı çatılmış bütöv daş üzərində həkk olunmuşdur. Ölçüsü 1,45 m x0,90 m.-dir. Daşın yuxarı hissəsi 21 santimetr enində kitabə motivi ilə haşiyələnmişdir. Nəsx xətti ilə yazılmış altı sətirlik ərəbdilli kitabə oyma üsulunda yazılmışdır. Dörd sətirdə "Qurani-Kərim"dən ayələr verilir. İki sətirdə, türbənin Məhəmməd əl-Hacın oğlu Yəhyanın şərəfinə hicri tarixi ilə 704-cü ildə (miladi 1305-ci il) tikildiyi göstərilmişdir.
Binanın memarı və bənnası XIV əsrdə İpək yolu üzərindəki bütün abidələri yaratmış Əli Məcdəddindir. Kitabədə göstərilən "Əl-Hac" ləqəbi bütün orta əsrlər dövründə dövlət xadimlərinə verilərmiş.
Anadoludan tutmuş Çinədək Araz boyu karvan-ticarət yolu olan İpək yolu üzərində, Zəngəzurun Səlim keçidi adlanan yerdə Elxani Əbu Səid dövründə tikilən karvansara vardır. Həmin yol üzərində Zəngilanın Məmmədbəyli kəndində Yəhya ibn Məhəmməd türbəsinin qapısı üzərində qoyulan kitabə ölçüsü, forması, həkk olunma texnikasına görə, qeyd olunan karvansara kitabəsi ilə eynidir. Belə kitabənin üçüncüsünə Azərbaycanın tarixi ərazisində hələ rast gəlinməmişdir. Qeyd olunan kitabədə də memar Əli Məcdəddinin adı yazılmışdır.
Türbənin səkkizguşəli korpusu piramidavari örtüklə tamamlanmışdır. Düzbucaqlı qapı yeri yer səthindən xeyli hündürə qaldırılmış və üzərində nəbati elementlərlə iki cərgə prizmatik stalaktitlərlə haşiyələnmişdir. Haşiyə yuxarı hissədən düzbucaqlı çiyinlərlə tamamlanır. Türbənin tərəflərinin sahəsi də yuxarı hissədən düzbucaqlı çiyinlərlə tamamlanan taxça formasında işlənmişdir. Stalaktitli haşiyədən içəri, qapının üzərində, yuxarı hissədən qövsvari çatılmış bütöv bir sal daş (1,45x0,90m) yerləşdirilmişdir. Daşın yuxarı hissəsi 21 sm enində kitabə motivi ilə haşiyələnmişdir. Haşiyənin içərisində, daşın sahəsi 2 sm qədər qazılmış, yuxarı hissədən üç pərli tağ formasında salınmışdır. Bu hissədəki altı sətirlik ərəbcə kitabə süls elementli nəsx xətti ilə oyma üsulunda yazılmışdır. Haşiyədəki kitabə nisbətən iri xətlidir. Kitabə bəzi yerlərdə daş sınıb töküldüyü üçün xarab olmuş və çox çətinliklə oxunub, bərpa edilmişdir.
Kitabənin ərəbcə yazılmış yuxarı dörd sətrində Quran ayələri verilmişdir. Aşağıdakı iki sətrin tərcüməsi belədir:
 | "Mən, bu imarətin sahibi, yəni türbədə dəfn olunmuş Məhəmməd əl-hac oğlu, zəif qul, yüksək Allahın rəhmətinə möhtac, miskin Yəhyayam. Əli Məcd-əd Dinin əli ilə mübarək ramazan ayında yeddi yüz dördüncü il tarixdə bina olundu". |  |
Kitabədən məlum olduğu kimi türbə Yəhya ibn Məhəmməd əl-hacın məzarı üzərində bina olunmuşdur. Türbənin inşaçısı Əli Məcd-əd Din olmuşdur. Onun adı indiyədək memarlıq tarixində məlum deyildi. Çox mümkündür Araz və Əkərəçay hövzəsində mövcud olan türbələr Əli Məcd əd-Din məktəbinin əsərləridir. …Türbədə dəfn olunan Yəhya ibn Məhəmmədin "zəif qul", "miskin" kimi çox kiçildilmiş ləqəblərlə qeyd olunmasına baxmayaraq o, feodal təbəqəsinə məxsus şəxs olmuşdur. Yoxsa ona belə dəbdəbəli abidə qoyulmazdı. Yəhyanın atası Məhəmmədin kitabədə qeyd olunmuş "əl-hac" ləqəbi çox maraqlıdır. Bu ləqəb bütün orta əsr boyu dövlət xadimlərinə verilərmiş. "Əl-hac" ləqəbinin Azərbaycan dövlət xadimlərinə verilməsini bir sıra orta əsr kitabələri də təsdiq edir. Məhz buna görə də Məhəmmədin mühüm vəzifə sahibi olduğunu güman etmək olar. Bəlkə də kəndin Məmmədbəyli adlanması da həmin şəxs ilə əlaqədardır.
