Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Joze Saramaqo (port. José de Sousa Saramago [ʒuˈzɛ ðɨ ˈsozɐ sɐɾɐˈmaɣu]; 16 noyabr 1922[…], Azinyaqa[d] – 18 iyun 2010[…], Lansarote, Kanar adaları) — Portuqaliya yazıçısı, şairi, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1998).
| Joze Saramaqo | |
|---|---|
| port. José Saramago | |
 | |
| Doğum adı | José de Sousa Saramago |
| Doğum tarixi | 16 noyabr 1922[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 18 iyun 2010[…](87 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | leykoz |
| Fəaliyyəti | jurnalist, dramaturq, tərcüməçi, roman yazıçısı, şair, salnaməçi, esseist, gündəlik yazıçısı[d], ədəbiyyat tənqidçisi, yazıçı, ssenarist, dramaturq, inqilabçı |
| Əsərlərinin dili | portuqal dili |
| Janrlar | roman |
| Tanınmış əsərləri | |
| Mükafatları |   |
 | |
| josesaramago.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Portuqaliya yazıçısı Joze Saramaqo Lissabon yaxınlığındakı kəndlərin birində, torpaqsız kəndli ailəsində doğulmuşdu. Onun iki yaşı olanda Saramaqo ailəsi daha yaxşı qismət ardınca paytaxta köçmüşdü. Əslində, ailənin əsl soyadı Sousa idi, lakin kənddə onları Saramaqo kimi tanıyırdılar. Atası doğum şəhadətnaməsi alanda dərman bitkisi (yabanı turp) anlamında olan bu sözü oğluna soyad kimi yazdırmışdı.
Valideynlərinin imkansızlığı ucbatından Joze Saramaqo normal təhsil ala bilməmişdi. Sadəcə texniki peşə məktəbini bitirmişdi. Bir neçə il avtomobil təmiri emalatxanalarında mexanik işləmişdi. Daha sonra jurnalist və tərcüməçi kimi həyatda yerini tapmağa çalışmışdı. 1947-ci ildə ədəbi debütü kimi "Günah torpağı" adlı ilk romanı çap etdirsə də, əsər soyuq qarşılanmışdı. Bu acı həqiqətdən nəticə çıxaran Saramaqo hələ həmvətənlərinə deməyə bir sözünün olmadığını başa düşmüşdü. Ona görə də yeni əsərlərinin çapına tələsməmişdi. Yazıçının susması düz 19 il davam etmişdi. Yalnız 1966-cı ildə Joze Saramaqo "Mümkün şeirlər" kitabı ilə yenidən böyük ədəbiyyata qayıtmışdı.
Bu baxımdan bir sıra həmkarları ilə müqayisədə Saramaqonun ədəbi istedadı gec parlamışdı. O, yalnız 60 yaşın astanasında adını məşhurlaşdıran əsərini — "Torpaqdan qalxanlar" (1980) ailə saqasını çap etdirə bilmişdi. Ölkəyə onilliklər boyu sağ təmayüllü rejimin – Salazar diktaturasının hakim kəsildiyi dövrdə Portuqaliya kəndlilərinin cəmiyyətin şüurlu vətəndaşlarına çevrilməsi prosesini əks etdirən bu roman Saramaqonun yalnız bədii deyil, həm də siyasi yetkinliyinin təzahürü idi. 1969-cu ildə o, həyatının mühüm seçimini edərək gizli fəaliyyət göstərən Portuqaliya Kommunist partiyasının üzvü olmuşdu.
Marksist inancları və təsiri yazıçının bir sıra əsərlərində, xüsusən də "Torpaqdan qalxanlar" və "Məbəd haqqında xatirələr" (1985) romanlarında daha bariz şəkildə əks olunmuşdu. Həcminin böyüklüyünə baxmayaraq hər iki romanın keçmiş SSRİ-də rus dilində nəşr edilməsi də bunun göstəricisi idi, lakin Saramaqo çoxcəhətli istedada malik sənətkar olduğundan marksist-leninçi ideya çənbəri ona fikirlərini sərbəst ifadə etməyə, bədii ideyalarını sona qədər gerçəkləşdirməyə mane ola bilməmişdi.
