Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Livan iqtisadiyyatının əsas xüsusiyyətləri
Aralıq dənizi sahilində, mühüm yollar kəsilişindəki əlverişli coğrafi mövqeyi Livanı maliyyə bank sistemi inkişaf etmiş bir dövlətə çevirmişdir. 1943-cü ildən hakimiyyət başına gələn milli burjua nümayəndələri şəxsi kapitalın (həm xarici, həm milli) inkişafına meydan açan "Azad iqtisadiyyat" və "Azad bazar*" siyasəti yürütməyə başlayır. Livan biznesmenlərinin Qərb və Şərq arasında həyata keçirdiyi vasitəçilik və maliyyə əməliyyatları ölkənin tranzit-ticarət və turizm mərkəzlərindən birinə çevirmişdi. 1970-ci ilədək bu sahələr ölkənin milli gəlirinin 70 faizini verirdi. 1968-ci ildən sonra Livanın iqtisadiyyatı İsrail təcavüzünə və vətəndaş müharibəsinin dağıntılarına məruz qalmışdır.
Mütəxəsislərin fikrincə, 1996-cı ildən ölkənin ümumi daxili məhsulu artmağa başlamışdır. 1997-ci ildən ümumi daxili məhsulun dəyəri 13,5 mlrd ABŞ dollarına bərabər olmuşdur. İllik artım yüksək olmasa da, onun mövcudluğu mikroiqtisadi sabitlik siyasəti və bərpa prosesinə büdcə ayırmalarının müvəffə-qiyyətlə yerinə yetirilməsi ölkənin son onilliklərdəki sarsıntılardan dirçəlməsinə sübutdur. Dirçəlişin bariz nümunələrindən biri də budur ki, Livan iqtisadiyyatı 1997-ci ildə vətəndaş müharibəsinin başa çatdığı 1990-cı il ilə müqayisədə təqribən 70 faiz artmışdır. 2004-cü ildə Livanda ümumi daxili məhsulun həcmi 22,5 mlrd. dollara çatmışdır. Adambaşına düşən rəqəm isə 5 min dollara yaxın olmuşdur. ÜDM orta illik artım tempi 90-cı illərin ortalarında 5,4 faiz, 2004-cü ildə isə təqribən 2 faiz olmuşdur.
Təbii ehtiyatlar baxımından faydalı qazıntıların qətiyyən olmaması və tarixən formalaşmış beynəlxalq vasitəçilik funksiyasının mövcudluğu ölkənin təsərrüfat həyatının istiqamətlərini formalaşdırmışdır. Qabaqcıl mövqelər bunlardır: tranzit, xarici ticarət, nəqliyyat, beynəlxalq bank əməliyyatları və turizm. Ümumdaxili məhsul istehsalında kənd təsərrüfatı, meşəçilik və balıqçılığın payı 12, sənaye sahələrinin payı 21, müxtəlif xidmətlərin payı isə 67 faizdir. Məşğulluq strukturu baxımından iş qabiliyyətli adamların 7 faizi kənd təsərrüfatı, 31 faizi sənaye və 62 faizi isə xidmət sahələrində çalışır.
Sənayenin aparıcı sahələri
Neft emalı zavodları Sayda və Tripoli şəhərlərindədir. Bu müəssisələr tranzit kəmərlərə gələn xam neft əsasında işləyir. Mühüm sənaye müəssisələrinin əksəriyyəti Beyrut və onun ətrafında cəmlənmişdir. Bu bölgədə bir neçə müəssisəsi, qənnadı fabriki, alüminiumdan məmulatlar hazırlayan müəssisələr fəaliyyət göstərir. Livanda olan sənaye müəssisələrinin beşdə ikisi yeyinti sənayesinin payına düşür. Bu sahənin ən böyük müəssisələri şəkər, meyvə və tərəvəz konservləri istehsal edən zavodlardır.
təsərrüfatın ən qədim sahələrindəndir. İpək parçalar yerli, pambıq parçalar isə əsasən Misir və Suriyadan idxal olunan xammaldan istehsal olunur. Beyrut və Tripoli yaxınlığında sement zavodları var. İdxal olunan hissələrdən hazır məmulatlar, məsələn, elektrik motorlar, soyuducu, televizor və s. yığılır.
