Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kanal İstanbul — İstanbulun Avropa tərəfindəki Qara dənizdən Mərmərə dənizinə qədər uzanması plannanan bir dizayndır. Keçmişdə bənzər versiyalar təklif olunsa da, Kanal İstanbul layihəsi 2011-ci ildə o vaxtkı Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən elan edilmişdi. Layihə üçün ilk tender 26 mart 2020-ci ildə keçirilib.
Tarixçə
İstanbul Boğazına alternativ su layihəsinin tarixi Roma imperiyasına qədər gedib çıxır. Sakarya Çayı Nəqliyyat Layihəsi ilk dəfə Bitinya Qubernatoru Plinius və İmperator Trayan arasındakı yazışmada bəhs edilmişdir
Qara dənizi və Mərmərəni süni bir boğazla birləşdirmək fikri XVI əsrdən bəri 6 dəfə gündəmə gəlmişdir. 1500-cü illərin ortalarında Osmanlı İmperiyası tərəfindən planlaşdırılan üç böyük layihədən biri Sakarya çayı ilə Sapanca gölünü Qara dəniz və Mərmərəyə bağlamaq idi. 1550-ci ildə, Sultan Süleyman Qanuninin dövründə də gündəmə gəldi. Dövrün iki böyük memarı Memar Sinan və Nikola Parisi hazırlıqlara başlasalar da, müharibələr səbəbiylə bu layihənin həyata keçirilməsi baş tutmadı.
İstanbulun qərbində bir kanal layihəsi ilk dəfə TÜBİTAK-ın Bilim ve Teknik jurnalında 1990-cı ilin avqust ayında yayımlanan bir məqalədə təklif edildi. Dövrün Enerji Nazirliyinin Müşaviri Yüksəl Önəmin yazdığı məqalənin adı "İstanbul Kanalını Düşünürəm" idi. Böyükçəkməcə gölündən başlayaraq Terkos gölünün qərbindən keçən İstanbul Kanalının uzunluğu 47 km, suyun səthində eni 100 m və dərinliyi 25 m idi. 1994-cü ildə Bülənt Əcəvit İstanbulun Avropa tərəfində Qara dəniz ilə Mərmərə arasında kanal açmağı təklif etdi. Layihə DSP-nin seçki kağızlarında "Boğaziçi və DSP-nin Kanal Layihəsi" adlandı.
Kanal İstanbul
Jurnalist Hıncal Uluç ilk dəfə 23 sentyabr 2010-cu ildə "Baş nazirdən "Dəli" layihə" adlı məqaləsində layihədən bəhs etdi 2011-ci ildə dövrün baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın sözləri mətbuatda "çılğın bir layihə" kimi göründü, lakin layihənin adı, məzmunu və yeri uzun müddət gizli qaldı. Layihə haqqında əsas məlumatlar 27 aprel 2011-ci il tarixində Sütlücədəki Haliç Konqres Mərkəzində təşkil edilən mətbuat konfransında elan edildi.
Layihənin xüsusiyyətləri
Açıqlamalara görə Kanal İstanbulun rəsmi adı şəhərin Avropa tərəfində tətbiq ediləcək. Hal-hazırda Qara dəniz ilə Aralıq dənizi arasında alternativ bir keçid olan Bosfor boğazında gəmi hərəkətini asanlaşdırmaq üçün Qara dəniz ilə Mərmərə dənizi arasında süni su yolu açılacaqdır. Kanalın Mərmərə dənizinə qovuşduğu nöqtədə, 2023-cü ilə qədər inşası planlaşdırılan iki yeni şəhərdən biri qurulacaq. Kanal uzunluğu 40–45 km; eni səthdə 145–150 m, dibində təxminən 125 m olacaqdır. Dərinliyi 25 metr olacaq. Bu kanalla biryerdə Boğaz tanker trafiki üçün tamamilə bağlanacaq və İstanbulda iki yeni yarımada və yeni bir ada meydana gələcək.
Kanal İstanbul, 453 milyon kvadrat metr üzərində inşa edilməsi planlaşdırılan "Yeni Şəhər"in 30 milyon kvadrat metrini təşkil edir. Digər ərazilər 78 milyon kvadrat metr olan hava limanı, 33 milyon kvadratmetr ərazi ilə Ispartakule və Bahçeşehir, 108 milyon kvadrat metrlik yollar, 167 milyon kvadratmetr ərazi ərazi bağlamaları və 37 milyon kvadratmetrlik ümumi yaşıl sahələrdir.
Layihənin öyrənilməsi iki il çəkəcək. Qazılmış ərazidən çıxan böyük həcmli torpaq bir hava limanı və liman tikintisində istifadə ediləcək, ocaqları və qapalı mədənləri doldurmaq üçün istifadə ediləcək. Layihənin maliyyətinin 10 milyard dolların üzərində ola biləcəyi bildirilir.
Layihənin marşrutu 15 yanvar 2018-ci il tarixində müəyyən edilmişdir. Nəqliyyat Nazirliyi layihənin Küçükçəkməcə Gölü, Sazlısu Anbarı və Terkos Barajı marşrutlarından keçəcəyini ictimaiyyətə elan etdi.
Maliyə
Layihənin ümumi dəyəri 75 milyard lirə, körpülər və hava limanları kimi investisiyalar nəzərə alındıqda 118 milyar lirədir.
Montrö Konvensiyası
Layihə Boğazın alternativ kanalına çevrildikdə, hüquqşünaslar arasında kanalın hüquqi statusu ilə bağlı müzakirələr başladı. Kanalın Montrö Boğazları Konvensiyasına zidd bir vəziyyət yaratmayacağı ilə bağlı müzakirələr başlayıb.
Montrö müqaviləsi ilə ABŞ yalnız məhdud tonajları, yükləri, silahları ilə və müəyyən bir müddətə Qara dənizə girə bilərdi. Planlaşdırılan bu kanalın Montrö müqaviləsinə daxil olub-olmaması və yeri də müzakirə mövzularındandı.
- Bir çox hüquqşünas müqavilənin iki dənizi birləşdirən yol və ya yollar kimi qiymətləndiriləcəyini və bunun təhlükəli yük keçidi üçün yaxşı alternativ olmasından başqa çox alternativ verməyəcəyini bildirdi.[]
İstinadlar
- Siegfried Froriep: Ein Wasserweg in Bithynien. Bemühungen der Römer, Byzantiner und Osmanen. "Antike Welt" mecmuası, 2. özel sayı, 1986, S. 39–50
- "Başbakan'dan bir "Çılgın" proje ki." 2011-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-08.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-01-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-08.
Xarici keçidlər
- kanal.istanbul — Kanal İstanbul rəsmi saytı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kanal Istanbul Istanbulun Avropa terefindeki Qara denizden Mermere denizine qeder uzanmasi plannanan bir dizayndir Kecmisde benzer versiyalar teklif olunsa da Kanal Istanbul layihesi 2011 ci ilde o vaxtki Bas nazir Receb Tayyib Erdogan terefinden elan edilmisdi Layihe ucun ilk tender 26 mart 2020 ci ilde kecirilib TarixceSakarya Cayi Sapanca Golu Izmit Korfezi ve Istanbul Kanali yerlerini gosteren xerite Istanbul Bogazina alternativ su layihesinin tarixi Roma imperiyasina qeder gedib cixir Sakarya Cayi Neqliyyat Layihesi ilk defe Bitinya Qubernatoru Plinius ve Imperator Trayan arasindaki yazismada behs edilmisdir Qara denizi ve Mermereni suni bir bogazla birlesdirmek fikri XVI esrden beri 6 defe gundeme gelmisdir 1500 cu illerin ortalarinda Osmanli Imperiyasi terefinden planlasdirilan uc boyuk layiheden biri Sakarya cayi ile Sapanca golunu Qara deniz ve Mermereye baglamaq idi 1550 ci ilde Sultan Suleyman Qanuninin dovrunde de gundeme geldi Dovrun iki boyuk memari Memar Sinan ve Nikola Parisi hazirliqlara baslasalar da muharibeler sebebiyle bu layihenin heyata kecirilmesi bas tutmadi Istanbulun qerbinde bir kanal layihesi ilk defe TUBITAK in Bilim ve Teknik jurnalinda 1990 ci ilin avqust ayinda yayimlanan bir meqalede teklif edildi Dovrun Enerji Nazirliyinin Musaviri Yuksel Onemin yazdigi meqalenin adi Istanbul Kanalini Dusunurem idi Boyukcekmece golunden baslayaraq Terkos golunun qerbinden kecen Istanbul Kanalinin uzunlugu 47 km suyun sethinde eni 100 m ve derinliyi 25 m idi 1994 cu ilde Bulent Ecevit Istanbulun Avropa terefinde