Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lео Frobenius (29 iyun 1873[…], Berlin – 9 avqust 1938[…], Verbaniya[d], Pyemont) — Alman arxеoloqu, etnoloqu, folklorşünası.
| Lео Frоbеnius | |
|---|---|
| alm. Leo Frobenius | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Berlin |
| Vəfat tarixi | (65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Milliyyəti | Alman |
| Fəaliyyəti | antropoloq, sənətşünas, arxeoloq, etnoloq, tarixçi |
| Əsərlərinin dili | alman dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Lео Frobenius arxеoloq, etnoloq, folklorşünas olmuş, diffuzionizm çərçivəsində "mədəniyyətin anotomiyası, morfologiyası, fiziologiyası" və "mədəni dairələr" nəzəriyyəsini yaratmışdır. Afrika mədəniyyətinin mahir bilicisi olan Frobenius Afrika, Avstraliya və Okеaniya хalqlarının mədəniyyətinin tədqiqi ilə əlaqədar 12 ekspedisiyada olmuşdur. Tədqiqatlarının nəticəsini "Afrika mədəniyyətinin mənşəyi" (1898) əsərində cəmləşdirən Frobenius mədəniyyətə canlı orqanizm kimi baxmış, dəyişməsinin ümumi həyat qanunlarına tabe olduğunu bildirmişdi.
Frobenius Afrikanı hər birinin özünəməxsus maddi mədəniyyət əlamətləri olan əyalətlərə (dairələrə) bölməyə çalışmışdır. Onun Qərbi Afrika mədəni dairəsi adlandırdığı vilayət Konqo çayı hövzəsini, Aşağı və Yuxarı Qvineya sahillərini əhatə edirdi. Bu mədəni dairənin bir çox əlamətləri həqiqətən də adı çəkilən ərazi üçün хarakterik idi. Məsələn, ikitərəfə maili dam örtüyü olan düzbucaqlı evlər, bitki mənşəli ipli kaman, hörmə qalxan, bitkidən hazırlanmış çoxsimli musiqi alətləri, qumsaatı formasında barabanlar, maskalar və s. Frobenius habelə Yeni Qvineyanın və Melaneziyanın digər ərazilərinin mədəniyyətində "Qərbi Afrika mədəni dairəsi"nin оxşar əlamətlərini aşkara çıxarmışdı. Bu mədəniyyətin Cənub-Şərqi Asiya mədəniyyətinə оxşarlığını nəzərə alan tədqiqatçı onu "malay-niqrit mədəniyyəti" adlandırmışdır. Frobenius daha iki Asiya mədəniyyətini qeydə almışdır. Bunlar Şimali və Şimal-Şərqi Asiyaya güclü təsir edən, daha qədim olan "Hind mədəniyyəti" və nisbətən gec yaranmış, yalnız Şimali Afrikaya nüfuz etmiş "semit mədəniyyəti" dir. Frobeniusa görə, yadellilərdən mənimsənilən mədəniyyətlər bir kənara qoyulsa, Afrikanın hər yerində, xüsusən də onun cənub hissəsində özünəməxsus qədim mədəni təbəqə aşkara çıxarılmışdır. Frobenius bu qədim mədəniyyəti "niqrit mədəniyyəti" adlandırır, onu Avstraliya və Okеanının qədim mədəni təbəqəsinə оxşadırdı. Afrikada "niqrit mədəniyyəti" (zənci mədəniyyəti) qalsa da, Frobeniusun fikrincə, о zəifləyib və daha gənc "malay-niqrit" və "asiya" mədəniyyətləri ilə qarışması nəticəsində tamamilə yeni "Afrika mədəniyyəti" yaranıb. Onun Afrika üçün spesifik xüsusiyyətləri isə bunlardır: afrikalılarda dəri qalxanları, bıçaq, nizə başlıqları, musiqi kamanları, silindrik konusvari daxmalar (Kegelhütte) və s. inkişaf etmişdir.
Frobenius fikrincə bir halda ki, mədəniyyət canlı orqanizmdir, bu halda onun kişi və qadın cinsi ilə bağlılığı olmalıdır. О, Afrikada "tellurik-efiopiya-patriarxal" mədəniyyətini və "xtonik-hamit-matriarxal" mədəniyyətini fərqləndirirdi. "Tellurik" və "xtonik" terminlərinin hər ikisi "yer" mənasını versə də "tellurik" mədəniyyət aşağıdan yuxarı, "xtonik" mədəniyyət isə yuxarıdan aşağıya doğru dərinləşən inkişafı ifadə edir. "Tellurik" mədəniyyət yuxarıya qalxmağa cəhddir və zahiri formalarda təzahür edir, məsələn, dirəklər üstündə qurulmuş yaşayış evləri, dirəklər üstündə qurulmuş anbar, ayaqlı çarpayı və s. "Xtonik" mədəniyyət isə əksinə yerə qapılmağa cəhddir, yəni qazma yaşayış evi, yeraltı taxıl anbarı, yer sobaları, yeraltı dünya haqqında təsəvvürlər və s.
Beləliklə, Cənubi Afrika mədəni təbəqəsinin Avstraliya və Okеaniya mədəniyyətinə оxşarlığı qədim mədəniyyətlərin qarışması nəticəsində almandilli ölkələrdə yaranan diffuzionizmin ən geniş yayılan cərəyanlarından biri Qrebnerin "Köln" məktəbi və yаxud "mədəni dairələr nəzəriyyəsi" olmuşdur. Afrika mədəniyyətinin yaranması, mədəniyyətin öyrənilməsində təbii metodun rolu, habelə mədəni amillərin kartoqrafiyalaşdırılması metodu Frobenius tərəfindən əsaslandırılmışdır.
