Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Flavi amfiteatrı (lat. Amphitheatrum Flavium) və ya Kolizey (lat. Colosseum, it. Colosseo) — Qədim Romanın ən əzəmətli tarixi abidəsi olub, dünyada ən böyük antik amfiteatr sayılır. Eskvilin, Palatin və Çelio təpələrinin arasında yerləşir. Flavi sülaləsinin nümayəndələri (Vespasian, Tit, Domisian) tərəfindən tikildiyinə görə Flavi amfiteatrı adlandırılmışdır. Tikinti eramızın 72-ci ilində başlamış, 80-ci ildə başa çatdırılmışdır.
| Kolizey Abidəsi | |
|---|---|
| Amphitheatrum Novum Amphitheatrum Flavium Colosseum | |
 | |
 | |
| Ölkə |  İtaliya |
| Şəhər | Roma |
| Sifarişçi | Vespasian, Tit |
| Tikilmə tarixi | 72-80 |
| Üslubu | Qədim Roma memarlığı |
| Hündürlüyü | 48 m |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 155 m |
| Sahəsi |
|
| Material | Tuf, beton |
| Vəziyyəti | açıq səma altında muzey |
| Rəsmi sayt | il-colosseo.it |
| Rəsmi adı: Historic Centre of Rome, the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le Mura | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i,ii,iii,iv,vi |
| Təyin edilib | 1980 |
| İstinad nöm. | 91 |
| Dövlət | İtaliya |
| Region | Avropa |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Amfiteatrın inşasına imperator Vespasian Fələstindəki qələbədən sonra başlamışdır. Tikinti onun oğlu Titin dövründə bitirilmişdir. VIII əsrdən etibarən Kolizey adlandırılmağa başlamışdır.
Uzun illər Kolizey qladiatorların və vəhşi heyvanların döyüş səhnələrinə, dəniz döyüşlərinin imitasiyasına ev sahibliyi etmişdir. Katolik kilsəsinin mifik fərziyyələrinə görə xristianlığı qəbul edənlər məhz burada edam edilirmiş. İmperator dövründə güclü yanğından zərər çəkmiş tikili Aleksandr Severin əmri ilə yenidən bərpa edilmişdir. 405-ci ildən qladiator döyüşləri ləğv edilsə də vəhşi heyvanlara qarşı döyüşlər hələ də keçirilməkdə davam edirdi.
Orta əsrlər
hücumlarından sonra tikilii dağıdılmağa başlanır. XI əsrdən 1132-ci ilədək adlı-sanlı romalılar üçün qala funksiyası daşımışdır. 1332-ci ildə burada öküz döyüşləri keçirilirmiş. Bu vaxtdan etibarən onun dağıdılması davam etdirilir. Onun daşlarından tikinti materialı mənbəyi kimi, digər tikililərin inşasında istifadə edilmişdir. Papa II Pavel Venesiya sarayının tikintisi üçün daşları məhz buradan götürmüşdür. Amfiteatrda V–IX əsrlərdə kustar fabriklər də fəaliyyət göstərmişdir.
XX–XXI əsrlərdə
Hal-hazırda Kolizey İtaliya hökuməti tərəfindən böyük diqqətlə qorunur. Alim arxeoloqların tövsiyələri əsasında tikili qismən bərpa edilərək onun dağılmasının qarşısını almaq üçün bir çox tədbirlər görülmüşdür. Hazırda Kolizey Romanın ən parlaq simvolu olub ən məşhur turist obyekti sayılır. 7 iyul 2007-ci ildən dünyanın 7 yeni möcüzəsindən biri sayılır.
Konstruksiyası
Kolizey nəinki memarlıq baxımdan, həm də mahiyyət baxımından böyük ustalıqla inşa edilmiş bir tikilidir.
Giriş sistemi
Tamaşaçılar arenaya 80 giriş vasitəsilə daxil ola bilirmişlər. Bunlardan dördü xüsusi olaraq imperator, mötəbər qonaqlar, senatorlar, yüksək rütbəli dövlət xadimləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Tikilinin giriş, pilləkan və dəhliz sistemlərinin quruluşundan bu günün özündə belə stadion və arenaların tikintisində geniş istifadə olunmaqdadır. Bu texniki imkan 15 dəqiqə ərzində arenanın dolmasını və 5 dəqiqə ərzində boşalmasını təmin edir. Bu sistemə latın dilində vomitoria (tərc. qusmaq, qaytarmaq) deyilir.
Oturacaq sistemi
Bugünkü hesablamalara görə Kolizey rahat 50 000 tamaşaçı qəbul etmək imkanına malik olmuşdur. İlk sıralar, yaxud podium imperator, onun ailə üzvləri, senatorlar və məbədinin qadın qulluqçuları (lat. virgo vestalis) üçün nəzərdə tutulmuş, eyni zamanda Pulvinar adlandırılan imperator lojası daha hündürdə yerləşirdi. Daha sonra tamaşaçılar üçün nəzərdə tutulmuş 3 yarus maeniana yerləşirdi, 20 sıradan ibarət olan birinci yarus şəhərin vəzifəli şəxsləri və süvarilər təbəqəsinə aid olanlar, ikinci yarus Roma vətəndaşı hüququna malik olan azad sakinlər, üçüncü və ən yuxarı sektorlar isə Romanın ən kasıb sakinləri üçün nəzərdə tutulmuşdu.
Arena
Kolizey ellips formasına malik olub, eni 156 m, uzunluğu 188 m, çevrəsi 527 m, hündürlüyü 48 m-dir. Üstü xüsusi tent vasitəsilə günəş şüalarından qorunmaq üçün örtülürmüş. Döşəməsi taxtadan olub altında 7 m dərinliyində zirzəmi yerləşmişdir. Burada əsasən vəhşi heyvanların qəfəsləri yerləşirmiş.
Kolizey qədimdən Romanın əzəmət simvolu olmuşdur. VIII əsr səlnamələrində belə bir ifadə mövcuddur ki, "Kolizey durduqca Roma da duracaq, nə vaxt Kolizey yox olacaqsa o vaxt Roma, onunla birlikdə isə dünya da məhv olacaq".
Qalereya
-
![image]()
Qladiator döyüşü -
![image]()
"Kristian Martirin son ibadəti", Jan-Leon Jerom, (1883) -
![image]()
Kolizey 1832-ci il, rəssam Tomas Koul
İstinadlar
- Indagine sui musei e le istituzioni similari. 2020.
- Italian National Institute of Statistics ISTAT 2015 survey on museums and similar institutions. 2017.
Mənbələr
- Falk Spirallo Reiseführer Rom, Auflage 2007
- Rom, DuMont Reiseverlag, Auflage 2006
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Flavi amfiteatri lat Amphitheatrum Flavium ve ya Kolizey lat Colosseum it Colosseo Qedim Romanin en ezemetli tarixi abidesi olub dunyada en boyuk antik amfiteatr sayilir Eskvilin Palatin ve Celio tepelerinin arasinda yerlesir Flavi sulalesinin numayendeleri Vespasian Tit Domisian terefinden tikildiyine gore Flavi amfiteatri adlandirilmisdir Tikinti eramizin 72 ci ilinde baslamis 80 ci ilde basa catdirilmisdir Kolizey AbidesiAmphitheatrum Novum Amphitheatrum Flavium Colosseum41 53 25 sm e 12 29 32 s u Olke ItaliyaSeher RomaSifarisci Vespasian TitTikilme tarixi 72 80Uslubu Qedim Roma memarligiHundurluyu 48 mUzunlugu 187 mEni 155 mSahesi 5 000 m 2018 30 000 m 2015 Material Tuf betonVeziyyeti aciq sema altinda muzeyResmi sayt il colosseo itUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Historic Centre of Rome the Properties of the Holy See in that City Enjoying Extraterritorial Rights and San Paolo Fuori le MuraTipiMedeniKriteriyai ii iii iv viTeyin edilib1980Istinad nom 91DovletItaliyaRegionAvropaKolizey Vikianbarda elaqeli mediafayllar Amfiteatrin insasina imperator Vespasian Felestindeki qelebeden sonra baslamisdir Tikinti onun oglu Titin dovrunde bitirilmisdir VIII esrden etibaren Kolizey adlandirilmaga baslamisdir Uzun iller Kolizey qladiatorlarin ve vehsi heyvanlarin doyus sehnelerine deniz doyuslerinin imitasiyasina ev sahibliyi etmisdir Katolik kilsesinin mifik ferziyyelerine gore xristianligi qebul edenler mehz burada edam edilirmis Imperator dovrunde guclu yangindan zerer cekmis tikili Aleksandr Severin emri