Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karl Adolf Gellerup (dan. Karl Adolph Gjellerup; 2 iyun 1857[…] – 11 oktyabr 1919[…]) — danimarkalı şair və yazıçı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1917). Bəzi əsərlərini "Epiqonos" təxəllüsü ilə çap etdirib.
| Karl Adolf Gellerup | |
|---|---|
| dan. Karl Adolph Gjellerup | |
 | |
| Doğum tarixi | 2 iyun 1857[…] |
| Vəfat tarixi | 11 oktyabr 1919[…](62 yaşında) |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, roman yazıçısı, dramaturq |
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Həmvətəni Henrik Pontoppidanla 1917-ci ildə ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatını bölüşən Karl Gellerup lüteran keşişi ailəsində doğulmuşdu. Üç yaşında atasını itirdiyindən ana qohumu, ruhani, teoloq və şair Yuhans Fibigerin evində böyümüş, onun nüfuz və təsirini öz üzərində hiss etmişdi. Yaradıcılığa məktəb illərində başlamışdı. 17 yaşında ikən antik ədəbiyyatın təsiri altında "Afrikalı Stsipion" və "Armini" dramlarını yazmışdı. Lakin sonralar bəlli səbəblərdən bu ilk qələm təcrübələrinin çapı haqqında düşünməmişdi.
Təhsilini Kopenhagen universitetinin ilahiyyat fakültəsində almışdı. Burada ilk dəfə Darvin təlimi və Georq Brandesin radikal ədəbiyyat nəzəriyyələri ilə tanış olmuşdu. Nəticədə dinə inamı sarsılmış və ilahiyyat fakültəsini bitirsə də (1878) universiteti ateist kimi tərk etmişdi. Fikri inkişafında alman ədəbi-fəlsəfi fikrinin Höte, Kant, Şiller kimi nümayəndələri müstəsna rol oynamışdı.
Universiteti bitirən il Epiqon təxəllüsü ilə çap etdirdiyi kiçik "İdealist" romanı ilk mətbu əsəri idi. Avtobioqrafik səciyyəli "Almanların tələbəsi" romanında (1882) Gellerup öz timsalında dini inancla bağlı böhran yaşayan gəncin həyatını təsvir etmişdi. Yazıçının xanımı alman idi. O özü də germanofil kimi tanınırdı. Odur ki, soldan və sağdan tənqidlərə məruz qalırdı. Nəticədə 1892-ci ildə Gellerup əvvəllər bir müddət yaşadığı Drezdenə köçmüş, alman kimi naturallaşmış və doğma Danimarka dilindən imtina edərək bir sıra əsərlərini "həqiqi özünüifadə vasitəsi" adlandırdığı alman dilində qələmə almışdı.
Yazıçının Danimarka həyatından və cəmiyyətindən uzaqlaşması əslində 80-ci illərin ortalarından başlamışdı. O, Georq Brandesin radikal ədəbi hərəkatı ilə əlaqələrini kəsmiş, antik ədəbiyyat ənənələrini və alman klassisizmini çağdaş naturalizmdən daha üstün tutduğunu açıq şəkildə bəyan etmişdi.
"Brunxild" mənzum dramı (1884) və "Tamir" (1886) poeması ilə Gellerup ölkəsinin tanınmış ədəbi simaları arasında öz yerini tutmuşdu. Bu əsərlərinə görə Danimarka hökuməti ona ömürlük təqaüd təyin etmişdi.
XIX əsrin 90-cı illərində Gellerup yunan faciəsi ənənələrindən uzaqlaşaraq İbsen ədəbi məktəbinə — mövcud reallıqların təsvir edən əsərlərə üz tutmuşdu. Məktəb müəlliminin cavabsız məhəbbəti və intiharı haqqındakı "Qerman Bandel" (1891), dağ kəndindən olan sevgililərin faciəsindən bəhs edən "Vutorn" (1893), hökumət məmurunun riyakarlığından söz açan "Əlahəzrət" (1895) pyesləri müəllifin uğurlu realist əsərləri sırasına daxildir. Gellerup 90-cı illərdə yazdığı "Keşiş Mors" (1894) və "Dəyirman" (1896) romanlarının mövzusunu Danimarka həyatından götürsə də, onları artıq alman ədəbiyyatı nümunələri sayırdı.
İki əsrin qovşağında Gellerup Şopenhauerin və Budda təliminin təsiri altına düşmüşdü. Müəllifin "Qurbanlıq alovları" pyesi (1903) Qautama Buddanın həyatından bəhs edirdi. "Kamanitanın zəvvarlığı" (1906) romanında isə Budda dövründə bir hind taciri oğlunun öz ölümü ilə reinkarnasiya mərhələsindən keçərək nirvanaya qovuşması təsvir olunurdu.
