Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mütəzid (ən geci 861, bilinmir, Abbasilər xilafəti – 5 aprel 902, Bağdad, Abbasilər xilafəti) — Abbasi xəlifəsi.
| Mütəzid | |
|---|---|
| ərəb. لمعتضد باللا | |
 | |
Bağdad xəlifəsi | |
| 892 – 902 | |
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | Müktəfi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | ən geci 861 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 5 aprel 902 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d], Xəlifə |
| Atası | |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Abbasilər |
| Dini | islam |
Həyatı
On altıncı Abbasi xəlifəsi Əbul-Abbas əl-Mütəzid Billah Əhməd ibn əl-Müvəffəq Billah Talha (Məhəmməd) ibn Cəfər 857-ci ildə Səmərrada anadan olmuşdur. Anası Savab bizans əsilli cariyədir. Zəki, cəsur və heybətli görünüşə malik Mütəzid Abbasilər sülaləsinin ən nüfuzlu xəlifələrindən biridir. Xəlifə seçildiyi dövr Abbasi xilafətinin tənəzzülə uğradığı vaxta təsadüf etməsinə baxmayaraq, qısa zamanda dövlətin möhkəmlənməsinə, xəzinənin yenidən formalaşdırılmasına nail olmuşdur. Şəxsi keyfiyyətlərinə və Abbasilər xanədanın yenidən dirçəltməsinə görə tarixçilər onu "İkinci Səffah" (Abbasilərin ilk xəlifəsi Səffah olmuşdur) adlandırmışlar. Gənc yaşlarında əmisi Mütəmidin xəlifəliyi dövründə vəzir olan atası Müvəffəqlə birlikdə müxtəlif döyüşlərdə iştirak etmişdir.
Atasının ölümündən sonra vəzir vəzifəsini icra edən Mütəzid xilafətin mütləq hakimi səlahiyyətini ələ keçirmiş və xəlifəyə təsir imkanlarını xeyli genişləndirmişdir. Nəticədə xəlifə Mütəmid oğlu Müvəffəzi vəliəhdlikdən uzaqlaşdırıb, qardaşı oğlu Mütəzidi vəliəhd elan etmək məcburiyyətində qalmışdır. Bu hadisədən altı ay sonra müəmmalı şəkildə vəfat edən yerinə keçərək xəlifə olmuşdur.
Mərkəzi hakimiyyətin zəiflədiyi dövrdə taxta çıxan Mütəzidin ilk qərarı ilə özünə və atasına sadiq olanlar vəzifəyə təyin edilmişdir. Atasının köməkçisi Ubeydullah ibn Süleyman ibn Vəhbini isə özünə vəzir seçmişdir.
Fəaliyyəti
Əvvəlki xəlifələrin dövründə müstəqilliyini elan etmiş feodal dövlətlərə qarşı mübarizə aparmağa başlayan Mütəzid onların əksəriyyətini vahid mərkəzdə birləşdirməyə nail olmuşdur. Bir çox feodal dövlətlər isə onunla savaşmaqdan çəkinərək, tabeliyini ifadə etmiş, Mütəzid isə onların vilayətlərə rəhbərliyini tanımışdır. Məsələn, o, 898-ci ildə müstəqil siyasət yürüdən Sacilər dövlətinin rəhbəri Məhəmməd ibn Əbu Sacın bölgədəki hakimiyyətinin təsdiqi ilə bağlı fərman vermiş, bunun müqabilində Əbu Sac xəlifəyə ehtiramını göstərmək məqsədilə oğlu Əbu Müsafiri qiymətli hədiyyələrlə Bağdada göndərmişdir.
Sacilər dövlətinin əsas sərkərdələrindən sayılan Vasif 900-cü ildə Malatya şəhərini tutmuş və xəlifəyə Sugur bölgəsinə vali təyin olunması üçün məktub göndərmişdir. Lakin Mütəzid Vasifin bu istəyini rədd etmiş, aralarında baş verən döyüşdə Vasifi ələ keçirmişdir.
Xəlifə 897-ci ildə cümə günləri minbərlərdə Müaviyə ibn Əbu Sufyan başda olmaqla Əməvilərə lənət oxunması üçün məktub yazdırmışdır. Vəzir Ubeydullah bu qərarın tətbiqinin yeni fitnəyə səbəb olacağı barədə xəlifəni xəbərdar etsə də, Mütəzidi fikrindən döndərə bilməmişdir. Xilafətin baş qazısı Yusif də Əməvilərin Əhli-Beytə etdiyi zülmlərə xəlifənin məktubunda toxunulmasını düzgün hesab etməmişdir. Xəlifə ilə söhbətində bunu, xalqın Həzrət Əlinin övladlarına rəğbətinin daha da artacağı və kütləvi şəkildə onlara meyil edəcəyi ilə əsaslandırmışdır. Qazının təkidi ilə Mütəzid qərarından imtina etmişdir.
Mütəzid Billahın həyata keçirdiyi islahatlara və siyasi idarəçiliyi gücləndirməsinə baxmayaraq, onun hakimiyyəti illərində də yerli idarəçilikdən narazılıq olmuşdur. Baş qaldıran xırda etirazlar yatırılsa da, irimiqyaslı üsyanlar xilafətin baş ağrısına çevrilmişdir. Onlardan biri Qərmətilər qiyamıdır. 899-cu ildə Qərmətilərin lideri Əbu Səid əl-Cənnabi Bəhreyn ətrafında qüdrətli dövlət yaratmağa nail olmuş və üsyanın yatırılmasına göndərilən Abbasi qoşunlarını məğlubiyyətə uğratmışdır.
Mötəzilə məzhəbinə rəğbət göstərən Mütəzid Billah Əhli-beyt mənsublarına da xoş münasibət bəsləmişdir. Abbasi ordusunda xidmət edən türklərin nüfuzunun zəifləməsinə nail olmuşdur. Bağdadın qərb hissəsində "Sürəyya" adını verdiyi saray inşa etdirərək, onun mühafizəsi üçün bir neçə min nəfərlik "hücriyyə" adlanan xüsusi dəstə yaratmışdır.
Xəstələndikdən sonra sərkərdələrin təkidilə Mütəzidin oğlu Müktəfi-Billahı vəliəhd təyin etmişdir.
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mutezid en geci 861 bilinmir Abbasiler xilafeti 5 aprel 902 Bagdad Abbasiler xilafeti Abbasi xelifesi Mutezidereb لمعتضد باللا Bagdad xelifesi892 902EvvelkiSonrakiMuktefiSexsi melumatlarDogum tarixi en geci 861Dogum yeri bilinmir Abbasiler xilafetiVefat tarixi 5 aprel 902Vefat yeri Bagdad Abbasiler xilafetiDefn yeri BagdadFealiyyeti herbi lider d XelifeAtasiUsaqlari Muktefi Muqtedir QahirAilesi AbbasilerDini islamHeyatiOn altinci Abbasi xelifesi Ebul Abbas el Mutezid Billah Ehmed ibn el Muveffeq Billah Talha Mehemmed ibn Cefer 857 ci ilde Semerrada anadan olmusdur Anasi Savab bizans esilli cariyedir Zeki cesur ve heybetli gorunuse malik Mutezid Abbasiler sulalesinin en nufuzlu xelifelerinden biridir Xelife secildiyi dovr Abbasi xilafetinin tenezzule ugradigi vaxta tesaduf etmesine baxmayaraq qisa zamanda dovletin mohkemlenmesine xezinenin yeniden formalasdirilmasina nail olmusdur Sexsi keyfiyyetlerine ve Abbasiler xanedanin yeniden dirceltmesine gore tarixciler onu Ikinci Seffah Abbasilerin ilk xelifesi Seffah olmusdur adlandirmislar Genc yaslarinda emisi Mutemidin xelifeliyi dovrunde vezir olan atasi Muveffeqle birlikde muxtelif doyuslerde istirak etmisdir Atasinin olumunden sonra vezir vezifesini icra eden Mutezid xilafetin mutleq hakimi selahiyyetini ele kecirmis ve xelifeye tesir imkanlarini xeyli genislendirmisdir Neticede xelife Mutemid oglu Muveffezi veliehdlikden uzaqlasdirib qardasi oglu Mutezidi veliehd elan etmek mecburiyyetinde qalmisdir Bu hadiseden alti ay sonra muemmali sekilde vefat eden yerine kecerek xelife olmusdur Merkezi hakimiyyetin zeiflediyi dovrde taxta cixan Mutezidin ilk qerari ile ozune ve atasina sadiq olanlar vezifeye teyin edilmisdir Atasinin komekcisi Ubeydullah ibn Suleyman ibn Vehbini ise ozune vezir secmisdir FealiyyetiEvvelki xelifelerin dovrunde musteqilliyini elan etmis feodal dovletlere qarsi mubarize aparmaga baslayan Mutezid onlarin ekseriyyetini vahid merkezde birlesdirmeye nail olmusdur Bir cox feodal dovletler ise onunla savasmaqdan cekinerek tabeliyini ifade etmis Mutezid ise onlarin vilayetlere rehberliyini tanimisdir Meselen o 898 ci ilde musteqil siyaset yuruden Saciler dovletinin rehberi Mehemmed ibn Ebu Sacin bolgedeki hakimiyyetinin tesdiqi ile bagli ferman vermis bunun muqabilinde Ebu Sac xelifeye ehtiramini gostermek meqsedile oglu Ebu Musafiri qiymetli hediyyelerle Bagdada gondermisdir Saciler dovletinin esas serkerdelerinden sayilan Vasif 900 cu ilde Malatya seherini tutmus ve xelifeye Sugur bolgesine vali teyin olunmasi ucun mektub gondermisdir Lakin Mutezid Vasifin bu isteyini redd etmis aralarinda bas veren doyusde Vasifi ele kecirmisdir Xelife 897 ci ilde cume gunleri minberlerde Muaviye ibn Ebu Sufyan basda olmaqla Emevilere lenet oxunmasi ucun mektub yazdirmisdir Vezir Ubeydullah bu qerarin tetbiqinin yeni fitneye sebeb olacagi barede xelifeni xeberdar etse de Mutezidi fikrinden dondere bilmemisdir Xilafetin bas qazisi Yusif de Emevilerin Ehli Beyte etdiyi zulmlere xelifenin mektubunda toxunulmasini duzgun hesab etmemisdir Xelife ile sohbetinde bunu xalqin Hezret Elinin ovladlarina regbetinin daha da artacagi ve kutlevi sekilde onlara meyil edeceyi ile esaslandirmisdir Qazinin tekidi ile Mutezid qerarindan imtina etmisdir Mutezid Billahin heyata kecirdiyi islahatlara ve siyasi idareciliyi guclendirmesine baxmayaraq onun hakimiyyeti illerinde de yerli idarecilikden naraziliq olmusdur Bas qaldiran xirda etirazlar yatirilsa da irimiqyasli usyanlar xilafetin bas agrisina cevrilmisdir Onlardan biri Qermetiler qiyamidir 899 cu ilde Qermetilerin lideri Ebu Seid el Cennabi Behreyn etrafinda qudretli dovlet yaratmaga nail olmus ve usyanin yatirilmasina gonderilen Abbasi qosunlarini meglubiyyete ugratmisdir Motezile mezhebine regbet gosteren Mutezid Billah Ehli beyt mensublarina da xos munasibet beslemisdir Abbasi ordusunda xidmet eden turklerin nufuzunun zeiflemesine nail olmusdur Bagdadin qerb hissesinde Sureyya adini verdiyi saray insa etdirerek onun muhafizesi ucun bir nece min neferlik hucriyye adlanan xususi deste yaratmisdir Xestelendikden sonra serkerdelerin tekidile Mutezidin oglu Muktefi Billahi veliehd teyin etmisdir IstinadlarXarici kecidler