Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sosial psixologiyada aid ilk eksperimentin Amerika sosial psixoloqu Floyd H. Allport (Gordon Allportun qardaşı) tərəfindən aparıldığı hesab edilir. F. Allport öz xatirələrində fərdlərin davranışının təklikdə və qrupda öyrənilməsi ideyasının ona Hugo Münsterberg (tətbiqi psixologiya, təşkilat psixologiyası sahələrində tədqiqat aparmış Alman mənşəli Amerika psixoloqu) tərəfindən verildiyini qeyd edir. F. Allport apardığı təcrübələrdə müşahidə etdi ki, qrupda olarkən adamların müxtəlif stimullara verdikləri qiymət (qoxunun xoşagələnliyi, yükün ağırlığı) bir birinə yaxınlaşmağa meyilli olur.
M. Şerif eksperimenti: Sosial normaların formalaşması
Muzaffer Şerif 1930-cu illərin ortalarında sosial normaların yaranmasını öyrənən tədqiqat aparmışdır. Şerifin bu tədqiqat çərçivəsində apardığı təcrübə indi konformluğa aid dəqiq nəticələr verən ilk təcrübə hesab olunur.
Təcrübəyə hazırlıq
Təcrübə iştirakçısı tam qaranlıq bir otaqda bir qədər qaldıqdan və qaranlığa öyrəşdikdən sonra, onun qarşısındakı divarda işıq nöqtəsi peyda olurdu. Nöqtə iki saniyə qalıb yox olurdu. Bundan sonra iştirakçıdan tələb olunurdu ki, həmin iki saniyə ərzində işıq nöqtəsinin yerini nə qədər dəyişdiyini bərkdən bildirsin. Əslində işıq nöqtəsi yerini dəyişmirdi, lakin tam qaranlıqda nöqtəyə baxan insanda nöqtənin yerini dəyişdiyi illüziyası yaranırdı. Bu optik illüziya avtokinetik effekt adlanır.
Təcrübə üç formada aparıldı: a) iştirakçılar otaqda tək olurdular; b) təcrübənin birinci hissəsini iştirakçılar tək keçirdilər, ikinci hissədə, hər qrupda iki və ya üç nəfər olmaqla qruplara bölünürdülər; c) təcrübənin birinci hissəsini iştirakçılar qrup şəklində, ikinci hissəsini isə tək keçirdilər. Bir təcrübə ərzində hər iştirakçı və ya hər qrup üçün işığın görünüb yox olması dəfələrlə təkrarlanır və hər dəfədə onlardan işığın qət etdiyi məsafəni qiymətləndirmək tələb olunurdu.
Təcrübənin aparılması və nəticələri
İştirakçılar təcrübəni tək keçdikdə hər iştirakçı hər sınaqdan sonra nöqtənin "fərqli məsafə qət etdiyini" bildirirdi. Bir neçə təcrübədən sonra hər iştirakçı öz cavablarını bir qədər ümumiləşdirməyə başladı. Hər iştirakçı sonrakı cavablarını əvvəl verdikləri cavablarla müqayisə edir və bir birinə yaxın məsafələr bildirirdi. Təcrübəni tək keçərkən ayrı ayrı iştirakçıların cavabları fərqlənirdi.
İştirakçılar məsafəni əvvəlcə tək, sonra qrup şəklində qiymətləndirməyə başladıqda cavablarda tədricən konvergensiya (bir nöqtəyə gəlmə) meydana çıxmağa başladı. Hər qrup təcrübəni bir neçə dəfə yerinə yetirdikdən sonra cavablar bir birinə daha çox yaxınlaşdı.
İştirakçılar təcrübəni əvvəldən qrup şəklində keçdikdə cavablarda konvergensiya daha tez yaranmağa başladı. Sonradan qrup üzvləri təcrübəni tək keçəndə onların verdikləri cavablar ümumi alınmış nəticəyə yaxın olurdu. Cavabların bir birinə yaxınlaşması iştirakçıların bir birinə güzəştə getmək istəyindən yaranmırdı. Əslində onlar məsafə haqqında qərarlarını qrupun təsiri altında verdiklərini hiss etmirdilər. Təcrübədən sonra iştirakçılardan soruşulduqda ki, "Siz təcrübədə cavabınızı başqalarının təsiri altındamı verdiniz?" iştirakçılar belə ehtimalı rədd etdilər.