Bir sıra tədqiqatçılar Joze Saramaqonun yaradıcılıq üslubunu sehrli realizm adlandırır və onun əsərlərini Markes, Borxes, Kortasar kimi Latın Amerikası yazıçılarının bədii üslubu ilə müqayisə edirlər. Əslində, istənilən yazıçıya şərəf gətirən belə müqayisə portuqal müəllifini heç vaxt razı salmamışdır. O, öz yazı tərzini və üslubunu müəyyənləşdirərkən daha çox dünya ədəbiyyatının Servantes və Qoqol kimi klassiklərinin əsərlərindən öyrəndiyini bildirmişdir. Saramaqo özünün demək olar ki, bütün əsərlərində humanizm prinsiplərinə sədaqətini nümayiş etdirir, lakin bunu ənənəvi yolla deyil, nağılların, miflərin, müxtəlif uydurma, xəyali və fantasmaqorik ünsürlərin köməyi ilə reallaşdırır.
Federiko Fellininin müasir dövrün ən maraqlı kitablarından biri adlandırdığı və ekranlaşdırmaq istədiyi "Məbəd haqqında xatirələr" romanı dinə qarşı çevrilmiş motivləri ilə Vatikanı da kifayət qədər hiddətləndirmişdi, lakin ateizm mövqelərində dayandığını həmişə açıq bildirən Saramaqo bundan çəkinməmiş, hətta daha irəli gedərək katolik klerikallarına ciddi zərbə endirən "İususun İncili" (1991) romanını çap etdirmişdi. Müəllif bu romanda İsanı ənənəvi xristian peyğəmbərindən daha çox Yer üzündə ədalətsizliyə son qoyan radikal inqilabçı kimi canlandırmışdı. Kilsə "tarixi həqiqəti ələ salan və Əhdi-Cədidin əsas personajlarının xarakterlərini təhrif edən bu mürtəd" kitabın əleyhinə çıxsa da, Saramaqonun romanı 25 dilə çevrilmiş, təkcə Portuqaliyada iyirmi dəfədən çox çap olunmuşdu.
"Daş bərə" (1986) adlı antiutopiyasında portuqal yazıçısı İberiya yarımadasının materikdən ayrılaraq Atlantik okeanında sərbəst səyahətə çıxmasını və bu yeni torpaqda baş qaldıran problemləri təsvir etmişdir.
1998-ci ildə Joze Saramaqo "təxəyyülün, iztirab və ironiyanın daha da qüvvətləndirdiyi pritçalardan istifadə etməklə gözlə görünən reallığı aydın başa düşməyə imkan verən əsərlərinə görə" Nobel mükafatına layiq görülmüşdü.
Son illərdə yazıçı "Mağara" (2000) romanını bitirərək "Korluq" (1995) və "Bütün adlar" (1997) əsərləri ilə başladığı trilogiyanı tamamlamışdır. 2005-ci ildə "Ölüm fasiləsi" (2005) pritça-romanını çap etdirmişdr. Bu alleqorik roman süjet xəttinin gözlənilməzliyi ilə Saramaqonun bədii təxəyyül imkanlarının nə qədər geniş olduğunu bir daha göstərmişdir.
Joze Saramaqo yalnız marksist və ateist deyildir. O, həm də sionizmə qarşı barışmaz və qətiyyətli mövqeyi ilə tanınır. 2000-ci ildə İsraildə və işğal altındakı torpaqlarda ərəb əhalinin vəziyyəti ilə tanış olduqdan sonra Portuqaliya yazıçısı yəhudilərin Fələstin ərəbləri üçün yaratdıqları dözülməz şəraiti İkinci Dünya müharibəsi illərində faşistlərin Osvensim həbs düşərgəsinin məhbuslarını saxladıqları dəhşətli şəraitlə müqayisə etmişdi. İsrail xarici işlər nazirliyi yazıçının bu sözlərinə kəskin bəyanatla cavab vermişdi. Geri çəkilməyən və fikirlərinin həqiqət olduğunu bir daha vurğulayan Saramaqonun əsərləri bundan sonra İsraildə rəsmən qadağan edilmişdi.
Joze Saramaqo 2010-cu il iyun ayının 18-də Kanar adalarının Tias bələdiyyəsində vəfat etmişdir.
İstinadlar
- Projecto Vercial (порт.).
- José Saramago // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Jose Saramago // Encyclopædia Britannica (ing.).
- http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/culture-obituaries/books-obituaries/7847541/Jos-Saramago.html.
- https://exploringyourmind.com/jose-saramago-biography-writer/.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Joze Saramaqonun seçilmiş əsərləri. Şərq-Qərb nəşriyyatı
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Joze Saramaqo port Jose de Sousa Saramago ʒuˈzɛ dɨ ˈsozɐ sɐɾɐˈmaɣu 16 noyabr 1922 Azinyaqa d 18 iyun 2010 Lansarote Kanar adalari Portuqaliya yazicisi sairi Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1998 Joze Saramaqoport Jose SaramagoDogum adi Jose de Sousa SaramagoDogum tarixi 16 noyabr 1922 1922 11 16 Dogum yeri Azinyaqa d Qoleqan d Vefat tarixi 18 iyun 2010 2010 06 18 87 yasinda Vefat yeri Lansarote Las Palmas vilayeti d Kanar adalari IspaniyaVefat sebebi leykozFealiyyeti jurnalist dramaturq tercumeci roman yazicisi sair salnameci esseist gundelik yazicisi d edebiyyat tenqidcisi yazici ssenarist dramaturq inqilabciEserlerinin dili portuqal diliJanrlar romanTaninmis eserleri KorluqMukafatlarijosesaramago org Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiPortuqaliya yazicisi Joze Saramaqo Lissabon yaxinligindaki kendlerin birinde torpaqsiz kendli ailesinde dogulmusdu Onun iki yasi olanda Saramaqo ailesi daha yaxsi qismet ardinca paytaxta kocmusdu Eslinde ailenin esl soyadi Sousa idi lakin kendde onlari Saramaqo kimi taniyirdilar Atasi dogum sehadetnamesi alanda derman bitkisi yabani turp anlaminda olan bu sozu ogluna soyad kimi yazdirmisdi Valideynlerinin imkansizligi ucbatindan Joze Saramaqo normal tehsil ala bilmemisdi Sadece texniki pese mektebini bitirmisdi Bir nece il avtomobil temiri emalatxanalarinda mexanik islemisdi Daha sonra jurnalist ve tercumeci kimi heyatda yerini tapmaga calismisdi 1947 ci ilde edebi debutu kimi Gunah torpagi adli ilk romani cap etdirse de eser soyuq qarsilanmisdi Bu aci heqiqetden netice cixaran Saramaqo hele hemvetenlerine demeye bir sozunun olmadigini basa dusmusdu Ona gore de yeni eserlerinin capina telesmemisdi Yazicinin susmasi duz 19 il davam etmisdi Yalniz 1966 ci ilde Joze Saramaqo Mumkun seirler kitabi ile yeniden boyuk edebiyyata qayitmisdi Bu baximdan bir sira hemkarlari ile muqayisede Saramaqonun edebi istedadi gec parlamisdi O yalniz 60 yasin astanasinda adini meshurlasdiran eserini Torpaqdan qalxanlar 1980 aile saqasini cap etdire bilmisdi Olkeye onillikler boyu sag temayullu rejimin Salazar diktaturasinin hakim kesildiyi dovrde Portuqaliya kendlilerinin cemiyyetin suurlu vetendaslarina cevrilmesi prosesini eks etdiren bu roman Saramaqonun yalniz bedii deyil hem de siyasi yetkinliyinin tezahuru idi 1969 cu ilde o heyatinin muhum secimini ederek gizli fealiyyet gosteren Portuqaliya Kommunist partiyasinin uzvu olmusdu Marksist inanclari ve tesiri yazicinin bir sira eserlerinde xususen de Torpaqdan qalxanlar ve Mebed haqqinda xatireler 1985 romanlarinda daha bariz sekilde eks olunmusdu Hecminin boyukluyune baxmayaraq her iki romanin kecmis SSRI de rus dilinde nesr edilmesi de bunun gostericisi idi lakin Saramaqo coxcehetli istedada malik senetkar oldugundan marksist leninci ideya cenberi ona fikirlerini serbest ifade etmeye bedii ideyalarini sona qeder gerceklesdirmeye mane ola