Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Jan Bedel Bokassa (22 fevral 1921[…] – 3 noyabr 1996[…], Bangi) — Mərkəzi Afrika İmperatoru
| Jan Bedel Bokassa | |
|---|---|
| fr. Jean-Bedel Bokassa | |
 | |
 | |
| 4 dekabr 1976 – 20 sentyabr 1976 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis olunub |
| Sonrakı | vəzifə ləğv olunub |
 | |
| 1 yanvar 1966 – 4 dekabr 1976 | |
| Əvvəlki | David Dako |
| Sonrakı | vəzifə ləğv olunub, David Dako |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, zabit, cinayətkar, suveren[d] |
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi, islam |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Mərkəzi Afrika Respublikası |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | polkovnik |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Bokassa 1921-ci ildə anadan olub. O vaxt Mərkəzi Afrika Respublikası Fransa protektoratı idi. Bokassa 19 yaşında Fransanın müstəmləkə ordusuna qoşulub. Vyetnam Fransa müstəmləkəsi olanda orada vyetnamlılara qarşı vuruşub. Zabit rütbəsi və fəxri legion xaçı alıb. Bokassa döyüşən vaxt qohumu müstəqillik alan MAR-ın prezidenti olub və onu ölkəyə çağırıb. 1960-cı ildə hərbi kabinetin rəisi olan Bokassa qısa müddətə marşala qədər yüksəlib. Marşal olandan sonra isə daha çox istəyib və qohumunu devirərək prezident olub. 1979-cu ildə prezident olmaqla yanaşı, bütün hakimiyyəti əlində cəmləşdirib: Eyni zamanda müdafiə naziri, dövlət idarələri və sosial təminat naziri, ticarət naziri, sənaye və şaxtalar naziri, poçt və telekommunikasiyalar naziri, hökumətin sədri, ölkədə yeganə partiya olan qara afrikanin sosial təkamülü hərəkati partiyasinin sədri olub.
İmperatorluq
Nəhayət, 1972-ci ildə Bokassa özünü ömürlük prezident, 1977-də isə imperator elan edir. Tacqoyma mərasimi çox dəbdəbəli keçirib. O, özünü Napoleona bənzədirdi və bütün detalların Avropa imperatorunun tacqoyma mərasimindəki kimi olmasına çalışıb. İmperator üçün tacı Paris zərgəri Klod Bertran hazırlayıb. Tacın üstündə ölkənin əsas ləl-cəvahiratı, o cümlədən 58 karatlıq ürəkşəkilli brilliant olub. Tacın qiyməti 5 milyon dollar idi. Oturmuş qartal şəklində iki tonluq qızıl taxt, ən yaxşı xarici markalardan olan 100 avtomobil və 130 ağ cıdır atı… Təyyarə ilə ölkəyə Fransadan 7 ton çiçək, 5200 livreya, 600 frak və smokinq (Pyer Kardin hazırladıb), 25 min butulka Burqund şərabı, 40 min butulka şampan, 10 min gümüş qab-qacaq dəsti, 120 nəfərlik orkestr.. gətirilib. Bokassa saf qızıldan özünün iki tonluq heykəlini də qoydurmuşdu…
Tacqoyma mərasimində onun geyindiyi tufli ən bahalı ayaqqabı kimi Ginnesin rekordlar kitabına düşüb. Dünyanın bütün ölkələrinin rəhbərləri və Roma papası da tədbirə dəvət olunsa da, heç kəs gəlmədi. Çünki onu psixi cəhətdən anormal sayırdılar.
Ölkənin vəziyyəti
Əsrarəngiz tacqoymaya bu qədər vəsait xərclənsə də, üç milyon əhalisi olan ölkə kasıblıq, aclıq içində boğulurdu. Təhsil, səhiyyə, əhalinin həyatı pis idi: 43 min nəfərə bir həkim düşürdü, bütün ölkədə cəmi bir diş həkimi vardı. Amma o, qohumları ilə xəzinəni talayır, ölkədə və xaricdə çoxlu dəbdəbəli evlər alır, eyş-işrət məclisləri qurur, özünü çoxlu orden və medallarla təltif edirdi. Övladları üçün xüsusi imtiyaz da müəyyən etmişdi. Oğlanları (Bokassanın 18 leqal arvaddan yetmiş yeddi qəbul etdiyi övladı vardı) 12 yaşa çatanda özünə məşuqə seçə bilərdi. Məşuqənin vəzifəsi şahzadəyə məhəbbət sənətini öyrətmək idi. Onlar istənilən qadını seçə bilərdilər.