Şerif təcrübədə müşahidə edilən konformluğu qrup normalarının yaranması ilə izah etdi. Şerifə görə qrup normaları qrup üzvlərinin interaksiyası və bir birindən çox fərqli fikirlərin, mühakimələrin mütənasibləşməsi ilə yaranır.
S. Asch eksperimenti
Solomon Asch M. Şerifin aldığı nəticələrə cavab olaraq belə bir fikir bildirdi ki, əgər təcrübə iştirakçısı qrupun səhv mühakimə yürütdüyünə tam əmin olsa onda o konformluq göstərməz və qrupun fikrindən asılı olmaz. Asch fikrini sübut etmək üçün 1950-ci illərdə bir neçə seriyadan ibarət eksperiment keçirdi.
Təcrübəyə hazırlıq
Təcrübədə 7-9 nəfərdən ibarət qruplar iştirak edirdi. Qrup üzvlərinə iki vərəq paylanırdı. Vərəqlərdən birində bir, digərində üç müxtəlif uzunluqlu xətt var idi. Hər qrup üzvü tək xəttin ikinci vərəqdəki xəttlərdən hansına bərabər olduğunu tapmalı və bərkdən öz cavabını söyləməli idi. Qrup üzvlərindən ancaq biri əsil iştirakçı idi, qalanları isə eksperimentator köməkçisi idilər. Əsil iştirakçı bütün sınaqlarda axırdan ikinci olaraq cavab verirdi. Hər təcrübə 18 sınaqdan ibarət idi. Yalançı iştirakçılar əvvəlki sınaqlarda doğru, sonrakı 12 sınaqda yekdilliklə səhv cavab verirdilər.
Təcrübənin nəticələri
Eksperimentdə iştirak edən 133 nəfərdən 6-sı bütün sınaqlarda qrupun verdiyi səhv cavabla razılaşdı. İştirakçıların 25%-i heç bir sınaqda qrupun təsiri altına düşmədilər; 75%-i ən azı bir sınaqda konformluq göstərdilər. Ümumilikdə iştirakçıların 37%-i sınaqların çoxunda konformluq nümayiş etdirdilər. Asch və kolleqalarının apardığı posteksperiment intervyular göstərdi ki, qrup üzvlərindən fərqli cavab vermək zərurəti iştirakçıları narahat edirdi. Onlar inamsızlıq hiss edir, öz cavablarında şübhələnirdilər. Təcrübənin sonunda onlar özlərini tənha hiss edirdilər və onlarda ictimai rəy qarşısında qorxu yaranırdı.
Təcrübə müxtəlif variantlarda aparıldı. Bir variantda yalançı iştirakçılar cavablarını bərkdən bildirdikləri halda əsil iştirakçıya cavabını yazılı formada bildirmək icazəsi verildi. Bu, konformluğu 12.5%-ə endirdi. Başqa variantda vərqlərdəki xəttlərin uzunluğu arasındakı fərqi azaltdılar. Bu tapşırığı çətinləşdirdi və nəticədə konformluq artdı. Digər variantda isə yalançı iştirakçılardan biri düzgün cavab verdi. Bu, əsil iştirakçının öz cavabında inamını artırdı və konformluq azalaraq, 5.5% oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, kontrol qrupda tapşırığı tək yerinə yetirən iştirakçılar 100 sınaqdan 99-da doğru cavab verdilər.
S. Milgramın Milliyyət və konformluq tədqiqatı
Stanley Milgram S. Aschın apardığı konformluq eksperimentlərində yaxından iştirak etmişdi. O həmin metoddan öz doktorluq tədqiqatı (1960) üçün istifadə etmək qərarına gəldi. Lakin o, Asch eksperimentini olduğu kimi deyil modifikasiya olunmuş variantda tətbiq etdi.