bilmemisdi Bir sira tedqiqatcilar Joze Saramaqonun yaradiciliq uslubunu sehrli realizm adlandirir ve onun eserlerini Markes Borxes Kortasar kimi Latin Amerikasi yazicilarinin bedii uslubu ile muqayise edirler Eslinde istenilen yaziciya seref getiren bele muqayise portuqal muellifini hec vaxt razi salmamisdir O oz yazi terzini ve uslubunu mueyyenlesdirerken daha cox dunya edebiyyatinin Servantes ve Qoqol kimi klassiklerinin eserlerinden oyrendiyini bildirmisdir Saramaqo ozunun demek olar ki butun eserlerinde humanizm prinsiplerine sedaqetini numayis etdirir lakin bunu enenevi yolla deyil nagillarin miflerin muxtelif uydurma xeyali ve fantasmaqorik unsurlerin komeyi ile reallasdirir Federiko Fellininin muasir dovrun en maraqli kitablarindan biri adlandirdigi ve ekranlasdirmaq istediyi Mebed haqqinda xatireler romani dine qarsi cevrilmis motivleri ile Vatikani da kifayet qeder hiddetlendirmisdi lakin ateizm movqelerinde dayandigini hemise aciq bildiren Saramaqo bundan cekinmemis hetta daha ireli gederek katolik klerikallarina ciddi zerbe endiren Iususun Incili 1991 romanini cap etdirmisdi Muellif bu romanda Isani enenevi xristian peygemberinden daha cox Yer uzunde edaletsizliye son qoyan radikal inqilabci kimi canlandirmisdi Kilse tarixi heqiqeti ele salan ve Ehdi Cedidin esas personajlarinin xarakterlerini tehrif eden bu murted kitabin eleyhine cixsa da Saramaqonun romani 25 dile cevrilmis tekce Portuqaliyada iyirmi defeden cox cap olunmusdu Das bere 1986 adli antiutopiyasinda portuqal yazicisi Iberiya yarimadasinin materikden ayrilaraq Atlantik okeaninda serbest seyahete cixmasini ve bu yeni torpaqda bas qaldiran problemleri tesvir etmisdir 1998 ci ilde Joze Saramaqo texeyyulun iztirab ve ironiyanin daha da quvvetlendirdiyi pritcalardan istifade etmekle gozle gorunen realligi aydin basa dusmeye imkan veren eserlerine gore Nobel mukafatina layiq gorulmusdu Son illerde yazici Magara 2000 romanini bitirerek Korluq 1995 ve Butun adlar 1997 eserleri ile basladigi trilogiyani tamamlamisdir 2005 ci ilde Olum fasilesi 2005 pritca romanini cap etdirmisdr Bu alleqorik roman sujet xettinin gozlenilmezliyi ile Saramaqonun bedii texeyyul imkanlarinin ne qeder genis oldugunu bir daha gostermisdir Joze Saramaqo yalniz marksist ve ateist deyildir O hem de sionizme qarsi barismaz ve qetiyyetli movqeyi ile taninir 2000 ci ilde Israilde ve isgal altindaki torpaqlarda ereb ehalinin veziyyeti ile tanis olduqdan sonra Portuqaliya yazicisi yehudilerin Felestin erebleri ucun yaratdiqlari dozulmez seraiti Ikinci Dunya muharibesi illerinde fasistlerin Osvensim hebs dusergesinin mehbuslarini saxladiqlari dehsetli seraitle muqayise etmisdi Israil xarici isler nazirliyi yazicinin bu sozlerine keskin beyanatla cavab vermisdi Geri cekilmeyen ve fikirlerinin heqiqet oldugunu bir daha vurgulayan Saramaqonun eserleri bundan sonra Israilde resmen qadagan edilmisdi Joze Saramaqo 2010 cu il iyun ayinin 18 de Kanar adalarinin Tias belediyyesinde vefat etmisdir IstinadlarProjecto Vercial port Jose Saramago Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Jose Saramago Encyclopaedia Britannica ing http www telegraph co uk news obituaries culture obituaries books obituaries 7847541 Jos Saramago html https exploringyourmind com jose saramago biography writer MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerJoze Saramaqonun secilmis eserleri Serq Qerb nesriyyatiHemcinin bax