İstinadlar
- Leo Frobenius (nid.).
- Leo Frobenius // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Фробениус Лео // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
Xarici keçidlər
- Институт Фробениуса
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Leo Frobenius 29 iyun 1873 Berlin 9 avqust 1938 Verbaniya d Pyemont Alman arxeoloqu etnoloqu folklorsunasi Leo Frobeniusalm Leo Frobenius Dogum tarixi 29 iyun 1873Dogum yeri BerlinVefat tarixi 9 avqust 1938 65 yasinda Vefat yeriDefn yeri Frankfurt qebiristanligi d Milliyyeti AlmanFealiyyeti antropoloq senetsunas arxeoloq etnoloq tarixciEserlerinin dili alman dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiLeo Frobenius arxeoloq etnoloq folklorsunas olmus diffuzionizm cercivesinde medeniyyetin anotomiyasi morfologiyasi fiziologiyasi ve medeni daireler nezeriyyesini yaratmisdir Afrika medeniyyetinin mahir bilicisi olan Frobenius Afrika Avstraliya ve Okeaniya halqlarinin medeniyyetinin tedqiqi ile elaqedar 12 ekspedisiyada olmusdur Tedqiqatlarinin neticesini Afrika medeniyyetinin menseyi 1898 eserinde cemlesdiren Frobenius medeniyyete canli orqanizm kimi baxmis deyismesinin umumi heyat qanunlarina tabe oldugunu bildirmisdi Frobenius Afrikani her birinin ozunemexsus maddi medeniyyet elametleri olan eyaletlere dairelere bolmeye calismisdir Onun Qerbi Afrika medeni dairesi adlandirdigi vilayet Konqo cayi hovzesini Asagi ve Yuxari Qvineya sahillerini ehate edirdi Bu medeni dairenin bir cox elametleri heqiqeten de adi cekilen erazi ucun harakterik idi Meselen ikiterefe maili dam ortuyu olan duzbucaqli evler bitki menseli ipli kaman horme qalxan bitkiden hazirlanmis coxsimli musiqi aletleri qumsaati formasinda barabanlar maskalar ve s Frobenius habele Yeni Qvineyanin ve Melaneziyanin diger erazilerinin medeniyyetinde Qerbi Afrika medeni dairesi nin oxsar elametlerini askara cixarmisdi Bu medeniyyetin Cenub Serqi Asiya medeniyyetine oxsarligini nezere alan tedqiqatci onu malay niqrit medeniyyeti adlandirmisdir Frobenius daha iki Asiya medeniyyetini qeyde almisdir Bunlar Simali ve Simal Serqi Asiyaya guclu tesir eden daha qedim olan Hind medeniyyeti ve nisbeten gec yaranmis yalniz Simali Afrikaya nufuz etmis semit medeniyyeti dir Frobeniusa gore yadellilerden menimsenilen medeniyyetler bir kenara qoyulsa Afrikanin her yerinde xususen de onun cenub hissesinde ozunemexsus qedim medeni tebeqe askara cixarilmisdir Frobenius bu qedim medeniyyeti niqrit medeniyyeti adlandirir onu Avstraliya ve Okeaninin qedim medeni tebeqesine oxsadirdi Afrikada niqrit medeniyyeti zenci medeniyyeti qalsa da Frobeniusun fikrince o zeifleyib ve daha genc malay niqrit ve asiya medeniyyetleri ile qarismasi neticesinde tamamile yeni Afrika medeniyyeti yaranib Onun Afrika ucun spesifik xususiyyetleri ise bunlardir afrikalilarda deri qalxanlari bicaq nize basliqlari musiqi kamanlari silindrik konusvari daxmalar Kegelhutte ve s inkisaf etmisdir Frobenius fikrince bir halda ki medeniyyet canli orqanizmdir bu halda onun kisi ve qadin cinsi ile bagliligi olmalidir O Afrikada tellurik efiopiya patriarxal medeniyyetini ve xtonik hamit matriarxal medeniyyetini ferqlendirirdi Tellurik ve xtonik terminlerinin her ikisi yer menasini verse de tellurik medeniyyet asagidan yuxari xtonik medeniyyet ise yuxaridan asagiya dogru derinlesen inkisafi ifade edir Tellurik medeniyyet yuxariya qalxmaga cehddir ve zahiri formalarda tezahur edir meselen direkler ustunde qurulmus yasayis evleri direkler ustunde qurulmus anbar ayaqli carpayi ve s Xtonik medeniyyet ise eksine yere qapilmaga cehddir yeni qazma yasayis evi yeralti taxil anbari yer sobalari yeralti dunya haqqinda tesevvurler ve s Belelikle Cenubi Afrika medeni tebeqesinin Avstraliya ve Okeaniya medeniyyetine oxsarligi qedim medeniyyetlerin qarismasi neticesinde almandilli olkelerde yaranan diffuzionizmin en genis yayilan cereyanlarindan biri Qrebnerin Koln mektebi ve yaxud medeni daireler nezeriyyesi olmusdur Afrika medeniyyetinin yaranmasi medeniyyetin oyrenilmesinde tebii metodun rolu habele medeni amillerin kartoqrafiyalasdirilmasi metodu Frobenius terefinden esaslandirilmisdir IstinadlarLeo Frobenius nid Leo Frobenius Encyclopaedia Britannica ing Frobenius Leo Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Xarici kecidlerVikianbarda Leo Frobenius ile elaqeli mediafayllar var Institut Frobeniusa