ile yeniden berpa edilmisdir 405 ci ilden qladiator doyusleri legv edilse de vehsi heyvanlara qarsi doyusler hele de kecirilmekde davam edirdi Orta esrlerhucumlarindan sonra tikilii dagidilmaga baslanir XI esrden 1132 ci iledek adli sanli romalilar ucun qala funksiyasi dasimisdir 1332 ci ilde burada okuz doyusleri kecirilirmis Bu vaxtdan etibaren onun dagidilmasi davam etdirilir Onun daslarindan tikinti materiali menbeyi kimi diger tikililerin insasinda istifade edilmisdir Papa II Pavel Venesiya sarayinin tikintisi ucun daslari mehz buradan goturmusdur Amfiteatrda V IX esrlerde kustar fabrikler de fealiyyet gostermisdir XX XXI esrlerdeHal hazirda Kolizey Italiya hokumeti terefinden boyuk diqqetle qorunur Alim arxeoloqlarin tovsiyeleri esasinda tikili qismen berpa edilerek onun dagilmasinin qarsisini almaq ucun bir cox tedbirler gorulmusdur Hazirda Kolizey Romanin en parlaq simvolu olub en meshur turist obyekti sayilir 7 iyul 2007 ci ilden dunyanin 7 yeni mocuzesinden biri sayilir KonstruksiyasiDaxili qurulusunun sxemiOturacaqlarin bolgu sxemi Kolizey neinki memarliq baximdan hem de mahiyyet baximindan boyuk ustaliqla insa edilmis bir tikilidir Giris sistemi Tamasacilar arenaya 80 giris vasitesile daxil ola bilirmisler Bunlardan dordu xususi olaraq imperator moteber qonaqlar senatorlar yuksek rutbeli dovlet xadimleri ucun nezerde tutulmusdur Tikilinin giris pillekan ve dehliz sistemlerinin qurulusundan bu gunun ozunde bele stadion ve arenalarin tikintisinde genis istifade olunmaqdadir Bu texniki imkan 15 deqiqe erzinde arenanin dolmasini ve 5 deqiqe erzinde bosalmasini temin edir Bu sisteme latin dilinde vomitoria terc qusmaq qaytarmaq deyilir Oturacaq sistemi Kolizeyin daxili gorunusu Bugunku hesablamalara gore Kolizey rahat 50 000 tamasaci qebul etmek imkanina malik olmusdur Ilk siralar yaxud podium imperator onun aile uzvleri senatorlar ve mebedinin qadin qulluqculari lat virgo vestalis ucun nezerde tutulmus eyni zamanda Pulvinar adlandirilan imperator lojasi daha hundurde yerlesirdi Daha sonra tamasacilar ucun nezerde tutulmus 3 yarus maeniana yerlesirdi 20 siradan ibaret olan birinci yarus seherin vezifeli sexsleri ve suvariler tebeqesine aid olanlar ikinci yarus Roma vetendasi huququna malik olan azad sakinler ucuncu ve en yuxari sektorlar ise Romanin en kasib sakinleri ucun nezerde tutulmusdu Arena Kolizey ellips formasina malik olub eni 156 m uzunlugu 188 m cevresi 527 m hundurluyu 48 m dir Ustu xususi tent vasitesile gunes sualarindan qorunmaq ucun ortulurmus Dosemesi taxtadan olub altinda 7 m derinliyinde zirzemi yerlesmisdir Burada esasen vehsi heyvanlarin qefesleri yerlesirmis Kolizey qedimden Romanin ezemet simvolu olmusdur VIII esr selnamelerinde bele bir ifade movcuddur ki Kolizey durduqca Roma da duracaq ne vaxt Kolizey yox olacaqsa o vaxt Roma onunla birlikde ise dunya da mehv olacaq QalereyaQladiator doyusu Kristian Martirin son ibadeti Jan Leon Jerom 1883 Kolizey 1832 ci il ressam Tomas KoulIstinadlarIndagine sui musei e le istituzioni similari 2020 Italian National Institute of Statistics ISTAT 2015 survey on museums and similar institutions 2017 MenbelerFalk Spirallo Reisefuhrer Rom Auflage 2007 Rom DuMont Reiseverlag Auflage 2006