Təcrübəyə hazırlıq
Milgram orjinal təcrübədəki vizual stimul materialı audial stimul materialla əvəz etmək qərarına gəldi. Hər təcrübədə altı nəfərdən ibarət qrup iştirak edirdi. Bunlardan beşi eksperimentator köməkçisi, altıncı şəxs isə həqiqətən təcrübə iştirakçısı idi. Qrup iki, müxtəlif uzunluqlu səsə qulaq asdıqdan sonra hər kəs hansı səsin daha uzun olduğunu elan etməli idi. Qrupda əsil iştirakçı həmişə ən axırda cavab verirdi. Hər təcrübə 30 sınaqdan ibarət idi. Bunlardan 16-da yalançı iştirakçılar eksperimentatorla razılaşdırılmış şəkildə səhv cavab verirdilər. Bu eksperimentin bir fərqli cəhəti ondan ibarət idi ki, Milgram qrup üzvlərini tək tək kiçik kabinlərə yerləşdirdi. Daha sonra isə o qərara gəldi ki, təcrübədə ancaq həqiqi iştirakçını saxlasın. Yalançı iştirakçıların əvəzinə o həmin adamların lentə yazılmış səslərindən istifadə etdi. Beləliklə altı kiçik kabindən birində iştirakçı otururdu, digər kabinlər boş olurdu. İştirakçı isə bunu bilmirdi.
Eksperiment Norveçdə və Fransada aparıldı. Təcrübə iştirakçıları Oslo və Paris universitetlərinin tələbələri idilər. Milgram təcrübəni bütün detalları ilə ətraflı şəkildə düşünmüşdü. Milgram sonrakı fəaliyyətində də edəcəyi kimi hər təcrübədən sonra iştirakçılarla söhbət apararaq onlara həqiqəti söyləyirdi və tədqiqatın məqsədlərini onlara izah edirdi.
Təcrübənin aparılması və nəticələri
Eksperimentin birinci seriyasında 20 Norveç və 20 Fransız tələbə iştirak etdi. Norveclilərin 62%-i, Fransızların 50 %-i qrupun təsiri altına düşərək səhv cavab verdilər, başqa sözlə, konformluq nümayiş etdirdilər. Eksperimentin ikinci seriyasında qərara alındı ki, iştirakçıların öz cavabları üçün məsuliyyət hissini artırsınlar. Buna nail olmaq üçün iştirakçılara bildirdilər ki, səslərin uzunluğunun müəyyənləşdirilməsi aviasiyada təhlükəsizlik texnikasının yaradılması üçün lazımdır. Bununla iştirakçıya aydın olurdu ki, onun cavabından insanların təhlükəsizliyi asılıdır. Bu üsul ümumi konformluğu aşağı saldı. Norveclilər 56%, Fransızlar 48 % konformluq nümayiş etdirdilər.
Növbəti seriyada iştirakçılardan tapşırığa yazılı cavab vermək tələb edildi. İştirakçının, verdiyi cavabın başqaları tərəfində eşidilmədiyinə əmin olması konformluğu aşağı saldı. Bu dəfə konformluq Norveclilərdə 50%, Fransızlarda 34 % oldu.
Eksperimentin dördüncü fazasında Milgram belə bir hipotezi yoxlamaq qərarına gəldi ki, əgər qrupun səhv cavabı qarşısında iştirakçı düz cavab versə və qrup üzvləri onu bu cavabına görə tənqid etsələr və ya ələ salsalar bu iştirakçının sonrakı sınaqlarda konformluğunu artırar. Milgram maqnitofon lentinə qrup üzvlərinin tənqidi qeydlərini yazdı və təcrübə zamanı, qrupun səhv cavabı qarşısında iştirakçı düzgün cavab verdikdə bu qeydləri səsləndirdi. Hipotez təsdiq olundu. Tənqidi qeydlər konformluğu, Osloda 75%-ə, Parisdə 59%-ə çatdırdı. Maraqlı cəhət ondan ibarət idi ki, Norveçlilər tənqidi passiv qarşıladıqları halda, Fransızların əksəriyyəti tənqidə əks reaksiya verirdi, bəziləri isə hətta qəzəblənirdi.
Beləliklə bütün təcrübə ərzində Norveçlilər Fransızlardan daha yüksək konformluq nümayiş etdirdilər. Milgram bu fərqi müəyyən qədər izah etmək məqsədilə Norveç və Fransız cəmiyyətlərində etdiyi müşahidələrdən misallar gətirir. O Norveç cəmiyyətində yüksək birliyin olduğunu və insanların ətrafdakıların ehtiyaclarına və maraqlarına həssas olduqlarını qeyd edir. Buna sübut olaraq o ölkənin geniş sosial müdafiə şəbəkəsini göstərir. Fransada isə insanlar həm sosial, həm də siyasi həyatda qat qat az həmrəylik nümayiş etdirirlər. Fransızlar hər şeyə tənqidi yanaşırlar və razılaşmadıqlarını bildirməkdən çəkinmirlər. Bu ölkələrdə apardığı müqayisəli tədqiqatdan Milgram belə nəticəyə gəlir ki, "Hər hansı sosial sistemin fəaliyyət göstərməsi üçün müəyyən dərəcədə konformizm lazımdır. Əz vacibi və ən çətini – şəxsi inisiativ və sosial təzyiq arasında sağlam balans yaratmaqdır."
Qeydlər
- Дж. Тернер. (2003). Социальное Влияние. Питер. Санкт-Петербург. ст. 23
- A Mead Project source page. Floyd H. Allport. http://www.brocku.ca/MeadProject/Allport/Allport_1974.html 2021-03-01 at the Wayback Machine
- Дж. Тернер. (2003). Социальное Влияние. Питер. Санкт-Петербург. ст. 25
- The Classic Group Influence Studies http://www.ucalgary.ca/~branniga/group.html 2003-05-10 at the Wayback Machine
- Psych Web. http://www.intropsych.com/ch15_social/sherif_1936_group_norms_and_conformity.html 2018-08-02 at the Wayback Machine
- Дж. Тернер. (2003). Социальное Влияние. Питер. Санкт-Петербург. ст. 29
- Дж. Тернер. (2003). Социальное Влияние. Питер. Санкт-Петербург. ст. 30
- Майерс, Д. (2005). Социальная психология. Питер. Санкт-Петербург, cт. 251
- Дж. Тернер. (2003). Социальное Влияние. Питер. Санкт-Петербург. ст. 31
- Милграм. С. (2000). Эксперимент в социальной психологии. Питер. C. 201
Mənbələr
- Дж. Тернер. (2003). Социальное Влияние. Питер. Санкт-Петербург. ст. 25
- A Mead Project source page. Floyd H. Allport. http://www.brocku.ca/MeadProject/Allport/Allport_1974.html
- Psych Web. http://www.intropsych.com/ch15_social/sherif_1936_group_norms_and_conformity.html
- Psych Web. Chapter 15: Social Psychology. Part One: Group Influences http://www.intropsych.com/ch15_social/
- The Classic Group Influence Studies http://www.ucalgary.ca/~branniga/group.html
- Милграм. С. (2000). Эксперимент в социальной психологии. Питер
- Майерс, Д. (2005). Социальная психология. Питер. Санкт-Петербург,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sosial psixologiyada aid ilk eksperimentin Amerika sosial psixoloqu Floyd H Allport Gordon Allportun qardasi terefinden aparildigi hesab edilir F Allport oz xatirelerinde ferdlerin davranisinin teklikde ve qrupda oyrenilmesi ideyasinin ona Hugo Munsterberg tetbiqi psixologiya teskilat psixologiyasi sahelerinde tedqiqat aparmis Alman menseli Amerika psixoloqu terefinden verildiyini qeyd edir F Allport apardigi tecrubelerde musahide etdi ki qrupda olarken adamlarin muxtelif stimullara verdikleri qiymet qoxunun xosagelenliyi yukun agirligi bir birine yaxinlasmaga meyilli olur M Serif eksperimenti Sosial normalarin formalasmasiMuzaffer Serif 1930 cu illerin ortalarinda sosial normalarin yaranmasini oyrenen tedqiqat aparmisdir Serifin bu tedqiqat cercivesinde apardigi tecrube indi konformluga aid deqiq neticeler veren ilk tecrube hesab olunur Tecrubeye hazirliq Tecrube istirakcisi tam qaranliq bir otaqda bir qeder qaldiqdan ve qaranliga oyresdikden sonra onun qarsisindaki divarda isiq noqtesi peyda olurdu Noqte iki saniye qalib yox olurdu Bundan sonra istirakcidan teleb olunurdu ki hemin iki saniye erzinde isiq noqtesinin yerini ne qeder deyisdiyini berkden bildirsin Eslinde isiq noqtesi yerini deyismirdi lakin tam qaranliqda noqteye baxan insanda noqtenin yerini deyisdiyi illuziyasi yaranirdi Bu optik illuziya avtokinetik effekt adlanir Tecrube uc formada aparildi a istirakcilar otaqda tek olurdular b tecrubenin birinci hissesini istirakcilar tek kecirdiler ikinci hissede her qrupda iki ve ya uc nefer olmaqla qruplara bolunurduler c tecrubenin birinci hissesini istirakcilar qrup seklinde ikinci hissesini ise tek kecirdiler Bir tecrube erzinde her istirakci ve ya her qrup ucun isigin gorunub yox olmasi defelerle tekrarlanir ve her defede onlardan isigin qet etdiyi mesafeni qiymetlendirmek teleb olunurdu Tecrubenin aparilmasi ve neticeleri Istirakcilar tecrubeni tek kecdikde her istirakci her sinaqdan sonra noqtenin ferqli mesafe qet etdiyini bildirirdi Bir nece tecrubeden sonra her istirakci oz cavablarini bir qeder umumilesdirmeye basladi Her istirakci sonraki cavablarini evvel verdikleri cavablarla muqayise edir ve bir birine yaxin mesafeler bildirirdi Tecrubeni tek kecerken ayri ayri istirakcilarin cavablari ferqlenirdi Istirakcilar mesafeni evvelce tek sonra qrup seklinde qiymetlendirmeye basladiqda cavablarda tedricen konvergensiya bir noqteye gelme meydana cixmaga basladi Her qrup tecrubeni bir nece defe yerine yetirdikden sonra cavablar bir birine daha cox yaxinlasdi Istirakcilar tecrubeni evvelden qrup seklinde kecdikde cavablarda konvergensiya daha tez yaranmaga basladi Sonradan qrup uzvleri tecrubeni tek kecende onlarin verdikleri cavablar umumi alinmis neticeye yaxin olurdu Cavablarin bir birine yaxinlasmasi istirakcilarin bir birine guzeste getmek isteyinden yaranmirdi Eslinde onlar mesafe haqqinda qerarlarini qrupun tesiri altinda verdiklerini hiss etmirdiler Tecrubeden sonra istirakcilardan sorusulduqda ki Siz tecrubede cavabinizi basqalarinin tesiri altindami verdiniz istirakcilar bele ehtimali redd etdiler Serif tecrubede musahide edilen konformlugu qrup normalarinin yaranmasi ile izah etdi Serife gore qrup normalari qrup uzvlerinin interaksiyasi ve bir birinden cox ferqli fikirlerin muhakimelerin mutenasiblesmesi ile yaranir S Asch eksperimentiSolomon Asch M Serifin aldigi neticelere cavab olaraq bele bir fikir bildirdi ki eger tecrube istirakcisi qrupun sehv muhakime yurutduyune tam emin olsa onda o konformluq gostermez ve qrupun fikrinden asili olmaz Asch fikrini subut etmek ucun 1950 ci illerde bir nece seriyadan ibaret eksperiment kecirdi Tecrubeye hazirliq Tecrubede 7 9 neferden ibaret qruplar istirak edirdi Qrup uzvlerine iki vereq paylanirdi Vereqlerden birinde bir digerinde uc muxtelif uzunluqlu xett var idi Her qrup uzvu tek xettin ikinci vereqdeki xettlerden hansina beraber oldugunu tapmali ve berkden oz cavabini soylemeli idi Qrup uzvlerinden ancaq biri esil istirakci idi qalanlari ise eksperimentator komekcisi idiler Esil istirakci butun sinaqlarda axirdan ikinci olaraq cavab verirdi Her tecrube 18 sinaqdan ibaret idi Yalanci istirakcilar evvelki sinaqlarda dogru sonraki 12 sinaqda yekdillikle sehv cavab verirdiler Tecrubenin neticeleri Eksperimentde istirak eden 133 neferden 6 si butun sinaqlarda qrupun verdiyi sehv cavabla razilasdi Istirakcilarin 25 i hec bir sinaqda qrupun tesiri altina dusmediler 75 i en azi bir sinaqda konformluq gosterdiler Umumilikde istirakcilarin 37 i sinaqlarin coxunda konformluq numayis etdirdiler Asch ve kolleqalarinin apardigi posteksperiment intervyular gosterdi ki qrup uzvlerinden ferqli cavab vermek zerureti istirakcilari narahat edirdi Onlar inamsizliq hiss edir oz cavablarinda subhelenirdiler Tecrubenin sonunda onlar ozlerini tenha hiss edirdiler ve onlarda ictimai rey qarsisinda qorxu yaranirdi Tecrube muxtelif variantlarda aparildi Bir variantda yalanci istirakcilar cavablarini berkden bildirdikleri halda esil istirakciya cavabini yazili formada bildirmek icazesi verildi Bu konformlugu 12 5 e endirdi Basqa variantda verqlerdeki xettlerin uzunlugu arasindaki ferqi azaltdilar Bu tapsirigi cetinlesdirdi ve neticede konformluq artdi Diger variantda ise yalanci istirakcilardan biri duzgun cavab verdi Bu esil istirakcinin oz cavabinda inamini artirdi ve konformluq azalaraq 5 5 oldu Qeyd etmek lazimdir ki kontrol qrupda tapsirigi tek yerine yetiren istirakcilar 100 sinaqdan 99 da dogru cavab verdiler S Milgramin Milliyyet ve konformluq tedqiqatiStanley Milgram S Aschin apardigi konformluq eksperimentlerinde yaxindan istirak etmisdi O hemin metoddan oz doktorluq tedqiqati 1960 ucun istifade etmek qerarina geldi Lakin o Asch eksperimentini oldugu kimi deyil modifikasiya olunmus variantda tetbiq etdi Tecrubeye hazirliq Milgram orjinal tecrubedeki vizual stimul materiali audial stimul materialla evez etmek qerarina geldi Her tecrubede alti neferden ibaret qrup istirak edirdi Bunlardan besi eksperimentator komekcisi altinci sexs ise heqiqeten tecrube istirakcisi idi Qrup iki muxtelif uzunluqlu sese qulaq asdiqdan sonra her kes hansi sesin daha uzun oldugunu elan etmeli idi Qrupda esil istirakci hemise en axirda cavab verirdi Her tecrube 30 sinaqdan ibaret idi Bunlardan 16 da yalanci istirakcilar eksperimentatorla razilasdirilmis sekilde sehv cavab verirdiler Bu eksperimentin bir ferqli ceheti ondan ibaret idi ki Milgram qrup uzvlerini tek tek kicik kabinlere yerlesdirdi Daha sonra ise o qerara geldi ki tecrubede ancaq heqiqi istirakcini saxlasin Yalanci istirakcilarin evezine o hemin adamlarin lente yazilmis seslerinden istifade etdi Belelikle alti kicik kabinden birinde istirakci otururdu diger kabinler bos olurdu Istirakci ise bunu bilmirdi Eksperiment Norvecde ve Fransada aparildi Tecrube istirakcilari Oslo ve Paris universitetlerinin telebeleri idiler Milgram tecrubeni butun detallari ile etrafli sekilde dusunmusdu Milgram sonraki fealiyyetinde de edeceyi kimi her tecrubeden sonra istirakcilarla sohbet apararaq onlara heqiqeti soyleyirdi ve tedqiqatin meqsedlerini onlara izah edirdi Tecrubenin aparilmasi ve neticeleri Eksperimentin birinci seriyasinda 20 Norvec ve 20 Fransiz telebe istirak etdi Norveclilerin 62 i Fransizlarin 50 i qrupun tesiri altina duserek sehv cavab verdiler basqa sozle konformluq numayis etdirdiler Eksperimentin ikinci seriyasinda qerara alindi ki istirakcilarin oz cavablari ucun mesuliyyet hissini artirsinlar Buna nail olmaq ucun istirakcilara bildirdiler ki seslerin uzunlugunun mueyyenlesdirilmesi aviasiyada tehlukesizlik texnikasinin yaradilmasi ucun lazimdir Bununla istirakciya aydin olurdu ki onun cavabindan insanlarin tehlukesizliyi asilidir Bu usul umumi konformlugu asagi saldi Norvecliler 56 Fransizlar 48 konformluq numayis etdirdiler Novbeti seriyada istirakcilardan tapsiriga yazili cavab vermek teleb edildi Istirakcinin verdiyi cavabin basqalari terefinde esidilmediyine emin olmasi konformlugu asagi saldi Bu defe konformluq Norveclilerde 50 Fransizlarda 34 oldu Eksperimentin dorduncu fazasinda Milgram bele bir hipotezi yoxlamaq qerarina geldi ki eger qrupun sehv cavabi qarsisinda istirakci duz cavab verse ve qrup uzvleri onu bu cavabina gore tenqid etseler ve ya ele salsalar bu istirakcinin sonraki sinaqlarda konformlugunu artirar Milgram maqnitofon lentine qrup uzvlerinin tenqidi qeydlerini yazdi ve tecrube zamani qrupun sehv cavabi qarsisinda istirakci duzgun cavab verdikde bu qeydleri seslendirdi Hipotez tesdiq olundu Tenqidi qeydler konformlugu Osloda 75 e Parisde 59 e catdirdi Maraqli cehet ondan ibaret idi ki Norvecliler tenqidi passiv qarsiladiqlari halda Fransizlarin ekseriyyeti tenqide eks reaksiya verirdi bezileri ise hetta qezeblenirdi Belelikle butun tecrube erzinde Norvecliler Fransizlardan daha yuksek konformluq numayis etdirdiler Milgram bu ferqi mueyyen qeder izah etmek meqsedile Norvec ve Fransiz cemiyyetlerinde etdiyi musahidelerden misallar getirir O Norvec cemiyyetinde yuksek birliyin oldugunu ve insanlarin etrafdakilarin ehtiyaclarina ve maraqlarina hessas olduqlarini qeyd edir Buna subut olaraq o olkenin genis sosial mudafie sebekesini gosterir Fransada ise insanlar hem sosial hem de siyasi heyatda qat qat az hemreylik numayis etdirirler Fransizlar her seye tenqidi yanasirlar ve razilasmadiqlarini bildirmekden cekinmirler Bu olkelerde apardigi muqayiseli tedqiqatdan Milgram bele neticeye gelir ki Her hansi sosial sistemin fealiyyet gostermesi ucun mueyyen derecede konformizm lazimdir Ez vacibi ve en cetini sexsi inisiativ ve sosial tezyiq arasinda saglam balans yaratmaqdir Qeydler Dzh Terner 2003 Socialnoe Vliyanie Piter Sankt Peterburg st 23 A Mead Project source page Floyd H Allport http www brocku ca MeadProject Allport Allport 1974 html 2021 03 01 at the Wayback Machine Dzh Terner 2003 Socialnoe Vliyanie Piter Sankt Peterburg st 25 The Classic Group Influence Studies http www ucalgary ca branniga group html 2003 05 10 at the Wayback Machine Psych Web http www intropsych com ch15 social sherif 1936 group norms and conformity html 2018 08 02 at the Wayback Machine Dzh Terner 2003 Socialnoe Vliyanie Piter Sankt Peterburg st 29 Dzh Terner 2003 Socialnoe Vliyanie Piter Sankt Peterburg st 30 Majers D 2005 Socialnaya psihologiya Piter Sankt Peterburg ct 251 Dzh Terner 2003 Socialnoe Vliyanie Piter Sankt Peterburg st 31 Milgram S 2000 Eksperiment v socialnoj psihologii Piter C 201MenbelerDzh Terner 2003 Socialnoe Vliyanie Piter Sankt Peterburg st 25 A Mead Project source page Floyd H Allport http www brocku ca MeadProject Allport Allport 1974 html Psych Web http www intropsych com ch15 social sherif 1936 group norms and conformity html Psych Web Chapter 15 Social Psychology Part One Group Influences http www intropsych com ch15 social The Classic Group Influence Studies http www ucalgary ca branniga group html Milgram S 2000 Eksperiment v socialnoj psihologii Piter Majers D 2005 Socialnaya psihologiya Piter Sankt Peterburg