Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . (mart 2024) |
Kirmanşah müqaviləsi — Səfəvilər və Osmanlı dövləti arasında bağlanmış sülh müqaviləsi.
| Kirmanşah sülhü | |
|---|---|
 | |
| Müqavilənin tipi | Sülh müqaviləsi |
| İmzalanma tarixi | 1732-ci il 16 yanvar |
| İmzalanma yeri | Kirmanşah İran |
| Qüvvəyə minməsi | |
| • şərtləri | İrəvan, Naxçıvan, Gəncə, Şamaxı və Şirvan bölgələri Osmanlılara verildi, Osmanlı dövləti Həmədan, Kirmanşah, Ərdəbil və Təbrizi Səfəvilərə qaytarmağa razılıq verdi. Araz çayı bu dövlətlər arasında sərhəd oldu. |
| Tərəflər |  Osmanlı İmperiyası Səfəvilər |
Kirmanşah müqaviləsinin bağlandığı tarixi şərait
XVIII əsrin 30-cu illərində Azərbaycanda siyasi vəziyyət kəskin şəkildə dəyişmişdir. Ölkə ərazisi Osmanlı və Səfəvi imperiyaları arasında gedən qanlı mübarizə meydanına çevrilmişdir. Ərazisinin bir hissəsi əfqan tayfaları, digər bir hissəsi (Xəzəryanı vilayətlər) Rusiya tərəfindən işğal edilmiş Səfəvi dövlətinin qərb hissəsini Osmanlılar zəbt etdikdən sonra onun bir dövlət kimi varlığı üçün ciddi bir təhlükə yaranmışdır.
Şah II Təhmasib (1722-1732) və yerli feodallar dövlətin taleyi haqqında düşünməli oldular. Düşmənlərə qarşı mübarizədə yeganə çıxış yolu qüvvvələrin birləşdirilməsi idi. Bu mühüm vəzifəni Əfşar tayfasından olan Nadir xan öz üzərinə götürmüşdür. 1730-cu ildə o, əfqanları ölkədən qovaraq Heratı ələ keçirdi. Bu qələbə Nadirin nüfuzunu xeyli artırdı.
Osmanlı imperiyası ilə müharibə
Nadir xan 1730-cu ildə Osmanlı imperiyasına qarşı müharibəyə başladı. O zaman Osmanlılarla düşmən münasibətdə olan Rusiya bu müharibədə Səfəvilərin qalib gəlməsində maraqlı idi. Belə bir əlverişli şəraitdə II Təhmasib Osmanlılardan işğal edilmiş Səfəvi torpaqlarının geri qaytarılmasını tələb etdi. Lakin Osmanlıların rədd cavabı bu iki dövlət arasında müharibəyə səbəb oldu. Azərbaycan ərazisi yenidən müharibə meydanına çevrildi. Nadir xan Osmanlı qoşunu üzərində ilk böyük qələbəsini Marağada qazandı. 1730-cu ilin sentyabrında Ərdəbili, daha sonra Təbrizi Osmanlılardan azad etdi. 1730-cu ilin sentyabrında Osmanlı imperiyasında baş vermiş Patron Xəlilin üsyanı nəticəsində I Mahmud (1730-1754) hakimiyyətə gəldi. Osmanlı hakim dairələrinin başlarının ölkənin daxili işlərinə qarışmasından məharətlə istifadə edən Nadir xan Azərbaycanın digər ərazilərində olan türklərdən bu yerləri tərk etmələrini tələb etdi. Lakin İrəvana qarşı yürüşə hazırlaşarkən Xorasanda üsyanın baş verməsi xəbəri onu təcili qayıtmağa məcbur etdi. II Təhmasib öz nüfuzunu qaldırmaq məqsədilə Nadir xanın qayıtmasını gözləmədən 1731-ci ildə Naxçıvanı və İrəvanı Osmanlılardan geri almaq üçün hərbi əməliyyatlara başladı. Onun qoşunu Üçkilsə (Üçmüədzin) yaxınlığında müvəffəqiyyət qazansa da, İrəvan istiqamətində ağır məğlubiyyətə uğradı. Bu məğlubiyyətdən sonra II Təhmasibin qoşunu xeyli zəiflədi. Osmanlı komandanlığı yaranmış fürsətdən istifadə edərək, itirilmiş əraziləri qaytarmaq qərarına gəldi. 1731-ci ilin aprelində Qazıqumuqlu Surxay xan da Şirvandan öz dəstəsilə Təbrizə tərəf yeridi və Gəncədən göndərilən Osmanlı qoşunu ilə birləşdi. Osmanlılar əvvəlcə Urmiyanı, oktyabrın ortalarında Təbrizi, daha sonra Ərdəbili ələ keçirdilər. Həmədan yaxınlığındakı döyüşdən sonra Osmanlı qoşunları üçün İsfahana yol açılmış oldu. Lakin Səfəvi imperiyasının paytaxtını ələ keçirmək üçün kifayət qədər qüvvə olmadığından Osmanlılar tutduqları ərazilərlə kifayətləndilər.
Kirmanşah sülhü
Nadir xan tərəfindən geri alınan torpaqların da itirilməsindən qorxuya düşən II Təhmasib Osmanlılara sülh təklif etdi və Osmanlı komandanlığının düşərgəsinə nümayəndə göndərdi. Sülh müqaviləsininin imzalanmasında Osmanlı dövləti də maraqlı idi. İsfahandan xeyli uzaqda olan Nadir xan buna etiraz etsə də, 1732-ci il 16 yanvarda Kirmanşahda Səfəvilərlə Osmanlılar arasında sülh müqaviləsi imzalandı. Müqavilənin şərtlərinə əsasən, İrəvan, Naxçıvan, Gəncə, Şamaxı və Şirvan bölgələri Osmanlılara verildi, Osmanlı dövləti Həmədan, Kirmanşah, Ərdəbil və Təbrizi Səfəvilərə qaytarmağa razılıq verdi. Araz çayı bu dövlətlər arasında sərhəd olmalı idi.
İstinadlar
Mənbə
- Məktəblinin tarix lüğəti. Bakı,2011.
Həmçinin bax
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler mart 2024 Kirmansah muqavilesi Sefeviler ve Osmanli dovleti arasinda baglanmis sulh muqavilesi Kirmansah sulhuMuqavilenin tipi Sulh muqavilesiImzalanma tarixi 1732 ci il 16 yanvarImzalanma yeri Kirmansah IranQuvveye minmesi sertleri Irevan Naxcivan Gence Samaxi ve Sirvan bolgeleri Osmanlilara verildi Osmanli dovleti Hemedan Kirmansah Erdebil ve Tebrizi Sefevilere qaytarmaga raziliq verdi Araz cayi bu dovletler arasinda serhed oldu Terefler Osmanli Imperiyasi SefevilerKirmansah muqavilesinin baglandigi tarixi seraitXVIII esrin 30 cu illerinde Azerbaycanda siyasi veziyyet keskin sekilde deyismisdir Olke erazisi Osmanli ve Sefevi imperiyalari arasinda geden qanli mubarize meydanina cevrilmisdir Erazisinin bir hissesi efqan tayfalari diger bir hissesi Xezeryani vilayetler Rusiya terefinden isgal edilmis Sefevi dovletinin qerb hissesini Osmanlilar zebt etdikden sonra onun bir dovlet kimi varligi ucun ciddi bir tehluke yaranmisdir Sah II Tehmasib 1722 1732 ve yerli feodallar dovletin taleyi haqqinda dusunmeli oldular Dusmenlere qarsi mubarizede yegane cixis yolu quvvvelerin birlesdirilmesi idi Bu muhum vezifeni Efsar tayfasindan olan Nadir xan oz uzerine goturmusdur 1730 cu ilde o efqanlari olkeden qovaraq Herati ele kecirdi Bu qelebe Nadirin nufuzunu xeyli artirdi Osmanli imperiyasi ile muharibeNadir xan 1730 cu ilde Osmanli imperiyasina qarsi muharibeye basladi O zaman Osmanlilarla dusmen munasibetde olan Rusiya bu muharibede Sefevilerin qalib gelmesinde maraqli idi Bele bir elverisli seraitde II Tehmasib Osmanlilardan isgal edilmis Sefevi torpaqlarinin geri qaytarilmasini teleb etdi Lakin Osmanlilarin redd cavabi bu iki dovlet arasinda muharibeye sebeb oldu Azerbaycan erazisi yeniden muharibe meydanina cevrildi Nadir xan Osmanli qosunu uzerinde ilk boyuk qelebesini Maragada qazandi 1730 cu ilin sentyabrinda Erdebili daha sonra Tebrizi Osmanlilardan azad etdi 1730 cu ilin sentyabrinda Osmanli imperiyasinda bas vermis Patron Xelilin usyani neticesinde I Mahmud 1730 1754 hakimiyyete geldi Osmanli hakim dairelerinin baslarinin olkenin daxili islerine qarismasindan meharetle istifade eden Nadir xan Azerbaycanin diger erazilerinde olan turklerden bu yerleri terk etmelerini teleb etdi Lakin Irevana qarsi yuruse hazirlasarken Xorasanda usyanin bas vermesi xeberi onu tecili qayitmaga mecbur etdi II Tehmasib oz nufuzunu qaldirmaq meqsedile Nadir xanin qayitmasini gozlemeden 1731 ci ilde Naxcivani ve Irevani Osmanlilardan geri almaq ucun herbi emeliyyatlara basladi Onun qosunu Uckilse Ucmuedzin yaxinliginda muveffeqiyyet qazansa da Irevan istiqametinde agir meglubiyyete ugradi Bu meglubiyyetden sonra II Tehmasibin qosunu xeyli zeifledi Osmanli komandanligi yaranmis fursetden istifade ederek itirilmis erazileri qaytarmaq qerarina geldi 1731 ci ilin aprelinde Qaziqumuqlu Surxay xan da Sirvandan oz destesile Tebrize teref yeridi ve Genceden gonderilen Osmanli qosunu ile birlesdi Osmanlilar evvelce Urmiyani oktyabrin ortalarinda Tebrizi daha sonra Erdebili ele kecirdiler Hemedan yaxinligindaki doyusden sonra Osmanli qosunlari ucun Isfahana yol acilmis oldu Lakin Sefevi imperiyasinin paytaxtini ele kecirmek ucun kifayet qeder quvve olmadigindan Osmanlilar tutduqlari erazilerle kifayetlendiler Kirmansah sulhuNadir xan terefinden geri alinan torpaqlarin da itirilmesinden qorxuya dusen II Tehmasib Osmanlilara sulh teklif etdi ve Osmanli komandanliginin dusergesine numayende gonderdi Sulh muqavilesininin imzalanmasinda Osmanli dovleti de maraqli idi Isfahandan xeyli uzaqda olan Nadir xan buna etiraz etse de 1732 ci il 16 yanvarda Kirmansahda Sefevilerle Osmanlilar arasinda sulh muqavilesi imzalandi Muqavilenin sertlerine esasen Irevan Naxcivan Gence Samaxi ve Sirvan bolgeleri Osmanlilara verildi Osmanli dovleti Hemedan Kirmansah Erdebil ve Tebrizi Sefevilere qaytarmaga raziliq verdi Araz cayi bu dovletler arasinda serhed olmali idi IstinadlarMenbeMekteblinin tarix lugeti Baki 2011 Hemcinin bax Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin