Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kolumbiya vətəndaş müharibəsi — 1964-ci ildə başlanmış, 2016-cı ilin 21 iyununa qədər davam edib özünün aktiv fazasına 1966-cı ildə çatmış olan Vətəndaş müharibəsi. Müharibə Kolumbiya hökuməti ilə hərbi birləşmələr, cinayətkar sindikatlar və sol partizanlar (FARK, ELN) arasında ölkədəki hakimiyyəti ələ keçirmək uğrunda gedir..
| Kolumbiya vətəndaş müharibəsi (1964-2016) | |
|---|---|
| Soyuq müharibə | |
 | |
| Yeri | Kolumbiya |
| Nəticəsi | Atəşkəs |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Belə düşünülür ki, bu müharibə tarixi La Violensiya müharibəsinin davamını təşkil edir. Bu müharibə Konservantlar və Liberallar arasında 1948-1958-ci illərdə baş vermişdir . Bu mübarizədə konservantların qələbəsi liberal və kommunist döyüşçülərin birləşərək Kolumbiya İnqilabçı Silahlı Qüvvələrinin (FARK) yaradılmasına təkan verir .
Müharibənin başlaması haqqında müxtəlif fikirlər irəli sürülür. Tərəflər isə bu məsələdə özlərini haqlı sayır. FARK və digər partizan dəstələri özlərini haqlı sayaraq, məqsədlərinin kasıbların haqlarını qorumaq, hökumətin təzyiqlərindən uzaq qoymaq və ölkədə sosial bərabərliyi təmin etməkdən ibarətdir . Kolumbiya hökuməti bəyan edir ki, onlar sabitlik, inkişaf yolu ilə vətandaşların hüquq və maraqlarını qorumaqdır. Hərbiləşmiş ultrasağçılar isə yalnız partizan təhlükəsinə qarşı mübarizə apardıqlarını bildirirlər . İstər partizanlar, istərsə də ultrasağçılar narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsində və terorizmdə ittiham edilir. Bu münaqişədə iştirak edən tərəflər, nəhayət, sonda belə bir qənaətə gəlmişlər ki, bu müharibə çoxlu sayda insan haqlarının pozulması hesabına baş vermişdir.
Kolumbiya Milli Araşdırmalar Mərkəzinin verdiyi məlumata görə bu konfliktin baş verdiyi 1958-2013 illər ərzində ölkədə 220,000 insan həlak olmuşdur. Onların 177,307 nəfəri mülki əhali olmuşdur. Bundan əlavə, bu müharibə ilə əlaqədar beş milyondan çox insan öz evini tərk etməyə məhkum olmuşdur .
2012-ci ildə FARK Kolumbiya hökuməti ilə danışıqlara başlamışdır. Bu da yaxın gələcəkdə bu vətəndaş müharibəsinin bitəcəyinə zəmin yaradır. 16 may 2014-ci ildə Kolumbiya və üsyançılar narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı müştərək fəaliyyət göstərməyi öhdələrinə götürmüşlər .
Münaqişədən öncəki vəziyyət
Kolumbiyada hökm sürən hərbi münaqişələrin əsasında 1920-ci ildə Sumapas və Tekendamda baş vermiş aqrar qanunsuzluqlar dururdu. Kəndlilərin əsas mübarizəsi kofe plantasiyalarına xüsusi mülkiyyət statusunun alınması idi. Bu isə konservantlar və liberallar arasında uçuruma səbəb olmuşdur.
1948-ci ildə liberal sağçıların liderlərindən biri olan öldürülməsi hərbi münaqişəyə səbəb olur. (paytaxda) münaqişənin gedişində 4000-dən çox insan həlak olur. Ardından isə La Violensiya müharibəsinə gətirib çıxarır. Bu mübarizə Liberallar və arasında başlayır. Münaqişə 200,000-dən çox insanın həyatına son qoyur.
La Violensiya müharibəsinin bitməsi ilə özünümüdafiə qüvvələri və partizan dəstələrinin böyük hissəsi buraxılır. Bununla belə, bir necə Liberal və Kommunist qruplar kənd anklavlarında öz mövcudluqlarını qoruyub saxlayırdılar. Bu cür liberal qruplardan biri də «Kolumbiya İnqilabçı Silahlı Qüvvələri», və ya FARK (FARC) idi. Onlar Dumar Alhur tərəfindən 1950-ci illərdə yaradılmışdı.
Bundan əlavə, 1958-ci ildə iki partiyalı siyasi idarə sistemi yaradılır. Bu Konservantlar və Liberallar arasında təşkil olunan Milli Cəbhə olur. Ancaq bu anlaşma iki partiya arasında olan qarşılıqlı antoqoniz mövqelərə az təsir göstərdi.
Müharibənin gedişi
1960-cı illər
1960-cı illərin əvvəllərində Milli Cəbhəyə bağlı olan Kolumbiya ordusunun dəstələri kənd icmalarına basqınlar təşkil etməyə başlamışdılar. Onlar öz addımlarını onunla əsaslandırmağa calışırdılar ki, guya bu kənd icmaları quldur və kommunistlərin əsas toplaşma yerləridir. 1964-ci ildə ordu qüvvələrinin Marketaliya kənd icmasına təşkil etdiyi basqın FARK-ın yaradılmasına gətirib çıxardı. İcma ətrafında polis və ordunun təşkil etdiyi mühasirəyə baxmayaraq, Manuel Marulade mühasirədən qaça bilmişdir.
FARK kənd şəraitində Liberallar və Konservantlara qarşı uzun zaman apardığı mübarizədə kifayət qədər təcrübə toplasa da, və ELN isə bu mübarizədə yeni idilər. Üstəlik, onlar, əsasən, tələbə qarşıdurmaları zamanı yaranmışdılar və kiçik dəstələr şəklində xarizmatik liderin arxasınca irəliləmək xüsusiyyəti daşıyırdı. Onlar Azadlıq teologiyasının nümayəndəsi Kamilo Torres Restreponun başçılığı altında fəaliyyət göstərirdilər. Hər iki partizan qrup 1960-cı illərdə, əsasən, ölkənin müxtəlif bölgələrində bir-birindən ayrı şəkildə fəaliyyət göstərirdilər.
Kolumbiya hökuməti 1950-ci illərdən 1960-cı illərə qədər partizanlara qarşı çoxlu sayda reydlər təşkil etmişdir. Bu addımlar ABŞ və SRU tərəfindən dəstəklənirdi.
1998—1999
7 avqust 1998-ci ildə Andres Pastrana Aranqonun Kolumbiya prezidenti kimi andiçməsi baş tutur. Yeni prezidentin proqramının əsas məğzi uzun illər ölkədə davam edən konflikti sülh yolu ilə çözmək və ABŞ-nin dəstəyi ilə narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə aparmaq olmuşdur.
1999-ci ilin iyulunda Kolumbiya hərbçiləri Puerto-Leras şəhərinə hücum təşkil edirlər. Səbəb isə FARK-ın əsas düşərgələrinin məhz burada yerləşməsi olur. Bu məsələdə ABŞ Kolumbiya hökumətinə nəqliyyat təyyarələri və texniki materiallarla yardım göstərirdi. Kolumbiya hökumət qüvvələri 72 saat ərzində şəhəri atəş altında saxlayır və bombalayırdılar. Bu əməliyyat nəticəsində üç mülki şəxs ölmüş və bir necəsi yaralanmışdı. Üsyançılar şəhəri tərk etməyə məcbur olmuşdular. Onların çoxu ölmüş və yaralanmışdırlar. Hökumət bu əməliyyatın nəticəsini əhəmiyyətli qalibiyyət elan edir.
Münaqişədə Amerika Birləşmiş Ştatlarının rolu
Birləşmiş Ştatlar münaqişənin əvvəllərindən aktiv iştirak etmişdir. Hələ 1960-cı illərdə ABŞ Kolumbiya ordusunu ultrasağların yerləşdiyi kənd yerləri üzərinə hücum etməyə təhrik edirdi. Bu Amerika Birləşmiş Ştatlarının kommunizmə qarşı apardığı mübarizənin tərkib hissəsi idi .
İstinadlar
- . Crisisgroup.org. October 20, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- "'Loco,' Colombia's Last Drug Lord, Extradited to New York". Foreign Policy. July 10, 2013. October 18, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- "Neo-Paramilitary Groups Consolidating in Colombia: Report". Insightcrime.org. October 22, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- "Neo-paramilitaries do not deserve political status: Govt". Colombia News - Colombia Reports. February 23, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- "armed conflict Archives - Colombia News - Colombia Reports". Colombia News - Colombia Reports. September 1, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- "peace talks Archives - Colombia News - Colombia Reports". Colombia News - Colombia Reports. October 16, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- . Shoah.org. March 1, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 14, 2014.
- Garry Leech. Beyond Bogota: Diary of a Drug War Journalist. Boston, MA: Beacon Press. 2009. 242–247. ISBN .
- Mario A. Murillo; Jesús Rey Avirama. Colombia and the United States: war, unrest, and destabilization. Seven Stories Press. 2004. səh. 57. ISBN .
- "Farc-EP confirma muerte de Marulanda a través de un comunicado". . 2008-05-26. 2011-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-26.
- "War on Drugs and Human Rights in Colombia". 2009-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-09.
- "Report says 220,000 died in Colombia conflict". Al Jazeera. 25 July 2013. 25 July 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 2 June 2015.
- "Informe ¡Basta Ya! Colombia: memorias de guerra y dignidad: Estadísticas del conflicto armado en Colombia". 2014-04-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-02.
- "Colombia and Rebels Agree on Drug Fight| The New York Times". 2019-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-02.
- (PDF). Ecsbdefesa.com.br. 26 November 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 October 2014.
- "Dumar Aljure's FARC". 2010-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-09.
- "Marquetalia and the FARC". 2010-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-09.
- "Camilo Torres and the ELN". 2008-10-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-09.
- "Hunter Killer Teams". 2009-06-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-09.
- Tod Robberson, «U.S. aid questioned in Colombian battle» 2008-11-21 at the Wayback Machine, Dallas Morning News, 08/16/1999 (accessed: 02/27/2010)
- Mario A. Murillo; Jesús Rey Avirama. Colombia and the United States: war, unrest, and destabilization. Seven Stories Press. 2004. səh. 54. ISBN . 2020-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kolumbiya vetendas muharibesi 1964 ci ilde baslanmis 2016 ci ilin 21 iyununa qeder davam edib ozunun aktiv fazasina 1966 ci ilde catmis olan Vetendas muharibesi Muharibe Kolumbiya hokumeti ile herbi birlesmeler cinayetkar sindikatlar ve sol partizanlar FARK ELN arasinda olkedeki hakimiyyeti ele kecirmek ugrunda gedir Kolumbiya vetendas muharibesi 1964 2016 Soyuq muharibeYeri KolumbiyaNeticesi Ateskes Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bele dusunulur ki bu muharibe tarixi La Violensiya muharibesinin davamini teskil edir Bu muharibe Konservantlar ve Liberallar arasinda 1948 1958 ci illerde bas vermisdir Bu mubarizede konservantlarin qelebesi liberal ve kommunist doyusculerin birleserek Kolumbiya Inqilabci Silahli Quvvelerinin FARK yaradilmasina tekan verir Muharibenin baslamasi haqqinda muxtelif fikirler ireli surulur Terefler ise bu meselede ozlerini haqli sayir FARK ve diger partizan desteleri ozlerini haqli sayaraq meqsedlerinin