Dövlət çevrilişi edən kimi Fransa prezidenti Şarl de Qolla əbədi məhəbbəti haqda and içir və onu ata adlandırır. Fransa hökuməti ondan maddi dəstəyini əsirgəmir, əvəzində bu ölkənin ərazisində özünün hərbi bazasını yerləşdirir. Liviya prezidenti Müəmmər Qəddafi ilə görüşündən sonra islamı qəbul etdiyini deyib və Jan Bedel adını dəyişərək Səlahəddin Əhməd qəbul edib. Deyilənə görə, bu, Qəddafidən maliyyə yardımı almaq üçün fənd imiş. Çünki bir müddət sonra yenidən katolisizmi qəbul etdiyini elan edib. Fransa prezidenti Jiskar d`Estenlə də dost olub. İkincini MAR-ın yeraltı sərvətləri maraqlandırırdı. Fransızlar bu ölkədə atom proqramı üçün radioaktiv maddələr arayırdılar. Üstəlik, d`Esten arada oraya ova gəlirdi. Sonralar "Kanar anşene" junralı d`Estenin Bokassadan bahalı brilyant rüşvət aldığını yazdı. Bu informasiya yayılandan sonra onun reytinqi kəskin şəkildə aşağı düşdü və 1981 seçkilərində Mitterana uduzdu. Sonralar məlum oldu ki, Bokassa 1973-cü ildə Henri Kissincerə də brilyant veribmiş.
Kannibalizm
1979-cu ildə onun portreti olan formanı geymək istəməyən məktəbliləri güllələtdirdikdən sonra o, fransız desantçıları tərəfindən devrildi və Fransaya aparıldı. Desantçılar saray mətbəxində insan əti ilə dolu soyuducular tapdı. Beynəlxalq istintaq qrupu müəyyən edib ki, Bokassa siyasi rəqiblərini quyularda çürüdüb, onları timsahlara yedirib. Yeməyində insan ətindən istifadə edib. O cümlədən, arvadlarının bir çoxunun ətini yeyib. Ölkədə yeganə riyaziyyatçını yeyib. Həbs olunandan sonra soyuducudan həmin alimin qalıqları tapılmışdı. Sonralar bir dəfə mətbuat konfransında ona belə bir sual veriblər: "Deyirlər, siz puritan həyat tərzi keçirirsiniz. Yemirsiniz, içmirsiniz, siqaret çəkmirsiniz, qadınlardan xoşlanmırsınız, hətta müxalifəti sıxışdırsmırsınız. Siz necə özünüzü yüngülləşdirirsiniz?" Bokassa İngiltərədən olan gənc jurnalisti diqqətlə süzüb: "Mən gərginləşmirəm, Sizə də məsləhət görmürəm" demiş və jurnalistə təklif etmişdi ki, kofe süfrəsində bu məsələni təklikdə müzakirə etsinlər. Təbii ki, jurnalist buna getməmişdi.
Bokassa 1970-ci ildə SSRİ-də olub. Burda elan edir ki, tərəqqipərvər sosializm düşərgəsinə daxil olur.. Brejnevlə görüşüb. "Artek" pioner düşərgəsinə baş çəkib. Boynundan qalstuk asıb ona fəxri pionerlik veriblər. Amma "fəxri pioner"in Fransa müstəmləkə ordusunda xidmətdə olarkən Vyetnamda bir kənddə yerli kommunistlərin liderini yediyini nə qalstuk bağlayanlar, nə də SSRİ rəhbərliyi bilirdi. Bokassa ölkəsinə qayıdanda Kremldəkilərin çox içmələrindən narazılığını bildirmişdi. Amma Brejnevin dodaq-dodağa öpüşmək adəti çox xoşuna gəlirmiş. SSRİ-dən qayıdandan sonra bütün nazirləri bir-bir qucaqlayıb dodaqlarından öpür. Sonralar ölkə boyu səfərlərində də öpüşməyə üstünlük verirdi. O deyirmiş ki, dillər təmas edəndə adamların məxfi fikirlərini oxumaq olur. Əgər yaş və süstdürsə, müsahib xeyirxah niyyətə köklənib. Əgər dil qurudursa, demək, əsəbidir, nəsə qəsdi var. Onu nahara sifariş vermək olar.
Bokassanın devrilməsi və məhkəməsi
Nəhayət, boğaza yığılan camaat ayağa qalxdı. 18 avqust 1979-cu ildə məktəbli və tələbələr etiraz etdi. Onların geydiyi formanın üstündə Bokassanın şəkli olmalı idi (maraqlıdır ki, tikiş fabriki də imperatora məxsus idi). Etirazçılar küçələrə axışdı. Hərbi hissələrin atəş açması nəticəsində 150 nəfər öldürüldü. Amma problem bununla da çözülmədi. Apreldə etirazlar təkrar olundu. Bu dəfə üsyana keçdi. İmperiya qvardiyasının əsgərləri və hərbi hissələr qeyri-insani ova başladılar. 6 yaşdan 26-ya qədər hər kəsi tutur, öldürürdülər. Fransız jurnalistləri hadisələrin gedişini belə təsvir edirlər:
"Yüzlərlə uşağı mərkəzi türməyə doldurmuşdular. Əsgərlər onları təpik altına salıb xıncır, sonra kameralara doldururdular. Qəzəbdən ağlını itirmiş Bokassa özü türməyə gəlmişdi ki, uşaqlara yaxşıca dərs versinlər. Bu "dərs"dən sonra yüzə qədər adam öldü. Onları ya ümumi məzarda basırır, ya da çayda axıdırdılar".
Amma impreator bununla kifayətlənməyib. Onun əmri ilə otuza qədər uşağı sarayın qabağına gətiriblər. Jurnalist Bernar Lubanın verdiyi məlumata görə, onları yerə uzanmağa məcbur ediblər və sərxoş Bokassa sürücüyə əmr edib ki, maşını onların üzərindən sürsün. Sürücü etiraz edəndə Bokassa özü sükan arxasına keçib və yük maşınını sonuncu səs kəsilənə qədər irəli-geri sürüb.
Nəhayət, Fransa desantları MAR-da çevriliş edir. Uzun müddət Fransada yaşayan Bokassaya 1980-ci ildə vətənində qiyabi məhkəmə keçirilir və o, ölümə məhkum edilir. 1986-cı ildə eks-imperator həyatında, çox güman ki, ən qəribə addımı atır. O, könüllü şəkildə Mərkəzi Afrika Respublikasına qayıdır. Hesab edirdi ki, xalq yenidən onu taxta çıxaracaq. Amma qayıdan kimi həbs edilib mühakimə olunur.
Ona dövlətçiliyə xəyanət, qətllər, adam əti yemək və dövlət əmlakını dağıtmaq ittihamı irəli sürülür. Bokassa məhkəmədə çox fəal iştirak edir və hakimləri inandırır ki, qurbanlarının bədən hissələrini soyuducuda yemək üçün yox, simvolik mənada saxlayıb. Guya bu orqanların hərəsinin öz mənası var. Məsələn, qaraciyər uğur gətirir və s. Bundan sonra adam yemək ittihamı üzərindən götürülür. Amma başqa ittihamlar kifayət edir ki, ölüm cəzasına məhkum edilsin. Bu, 12 iyun 1987-ci ildə baş verir. Bir il sonra isə əfv olunur və ölüm cəzasını ömürlük həbslə əvəz edirlər. Daha sonra isə iyirmi illik cəzaya dəyişdirilir. 1993-cü ildə ölkədə demokratik idarəçilik bərpa olunur və ümumi amnistiya elan olunur. Bokassa azadlığa çıxır. Üç il sonra — 3 noyabr 1996-cı ildə infarktdan ölür. Ömrünün son illərində özünü on üçüncü apostol elan eləmişdi. İddia edirdi ki, Roma papası ilə məxfi görüşləri olur.
Xarici keçidlər
- Jan-Bedel Bokassa və onun özünəməxsus tacqoyma mərasimi. banker.az, 11.09.2015 (az.)
- http://www.npr.org/books/titles/138046097/the-heartless-stone-a-journey-through-the-world-of-diamonds-deceit-and-desire.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Бокасса Жан Бедель // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Jean-Bedel Bokassa // Encyclopædia Britannica (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Jan Bedel Bokassa 22 fevral 1921 3 noyabr 1996 Bangi Merkezi Afrika ImperatoruJan Bedel Bokassafr Jean Bedel BokassaMerkezi Afrika imperatoru4 dekabr 1976 20 sentyabr 1976Evvelkivezife tesis olunubSonrakivezife legv olunubMerkezi Afrika Respublikasinin 2 ci Prezidenti1 yanvar 1966 4 dekabr 1976EvvelkiDavid DakoSonrakivezife legv olunub David DakoSexsi melumatlarDogum tarixi 22 fevral 1921Vefat tarixi 3 noyabr 1996 75 yasinda Vefat yeri Bangi Merkezi Afrika RespublikasiVefat sebebi urek tutmasiFealiyyeti siyasetci zabit cinayetkar suveren d Dini Roma Katolik kilsesi islamHerbi xidmetMensubiyyeti Merkezi Afrika RespublikasiDoyusler Ikinci Dunya muharibesi Birinci Hind Cin muharibesiRutbesi polkovnik Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBokassanin genclik illeri Bokassa 1921 ci ilde anadan olub O vaxt Merkezi Afrika Respublikasi Fransa protektorati idi Bokassa 19 yasinda Fransanin mustemleke ordusuna qosulub Vyetnam Fransa mustemlekesi olanda orada vyetnamlilara qarsi vurusub Zabit rutbesi ve fexri legion xaci alib Bokassa doyusen vaxt qohumu musteqillik alan MAR in prezidenti olub ve onu olkeye cagirib 1960 ci ilde herbi kabinetin reisi olan Bokassa qisa muddete marsala qeder yukselib Marsal olandan sonra ise daha cox isteyib ve qohumunu devirerek prezident olub 1979 cu ilde prezident olmaqla yanasi butun hakimiyyeti elinde cemlesdirib Eyni zamanda mudafie naziri dovlet idareleri ve sosial teminat naziri ticaret naziri senaye ve saxtalar naziri poct ve telekommunikasiyalar naziri hokumetin sedri olkede yegane partiya olan qara afrikanin sosial tekamulu herekati partiyasinin sedri olub ImperatorluqNehayet 1972 ci ilde Bokassa ozunu omurluk prezident 1977 de ise imperator elan edir Tacqoyma merasimi cox debdebeli kecirib O ozunu Napoleona benzedirdi ve butun detallarin Avropa imperatorunun tacqoyma merasimindeki kimi olmasina calisib Imperator ucun taci Paris zergeri Klod Bertran hazirlayib Tacin ustunde olkenin esas lel cevahirati o cumleden 58 karatliq ureksekilli brilliant olub Tacin qiymeti 5 milyon dollar idi Oturmus qartal seklinde iki tonluq qizil taxt en yaxsi xarici markalardan olan 100 avtomobil ve 130 ag cidir ati Teyyare ile olkeye Fransadan 7 ton cicek 5200 livreya 600 frak ve smokinq Pyer Kardin hazirladib 25 min butulka Burqund serabi 40 min butulka sampan 10 min gumus qab qacaq desti 120 neferlik orkestr getirilib Bokassa saf qizildan ozunun iki tonluq heykelini de qoydurmusdu Tacqoyma merasiminde onun geyindiyi tufli en bahali ayaqqabi kimi Ginnesin rekordlar kitabina dusub Dunyanin butun olkelerinin rehberleri ve Roma papasi da tedbire devet olunsa da hec kes gelmedi Cunki onu psixi cehetden anormal sayirdilar Olkenin veziyyetiEsrarengiz tacqoymaya bu qeder vesait xerclense de uc milyon ehalisi olan olke kasibliq acliq icinde bogulurdu Tehsil sehiyye ehalinin heyati pis idi 43 min nefere bir hekim dusurdu butun olkede cemi bir dis hekimi vardi Amma o qohumlari ile xezineni talayir olkede ve xaricde coxlu debdebeli evler alir eys isret meclisleri qurur ozunu coxlu orden ve medallarla teltif edirdi Ovladlari ucun xususi imtiyaz da mueyyen etmisdi Oglanlari Bokassanin 18 leqal arvaddan yetmis yeddi qebul etdiyi ovladi vardi 12 yasa catanda ozune mesuqe sece bilerdi Mesuqenin vezifesi sahzadeye mehebbet senetini oyretmek idi Onlar istenilen qadini sece bilerdiler Dovlet cevrilisi eden kimi Fransa prezidenti Sarl de Qolla ebedi mehebbeti haqda and icir ve onu ata adlandirir Fransa hokumeti ondan maddi desteyini esirgemir evezinde bu olkenin erazisinde ozunun herbi bazasini yerlesdirir Liviya prezidenti Muemmer Qeddafi ile gorusunden sonra islami qebul etdiyini deyib ve Jan Bedel adini deyiserek Selaheddin Ehmed qebul edib Deyilene gore bu Qeddafiden maliyye yardimi almaq ucun fend imis Cunki bir muddet sonra yeniden katolisizmi qebul etdiyini elan edib Fransa prezidenti Jiskar d Estenle de dost olub Ikincini MAR in yeralti servetleri maraqlandirirdi Fransizlar bu olkede atom proqrami ucun radioaktiv maddeler arayirdilar Ustelik d Esten arada oraya ova gelirdi Sonralar Kanar ansene junrali d Estenin Bokassadan bahali brilyant rusvet aldigini yazdi Bu informasiya yayilandan sonra onun reytinqi keskin sekilde asagi dusdu ve 1981 seckilerinde Mitterana uduzdu Sonralar melum oldu ki Bokassa 1973 cu ilde Henri Kissincere de brilyant veribmis Kannibalizm1979 cu ilde onun portreti olan formani geymek istemeyen mekteblileri gulleletdirdikden sonra o fransiz desantcilari terefinden devrildi ve Fransaya aparildi Desantcilar saray metbexinde insan eti ile dolu soyuducular tapdi Beynelxalq istintaq qrupu mueyyen edib ki Bokassa siyasi reqiblerini quyularda curudub onlari timsahlara yedirib Yemeyinde insan etinden istifade edib O cumleden arvadlarinin bir coxunun etini yeyib Olkede yegane riyaziyyatcini yeyib Hebs olunandan sonra soyuducudan hemin alimin qaliqlari tapilmisdi Sonralar bir defe metbuat konfransinda ona bele bir sual veribler Deyirler siz puritan heyat terzi kecirirsiniz Yemirsiniz icmirsiniz siqaret cekmirsiniz qadinlardan xoslanmirsiniz hetta muxalifeti sixisdirsmirsiniz Siz nece ozunuzu yungullesdirirsiniz Bokassa Ingiltereden olan genc jurnalisti diqqetle suzub Men gerginlesmirem Size de meslehet gormurem demis ve jurnaliste teklif etmisdi ki kofe sufresinde bu meseleni teklikde muzakire etsinler Tebii ki jurnalist buna getmemisdi Bokassa 1970 ci ilde SSRI de olub Burda elan edir ki tereqqiperver sosializm dusergesine daxil olur Brejnevle gorusub Artek pioner dusergesine bas cekib Boynundan qalstuk asib ona fexri pionerlik veribler Amma fexri pioner in Fransa mustemleke ordusunda xidmetde olarken Vyetnamda bir kendde yerli kommunistlerin liderini yediyini ne qalstuk baglayanlar ne de SSRI rehberliyi bilirdi Bokassa olkesine qayidanda Kremldekilerin cox icmelerinden naraziligini bildirmisdi Amma Brejnevin dodaq dodaga opusmek adeti cox xosuna gelirmis SSRI den qayidandan sonra butun nazirleri bir bir qucaqlayib dodaqlarindan opur Sonralar olke boyu seferlerinde de opusmeye ustunluk verirdi O deyirmis ki diller temas edende adamlarin mexfi fikirlerini oxumaq olur Eger yas ve sustdurse musahib xeyirxah niyyete koklenib Eger dil qurudursa demek esebidir nese qesdi var Onu nahara sifaris vermek olar Bokassanin devrilmesi ve mehkemesiNehayet bogaza yigilan camaat ayaga qalxdi 18 avqust 1979 cu ilde mektebli ve telebeler etiraz etdi Onlarin geydiyi formanin ustunde Bokassanin sekli olmali idi maraqlidir ki tikis fabriki de imperatora mexsus idi Etirazcilar kucelere axisdi Herbi hisselerin ates acmasi neticesinde 150 nefer olduruldu Amma problem bununla da cozulmedi Aprelde etirazlar tekrar olundu Bu defe usyana kecdi Imperiya qvardiyasinin esgerleri ve herbi hisseler qeyri insani ova basladilar 6 yasdan 26 ya qeder her kesi tutur oldururduler Fransiz jurnalistleri hadiselerin gedisini bele tesvir edirler Yuzlerle usagi merkezi turmeye doldurmusdular Esgerler onlari tepik altina salib xincir sonra kameralara doldururdular Qezebden aglini itirmis Bokassa ozu turmeye gelmisdi ki usaqlara yaxsica ders versinler Bu ders den sonra yuze qeder adam oldu Onlari ya umumi mezarda basirir ya da cayda axidirdilar Amma impreator bununla kifayetlenmeyib Onun emri ile otuza qeder usagi sarayin qabagina getiribler Jurnalist Bernar Lubanin verdiyi melumata gore onlari yere uzanmaga mecbur edibler ve serxos Bokassa surucuye emr edib ki masini onlarin uzerinden sursun Surucu etiraz edende Bokassa ozu sukan arxasina kecib ve yuk masinini sonuncu ses kesilene qeder ireli geri surub Nehayet Fransa desantlari MAR da cevrilis edir Uzun muddet Fransada yasayan Bokassaya 1980 ci ilde veteninde qiyabi mehkeme kecirilir ve o olume mehkum edilir 1986 ci ilde eks imperator heyatinda cox guman ki en qeribe addimi atir O konullu sekilde Merkezi Afrika Respublikasina qayidir Hesab edirdi ki xalq yeniden onu taxta cixaracaq Amma qayidan kimi hebs edilib muhakime olunur Ona dovletciliye xeyanet qetller adam eti yemek ve dovlet emlakini dagitmaq ittihami ireli surulur Bokassa mehkemede cox feal istirak edir ve hakimleri inandirir ki qurbanlarinin beden hisselerini soyuducuda yemek ucun yox simvolik menada saxlayib Guya bu orqanlarin heresinin oz menasi var Meselen qaraciyer ugur getirir ve s Bundan sonra adam yemek ittihami uzerinden goturulur Amma basqa ittihamlar kifayet edir ki olum cezasina mehkum edilsin Bu 12 iyun 1987 ci ilde bas verir Bir il sonra ise efv olunur ve olum cezasini omurluk hebsle evez edirler Daha sonra ise iyirmi illik cezaya deyisdirilir 1993 cu ilde olkede demokratik idarecilik berpa olunur ve umumi amnistiya elan olunur Bokassa azadliga cixir Uc il sonra 3 noyabr 1996 ci ilde infarktdan olur Omrunun son illerinde ozunu on ucuncu apostol elan elemisdi Iddia edirdi ki Roma papasi ile mexfi gorusleri olur Xarici kecidlerJan Bedel Bokassa ve onun ozunemexsus tacqoyma merasimi banker az 11 09 2015 az http www npr org books titles 138046097 the heartless stone a journey through the world of diamonds deceit and desire Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Bokassa Zhan Bedel Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Jean Bedel Bokassa Encyclopaedia Britannica ing