Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Layoş Battyani (mac. Batthyány Lajos, 10 fevral 1807, Bratislava – 6 oktyabr 1849, Peşt[d], Peşt medyesi) — Macarıstan dövlət xadimi, Macarıstanın ilk baş naziri .
| Layoş Battyani | |
|---|---|
| mac. Batthyány Lajos | |
 | |
Macarıstanın ilk baş naziri | |
| 17 mart – 2 oktyabr 1848 | |
| Əvvəlki | vəzifə yaradılmışdır |
| Sonrakı | Bertalan Semere |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 10 fevral 1807 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 oktyabr 1849(42 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | edam[d], güllə yarası[d] |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | iqtisadçı, siyasətçi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi |
|
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Layoş Battyani 10 fevral 1807-ci ildə Pozoni şəhərində (hal-hazırda Bratislava) anadan olmuşdur. Battyaninin atası qraf Jozef Şandor Battyani, anası isə Barbola Skerles idi. Kiçik yaşlarında valideynləri boşanan Battyani anası və qardaşı ilə birlikdə Vyanaya köçüb burada yaşamağa başlayırlar. Burada anası onu yatılı məktəbə yerləşdirir. 16 yaşında məktəbi bitirən Batyani Zaqrebdə yerləşən Akademiyaya qəbul olaraq 1826-cı ilə qədər burada təhsil almışdır. 1826-cı ildə bir vəzifə ilə bağlı İtaliyaya göndərilən Batyani tezliklə leytnant vəzifəsinə yüksəlir və hüquq dərəcəsi alır. 1834-cü ilin dekabr ayında Batyani Antonia Ziçi adlı bir qadınla ailə həyatı qurmuş və bu evlilikdən 3 övladı dünyaya gəlmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
1839-1840-cı il parlamenti ilə Battyani faəl siyasi hayata daxil oldu və müxalifətin liderinə çevrildi. Battyani onlar üçün yeni bir islahat proqramı hazırladı. O, 1840-cı ildən başlayaraq Yuxarı Palatanın icraat planını hazırlamaq üçün stenoqrafları işə götürməyi məsləhət gördü.
Battyani Seçeninin iqtisadi və siyasi həyata dair fikirləri ilə razılaşırdı. 1830-cu illərdə Macarıstanda atçılığın inkişaf etidirilməsində pay sahiblərindən biri də o idi. Bir müddət sonra onlar Macarıstan İqtisadiyyat Birliyini yaratdılar. Bundan başqa Battyani Seçeni və Koşut ilə aristokratların islahat hərəkatına daxil edilməsi ilə bağlı fikirlərdə də razılığa gəlirdi. 1843-1844-cü il parlamentində Battyani artıq bütün müxalifətin liderinə çevrilmişdi və Habsburq imperiyasının apardığı xarici və daxili siyasəti kəskin tənqid edirdi.
1845-ci ildə parlamentin ləğvindən sonra Peştə köçən Battyani burada Mərkəzi Seçki Dairəsinin sədri seçildi. O Vededletdə yeni bir iqtisadi birliyin yaradılmasında mühüm rol oynadı. 1847-ci ildə Macarıstan Solçular hərəkatı (Maverik Partiyası) yaradıldı və Battyani onun ilk prezidenti oldu.
Battyani hökuməti
1848-ci il mart ayının 17-də imperator I Ferdinand macar dövlət yığıncağının tələbini qəbul etməyə məcbur oldu. Onlar qarşısında məsul olan hökumətin formalaşması burjua islahatlarının keçirilməsində maraqlı olan burjualaşmış orta mülkədarların maraqlarını ifadə edən Layoş Battyaniyə tapşırıldı. Battyani hökuməti təhkimçilik hüququnu eləcə də biyarı və disyatini ləğv etdi. Nadel torpaqları kəndlilərə verdi. Lakin bu dəyişikliklər bütün kəndlilərə şamil edilmədi. Torpağı olmayanlar yalnız mülkədarlarla fərdi razılaşma əsasında biyarı satın ala bilərdilər. Kəndlilərin narazığılı mülkədar torpaqlarının bölüşdürülməsi cəhdləri ilə yerli üsyanlarla özünü göstərdi. Mayın sonun da xorvat saboru Zaqrebdə Xorvatiya, Slovaniya və Dalmatsiyanın milli muxtariyyətini elan etdi. Lakin Battyani hökuməti slavyanların bəabər hüquqluluğunu tanımaq və slavyan torpaqları üzərində ağalıqdan əl çəkmək istəmədi. Nəticədə xorvat qoşunları İ. Yelaçiçin rəhbərliyi ilə macar inqilabının üzərinə göndərildi. Beləliklə Battyani və hökuməti istefa etdi. Çox keçmədən palatin Stefanın təklifi ilə Battyani yenidən baş nazir oldu. Buna baxmayaraq imperator sentyabr ayının 25-də yeni yaradılan hökuməti tanımaqdan imtina etdi. İmperator həmçinin Macarıstan ordusunun rəhbəri vəzifəsinə qraf Frans Flipp von Lamberqi təyin etdi. Lakin Lamberqin Peştdə öldürülməsi ilə Battyani yenidən imperator ilə uzlaşmaq üçün Vyanaya yola düşdü. O, yeni ordu təşkil etdi və ordusu 29 sentyabr Pakozd döyüşündə xorvatlara qarşı müvəffəqiyyət əldə etməyə nail oldu. Çox keçmədən Battyani başa düşdü ki, kral ilə uzalaşa bilməyəcək və yenidən istefaya getməli oldu.
Vəfatı
1849-cu ildə Battyani həbs edildi. Tərəfdarları onu həbsdən azad etmək üçün səylər göstərsə də nəticəsiz oldu. 16 avqust 1849-cu ildə məhkəmə ona ölüm hökümü verdi. 6 oktyabr 1849-cu ildə o Peşt və Budanın hərbi qoşunlarının komandiri Yohan Kompenin əmri ilə güllələndi. Battyaninin son sözləri: "Éljen a haza! Rajta, vadászok!" olmuşdur ("Çox yaşa məmləkətim! buyurun cəlladlar!")
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Wurzbach D. C. v. Batthyány, Ludwig Graf (alm.). // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben Wien: 1856. Vol. 1. S. 180.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118850385 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- András, Gergely, Batthyány Lajós gróf [Count Batthyány Lajos] (hungarian), Budapest: Balassi Bálint Magyar Kulturális Intézet Nemzeti Évfordulók Titkársága (Bálint Balassi Hungarian Cultural Institution, Secretariat of National Anniversaries), 5–9, ISBN (#apostrophe_markup)
- Hermann, Róbert, [Martyrs of the Hungarian Revolution of 1848–49 – 6 October] (PDF), 2007-10-07 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2019-04-25
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Layos Battyani mac Batthyany Lajos 10 fevral 1807 Bratislava 6 oktyabr 1849 Pest d Pest medyesi Macaristan dovlet xadimi Macaristanin ilk bas naziri Layos Battyanimac Batthyany LajosMacaristanin ilk bas naziri17 mart 2 oktyabr 1848Evvelkivezife yaradilmisdirSonrakiBertalan SemereSexsi melumatlarDogum tarixi 10 fevral 1807 1807 02 10 Dogum yeri Bratislava Avstriya imperiyasiVefat tarixi 6 oktyabr 1849 1849 10 06 42 yasinda Vefat yeri Pest d Pest medyesi MacaristanVefat sebebi edam d gulle yarasi d Defn yeri Kerepesi mezarligiFealiyyeti iqtisadci siyasetciElmi fealiyyetiElmi derecesi doktorluq derecesi d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiLayos Battyani 10 fevral 1807 ci ilde Pozoni seherinde hal hazirda Bratislava anadan olmusdur Battyaninin atasi qraf Jozef Sandor Battyani anasi ise Barbola Skerles idi Kicik yaslarinda valideynleri bosanan Battyani anasi ve qardasi ile birlikde Vyanaya kocub burada yasamaga baslayirlar Burada anasi onu yatili mektebe yerlesdirir 16 yasinda mektebi bitiren Batyani Zaqrebde yerlesen Akademiyaya qebul olaraq 1826 ci ile qeder burada tehsil almisdir 1826 ci ilde bir vezife ile bagli Italiyaya gonderilen Batyani tezlikle leytnant vezifesine yukselir ve huquq derecesi alir 1834 cu ilin dekabr ayinda Batyani Antonia Zici adli bir qadinla aile heyati qurmus ve bu evlilikden 3 ovladi dunyaya gelmisdir Siyasi fealiyyeti1839 1840 ci il parlamenti ile Battyani fael siyasi hayata daxil oldu ve muxalifetin liderine cevrildi Battyani onlar ucun yeni bir islahat proqrami hazirladi O 1840 ci ilden baslayaraq Yuxari Palatanin icraat planini hazirlamaq ucun stenoqraflari ise goturmeyi meslehet gordu Battyani Seceninin iqtisadi ve siyasi heyata dair fikirleri ile razilasirdi 1830 cu illerde Macaristanda atciligin inkisaf etidirilmesinde pay sahiblerinden biri de o idi Bir muddet sonra onlar Macaristan Iqtisadiyyat Birliyini yaratdilar Bundan basqa Battyani Seceni ve Kosut ile aristokratlarin islahat herekatina daxil edilmesi ile bagli fikirlerde de raziliga gelirdi 1843 1844 cu il parlamentinde Battyani artiq butun muxalifetin liderine cevrilmisdi ve Habsburq imperiyasinin apardigi xarici ve daxili siyaseti keskin tenqid edirdi 1845 ci ilde parlamentin legvinden sonra Peste kocen Battyani burada Merkezi Secki Dairesinin sedri secildi O Vededletde yeni bir iqtisadi birliyin yaradilmasinda muhum rol oynadi 1847 ci ilde Macaristan Solcular herekati Maverik Partiyasi yaradildi ve Battyani onun ilk prezidenti oldu Battyani hokumeti 1848 ci il mart ayinin 17 de imperator I Ferdinand macar dovlet yigincaginin telebini qebul etmeye mecbur oldu Onlar qarsisinda mesul olan hokumetin formalasmasi burjua islahatlarinin kecirilmesinde maraqli olan burjualasmis orta mulkedarlarin maraqlarini ifade eden Layos Battyaniye tapsirildi Battyani hokumeti tehkimcilik huququnu elece de biyari ve disyatini legv etdi Nadel torpaqlari kendlilere verdi Lakin bu deyisiklikler butun kendlilere samil edilmedi Torpagi olmayanlar yalniz mulkedarlarla ferdi razilasma esasinda biyari satin ala bilerdiler Kendlilerin narazigili mulkedar torpaqlarinin bolusdurulmesi cehdleri ile yerli usyanlarla ozunu gosterdi Mayin sonun da xorvat saboru Zaqrebde Xorvatiya Slovaniya ve Dalmatsiyanin milli muxtariyyetini elan etdi Lakin Battyani hokumeti slavyanlarin beaber huquqlulugunu tanimaq ve slavyan torpaqlari uzerinde agaliqdan el cekmek istemedi Neticede xorvat qosunlari I Yelacicin rehberliyi ile macar inqilabinin uzerine gonderildi Belelikle Battyani ve hokumeti istefa etdi Cox kecmeden palatin Stefanin teklifi ile Battyani yeniden bas nazir oldu Buna baxmayaraq imperator sentyabr ayinin 25 de yeni yaradilan hokumeti tanimaqdan imtina etdi Imperator hemcinin Macaristan ordusunun rehberi vezifesine qraf Frans Flipp von Lamberqi teyin etdi Lakin Lamberqin Pestde oldurulmesi ile Battyani yeniden imperator ile uzlasmaq ucun Vyanaya yola dusdu O yeni ordu teskil etdi ve ordusu 29 sentyabr Pakozd doyusunde xorvatlara qarsi muveffeqiyyet elde etmeye nail oldu Cox kecmeden Battyani basa dusdu ki kral ile uzalasa bilmeyecek ve yeniden istefaya getmeli oldu Vefati1849 cu ilde Battyani hebs edildi Terefdarlari onu hebsden azad etmek ucun seyler gosterse de neticesiz oldu 16 avqust 1849 cu ilde mehkeme ona olum hokumu verdi 6 oktyabr 1849 cu ilde o Pest ve Budanin herbi qosunlarinin komandiri Yohan Kompenin emri ile gullelendi Battyaninin son sozleri Eljen a haza Rajta vadaszok olmusdur Cox yasa memleketim buyurun celladlar IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Wurzbach D C v Batthyany Ludwig Graf alm Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich enthaltend die Lebensskizzen der denkwurdigen Personen welche seit 1750 in den osterreichischen Kronlandern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt habenWien 1856 Vol 1 S 180 Deutsche Nationalbibliothek Record 118850385 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Andras Gergely Batthyany Lajos grof Count Batthyany Lajos hungarian Budapest Balassi Balint Magyar Kulturalis Intezet Nemzeti Evfordulok Titkarsaga Balint Balassi Hungarian Cultural Institution Secretariat of National Anniversaries 5 9 ISBN 963 87210 5 7 apostrophe markup Hermann Robert Martyrs of the Hungarian Revolution of 1848 49 6 October PDF 2007 10 07 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 04 25