kasiblarin haqlarini qorumaq hokumetin tezyiqlerinden uzaq qoymaq ve olkede sosial beraberliyi temin etmekden ibaretdir Kolumbiya hokumeti beyan edir ki onlar sabitlik inkisaf yolu ile vetandaslarin huquq ve maraqlarini qorumaqdir Herbilesmis ultrasagcilar ise yalniz partizan tehlukesine qarsi mubarize apardiqlarini bildirirler Ister partizanlar isterse de ultrasagcilar narkotik vasitelerin qanunsuz dovriyyesinde ve terorizmde ittiham edilir Bu munaqisede istirak eden terefler nehayet sonda bele bir qenaete gelmisler ki bu muharibe coxlu sayda insan haqlarinin pozulmasi hesabina bas vermisdir Kolumbiya Milli Arasdirmalar Merkezinin verdiyi melumata gore bu konfliktin bas verdiyi 1958 2013 iller erzinde olkede 220 000 insan helak olmusdur Onlarin 177 307 neferi mulki ehali olmusdur Bundan elave bu muharibe ile elaqedar bes milyondan cox insan oz evini terk etmeye mehkum olmusdur 2012 ci ilde FARK Kolumbiya hokumeti ile danisiqlara baslamisdir Bu da yaxin gelecekde bu vetendas muharibesinin biteceyine zemin yaradir 16 may 2014 ci ilde Kolumbiya ve usyancilar narkotiklerin qanunsuz dovriyyesine qarsi musterek fealiyyet gostermeyi ohdelerine goturmusler Munaqiseden onceki veziyyetKolumbiyada hokm suren herbi munaqiselerin esasinda 1920 ci ilde Sumapas ve Tekendamda bas vermis aqrar qanunsuzluqlar dururdu Kendlilerin esas mubarizesi kofe plantasiyalarina xususi mulkiyyet statusunun alinmasi idi Bu ise konservantlar ve liberallar arasinda ucuruma sebeb olmusdur 1948 ci ilde liberal sagcilarin liderlerinden biri olan oldurulmesi herbi munaqiseye sebeb olur paytaxda munaqisenin gedisinde 4000 den cox insan helak olur Ardindan ise La Violensiya muharibesine getirib cixarir Bu mubarize Liberallar ve arasinda baslayir Munaqise 200 000 den cox insanin heyatina son qoyur La Violensiya muharibesinin bitmesi ile ozunumudafie quvveleri ve partizan destelerinin boyuk hissesi buraxilir Bununla bele bir nece Liberal ve Kommunist qruplar kend anklavlarinda oz movcudluqlarini qoruyub saxlayirdilar Bu cur liberal qruplardan biri de Kolumbiya Inqilabci Silahli Quvveleri ve ya FARK FARC idi Onlar Dumar Alhur terefinden 1950 ci illerde yaradilmisdi Bundan elave 1958 ci ilde iki partiyali siyasi idare sistemi yaradilir Bu Konservantlar ve Liberallar arasinda teskil olunan Milli Cebhe olur Ancaq bu anlasma iki partiya arasinda olan qarsiliqli antoqoniz movqelere az tesir gosterdi Muharibenin gedisi1960 ci iller 1960 ci illerin evvellerinde Milli Cebheye bagli olan Kolumbiya ordusunun desteleri kend icmalarina basqinlar teskil etmeye baslamisdilar Onlar oz addimlarini onunla esaslandirmaga calisirdilar ki guya bu kend icmalari quldur ve kommunistlerin esas toplasma yerleridir 1964 ci ilde ordu quvvelerinin Marketaliya kend icmasina teskil etdiyi basqin FARK in yaradilmasina getirib cixardi Icma etrafinda polis ve ordunun teskil etdiyi muhasireye baxmayaraq Manuel Marulade muhasireden qaca bilmisdir FARK kend seraitinde Liberallar ve Konservantlara qarsi uzun zaman apardigi mubarizede kifayet qeder tecrube toplasa da ve ELN ise bu mubarizede yeni idiler Ustelik onlar esasen telebe qarsidurmalari zamani yaranmisdilar ve kicik desteler seklinde xarizmatik liderin arxasinca irelilemek xususiyyeti dasiyirdi Onlar Azadliq teologiyasinin numayendesi Kamilo Torres Restreponun basciligi altinda fealiyyet gosterirdiler Her iki partizan qrup 1960 ci illerde esasen olkenin muxtelif bolgelerinde bir birinden ayri sekilde fealiyyet gosterirdiler Kolumbiya hokumeti 1950 ci illerden 1960 ci illere qeder partizanlara qarsi coxlu sayda reydler teskil etmisdir Bu addimlar ABS ve SRU terefinden desteklenirdi 1998 1999 7 avqust 1998 ci ilde Andres Pastrana Aranqonun Kolumbiya prezidenti kimi andicmesi bas tutur Yeni prezidentin proqraminin esas megzi uzun iller olkede davam eden konflikti sulh yolu ile cozmek ve ABS nin desteyi ile narkotiklerin qanunsuz dovriyyesine qarsi mubarize aparmaq olmusdur 1999 ci ilin iyulunda Kolumbiya herbcileri Puerto Leras seherine hucum teskil edirler Sebeb ise FARK in esas dusergelerinin mehz burada yerlesmesi olur Bu meselede ABS Kolumbiya hokumetine neqliyyat teyyareleri ve texniki materiallarla yardim gosterirdi Kolumbiya hokumet quvveleri 72 saat erzinde seheri ates altinda saxlayir ve bombalayirdilar Bu emeliyyat neticesinde uc mulki sexs olmus ve bir necesi yaralanmisdi Usyancilar seheri terk etmeye mecbur olmusdular Onlarin coxu olmus ve yaralanmisdirlar Hokumet bu emeliyyatin neticesini ehemiyyetli qalibiyyet elan edir Munaqisede Amerika Birlesmis Statlarinin rolu ABS bas musaviri Kolumbiyaya seferi Birlesmis Statlar munaqisenin evvellerinden aktiv istirak etmisdir Hele 1960 ci illerde ABS Kolumbiya ordusunu ultrasaglarin yerlesdiyi kend yerleri uzerine hucum etmeye tehrik edirdi Bu Amerika Birlesmis Statlarinin kommunizme qarsi apardigi mubarizenin terkib hissesi idi Istinadlar Crisisgroup org October 20 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi October 14 2014 Loco Colombia s Last Drug Lord Extradited to New York Foreign Policy July 10 2013 October 18 2014 tarixinde Istifade tarixi October 14 2014 Neo Paramilitary Groups Consolidating in Colombia Report Insightcrime org October 22 2014 tarixinde Istifade tarixi October 14 2014 Neo paramilitaries do not deserve political status Govt Colombia News Colombia Reports February 23 2014 tarixinde Istifade tarixi October 14 2014 armed conflict Archives Colombia News Colombia Reports Colombia News Colombia Reports September 1 2014 tarixinde Istifade tarixi October 14 2014 peace talks Archives Colombia News Colombia Reports Colombia News Colombia Reports October 16 2014 tarixinde Istifade tarixi October 14 2014 Shoah org March 1 2015 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi October 14 2014 Garry Leech Beyond Bogota Diary of a Drug War Journalist Boston MA Beacon Press 2009 242 247 ISBN 978 0 8070 6148 0 Mario A Murillo Jesus Rey Avirama Colombia and the United States war unrest and destabilization Seven Stories Press 2004 seh 57 ISBN 978 1 58322 606 3 Farc EP confirma muerte de Marulanda a traves de un comunicado 2008 05 26 2011 06 14 tarixinde Istifade tarixi 2010 07 26 War on Drugs and Human Rights in Colombia 2009 12 26 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 09 Report says 220 000 died in Colombia conflict Al Jazeera 25 July 2013 25 July 2013 tarixinde Istifade tarixi 2 June 2015 Informe Basta Ya Colombia memorias de guerra y dignidad Estadisticas del conflicto armado en Colombia 2014 04 26 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 02 Colombia and Rebels Agree on Drug Fight The New York Times 2019 01 22 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 02 PDF Ecsbdefesa com br 26 November 2014 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 October 2014 Dumar Aljure s FARC 2010 12 05 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 09 Marquetalia and the FARC 2010 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 09 Camilo Torres and the ELN 2008 10 07 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 09 Hunter Killer Teams 2009 06 06 tarixinde Istifade tarixi 2010 11 09 Tod Robberson U S aid questioned in Colombian battle 2008 11 21 at the Wayback Machine Dallas Morning News 08 16 1999 accessed 02 27 2010 Mario A Murillo Jesus Rey Avirama Colombia and the United States war unrest and destabilization Seven Stories Press 2004 seh 54 ISBN 978 1 58322 606 3 2020 04 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 02