Qara deniz ile Mermere arasinda kanal acmagi teklif etdi Layihe DSP nin secki kagizlarinda Bogazici ve DSP nin Kanal Layihesi adlandi Kanal Istanbul Jurnalist Hincal Uluc ilk defe 23 sentyabr 2010 cu ilde Bas nazirden Deli layihe adli meqalesinde layiheden behs etdi 2011 ci ilde dovrun bas naziri Receb Tayyib Erdoganin sozleri metbuatda cilgin bir layihe kimi gorundu lakin layihenin adi mezmunu ve yeri uzun muddet gizli qaldi Layihe haqqinda esas melumatlar 27 aprel 2011 ci il tarixinde Sutlucedeki Halic Konqres Merkezinde teskil edilen metbuat konfransinda elan edildi Layihenin xususiyyetleriSagda Bosfor solda Kanal Istanbulun ilk planlasdirilan marsrutu ve ortada yeni marsrut Aciqlamalara gore Kanal Istanbulun resmi adi seherin Avropa terefinde tetbiq edilecek Hal hazirda Qara deniz ile Araliq denizi arasinda alternativ bir kecid olan Bosfor bogazinda gemi hereketini asanlasdirmaq ucun Qara deniz ile Mermere denizi arasinda suni su yolu acilacaqdir Kanalin Mermere denizine qovusdugu noqtede 2023 cu ile qeder insasi planlasdirilan iki yeni seherden biri qurulacaq Kanal uzunlugu 40 45 km eni sethde 145 150 m dibinde texminen 125 m olacaqdir Derinliyi 25 metr olacaq Bu kanalla biryerde Bogaz tanker trafiki ucun tamamile baglanacaq ve Istanbulda iki yeni yarimada ve yeni bir ada meydana gelecek Kanal Istanbul 453 milyon kvadrat metr uzerinde insa edilmesi planlasdirilan Yeni Seher in 30 milyon kvadrat metrini teskil edir Diger eraziler 78 milyon kvadrat metr olan hava limani 33 milyon kvadratmetr erazi ile Ispartakule ve Bahcesehir 108 milyon kvadrat metrlik yollar 167 milyon kvadratmetr erazi erazi baglamalari ve 37 milyon kvadratmetrlik umumi yasil sahelerdir Layihenin oyrenilmesi iki il cekecek Qazilmis eraziden cixan boyuk hecmli torpaq bir hava limani ve liman tikintisinde istifade edilecek ocaqlari ve qapali medenleri doldurmaq ucun istifade edilecek Layihenin maliyyetinin 10 milyard dollarin uzerinde ola bileceyi bildirilir Layihenin marsrutu 15 yanvar 2018 ci il tarixinde mueyyen edilmisdir Neqliyyat Nazirliyi layihenin Kucukcekmece Golu Sazlisu Anbari ve Terkos Baraji marsrutlarindan kececeyini ictimaiyyete elan etdi Maliye Layihenin umumi deyeri 75 milyard lire korpuler ve hava limanlari kimi investisiyalar nezere alindiqda 118 milyar liredir Montro KonvensiyasiLayihe Bogazin alternativ kanalina cevrildikde huquqsunaslar arasinda kanalin huquqi statusu ile bagli muzakireler basladi Kanalin Montro Bogazlari Konvensiyasina zidd bir veziyyet yaratmayacagi ile bagli muzakireler baslayib Montro muqavilesi ile ABS yalniz mehdud tonajlari yukleri silahlari ile ve mueyyen bir muddete Qara denize gire bilerdi Planlasdirilan bu kanalin Montro muqavilesine daxil olub olmamasi ve yeri de muzakire movzularindandi Bir cox huquqsunas muqavilenin iki denizi birlesdiren yol ve ya yollar kimi qiymetlendirileceyini ve bunun tehlukeli yuk kecidi ucun yaxsi alternativ olmasindan basqa cox alternativ vermeyeceyini bildirdi menbe gosterin IstinadlarSiegfried Froriep Ein Wasserweg in Bithynien Bemuhungen der Romer Byzantiner und Osmanen Antike Welt mecmuasi 2 ozel sayi 1986 S 39 50 Basbakan dan bir Cilgin proje ki 2011 04 23 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 08 Arxivlenmis suret 2020 01 04 tarixinde Istifade tarixi 2021 04 08 Xarici kecidlerkanal istanbul Kanal Istanbul resmi sayti