Maliyyə sistemi və turizm Livan iqtisadiyyatının inkişaf etmiş sahəsi olub, Beyrut Yaxın Şərqdə ən iri maliyyə-bank mərkəzlərindən biri hesab olunur. 2002-ci ilədək Beyrutda 70 kommersiya bankı fəaliyyət göstərirdi. Sonradan ölkənin siyasi həyatının qeyri-sabitliyi üzündən həmin bankların böyük bir qismi Bəhreyn paytaxtı Manama və Küveyt paytaxtı Əl-Küveytə köçürüldü.
Kənd təsərrüfatının aparıcı sahələri
Livanda işləmək qabiliyyəti olanların təqribən 7 faizi iri torpaq sahibkarlığı üstünlük təşkil edən kənd təsərrüfatı sahələrində çalışır. Ölkədə təqribən 400 min ha sahə becərilir. Bunun dörddə biri suvarılır. Sitrus meyvələri, alma, zeytun və tərəvəz yetişdirilməsi nisbətən yaxşı inkişaf etdirilmişdir. Üzümçülük və tütünçülüyün də rolu az deyil. Hər il orta hesabla 330–360 min ton sitrus meyvələri (əsasən portağal və limon),200 min ton alma, 40 min ton zeytun yığılır. Əldə olunan məhsulun xeyli hissəsi qonşu Ərəb və Avropa ölkələrinə ixrac olunur. Dənli bitkilərdən arpa, buğda, texniki bitkilərdən şəkər çuğunduru və tütün əkinləri üstünlük təşkil edir.
Heyvandarlıq kənd təsərrüfatının geri qalmış sahəsidir. Quşçuluq və balıqçılıq nisbətən inkişaf etmişdir. Yerli əhalinin qida rasionunun əsasını buğda, paxlalı bitkilər və tərəvəz təşkil edir. Ərzaqla özünü təminat təqribən 30 faiz həddindədir.
Nəqliyyatı, xarici ticarəti və maliyyə sistemi
Livanda avtomobil nəqliyyatı nisbətən yaxşı vəziyyətdədir. Şosse yollarının uzunluğu təqribən 6700 km-dir. Vətəndaş müharibəsi başqa sahələrdə olduğu kimi yol təsərrüfatına da böyük ziyan vurmuşdur. Livandan avtomobil yolu ilə Suriyaya, İsrailə getmək mümkündür. Ölkədə dəmiryollarının uzunluğu çox deyil (cəmi 222 km).
Qonşu ərəb ölkələrindən çıxarılan neftin bir qismi boru kəmərləri vasitəsilə Livan portuna gəlib çıxır. Beyrut, Tripoli və Sayda ölkənin ən böyük dəniz portları və magistral neft kəmərlərinin son nöqtələridir. Hava nəqliyyatına "Midl end eyrlayn" şirkəti nəzarət edir.
Turizm
Livan iqtisadiyyatında özünəməxsus yer tutur. 2003-cü ildə Livana təqribən 800 min xarici turist gəlmişdir. Turizmdən gələn gəlir təqribən 1,0 mlrd. həcmində olmuşdur. Livan ənənəvi turizm ölkəsidir. İkinci Dünya müharibəsindən sonra valyutaların sərbəst mübadiləsi, sadələşdirilmiş gömrük qaydaları, həmçinin qonşu ölkələrlə müntəzəm rabitə sayəsində turizm sahəsindən gələn gəlirlər 1950–1975-ci illərdə on dəfədən çox artmışdır. Sonrakı illərdə ölkədəki silahlı qarşıdurmalar və iri mehmanxanaların dağıdılması nəticəsində turizm tənəzzülə uğramışdır. 1990-cı illərin ortalarından Livan iqtisadiyyatındakı turizm sektorunun mövqeləri qismən bərpa olunmuşdur. 2005-ci ildə ölkəyə gələn turistlərin sayı 1,1 mln, turizmdən əldə olunan gəlir isə 5,4 mlrd. dollar təşkil etmişdir.
Bu göstəricilər daha yüksək ola bilərdi, lakin ölkə ərazisindəki qeyri-sabitlik turizmin daimi inkişafını məhdudlaşdırır.
Xarici ticarət
Ölkə iqtisadiyyatında xarici ticarət xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətin xarici siyasəti tərəfdaşların diversifikasiyasına və xarici investisiyaların cəlb edilməsinə yönəlmişdir. Mal ixracatının həcmi 2005-də 1,5 mlrd. dollar, idxal həcmi 7 mlrd. dollar olmuşdur. İxracat strukturunda əsasən meyvə və tütün (20 faiz), toxuculuq məmulatı (12 faiz), elektrik avadanlığı (10 faiz), zərgərlik məmulatları (10 faiz), kağız (8 faiz), dərmanlar və parfümeriya yer alır. Idxalın üçdə bir hissəsini ərzaq, dörddə bir hissəsini maşın və avadanlıq təşkil edir. Kütləvi istehlak malları, kimyəvi məhsullar və yanacaq idxal strukturunda üstünlük təşkil edir. Xarici ticarətdə əsas tərəfdaşları Avropa İttifaqı ölkələri, ABŞ və Fars körfəzi ölkələridir. Ölkənin pul vahidi-Livan funtudur.
Mənbə
- Густерин П. В. Города Арабского Востока. — М.: Восток—Запад, 2007. — 352 с. — (Энциклопедический справочник). — 2000 экз. — .
- John C. Rolland. Lebanon: Current Issues and Background. — Nova Publishers, 2003.
Xarici keçid
- BSE trade sky high despite tensions — The Daily Star
- Lebanese Economy extracted from the CIA factbook public data
- DMOZ-da Lebanon Economic Development
İstinadlar
- "Middle East and North Africa, Gross domestic product (PPP) per capita GDP, 1980–2012". Imf.org. 2006-09-14. 2016-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-17.
- "Lebanon, Gross domestic product (PPP) per capita GDP, 1980–2012". Imf.org. 2006-09-14. 2013-01-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-17.
- . 2017-09-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-30.
- https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2015/cr15190.pdf&sa=U&ved=0CBoQFjAFahUKEwjn8vCDpYjIAhVDWBoKHVVCAmk&sig2=t-D_5X-whS3Y70rfhQxkZQ&usg=AFQjCNFa9OmFGMOP2cm3yXWss9wEm-rbWg
- "2015 Revision of World Population Prospects". . 2018-01-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-30.
- Robert F. Worth. "Home on Holiday, the Lebanese Say, What Turmoil?". The New York Times. 24 December 2007. 21 September 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 20 April 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Beyrut Merkezi RegionuLivan iqtisadiyyatinin esas xususiyyetleriAraliq denizi sahilinde muhum yollar kesilisindeki elverisli cografi movqeyi Livani maliyye bank sistemi inkisaf etmis bir dovlete cevirmisdir 1943 cu ilden hakimiyyet basina gelen milli burjua numayendeleri sexsi kapitalin hem xarici hem milli inkisafina meydan acan Azad iqtisadiyyat ve Azad bazar siyaseti yurutmeye baslayir Livan biznesmenlerinin Qerb ve Serq arasinda heyata kecirdiyi vasitecilik ve maliyye emeliyyatlari olkenin tranzit ticaret ve turizm merkezlerinden birine cevirmisdi 1970 ci iledek bu saheler olkenin milli gelirinin 70 faizini verirdi 1968 ci ilden sonra Livanin iqtisadiyyati Israil tecavuzune ve vetendas muharibesinin dagintilarina meruz qalmisdir Mutexesislerin fikrince 1996 ci ilden olkenin umumi daxili mehsulu artmaga baslamisdir 1997 ci ilden umumi daxili mehsulun deyeri 13 5 mlrd ABS dollarina beraber olmusdur Illik artim yuksek olmasa da onun movcudlugu mikroiqtisadi sabitlik siyaseti ve berpa prosesine budce ayirmalarinin muveffe qiyyetle