Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lixtenşteyn tarixi – müasir Lixtenşteyn dövlətinin ərazilərini əhatə edən tarixdən ibarətdir.
Orta Əsrlər
Roma imperiyası dövründə Lixtenşteyn Reyita bölgəsində yerləşən kiçik yaşayış məntəqəsi idi. Ərazi tarix ərzində heç vaxt mübahisəyə yol açmamışdır. Lixtenşteyn hər hasısa xüsusiyyətinə görə fərqlənmədiynə görə Avropada olan heç bir dövlər bu əraziləri işğal etməyə maraq göstərmirdi. Lixtenşteyni idarə etmiş ilk sülalə Hohenms sülaləsi olmuşdur. Lixtenşteyn adını ölkəyə hakimiyyətə gəlmiş ikinci ailə tərəfindən veridiyi ehtimal edilir. Adın mənası parıltılı daş mənasısı verirdi. Ailə ilk vaxtlar Lixtenşteyn ərazilərindən uzaq məsafədə yerləşən Aşağı Avstriya bölgəsində yaşayırdılar. Ərazidə hündür qala inşa edilmişdir. Qala 1140 və 1807-ci illər arasında ailənin nərazəti altında qalmışdır. Əsrlər ərzində ailənin siyasi təsir dairəsi günclənmişdir. Qısa zamanda Aşağı Avstriya, Moravya və Silezinya kimi bölgələr ailənin nəzarəti altına keçmişdir. Bütün bunlara baxmayaraq ailənin nüfuzu XIX əsrdən etibarət zəifləməyə başlamışdır. Habsburqlar sülaləsi Lixtenşteyn şahzadələrinin özlərinə mənsub əraziləri az olduğuna görə parlamentdə iştirak etmək üçün Lixtenşteyn şahzadələrinə yer verilməmişdir.
Yeni dövr
Parlamentdə təmsil ediləcəkləri halda nüfuz dairələrinin daha da genişlənəcəkərini anlayan hakim sülalənin nümayəndələri qarşılarına qısa zamanda Parlamentə nümayəndə göndərmək vəzifəsini qoyurlar. Lixtenşteyn sülaləsi daimi yaşamaq üçün ərazi axtarışına başlayır. Onların Aşağı Avstriya bölgəsində geniş əraziləri var idi, lakin həmin torpağlar qanuni formada Prussiya dövlətinin əraziləri hesab edilirdi. Belə olan halda Parlamentdə iştirak etmək hüquqlarını itirən Lixtenşteyn ailəsi Avropada özlərinə məxsus ola biləcək bölgə axtarmağa başlayırlar. Ailə 1699 və 1712-ci illərdə apardığı mübarizədən sonra Şkelberg hersoqluğunu və Vadus şəhərini Honemslər sülaləsinin nümayəndələrindən almağı bacırır. Hər iki ərazi ailənin axtardığı kimi kiçik lakin Parlamentdə təmsil edilə biləcək, gücdə olan ərazilər idi. Bütün sənədləşmə işləri bitdikdən sonra 23 yanvar 1719-cu ildə Müqqədəs Roma İmperatoru IV Karl Şkelberg və Vadus ərazilərinin Lixteynşteyn ailəsi tərəfindən birləşdirildiyini və ailə tərəfindən idarə edilən Lixteynşteyn Krallığı yaradıldığını elan etdi.
Bununla Lixtenşteyn Müqəddəs Roma imperiyası dövründə ərazilərə verilən ən böyük muxtar status olan krallıq stasusnu qazanır. Ancaq Lixtenşteyn ailəsinin qarşısana yaxın 120 il ərzində stastusun artırılmaması şərti qoyulur. Həmin şərt ailə tərəfindən qəbul edilir. 1806-cı ildə Müqəddəs Roma imperiyasının böyük hissəsi Napoleon Bonapart tərəfindən işğal edildi. Müqəddəs Roma imperiyasının bütün siyasi sistemləri çökməyə başlayırdı, imperator II Frans taxtdan imtina etdi. Bütün baş verən hadisələri diqqətlə izləyən Lixtenşteyn ailəsi, tabe olduqları dövlərin süqutundan sonra gələcək siyasi durumlarının hansı səviyyədə olaçaqları ilə marağlanırdılar. Ailə Müqəddəs Roma imperiyasının süqutundan sonra heç bir dövlətdən asılı deyildi. Artıq öz siyasətlərini müstəqil formada icra etməyə başlamışdılar. Bir çox tarixcilər Lixtenşteyn dövlətinin yaranmasını Müqəddəs Roma imperiyasının süqutundan sonra Lixtenşteyn ailəsinin vassal aslılığından azad olması ilə izah edirlər. Lixtenşteyn 25 iyul 1806 və 19 oktyabr 1813-cü ilə qədər Napoleon Bonapartdan vassal aslılığında qalmışdır. Lakin daxili müstəqillik qorunub saxlanılmışdı. Bütün daxili məsələlər ailə tərəfindən həll edilirdi. 20 iyun 1815-ci ildə Lixtenşteyn Avstriya imperiyası tərəfindən qatıldı. 1866-cı ilə qədər üzvü olan Lixtenşteyn, 24 avqust tarixində ittifaqdan ayrıldı. 1818-ci ildə kral I Yohan özünü idarə, qanunların qəbul və icra edilməsi kimi maddələrdən ibarət Konstitusiya qəbul etdi. Bununla Lixtenşteyn müstəqillik yolunda daha bir uğurlu addım atmış oldu. XIX əsrdə Lixtenşteyn siyasi və iqtisadiyyat sahəsində bir sıra uğurlar əldə etdi. 1836-cı ildə Keramika zavodunun açılması, 1861-ci ildə Kənd təsərrüfatı sahəsində çalışan bankın fəaliyyətə başlaması və ilk dəfə olaraq pambıq təmizləmə zavodunun yaranması iqtisadiyyat sahəsində görülən işlərə misal olaraq göstərmək olar. 1868 və 1872-ci illər ərzində Reyn çayı üzərində Lixtenşteyn hesabına iki körpü inşa edildi. Lixtenşteyn tarixi ərzində baş vermiş ən böyük siyasi təhlükə Avstriya və Prussiya arasında baş vermiş müharibədir. Müharibənin sonunda Prussiya müharibənin başlamasının səbəbi kimi Lixtenşteyni göstərmişdir. Prussiya müharibə ilə bağlı keçirilmiş referendum zamanı səslərin səhv hesablandığını və bunun da günahkarının Lixtenşteyn olduğunu bəyan etmişdir. Prussiya tərəfindən irəli sürülmüş ittihamdan sonra Lixtenşteyn Prussiya ilə sülh müqaviləsi imzalamadan imtina etmişdir. Hər iki dövlət arasında uzun müddət münasibətlər kəskin olmuş, hətta bəzi vaxtlarda müharibə səviyyəsinə çatmışdır. Lakin heç vaxt tərəflər arsında müharibə baş verməmişdir.
Lixtenşteyn XX əsrdə
Birinci dünya müharibəsi zamanı Lixtenşteyn Avstriya-Macarıstan imperiyasının siyasi təsir dairəsi altında idi. Avstriya-Macarıstan imperiyasının Birinci dünya müharibəsində məğlub olması Lixtenşteynnin iqtisadiyyatının məhv olmasına səbəb oldu. 1923-cü ildə Lixtenşteyn gömrük və valyuta sahəsində İsveçrə ilə birləşir. Müharibədən sonra Avstriya-Macarıstan imperiyası dağıldı və müstəqil Avstriya yaranmağa başladı. Bu dövrlərdə Lixtenşteyn Avstriyaya birləşməyi rədd etdi və tarixi köklərini əsas gətirərək, müstəqil dövlət olduğunu bildirir. 1938-ci ildə II Frans – İosif hakimiyyətə gəlmişdir. II Frans – İosif hakimiyyətə gələn zaman I Fransı əvəz etmişdir. I Fransın 84 yaşı vardı və o, hakimiyyətdən getməsini yaşı ilə əsaslandırmışdır. I Fransın taxtan getməsinin əsil səbəbi isə 1938-ci ildə Anşlüs adı altında Avstriyanın Almaniyaya birləşdirilməsi idi. Bu hadisədən sonra I Frans yaxın vaxtda Lixtenşteynində Avstriya kimi işğal ediləcəyni düşünürdü o dövlətin süqutu zamanı hakimiyyətdə olmaq istəmədiyindən taxtan könüllü sürətdə uzaqlaşmışdır. Bu fikir bir çox tarixçilər tərəfindən qəbul edilir. II Frans 1929-cu ildə əslən yahudi olan qadınla evlənir, bu addım Nasistlər tərəfindən mənfi qarşılanır. Üçüncü Reyx zamanı Lixtenşteyndə Nasist təşkilatı olmamışdır, lakin hakim sülalə daim Nasistlərə sadiq qalmışdılar.
İkinci dünya müharibəsi zamanı Lixtenşteyn bitərəf olduğunu elan etmişdir. Müharibə vaxtı Lixtenşteyn ailəsinə məxsus tarixi əşyaları qorumaq məqsədi ilə əşyalar gizli şəkildə Lixtenşteyn və Londona göndərilmişdir.
Xarici keçidlər
- Lixtenşteyn tarixi (Almanca) 2010-11-22 at the Wayback Machine
- Lixtenşteyn tarixi: Əsas məlumatlar (İngiliscə)
- Lixtenşteyn tarixi (İngiliscə) 2007-07-16 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lixtensteyn tarixi muasir Lixtensteyn dovletinin erazilerini ehate eden tarixden ibaretdir Orta EsrlerAsagi Avstriya bolgesinde yerlesen Lixtensteyn sulalesine aid olan qala Roma imperiyasi dovrunde Lixtensteyn Reyita bolgesinde yerlesen kicik yasayis menteqesi idi Erazi tarix erzinde hec vaxt mubahiseye yol acmamisdir Lixtensteyn her hasisa xususiyyetine gore ferqlenmediyne gore Avropada olan hec bir dovler bu erazileri isgal etmeye maraq gostermirdi Lixtensteyni idare etmis ilk sulale Hohenms sulalesi olmusdur Lixtensteyn adini olkeye hakimiyyete gelmis ikinci aile terefinden veridiyi ehtimal edilir Adin menasi pariltili das menasisi verirdi Aile ilk vaxtlar Lixtensteyn erazilerinden uzaq mesafede yerlesen Asagi Avstriya bolgesinde yasayirdilar Erazide hundur qala insa edilmisdir Qala 1140 ve 1807 ci iller arasinda ailenin nerazeti altinda qalmisdir Esrler erzinde ailenin siyasi tesir dairesi gunclenmisdir Qisa zamanda Asagi Avstriya Moravya ve Silezinya kimi bolgeler ailenin nezareti altina kecmisdir Butun bunlara baxmayaraq ailenin nufuzu XIX esrden etibaret zeiflemeye baslamisdir Habsburqlar sulalesi Lixtensteyn sahzadelerinin ozlerine mensub erazileri az olduguna gore parlamentde istirak etmek ucun Lixtensteyn sahzadelerine yer verilmemisdir Yeni dovrIlk Lixtensteyn krali I Karl Parlamentde temsil edilecekleri halda nufuz dairelerinin daha da genislenecekerini anlayan hakim sulalenin numayendeleri qarsilarina qisa zamanda Parlamente numayende gondermek vezifesini qoyurlar Lixtensteyn sulalesi daimi yasamaq ucun erazi axtarisina baslayir Onlarin Asagi Avstriya bolgesinde genis erazileri var idi lakin hemin torpaglar qanuni formada Prussiya dovletinin erazileri hesab edilirdi Bele olan halda Parlamentde istirak etmek huquqlarini itiren Lixtensteyn ailesi Avropada ozlerine mexsus ola bilecek bolge axtarmaga baslayirlar Aile 1699 ve 1712 ci illerde apardigi mubarizeden sonra Skelberg hersoqlugunu ve Vadus seherini Honemsler sulalesinin numayendelerinden almagi bacirir Her iki erazi ailenin axtardigi kimi kicik lakin Parlamentde temsil edile bilecek gucde olan eraziler idi Butun senedlesme isleri bitdikden sonra 23 yanvar 1719 cu ilde Muqqedes Roma Imperatoru IV Karl Skelberg ve Vadus erazilerinin Lixteynsteyn ailesi terefinden birlesdirildiyini ve aile terefinden idare edilen Lixteynsteyn Kralligi yaradildigini elan etdi Bununla Lixtensteyn Muqeddes Roma imperiyasi dovrunde erazilere verilen en boyuk muxtar status olan kralliq stasusnu qazanir Ancaq Lixtensteyn ailesinin qarsisana yaxin 120 il erzinde stastusun artirilmamasi serti qoyulur Hemin sert aile terefinden qebul edilir 1806 ci ilde Muqeddes Roma imperiyasinin boyuk hissesi Napoleon Bonapart terefinden isgal edildi Muqeddes Roma imperiyasinin butun siyasi sistemleri cokmeye baslayirdi imperator II Frans taxtdan imtina etdi Butun bas veren hadiseleri diqqetle izleyen Lixtensteyn ailesi tabe olduqlari dovlerin suqutundan sonra gelecek siyasi durumlarinin hansi seviyyede olacaqlari ile maraglanirdilar Aile Muqeddes Roma imperiyasinin suqutundan sonra hec bir dovletden asili deyildi Artiq oz siyasetlerini musteqil formada icra etmeye baslamisdilar Bir cox tarixciler Lixtensteyn dovletinin yaranmasini Muqeddes Roma imperiyasinin suqutundan sonra Lixtensteyn ailesinin vassal asliligindan azad olmasi ile izah edirler Lixtensteyn 25 iyul 1806 ve 19 oktyabr 1813 cu ile qeder Napoleon Bonapartdan vassal asliliginda qalmisdir Lakin daxili musteqillik qorunub saxlanilmisdi Butun daxili meseleler aile terefinden hell edilirdi 20 iyun 1815 ci ilde Lixtensteyn Avstriya imperiyasi terefinden qatildi 1866 ci ile qeder uzvu olan Lixtensteyn 24 avqust tarixinde ittifaqdan ayrildi 1818 ci ilde kral I Yohan ozunu idare qanunlarin qebul ve icra edilmesi kimi maddelerden ibaret Konstitusiya qebul etdi Bununla Lixtensteyn musteqillik yolunda daha bir ugurlu addim atmis oldu XIX esrde Lixtensteyn siyasi ve iqtisadiyyat sahesinde bir sira ugurlar elde etdi 1836 ci ilde Keramika zavodunun acilmasi 1861 ci ilde Kend teserrufati sahesinde calisan bankin fealiyyete baslamasi ve ilk defe olaraq pambiq temizleme zavodunun yaranmasi iqtisadiyyat sahesinde gorulen islere misal olaraq gostermek olar 1868 ve 1872 ci iller erzinde Reyn cayi uzerinde Lixtensteyn hesabina iki korpu insa edildi Lixtensteyn tarixi erzinde bas vermis en boyuk siyasi tehluke Avstriya ve Prussiya arasinda bas vermis muharibedir Muharibenin sonunda Prussiya muharibenin baslamasinin sebebi kimi Lixtensteyni gostermisdir Prussiya muharibe ile bagli kecirilmis referendum zamani seslerin sehv hesablandigini ve bunun da gunahkarinin Lixtensteyn oldugunu beyan etmisdir Prussiya terefinden ireli surulmus ittihamdan sonra Lixtensteyn Prussiya ile sulh muqavilesi imzalamadan imtina etmisdir Her iki dovlet arasinda uzun muddet munasibetler keskin olmus hetta bezi vaxtlarda muharibe seviyyesine catmisdir Lakin hec vaxt terefler arsinda muharibe bas vermemisdir Lixtensteyn XX esrdeBirinci dunya muharibesi zamani Lixtensteyn Avstriya Macaristan imperiyasinin siyasi tesir dairesi altinda idi Avstriya Macaristan imperiyasinin Birinci dunya muharibesinde meglub olmasi Lixtensteynnin iqtisadiyyatinin mehv olmasina sebeb oldu 1923 cu ilde Lixtensteyn gomruk ve valyuta sahesinde Isvecre ile birlesir Muharibeden sonra Avstriya Macaristan imperiyasi dagildi ve musteqil Avstriya yaranmaga basladi Bu dovrlerde Lixtensteyn Avstriyaya birlesmeyi redd etdi ve tarixi koklerini esas getirerek musteqil dovlet oldugunu bildirir 1938 ci ilde II Frans Iosif hakimiyyete gelmisdir II Frans Iosif hakimiyyete gelen zaman I Fransi evez etmisdir I Fransin 84 yasi vardi ve o hakimiyyetden getmesini yasi ile esaslandirmisdir I Fransin taxtan getmesinin esil sebebi ise 1938 ci ilde Anslus adi altinda Avstriyanin Almaniyaya birlesdirilmesi idi Bu hadiseden sonra I Frans yaxin vaxtda Lixtensteyninde Avstriya kimi isgal edileceyni dusunurdu o dovletin suqutu zamani hakimiyyetde olmaq istemediyinden taxtan konullu suretde uzaqlasmisdir Bu fikir bir cox tarixciler terefinden qebul edilir II Frans 1929 cu ilde eslen yahudi olan qadinla evlenir bu addim Nasistler terefinden menfi qarsilanir Ucuncu Reyx zamani Lixtensteynde Nasist teskilati olmamisdir lakin hakim sulale daim Nasistlere sadiq qalmisdilar Ikinci dunya muharibesi zamani Lixtensteyn biteref oldugunu elan etmisdir Muharibe vaxti Lixtensteyn ailesine mexsus tarixi esyalari qorumaq meqsedi ile esyalar gizli sekilde Lixtensteyn ve Londona gonderilmisdir Xarici kecidlerLixtensteyn tarixi Almanca 2010 11 22 at the Wayback Machine Lixtensteyn tarixi Esas melumatlar Ingilisce Lixtensteyn tarixi Ingilisce 2007 07 16 at the Wayback Machine