Foto qalereya
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Zəngilan rayonunun əsir abidələri
- Məmmədbəyli türbəsi (Zəngilan)
- Zəngilan: Türbələr
- Zəngilan rayon Mərkəzi kitabxanası[ölü keçid]
- Zəngilan rayonunun əsir abidələri
İstinadlar
- "Məmmədbəyli türbəsi". 2023-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-26.
- Radde, Gustav. Karabagh: Bericht über die im Sommer 1890 im russischen Karabagh von Dr. Gustav Radde und Dr. Jean Valentin ausgeführte Reise (alman). J. Perthes. 1890-01-01. 26. 2023-12-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-25.
- "Zəngilan rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsi". 2021-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-26.
- Təşkilat Muradov, "Məmmədbəyli türbəsi", "Cəmiyyət və Din" qəzeti, 30 iyun 2011. (az.)
- . 2020-07-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Memmedbeyli turbesi Zengilan rayonunun Memmedbeyli kendindeki turbe tarixi abide Memmedbeyli turbesi39 10 sm e 46 48 s u Olke AzerbaycanSeher ZengilanYerlesir Memmedbeyli kendiMemar Yehya ibn Mehemmed el HacTikilme tarixi 1305Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 391EhemiyyetiOlke ehemiyyetliMemmedbeyli turbesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHaqqindaBu muqeddes ocaq kendin en hundur yerinde yasilliqlar arasinda yerlesir Abide haqqinda ilkin melumati XX esrin 40 ci illerinde rus tarixcisi I P Seblikin vermisdir O Araz ve Hekeri caylarinin hovzesindeki abidelerden danisarken Fuzuli rayonundaki Mir Eli Qubadli rayonundaki Demirciler kendi yaxinligindaki turbeni ve basqa abideleri tesvir etmisdir Lakin Memmedbeyli turbesi memarliq qurulusu cehetden hemin turbelere benzemediyi ucun onun tesvirini oldugu kimi vermemisdi Alman tedqiqatci Qustav Radde 1890 ci ilde turbeni ziyaret ederek onu yerli ehalinin Yel piri olaraq adlandirdigini qeyd etmisdir Turbenin veziyyetiTurbe dovrumuzedek salamat gelib catan abidelerdendir Gunbezin yuxari hissesi azca dagilmisdir ermeniler terefinden isgal olundugu vaxtda 20 10 2020 tarixinde isgaldan azad edildi Memarliq xususiyyetleriTikili piramidal gunbezlerle ortulmus sekkizguseli prizmadan ibaretdir Sade islenmis esas qapinin uzu abidenin simal qerb terefindedir Bina sekkiztillidir ve sekkiztilli piramida cadiri ile ortulmusdur Eni 76 santimetr hundurluyu 88 santimetr olan duzbucaqli qapi yeri simal qerb tili uzerinde olub yer sethinden xeyli hundure qaldirilmisdir Turbe yonulmus ag dasdan tikilmisdir lakin pervazi tund rengli dasdan horulmusdur Orada yeralti serdabede movcuddur Memmedbeyli turbesi Azerbaycanin burcvari turbelerine benzeyir Abidenin karnizi qara rengli dasdan islenmisdir Abidenin insasinda esas tikinti materiali kimi cay dasindan istifade edilmisdir Kerpic tikintilerde olduguMemmedbeyli turbesi kimi bu turbenin divari yukdasiyici kutleye ve uzluye bolunmur Uzluk eyni zamanda divarin esas hissesini teskil edir Ust kamera divarinin qalinligi 86 santimetr olub iki cergeden ibaretdir O daxilden ve xaricden uzluk daslarla horulmusdur Onlarin arasi bos saxlanilmis sonra mehlulla doldurulmusdur Bu cur tikintiye Azerbaycanin basqa turbelerinde de rast gelinir Turbenin ust gunbezini tikerken de bu texnikadan istifade olunmusdur Burada da gunbez iki qatdir Daxili gunbez sferik xarici gunbez ise piramidal formadadir Onlarin da arasi mehlulla doldurulmusdur Kendin yasli adamlarinin dediyine gore bu abideden Hekeri cayinin diger sahilinde yerlesen Serifan kendine yeralti tunel var imis 1975 ci ilde ilk defe yeralti sahe temizlenmis ve turbenin serdabesi uze cixarilmisdir Serdabe 2 95 m x 3 30 m olculu duzbucaq sekilli plana malikdir O 190 santimetr hundurlukde tagla ortulmusdur Serdabeye giris qerb terefdendir Serdabenin dosemesi yaxsi cilalanmis daslarla horulmusdur Orta esrlerde bele turbeler adeten feodal eyanlarin maddi durumu yaxsi olan ve eyni zamanda taninmis sexslerin qebri ustunde ucaldilarmis Turbenin KitabesiTurbenin maraqli ve orijinal kitabesi vardir Adi siradan cixib setirden yuxari qaldirilmis kelmeler pozulub getmis lakin izi qalmis muemmali sozler cetinlikle