Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kosmik şüalar — Kainatda sürətlə axan atom nüvəsi və elementar hissəcikdir. Tədqiqatlar göstərmişdir ki, Yerətrafı fəzada kosmik şüaların intensivliyi bütün istiqamətlərdə eynidir. Yerə yaxınlaşdıqda onların intensivliyi en dairəsindən asılı olaraq dəyişir. Onun səbəbi kosmik şüaların tərkibində olan yüklü zərrəciklərin Yerin maqnit sahəsində meyl etməsidir. Kosmik şüaların mənbəyi kainatdır. Yüksək enerjili zərrəciklər, əsasən qalaktik dumanlıqlardan - yeni ulduzların örtüyündə maqnit tormozlanması prosesində yaranır. Onlar Yerə çatana qedər müxtəlif maqnit sahələrindən keçir və ona görə də fəzada bütün istiqamətlərdə bərabər paylanırlar.
Kosmik şüaların mənbələri
Kosmik şüaların mənbəyinə dair erkən spekülasyon Baade və Zwicky tərəfindən 1934-cü ildəki supernovalardan meydana gələn kosmik şüalara dair bir təklif idi. Horace B. Babcokun 1948-ci ildəki təklifi, maqnit dəyişən ulduzların kosmik şüalara səbəb ola biləcəyini irəli sürdü. Sonradan, 1951-ci ildə Y. Sekido et al. Crab Bulutsusu kosmik ışınların qaynağı olaraq təyin edilmişdir. O zamandan bəri kosmik şüalara dair müxtəlif potensial mənbələr supernova, aktiv qalaktik nüvələr, kvarslar və gamma-ray burstları da daxil olmaqla başlamışdır.
Sonradan təcrübələr kosmik şüaların mənbələrini daha dəqiq müəyyənləşdirməyə kömək etmişdir. 2009-cu ildə Beynəlxalq Kozmik Ray Konfransında (CQBK) Pierre Auger Rəsədxanasının elm adamları tərəfindən təqdim edilən bir kağız, radio astronomiyası olan Centaurus A-yə çox yaxın olan göydən bir yerdən köklənən ultra yüksək enerji kosmik şüaları (UHECRs) göstərmişdir. müəlliflər xüsusilə Cen A-ni kosmik şüalara çevirmək üçün daha çox istintaqın aparılmasının tələb olunduğunu bildirmişlər [45]. Lakin, gamma-ray bursts və kosmik şüalar arasında müdaxilələr arasında heç bir korrelyasiya tapılmadı, bu səbəbdən müəlliflər 1 GeV-1 TeV kosmik şüalarının axınına görə 3.4 × 10-6 erq cm-2-dən yuxarı yuxarı məhdudiyyətlər təyin etməsinə səbəb oldu gamma-ray bursts.
2009-cu ildə supernovaa kosmik şüalar mənbəyi kimi "cəftəli" deyildi, çox böyük teleskopdan məlumatlar istifadə edərək bir qrup tərəfindən edilən bir kəşfdir. Lakin bu analiz 2011-ci ildə PAMELA-nın məlumatları ilə mübahisələndirildi ki, bu da "spektral formalı [hidrogen və helium nüvəsinin] fərqli və tək bir enerji qanunu ilə yaxşı təsvir edilə bilməz". Bu, daha kosmik ion formasiyasının daha mürəkkəb bir prosesi 2013-cü ilin fevralında fermi məlumatlarını təhlil edən tədqiqat, supernovaların həqiqətən kosmik şüalara malik olduğu nötral pionun çökməsi ilə müşahidə edilərək, hər partlayış təxminən 3 × 1042 - 3 × 1043 J kosmik şüalar istehsal edirdi. Üstəgəl supernova bütün kosmik şüaları istehsal etmir və istehsal etdiyimiz kosmik şüaların nisbəti daha çox tədqiq edilmədən cavab verə bilməyən bir sualdır. 2017-ci ildə Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan məlumatlar istifadə edən bir araşdırma məqsədi qaranlıq məsələ "özünü məhv edən WIMP" kimi mümkün bir mənbəni təsbit etdi.
Enerji
Kosmik şüalar mikroelektronika və atmosferə və maqnit sahəsində qorunan xaricə zərər verdikləri və elmi cəhətdən zərər verdikləri üçün praktik olaraq böyük maraq görür, çünki ən enerjili ultra-yüksək enerji kosmik şüalarının (UHECR) enerjisi müşahidə olunur böyük bir Hadron Collider tərəfindən sürətlənmiş hissəciklərin enerjisi təxminən 40 milyon dəfə təxminən 3 × 1020 eV, Aktual qalaktik nüvələrdə mərkəzləşdirilmiş sürətləndirici mexanizm vasitəsilə belə böyük enerjilərə nail ola bilərik. 50 J-da ən yüksək enerjili ultra-yüksək enerjili kosmik şüalar enerjiyə 90 kilometrlik (56 mil) beysbol kinetik enerjisi ilə müqayisə edilir. Bu kəşflər nəticəsində daha böyük enerjilərin kosmik şüalarının tədqiqinə maraq var idi. Ancaq kosmik şüaların əksəriyyəti belə həddindən artıq enerjiyə malik deyildir; kosmik şüaların enerji paylanması 0,3 gigaelektronvolt (4,8 × 10-11 J) zirvələri.
Enerji paylanması
Yüksək enerjili ilkin kosmik şüaların enerjisinin və təyinat istiqamətlərinin ölçülməsi sıxlıq nümunəsi və geniş hava duşlarının sürətli vaxtlandırılması üsulları ilə ilk növbədə 1954-cü ildə Massachusetts Texnologiya İnstitutunun Rossi Kosmik Ray qrupunun üzvləri tərəfindən həyata keçirilmişdir. Təcrübə Harvard Kollecinin Rəsədxanasının Ağasız Stansiyası əsasında 460 metr diametrində bir dairə içində təşkil edilmiş on sintilasyon detektorlarını işləmişdir. Bu işdən və dünyanın bir çox yerində həyata keçirilən bir çox təcrübədən, əsas kosmik şüaların enerji spektri artıq 1020 eV-dən daha çox uzanır. Auger Layihəsi adlı böyük bir hava duşu təcrübəsi hazırda Çikaqo Universitetindən Fizika Nobeli mükafatı alan 1980-ci il James Cronin və Alan Watson'un başçılığı altında, beynəlxalq fiziki konsorsiumu tərəfindən Argentina Argentina pampasındakı bir saytda fəaliyyət göstərir. Leeds Universitetidir. Onların məqsədi ən yüksək enerjili ilkin kosmik şüaların xüsusiyyətlərini və gələcək istiqamətlərini araşdırmaqdır. Nəticələrin kosmik şüaların enerjilərinə uzun məsafələrdən (təxminən 160 milyon işıq ili) olan nəzəriyyəçi Grişen-Zatsepin-Kuzmin məhdudiyyətinə görə 1020 eV-dən yuxarı olan 1020 eV-dən yuxarıda meydana gələn hissəciklər fizikası və kosmologiya üçün əhəmiyyətli təsiri gözlənilir. Kainatın Big Bang köklü qalıqları fotonlarıdır.
1967-ci ildə OSO-3 peyki üzərində aparılan MİT sınaqları ilə əsas enerji kosmik radiasiyasında yüksək enerjili gama şüaları (> 50 MeV fotonlar) aşkar edilmişdir. Həm galaktik, həm də əlavə qalaktik kökləri komponentləri birbaşa yüklənmiş parçacıqların 1% -dən az olduqda intensivliklərdə müəyyən edilmişdir. O zamandan bəri çox sayda uydu gamma-ray observatoriyası gamma-ray göyünü göstərmişdir. Ən son Fermi Rəsədxanası, galaksimizdə diskret və diffüz mənbələrdən çıxarılan dar gəmanaq şüalarının intensivliyi və göy sahəsinin üzərində yayılmış bir çox nöqtəli əlavə qalaktik mənbəyi göstərən xəritə yaratmışdır.
Əsas məlumatlar
Fizikanın kosmik şüaları aşağıdakıları məlumatlar öyrənir:
- Kosmik şüalar zamanı baş verən dəyişmələr;
- Elementar hissəciklər, onların kimyəvi xassələri və təbiəti;
- Kosmik şüalar nəticəsində yaranan hissəciklər.
Ədəbiyyat
- С. В. Мурзин. Введение в физику космических лучей. Москва, М.: Атомиздат, 1979.
- Модель космического пространства — М.: изд-во МГУ, в 3-х томах.
Xarici keçidlər
- Космические лучи. Их состав и происхождение
- Cosmic Ray Shower Simulations 2006-05-05 at the Wayback Machine
- Pierre Auger — Обсерватория наблюдений Космических лучей 2015-02-05 at the Wayback Machine
- Научно-образовательный открытый проект по исследованию Космических лучей
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kosmik sualar Kainatda suretle axan atom nuvesi ve elementar hissecikdir Tedqiqatlar gostermisdir ki Yeretrafi fezada kosmik sualarin intensivliyi butun istiqametlerde eynidir Yere yaxinlasdiqda onlarin intensivliyi en dairesinden asili olaraq deyisir Onun sebebi kosmik sualarin terkibinde olan yuklu zerreciklerin Yerin maqnit sahesinde meyl etmesidir Kosmik sualarin menbeyi kainatdir Yuksek enerjili zerrecikler esasen qalaktik dumanliqlardan yeni ulduzlarin ortuyunde maqnit tormozlanmasi prosesinde yaranir Onlar Yere catana qeder muxtelif maqnit sahelerinden kecir ve ona gore de fezada butun istiqametlerde beraber paylanirlar Kosmik sualarKosmik sualarin menbeleriKosmik sualarin menbeyine dair erken spekulasyon Baade ve Zwicky terefinden 1934 cu ildeki supernovalardan meydana gelen kosmik sualara dair bir teklif idi Horace B Babcokun 1948 ci ildeki teklifi maqnit deyisen ulduzlarin kosmik sualara sebeb ola bileceyini ireli surdu Sonradan 1951 ci ilde Y Sekido et al Crab Bulutsusu kosmik isinlarin qaynagi olaraq teyin edilmisdir O zamandan beri kosmik sualara dair muxtelif potensial menbeler supernova aktiv qalaktik nuveler kvarslar ve gamma ray burstlari da daxil olmaqla baslamisdir PIA16938 RadiationSources InterplanetarySpace Sonradan tecrubeler kosmik sualarin menbelerini daha deqiq mueyyenlesdirmeye komek etmisdir 2009 cu ilde Beynelxalq Kozmik Ray Konfransinda CQBK Pierre Auger Resedxanasinin elm adamlari terefinden teqdim edilen bir kagiz radio astronomiyasi olan Centaurus A ye cox yaxin olan goyden bir yerden koklenen ultra yuksek enerji kosmik sualari UHECRs gostermisdir muellifler xususile Cen A ni kosmik sualara cevirmek ucun daha cox istintaqin aparilmasinin teleb olundugunu bildirmisler 45 Lakin gamma ray bursts ve kosmik sualar arasinda mudaxileler arasinda hec bir korrelyasiya tapilmadi bu sebebden muellifler 1 GeV 1 TeV kosmik sualarinin axinina gore 3 4 10 6 erq cm 2 den yuxari yuxari mehdudiyyetler teyin etmesine sebeb oldu gamma ray bursts 2009 cu ilde supernovaa kosmik sualar menbeyi kimi cefteli deyildi cox boyuk teleskopdan melumatlar istifade ederek bir qrup terefinden edilen bir kesfdir Lakin bu analiz 2011 ci ilde PAMELA nin melumatlari ile mubahiselendirildi ki bu da spektral formali hidrogen ve helium nuvesinin ferqli ve tek bir enerji qanunu ile yaxsi tesvir edile bilmez Bu daha kosmik ion formasiyasinin daha murekkeb bir prosesi 2013 cu ilin fevralinda fermi melumatlarini tehlil eden tedqiqat supernovalarin heqiqeten kosmik sualara malik oldugu notral pionun cokmesi ile musahide edilerek her partlayis texminen 3 1042 3 1043 J kosmik sualar istehsal edirdi Ustegel supernova butun kosmik sualari istehsal etmir ve istehsal etdiyimiz kosmik sualarin nisbeti daha cox tedqiq edilmeden cavab vere bilmeyen bir sualdir 2017 ci ilde Beynelxalq Kosmik Stansiyadan melumatlar istifade eden bir arasdirma meqsedi qaranliq mesele ozunu mehv eden WIMP kimi mumkun bir menbeni tesbit etdi EnerjiKosmik sualar mikroelektronika ve atmosfere ve maqnit sahesinde qorunan xarice zerer verdikleri ve elmi cehetden zerer verdikleri ucun praktik olaraq boyuk maraq gorur cunki en enerjili ultra yuksek enerji kosmik sualarinin UHECR enerjisi musahide olunur boyuk bir Hadron Collider terefinden suretlenmis hisseciklerin enerjisi texminen 40 milyon defe texminen 3 1020 eV Aktual qalaktik nuvelerde merkezlesdirilmis suretlendirici mexanizm vasitesile bele boyuk enerjilere nail ola bilerik 50 J da en yuksek enerjili ultra yuksek enerjili kosmik sualar enerjiye 90 kilometrlik 56 mil beysbol kinetik enerjisi ile muqayise edilir Bu kesfler neticesinde daha boyuk enerjilerin kosmik sualarinin tedqiqine maraq var idi Ancaq kosmik sualarin ekseriyyeti bele heddinden artiq enerjiye malik deyildir kosmik sualarin enerji paylanmasi 0 3 gigaelektronvolt 4 8 10 11 J zirveleri Enerji paylanmasiYuksek enerjili ilkin kosmik sualarin enerjisinin ve teyinat istiqametlerinin olculmesi sixliq numunesi ve genis hava duslarinin suretli vaxtlandirilmasi usullari ile ilk novbede 1954 cu ilde Massachusetts Texnologiya Institutunun Rossi Kosmik Ray qrupunun uzvleri terefinden heyata kecirilmisdir Tecrube Harvard Kollecinin Resedxanasinin Agasiz Stansiyasi esasinda 460 metr diametrinde bir daire icinde teskil edilmis on sintilasyon detektorlarini islemisdir Bu isden ve dunyanin bir cox yerinde heyata kecirilen bir cox tecrubeden esas kosmik sualarin enerji spektri artiq 1020 eV den daha cox uzanir Auger Layihesi adli boyuk bir hava dusu tecrubesi hazirda Cikaqo Universitetinden Fizika Nobeli mukafati alan 1980 ci il James Cronin ve Alan Watson un basciligi altinda beynelxalq fiziki konsorsiumu terefinden Argentina Argentina pampasindaki bir saytda fealiyyet gosterir Leeds Universitetidir Onlarin meqsedi en yuksek enerjili ilkin kosmik sualarin xususiyyetlerini ve gelecek istiqametlerini arasdirmaqdir Neticelerin kosmik sualarin enerjilerine uzun mesafelerden texminen 160 milyon isiq ili olan nezeriyyeci Grisen Zatsepin Kuzmin mehdudiyyetine gore 1020 eV den yuxari olan 1020 eV den yuxarida meydana gelen hissecikler fizikasi ve kosmologiya ucun ehemiyyetli tesiri gozlenilir Kainatin Big Bang koklu qaliqlari fotonlaridir 1967 ci ilde OSO 3 peyki uzerinde aparilan MIT sinaqlari ile esas enerji kosmik radiasiyasinda yuksek enerjili gama sualari gt 50 MeV fotonlar askar edilmisdir Hem galaktik hem de elave qalaktik kokleri komponentleri birbasa yuklenmis parcaciqlarin 1 den az olduqda intensivliklerde mueyyen edilmisdir O zamandan beri cox sayda uydu gamma ray observatoriyasi gamma ray goyunu gostermisdir En son Fermi Resedxanasi galaksimizde diskret ve diffuz menbelerden cixarilan dar gemanaq sualarinin intensivliyi ve goy sahesinin uzerinde yayilmis bir cox noqteli elave qalaktik menbeyi gosteren xerite yaratmisdir Esas melumatlarFizikanin kosmik sualari asagidakilari melumatlar oyrenir Kosmik sualar zamani bas veren deyismeler Elementar hissecikler onlarin kimyevi xasseleri ve tebieti Kosmik sualar neticesinde yaranan hissecikler EdebiyyatS V Murzin Vvedenie v fiziku kosmicheskih luchej Moskva M Atomizdat 1979 Model kosmicheskogo prostranstva M izd vo MGU v 3 h tomah Xarici kecidlerKosmicheskie luchi Ih sostav i proishozhdenie Cosmic Ray Shower Simulations 2006 05 05 at the Wayback Machine Pierre Auger Observatoriya nablyudenij Kosmicheskih luchej 2015 02 05 at the Wayback Machine Nauchno obrazovatelnyj otkrytyj proekt po issledovaniyu Kosmicheskih luchej