Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Elizabet (7 sentyabr 1533, Plasentiya sarayı[d], Böyük London regionu[d] – 24 mart (3 aprel) 1603, Riçmond sarayı[d], Böyük London regionu[d]) — İngiltərənin Tüdor sülaləsindən olan sonuncu kraliçası. Əlavə olaraq İrlandiyanın və şərti olaraq Fransanın kraliçası hesab edilirdi. Həyatı boyunca heç vaxt evlənmədi və bu səbəbdən tarixi mənbələrdə Bakirə Kraliça adlanır.
| I Elizabet | |
|---|---|
| ing. Elizabeth I | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 7 sentyabr 1533 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 24 mart (3 aprel) 1603(69 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | sepsis |
| Dəfn yeri | |
| Sülalə | Tüdorlar |
| Atası | VIII Henri |
| Anası | Anna Boleyn |
| | |
| Monoqram |  |
| İmzası |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
I Elizabetin iqtidarda olduğu müddət İngiltərə tarixində Qızıl dövr(Golden age) adlanır. Dövrünün üzərindən 4 əsr keçməyinə baxmayaraq öz populyarlığını heç itirməmişdir.
Dünyaya gəlməsi
Atası VIII Henrix,18 yaşında ikən kral olmuş,İspaniya kralı Ferdinand ilə kraliça İzabelin həyatda qalan yeganə qızları Katerina ilə ittifaq evliliyi etmək məcburiyyətində qalmışdı. Lakin 25 yaşında Elizabetin anası olacaq Anna Boleynə aşiq olmuşdu. Katerinadan ayrılmaq istəsə də qanunlar buna mane olurdu, İngilitərə də digər qərbi avropa ölkələri kimi katolik idi və buna görə də bu evliliyin gerçəkləşməsi üçün ruhani lider Papadan icazə istəməli idi. Papa icazə vermədi. İspanlar da bu evliliyə qarşı çıxırdılar və Katerina üzərindən İngiltərəni əl altında saxlamaq istəyirdilər.
Kral Henri evliliyini gerçəkləşdirmək üçün radikal bir addım atdı. Eşqi üçün ölkəsinin dinini dəyişdirdi. Hələ bir neçə il öncə Martin Lüterin kitablarını yandırıb, Protestantları edam etdirərək "dinin müdafiəçisi" ünvanına Papa tərəfinfən layiq görülən Henri yeni kilsə və məzhəb yaradaraq Anglikanizmi qurdu. Və ardından Anna ilə gizlincə evləndi, eyni il 7 sentyabr 1533-cü ildə Qrinviçdə Elizabet dünyaya gəldi.
Gənclik illəri
Dəri rənginin həddindən çox ağ olması səbəbilə şans və uğursuzluq gətiriləcəyinə inanıldı və öldürülmək istəndi. Ancaq anası Anna Boleyn bu işə mane oldu. Anna Boleyn VIII Henrixin ikinci qadını idi. İki dəfə hamilə qalsa da, oğlan uşağı olmadı və kralın gözündən düşdü. I Elizabet hələ 3 yaşında ikən anası Anna Boleyn xəyanətlə ittiham olundu və edam edilərək öldürüldü.
Beləliklə, Elizabet kralın qeyri-məşru uşağı sayıldı və taxt namizədliyindən çıxarıldı. Atası VIII Henrix daha sonra Jane Seymour`la evləndi və Eduard adlı oğlu oldu. Ölmədən öncə qızı Elizabetanı məşru qızı olaraq elan etdi və beləliklə, Elizabetaya taxt yolu açıldı. 1547 tarixində atası vəfat etdi və ögey qardaşı VI Eduard taxta çıxdı. Ancaq ögey anası Jane Seymour`un qardaşı Tomas Seymour`la aralarında münasibət olduğu aşkara çıxdı və Tomas Seymour edam edildi. Elizabet isə 5 dəfə İncilə and içsə də, günahsızlığını isbat edə bilmədi və saraydan uzaqlaşdırıldı.
I Mariya dönəmi
VI Eduard 6 iyul 1553-cü il tarixində vəfat etdi və ölümü gizli saxlanıldı. Mərhum kralın vəsiyətinə uyğun olaraq, 4 gün sonra uzaq qohumu sayılan Ceyn Qrey taxta çıxdı. Taxtını qorumaq məqsədilə faktiki taxt namizədi sayılan VIII Henrixin iki qızı — Mariya və Elizabeti aradan qaldırmaq istədi. Ancaq bu mübarizədə radikal katolik Mariya qalib gəldi və 9 günlük səltənətdən sonra Ceyn Qrey taxtdan endirilərək Tauer qalasına həbs olundu.
Ancaq həbs olunan Ceyn Qreyin atasının tərtibi ilə başlanan protestant üsyanı siyasi vəziyyəti gərginləşdirdi. Nəticədə üsyan yatırıldı, Ceyn Qrey və əri edam edildi və Elizabet ev həbsinə alındı. Bu üsyandan sonra radikal katolik olan Kraliça Mariyanın protestant düşmənliyi daha da artdı və ölkənin hər yerində qanlı məhkəmələr quruldu. Protestant olma şübhəsi görülən hər kəs cəzalandırıldı. Ölkədə yaranan protestant-katolik ziddiyəti iki bacı arasındakı münasibətləri də soyutdu. Bir neçə ay sonra I Mariya gələcək ispan kralı II Filipplə evləndi. İki dəfə hamilə qalsa da, uşaq dünyaya gətirə bilmədi və özündən sonra taxt namizədi olmadı. Qısa zaman ərzində xəstələnən Kraliça Mariya bəzi qaynaqlara görə, xərçəng xəstəliyinə tutuldu və vəfat etdi.
Səltənət illəri
Kraliça Mariya 17 noyabr 1558-ci il tarixində vəfat etdi və protestant olan Elizabet taxta çıxdı. Mərhum kraliçanın əri II Filipp Elizabetlə evlənmək istəsə də, Elizabet bu təklifi rədd etdi. Bəzi mənbələrə görə, buna səbəb kraliçanın uşaqlıq dostu olan Robert Dudley olmuşdur. İlk iş olaraq Elizabet özünü İngiltərə kilsəsinin başçısı seçdi və bütün ölkədə protestantlığı elan etdi. Bunun nəticəsində bir çox sui-qəsdlərə məruz qalsa da, yaxın köməkçisi Sir Fransisko Walsingham`ın köməkliyi ilə bütün bunlardan xilas oldu. Katolik rəhbərliyi olan Şotlandiya krallığı ilə münasibətləri pozuldu və müharibə elan edildi. Bu dönəmdə Şotlandiya bibisi Marqaret Tüdorun nəvəsi Mariya Stüart tərəfindən idarə edilirdi. Fransa kralı II Fransiskin vəfatından sonra orada da hakimiyyəti ələ alan Mariya Stüart daha da gücləndi. Ancaq qısa zaman sonra Mariya Stüart ələ keçirildi və həbs olundu. Fransız qüvvələri isə geri çəkildi. Bir müddət burada həbs olunan Mariya Stüart daha sonra edam edildi. Beləliklə, I Elizabet yeganə varisi olaraq hakimiyyətini gücləndirdi. 1588-ci ildə İspaniya kralı II Filippin İngiltərəyə gəlişi zamanı böyük bir ispan donanmasının ingilislər tərəfindən yandırılması böyük təəccüb yaratdı və iki dövlət arasındakı münasibətləri korladı.
Uzun müddət ölkəni tək başına idarə edən I Elizabet 1603 tarixində vəfat etdi. Ölüm yatağında ikən əlində gənclik dostu olan Robert Dudley`in sevgi məktubu olduğu rəvayət edilir.
İstinadlar
- A Historical Dictionary of British Women. 2 Routledge, 2003. S. 153.
- Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English (ing.): Women Writers from the Middle Ages to the Present. 1990. P. 335.
- Kindred Britain.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Elizabet 7 sentyabr 1533 Plasentiya sarayi d Boyuk London regionu d 24 mart 3 aprel 1603 Ricmond sarayi d Boyuk London regionu d Ingilterenin Tudor sulalesinden olan sonuncu kralicasi Elave olaraq Irlandiyanin ve serti olaraq Fransanin kralicasi hesab edilirdi Heyati boyunca hec vaxt evlenmedi ve bu sebebden tarixi menbelerde Bakire Kralica adlanir I Elizabeting Elizabeth ISexsi melumatlarDogum tarixi 7 sentyabr 1533Dogum yeri Plasentiya sarayi d Qrinvic borosu Boyuk London Boyuk London regionu d IngiltereVefat tarixi 24 mart 3 aprel 1603 69 yasinda Vefat yeri Ricmond sarayi d Ricmond apon Tems d Boyuk London Boyuk London regionu d IngiltereVefat sebebi sepsisDefn yeri Vestminster abbatligiSulale TudorlarAtasi VIII HenriAnasi Anna BoleynMonoqramImzasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar I Elizabetin iqtidarda oldugu muddet Ingiltere tarixinde Qizil dovr Golden age adlanir Dovrunun uzerinden 4 esr kecmeyine baxmayaraq oz populyarligini hec itirmemisdir Dunyaya gelmesiAtasi VIII Henrix 18 yasinda iken kral olmus Ispaniya krali Ferdinand ile kralica Izabelin heyatda qalan yegane qizlari Katerina ile ittifaq evliliyi etmek mecburiyyetinde qalmisdi Lakin 25 yasinda Elizabetin anasi olacaq Anna Boleyne asiq olmusdu Katerinadan ayrilmaq istese de qanunlar buna mane olurdu Ingilitere de diger qerbi avropa olkeleri kimi katolik idi ve buna gore de bu evliliyin gerceklesmesi ucun ruhani lider Papadan icaze istemeli idi Papa icaze vermedi Ispanlar da bu evliliye qarsi cixirdilar ve Katerina uzerinden Ingiltereni el altinda saxlamaq isteyirdiler Kral Henri evliliyini gerceklesdirmek ucun radikal bir addim atdi Esqi ucun olkesinin dinini deyisdirdi Hele bir nece il once Martin Luterin kitablarini yandirib Protestantlari edam etdirerek dinin mudafiecisi unvanina Papa terefinfen layiq gorulen Henri yeni kilse ve mezheb yaradaraq Anglikanizmi qurdu Ve ardindan Anna ile gizlince evlendi eyni il 7 sentyabr 1533 cu ilde Qrinvicde Elizabet dunyaya geldi Genclik illeriDeri renginin heddinden cox ag olmasi sebebile sans ve ugursuzluq getirileceyine inanildi ve oldurulmek istendi Ancaq anasi Anna Boleyn bu ise mane oldu Anna Boleyn VIII Henrixin ikinci qadini idi Iki defe hamile qalsa da oglan usagi olmadi ve kralin gozunden dusdu I Elizabet hele 3 yasinda iken anasi Anna Boleyn xeyanetle ittiham olundu ve edam edilerek olduruldu Belelikle Elizabet kralin qeyri mesru usagi sayildi ve taxt namizedliyinden cixarildi Atasi VIII Henrix daha sonra Jane Seymour la evlendi ve Eduard adli oglu oldu Olmeden once qizi Elizabetani mesru qizi olaraq elan etdi ve belelikle Elizabetaya taxt yolu acildi 1547 tarixinde atasi vefat etdi ve ogey qardasi VI Eduard taxta cixdi Ancaq ogey anasi Jane Seymour un qardasi Tomas Seymour la aralarinda munasibet oldugu askara cixdi ve Tomas Seymour edam edildi Elizabet ise 5 defe Incile and icse de gunahsizligini isbat ede bilmedi ve saraydan uzaqlasdirildi I Mariya donemiVI Eduard 6 iyul 1553 cu il tarixinde vefat etdi ve olumu gizli saxlanildi Merhum kralin vesiyetine uygun olaraq 4 gun sonra uzaq qohumu sayilan Ceyn Qrey taxta cixdi Taxtini qorumaq meqsedile faktiki taxt namizedi sayilan VIII Henrixin iki qizi Mariya ve Elizabeti aradan qaldirmaq istedi Ancaq bu mubarizede radikal katolik Mariya qalib geldi ve 9 gunluk seltenetden sonra Ceyn Qrey taxtdan endirilerek Tauer qalasina hebs olundu Ancaq hebs olunan Ceyn Qreyin atasinin tertibi ile baslanan protestant usyani siyasi veziyyeti gerginlesdirdi Neticede usyan yatirildi Ceyn Qrey ve eri edam edildi ve Elizabet ev hebsine alindi Bu usyandan sonra radikal katolik olan Kralica Mariyanin protestant dusmenliyi daha da artdi ve olkenin her yerinde qanli mehkemeler quruldu Protestant olma subhesi gorulen her kes cezalandirildi Olkede yaranan protestant katolik ziddiyeti iki baci arasindaki munasibetleri de soyutdu Bir nece ay sonra I Mariya gelecek ispan krali II Filipple evlendi Iki defe hamile qalsa da usaq dunyaya getire bilmedi ve ozunden sonra taxt namizedi olmadi Qisa zaman erzinde xestelenen Kralica Mariya bezi qaynaqlara gore xerceng xesteliyine tutuldu ve vefat etdi Seltenet illeriKralica Mariya 17 noyabr 1558 ci il tarixinde vefat etdi ve protestant olan Elizabet taxta cixdi Merhum kralicanin eri II Filipp Elizabetle evlenmek istese de Elizabet bu teklifi redd etdi Bezi menbelere gore buna sebeb kralicanin usaqliq dostu olan Robert Dudley olmusdur Ilk is olaraq Elizabet ozunu Ingiltere kilsesinin bascisi secdi ve butun olkede protestantligi elan etdi Bunun neticesinde bir cox sui qesdlere meruz qalsa da yaxin komekcisi Sir Fransisko Walsingham in komekliyi ile butun bunlardan xilas oldu Katolik rehberliyi olan Sotlandiya kralligi ile munasibetleri pozuldu ve muharibe elan edildi Bu donemde Sotlandiya bibisi Marqaret Tudorun nevesi Mariya Stuart terefinden idare edilirdi Fransa krali II Fransiskin vefatindan sonra orada da hakimiyyeti ele alan Mariya Stuart daha da guclendi Ancaq qisa zaman sonra Mariya Stuart ele kecirildi ve hebs olundu Fransiz quvveleri ise geri cekildi Bir muddet burada hebs olunan Mariya Stuart daha sonra edam edildi Belelikle I Elizabet yegane varisi olaraq hakimiyyetini guclendirdi 1588 ci ilde Ispaniya krali II Filippin Ingiltereye gelisi zamani boyuk bir ispan donanmasinin ingilisler terefinden yandirilmasi boyuk teeccub yaratdi ve iki dovlet arasindaki munasibetleri korladi Uzun muddet olkeni tek basina idare eden I Elizabet 1603 tarixinde vefat etdi Olum yataginda iken elinde genclik dostu olan Robert Dudley in sevgi mektubu oldugu revayet edilir IstinadlarA Historical Dictionary of British Women 2 Routledge 2003 S 153 ISBN 978 1 85743 228 2 Blain V Grundy I Clements P The Feminist Companion to Literature in English ing Women Writers from the Middle Ages to the Present 1990 P 335 Kindred Britain