oxunur Kitabe qapi yerinden yuxari qovsvari catilmis butov das uzerinde hekk olunmusdur Olcusu 1 45 m x0 90 m dir Dasin yuxari hissesi 21 santimetr eninde kitabe motivi ile hasiyelenmisdir Nesx xetti ile yazilmis alti setirlik erebdilli kitabe oyma usulunda yazilmisdir Dord setirde Qurani Kerim den ayeler verilir Iki setirde turbenin Mehemmed el Hacin oglu Yehyanin serefine hicri tarixi ile 704 cu ilde miladi 1305 ci il tikildiyi gosterilmisdir Binanin memari ve bennasi XIV esrde Ipek yolu uzerindeki butun abideleri yaratmis Eli Mecdeddindir Kitabede gosterilen El Hac leqebi butun orta esrler dovrunde dovlet xadimlerine verilermis Anadoludan tutmus Cinedek Araz boyu karvan ticaret yolu olan Ipek yolu uzerinde Zengezurun Selim kecidi adlanan yerde Elxani Ebu Seid dovrunde tikilen karvansara vardir Hemin yol uzerinde Zengilanin Memmedbeyli kendinde Yehya ibn Mehemmed turbesinin qapisi uzerinde qoyulan kitabe olcusu formasi hekk olunma texnikasina gore qeyd olunan karvansara kitabesi ile eynidir Bele kitabenin ucuncusune Azerbaycanin tarixi erazisinde hele rast gelinmemisdir Qeyd olunan kitabede de memar Eli Mecdeddinin adi yazilmisdir Turbenin sekkizguseli korpusu piramidavari ortukle tamamlanmisdir Duzbucaqli qapi yeri yer sethinden xeyli hundure qaldirilmis ve uzerinde nebati elementlerle iki cerge prizmatik stalaktitlerle hasiyelenmisdir Hasiye yuxari hisseden duzbucaqli ciyinlerle tamamlanir Turbenin tereflerinin sahesi de yuxari hisseden duzbucaqli ciyinlerle tamamlanan taxca formasinda islenmisdir Stalaktitli hasiyeden iceri qapinin uzerinde yuxari hisseden qovsvari catilmis butov bir sal das 1 45x0 90m yerlesdirilmisdir Dasin yuxari hissesi 21 sm eninde kitabe motivi ile hasiyelenmisdir Hasiyenin icerisinde dasin sahesi 2 sm qeder qazilmis yuxari hisseden uc perli tag formasinda salinmisdir Bu hissedeki alti setirlik erebce kitabe suls elementli nesx xetti ile oyma usulunda yazilmisdir Hasiyedeki kitabe nisbeten iri xetlidir Kitabe bezi yerlerde das sinib tokulduyu ucun xarab olmus ve cox cetinlikle oxunub berpa edilmisdir Kitabenin erebce yazilmis yuxari dord setrinde Quran ayeleri verilmisdir Asagidaki iki setrin tercumesi beledir Men bu imaretin sahibi yeni turbede defn olunmus Mehemmed el hac oglu zeif qul yuksek Allahin rehmetine mohtac miskin Yehyayam Eli Mecd ed Dinin eli ile mubarek ramazan ayinda yeddi yuz dorduncu il tarixde bina olundu Kitabeden melum oldugu kimi turbe Yehya ibn Mehemmed el hacin mezari uzerinde bina olunmusdur Turbenin insacisi Eli Mecd ed Din olmusdur Onun adi indiyedek memarliq tarixinde melum deyildi Cox mumkundur Araz ve Ekerecay hovzesinde movcud olan turbeler Eli Mecd ed Din mektebinin eserleridir Turbede defn olunan Yehya ibn Mehemmedin zeif qul miskin kimi cox kicildilmis leqeblerle qeyd olunmasina baxmayaraq o feodal tebeqesine mexsus sexs olmusdur Yoxsa ona bele debdebeli abide qoyulmazdi Yehyanin atasi Mehemmedin kitabede qeyd olunmus el hac leqebi cox maraqlidir Bu leqeb butun orta esr boyu dovlet xadimlerine verilermis El hac leqebinin Azerbaycan dovlet xadimlerine verilmesini bir sira orta esr kitabeleri de tesdiq edir Mehz buna gore de Mehemmedin muhum vezife sahibi oldugunu guman etmek olar Belke de kendin Memmedbeyli adlanmasi da hemin sexs ile elaqedardir Foto qalereyaHemcinin baxMemmedbeyli Zengilan Turbe QarabagXarici kecidlerZengilan rayonunun esir abideleri Memmedbeyli turbesi Zengilan Zengilan Turbeler Zengilan rayon Merkezi kitabxanasi olu kecid Zengilan rayonunun esir abideleriIstinadlar Memmedbeyli turbesi 2023 08 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 26 Radde Gustav Karabagh Bericht uber die im Sommer 1890 im russischen Karabagh von Dr Gustav Radde und Dr Jean Valentin ausgefuhrte Reise alman J Perthes 1890 01 01 26 2023 12 25 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 25 Zengilan rayon Medeniyyet ve Turizm Sobesi 2021 11 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 26 Teskilat Muradov Memmedbeyli turbesi Cemiyyet ve Din qezeti 30 iyun 2011 az 2020 07 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 08 26