yerine yetirilmesi olkenin son onilliklerdeki sarsintilardan dircelmesine subutdur Dircelisin bariz numunelerinden biri de budur ki Livan iqtisadiyyati 1997 ci ilde vetendas muharibesinin basa catdigi 1990 ci il ile muqayisede teqriben 70 faiz artmisdir 2004 cu ilde Livanda umumi daxili mehsulun hecmi 22 5 mlrd dollara catmisdir Adambasina dusen reqem ise 5 min dollara yaxin olmusdur UDM orta illik artim tempi 90 ci illerin ortalarinda 5 4 faiz 2004 cu ilde ise teqriben 2 faiz olmusdur Tebii ehtiyatlar baximindan faydali qazintilarin qetiyyen olmamasi ve tarixen formalasmis beynelxalq vasitecilik funksiyasinin movcudlugu olkenin teserrufat heyatinin istiqametlerini formalasdirmisdir Qabaqcil movqeler bunlardir tranzit xarici ticaret neqliyyat beynelxalq bank emeliyyatlari ve turizm Umumdaxili mehsul istehsalinda kend teserrufati mesecilik ve baliqciligin payi 12 senaye sahelerinin payi 21 muxtelif xidmetlerin payi ise 67 faizdir Mesgulluq strukturu baximindan is qabiliyyetli adamlarin 7 faizi kend teserrufati 31 faizi senaye ve 62 faizi ise xidmet sahelerinde calisir Senayenin aparici saheleriNeft emali zavodlari Sayda ve Tripoli seherlerindedir Bu muessiseler tranzit kemerlere gelen xam neft esasinda isleyir Muhum senaye muessiselerinin ekseriyyeti Beyrut ve onun etrafinda cemlenmisdir Bu bolgede bir nece muessisesi qennadi fabriki aluminiumdan memulatlar hazirlayan muessiseler fealiyyet gosterir Livanda olan senaye muessiselerinin besde ikisi yeyinti senayesinin payina dusur Bu sahenin en boyuk muessiseleri seker meyve ve terevez konservleri istehsal eden zavodlardir teserrufatin en qedim sahelerindendir Ipek parcalar yerli pambiq parcalar ise esasen Misir ve Suriyadan idxal olunan xammaldan istehsal olunur Beyrut ve Tripoli yaxinliginda sement zavodlari var Idxal olunan hisselerden hazir memulatlar meselen elektrik motorlar soyuducu televizor ve s yigilir Maliyye sistemi ve turizm Livan iqtisadiyyatinin inkisaf etmis sahesi olub Beyrut Yaxin Serqde en iri maliyye bank merkezlerinden biri hesab olunur 2002 ci iledek Beyrutda 70 kommersiya banki fealiyyet gosterirdi Sonradan olkenin siyasi heyatinin qeyri sabitliyi uzunden hemin banklarin boyuk bir qismi Behreyn paytaxti Manama ve Kuveyt paytaxti El Kuveyte kocuruldu Kend teserrufatinin aparici saheleriLivanda islemek qabiliyyeti olanlarin teqriben 7 faizi iri torpaq sahibkarligi ustunluk teskil eden kend teserrufati sahelerinde calisir Olkede teqriben 400 min ha sahe becerilir Bunun dordde biri suvarilir Sitrus meyveleri alma zeytun ve terevez yetisdirilmesi nisbeten yaxsi inkisaf etdirilmisdir Uzumculuk ve tutunculuyun de rolu az deyil Her il orta hesabla 330 360 min ton sitrus meyveleri esasen portagal ve limon 200 min ton alma 40 min ton zeytun yigilir Elde olunan mehsulun xeyli hissesi qonsu Ereb ve Avropa olkelerine ixrac olunur Denli bitkilerden arpa bugda texniki bitkilerden seker cugunduru ve tutun ekinleri ustunluk teskil edir Heyvandarliq kend teserrufatinin geri qalmis sahesidir Qusculuq ve baliqciliq nisbeten inkisaf etmisdir Yerli ehalinin qida rasionunun esasini bugda paxlali bitkiler ve terevez teskil edir Erzaqla ozunu teminat teqriben 30 faiz heddindedir Neqliyyati xarici ticareti ve maliyye sistemiLivanda avtomobil neqliyyati nisbeten yaxsi veziyyetdedir Sosse yollarinin uzunlugu teqriben 6700 km dir Vetendas muharibesi basqa sahelerde oldugu kimi yol teserrufatina da boyuk ziyan vurmusdur Livandan avtomobil yolu ile Suriyaya Israile getmek mumkundur Olkede demiryollarinin uzunlugu cox deyil cemi 222 km Qonsu ereb olkelerinden cixarilan neftin bir qismi boru kemerleri vasitesile Livan portuna gelib cixir Beyrut Tripoli ve Sayda olkenin en boyuk deniz portlari ve magistral neft kemerlerinin son noqteleridir Hava neqliyyatina Midl end eyrlayn sirketi nezaret edir TurizmLivan iqtisadiyyatinda ozunemexsus yer tutur 2003 cu ilde Livana teqriben 800 min xarici turist gelmisdir Turizmden gelen gelir teqriben 1 0 mlrd hecminde olmusdur Livan enenevi turizm olkesidir Ikinci Dunya muharibesinden sonra valyutalarin serbest mubadilesi sadelesdirilmis gomruk qaydalari hemcinin qonsu olkelerle muntezem rabite sayesinde turizm sahesinden gelen gelirler 1950 1975 ci illerde on defeden cox artmisdir Sonraki illerde olkedeki silahli qarsidurmalar ve iri mehmanxanalarin dagidilmasi neticesinde turizm tenezzule ugramisdir 1990 ci illerin ortalarindan Livan iqtisadiyyatindaki turizm sektorunun movqeleri qismen berpa olunmusdur 2005 ci ilde olkeye gelen turistlerin sayi 1 1 mln turizmden elde olunan gelir ise 5 4 mlrd dollar teskil etmisdir Bu gostericiler daha yuksek ola bilerdi lakin olke erazisindeki qeyri sabitlik turizmin daimi inkisafini mehdudlasdirir Xarici ticaretOlke iqtisadiyyatinda xarici ticaret xususi ehemiyyet kesb edir Dovletin xarici siyaseti terefdaslarin diversifikasiyasina ve xarici investisiyalarin celb edilmesine yonelmisdir Mal ixracatinin hecmi 2005 de 1 5 mlrd dollar idxal hecmi 7 mlrd dollar olmusdur Ixracat strukturunda esasen meyve ve tutun 20 faiz toxuculuq memulati 12 faiz elektrik avadanligi 10 faiz zergerlik memulatlari 10 faiz kagiz 8 faiz dermanlar ve parfumeriya yer alir Idxalin ucde bir hissesini erzaq dordde bir hissesini masin ve avadanliq teskil edir Kutlevi istehlak mallari kimyevi mehsullar ve yanacaq idxal strukturunda ustunluk teskil edir Xarici ticaretde esas terefdaslari Avropa Ittifaqi olkeleri ABS ve Fars korfezi olkeleridir Olkenin pul vahidi Livan funtudur MenbeGusterin P V Goroda Arabskogo Vostoka M Vostok Zapad 2007 352 s Enciklopedicheskij spravochnik 2000 ekz ISBN 978 5 478 00729 4 John C Rolland Lebanon Current Issues and Background Nova Publishers 2003 Xarici kecidBSE trade sky high despite tensions The Daily Star Lebanese Economy extracted from the CIA factbook public data DMOZ da Lebanon Economic DevelopmentIstinadlar Middle East and North Africa Gross domestic product PPP per capita GDP 1980 2012 Imf org 2006 09 14 2016 11 01 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 17 Lebanon Gross domestic product PPP per capita GDP 1980 2012 Imf org 2006 09 14 2013 01 17 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 17 2017 09 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 30 https www imf org external pubs ft scr 2015 cr15190 pdf amp sa U amp ved 0CBoQFjAFahUKEwjn8vCDpYjIAhVDWBoKHVVCAmk amp sig2 t D 5X whS3Y70rfhQxkZQ amp usg AFQjCNFa9OmFGMOP2cm3yXWss9wEm rbWg 2015 Revision of World Population Prospects 2018 01 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 30 Robert F Worth Home on Holiday the Lebanese Say What Turmoil The New York Times 24 December 2007 21 September 2021 tarixinde Istifade tarixi 20 April 2015