Danimarkalı müəlliflər — Gellerup və Pontopiddonun 1917-ci ildə Nobel mükafatı alması onların əsərlərinin bədii məziyyətlərinə, yaxud özlərinin Avropa ədəbiyyatının seçkin nümayəndələri olmalarına deyil, daha çox siyasi mülahizələrə əsaslanırdı. İsveç neytral ölkə kimi qalsa da, onun Almaniyaya yaxınlığı heç kimdə şübhə doğurmurdu. Danimarka, İsveç və Norveç krallarının görüşündə Skandinaviya birliyini daha da möhkəmləndirmək qərara alınmışdı. Ona görə də İsveçin neytral mövqeyini və Danimarka ilə dostluq münasibətlərini bir daha nümayiş etdirmək üçün İsveç Akademiyası qonşu ölkənin iki yazıçısına Nobel mükafatı verməyi qərara almışdı. Gellerup mükafata "poetik yaradıcılığının çoxtərəfliliyinə və yüksək ideallarına görə! layiq bilinmişdi. Əvvəlki illərdəki kimi 1917-ci ildə də müharibəyə görə təqdimat mərasimi keçirilməmişdi.
Gellerup Nobel mükafatı alan ilk iki danimarkalıdan biri olsa da, bu yazıçının tarixi vətənində heç bir coşqu və entuziazm doğurmamışdı. Çünki onu artıq çoxdan alman yazıçısı, alman ədəbiyyatının nümayəndəsi hesab edirdilər.
Nobel laureatı kimi yalnız iki il yaşayan Gellerup vəfat etdiyi 1919-cu ildə hər cəhətdən yeni olan son əsərini — "Ən müqəddəs heyvan" satirik roman-pamfletini tamamlamışdı. Əsərdə "məşhur heyvanların" – Kleopatranı çalan ilanın, Odisseyin iti Arqosun, Hindistandan müqəddəs inək Visvamitranın, İsa peyğəmbərin uzunqulağının, hökmdar və sərkərdələrin atlarının öləndən sonra bir araya gəlmələri və aralarından "ən müqəddəs heyvanı" seçmək üçün mübahisələri təsvir olunur. Nəticədə Buddanın atı Kantaka bu ada sahib çıxır, lakin nirvanaya qovuşa bilmir.
Karl Adolf Gellerup müasir dövrdə özünün hər iki vətənində — Danimarka və Almaniyada az tanınan yazıçılar sırasına daxildir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Karl Gjellerup // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- .
- Karl Adolph Gjellerup (ing.). Nobel Foundation.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Karl Adolf Gellerup dan Karl Adolph Gjellerup 2 iyun 1857 11 oktyabr 1919 danimarkali sair ve yazici Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1917 Bezi eserlerini Epiqonos texellusu ile cap etdirib Karl Adolf Gellerupdan Karl Adolph GjellerupDogum tarixi 2 iyun 1857 1857 06 02 Vefat tarixi 11 oktyabr 1919 1919 10 11 62 yasinda Fealiyyeti sair yazici roman yazicisi dramaturqMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHemveteni Henrik Pontoppidanla 1917 ci ilde edebiyyat sahesinde Nobel mukafatini bolusen Karl Gellerup luteran kesisi ailesinde dogulmusdu Uc yasinda atasini itirdiyinden ana qohumu ruhani teoloq ve sair Yuhans Fibigerin evinde boyumus onun nufuz ve tesirini oz uzerinde hiss etmisdi Yaradiciliga mekteb illerinde baslamisdi 17 yasinda iken antik edebiyyatin tesiri altinda Afrikali Stsipion ve Armini dramlarini yazmisdi Lakin sonralar belli sebeblerden bu ilk qelem tecrubelerinin capi haqqinda dusunmemisdi Tehsilini Kopenhagen universitetinin ilahiyyat fakultesinde almisdi Burada ilk defe Darvin telimi ve Georq Brandesin radikal edebiyyat nezeriyyeleri ile tanis olmusdu Neticede dine inami sarsilmis ve ilahiyyat fakultesini bitirse de 1878 universiteti ateist kimi terk etmisdi Fikri inkisafinda alman edebi felsefi fikrinin Hote Kant Siller kimi numayendeleri mustesna rol oynamisdi Universiteti bitiren il Epiqon texellusu ile cap etdirdiyi kicik Idealist romani ilk metbu eseri idi Avtobioqrafik seciyyeli Almanlarin telebesi romaninda 1882 Gellerup oz timsalinda dini inancla bagli bohran yasayan gencin heyatini tesvir etmisdi Yazicinin xanimi alman idi O ozu de germanofil kimi taninirdi Odur ki soldan ve sagdan tenqidlere meruz qalirdi Neticede 1892 ci ilde Gellerup evveller bir muddet yasadigi Drezdene kocmus alman kimi naturallasmis ve dogma Danimarka dilinden imtina ederek bir sira eserlerini heqiqi ozunuifade vasitesi adlandirdigi alman dilinde qeleme almisdi Yazicinin Danimarka heyatindan ve cemiyyetinden uzaqlasmasi eslinde 80 ci illerin ortalarindan baslamisdi O Georq Brandesin radikal edebi herekati ile elaqelerini kesmis antik edebiyyat enenelerini ve alman klassisizmini cagdas naturalizmden daha ustun tutdugunu aciq sekilde beyan etmisdi Brunxild menzum drami 1884 ve Tamir 1886 poemasi ile Gellerup olkesinin taninmis edebi simalari arasinda oz yerini tutmusdu Bu eserlerine gore Danimarka hokumeti ona omurluk teqaud teyin etmisdi XIX esrin 90 ci illerinde Gellerup yunan faciesi enenelerinden uzaqlasaraq Ibsen edebi mektebine movcud realliqlarin tesvir eden eserlere uz tutmusdu Mekteb muelliminin cavabsiz mehebbeti ve intihari haqqindaki Qerman Bandel 1891 dag kendinden olan sevgililerin faciesinden behs eden Vutorn 1893 hokumet memurunun riyakarligindan soz acan Elahezret 1895 pyesleri muellifin ugurlu realist eserleri sirasina daxildir Gellerup 90 ci illerde yazdigi Kesis Mors 1894 ve Deyirman 1896 romanlarinin movzusunu Danimarka heyatindan goturse de onlari artiq alman edebiyyati numuneleri sayirdi Karl Adolf Gellerupun Drezdende yasadigi ev Villa Baldur Iki esrin qovsaginda Gellerup Sopenhauerin ve Budda teliminin tesiri altina dusmusdu Muellifin Qurbanliq alovlari pyesi 1903 Qautama Buddanin heyatindan behs edirdi Kamanitanin zevvarligi 1906 romaninda ise Budda dovrunde bir hind taciri oglunun oz olumu ile reinkarnasiya merhelesinden kecerek nirvanaya qovusmasi tesvir olunurdu Danimarkali muellifler Gellerup ve Pontopiddonun 1917 ci ilde Nobel mukafati almasi onlarin eserlerinin bedii meziyyetlerine yaxud ozlerinin Avropa edebiyyatinin seckin numayendeleri olmalarina deyil daha cox siyasi mulahizelere esaslanirdi Isvec neytral olke kimi qalsa da onun Almaniyaya yaxinligi hec kimde subhe dogurmurdu Danimarka Isvec ve Norvec krallarinin gorusunde Skandinaviya birliyini daha da mohkemlendirmek qerara alinmisdi Ona gore de Isvecin neytral movqeyini ve Danimarka ile dostluq munasibetlerini bir daha numayis etdirmek ucun Isvec Akademiyasi qonsu olkenin iki yazicisina Nobel mukafati vermeyi qerara almisdi Gellerup mukafata poetik yaradiciliginin coxterefliliyine ve yuksek ideallarina gore layiq bilinmisdi Evvelki illerdeki kimi 1917 ci ilde de muharibeye gore teqdimat merasimi kecirilmemisdi Karl Adolf Gellerupun Drezdendeki qebri Gellerup Nobel mukafati alan ilk iki danimarkalidan biri olsa da bu yazicinin tarixi veteninde hec bir cosqu ve entuziazm dogurmamisdi Cunki onu artiq coxdan alman yazicisi alman edebiyyatinin numayendesi hesab edirdiler Nobel laureati kimi yalniz iki il yasayan Gellerup vefat etdiyi 1919 cu ilde her cehetden yeni olan son eserini En muqeddes heyvan satirik roman pamfletini tamamlamisdi Eserde meshur heyvanlarin Kleopatrani calan ilanin Odisseyin iti Arqosun Hindistandan muqeddes inek Visvamitranin Isa peygemberin uzunqulaginin hokmdar ve serkerdelerin atlarinin olenden sonra bir araya gelmeleri ve aralarindan en muqeddes heyvani secmek ucun mubahiseleri tesvir olunur Neticede Buddanin ati Kantaka bu ada sahib cixir lakin nirvanaya qovusa bilmir Karl Adolf Gellerup muasir dovrde ozunun her iki veteninde Danimarka ve Almaniyada az taninan yazicilar sirasina daxildir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Karl Gjellerup Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Karl Adolph Gjellerup ing Nobel Foundation MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax