Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Qılınc Arslan — Rum Səlcuqlu dövlətinin sultanı.
| I Qılınc Arslan قِلِج اَرسلان | |
|---|---|
| osman. قلج أرسلان türk. Kılıç Arslan | |
| 1093 – 1107 | |
| Əvvəlki | Süleyman şah |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Dəməşq, Səlcuq İmperiyası |
| Vəfat tarixi | (28 yaşında) |
| Vəfat yeri | İznik, Səlcuq İmperiyası |
| Vəfat səbəbi | boğulma |
| Milliyyəti | Oğuz türkü |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Süleyman şah Səlcuqlu |
| Uşaqları |
|
| Ailəsi | Səlcuqlular |
| Dini | Sünni İslam |
Həyatı
Rum Səlcuqlu dövlətinin qurucusu Süleyman Şahın oğludur. Urfalı Mateos onun 1085-ci ildə dünyaya gəldiyini qeyd edir . Ancaq 1107-ci də vəfat etdiyində on bir yaşında bir uşağı olduğu diqqətə alınaraq daha öncəki bir tarixdə doğulduğu söylənə bilər. Adı Bizans qaynaqlarında Klitziasthlas , Latın xronikalarında atasının adıyla (Soliman) zikr edilir . Qaynaqlarda Qılıcarslana dair ilk bilgi, atası Süleyman Şahın 1084-cü ildə Antakiya səfəri sırasında onun yanında olduğudur. Atasının iyun 1086-cı ildə Tutuş ilə apardığı savaşda ölümündən sonra Qılıcarslan, vəzir Həsən ibn Tahirin himayəsi altında Antakiyada qaldı. 1087-ci ilin baharında Antakiyaya gələn Sultan Məlikşah tərəfindən İsfahana göndərilərək göz dustaqlığında tutuldu.
Sultan Məlikşahın 1092-ci ildə vəfatı üzərinə qardaşı Kulanarslan ilə birlikdə Sultan Börkiyaruqun izniylə İsfahandan Anadoluya dönmək üçün yola çıxan Qılıcarslan, qədimdən atası Süleyman Şaha tabe olan Orta Anadoludan böyükcə bir qüvvə toplayaraq hicri 485-ci ilin sonlarında (1092 sonları, 1093 başları) İznikə gəldi. Bu sırada İznikdə idarəni əlində tutan Əbülqazinin iqtidarı ona təslim etməsiylə də Rum Səlcuqlu taxtına çıxdı. Atasının ölümünün ardından sərkərdələri ona təslim edilmiş olan şəhərlərdə müstəqil hərəkət etməyə başlamışdılar, bu üzdən dövlətin birliyi dağılmışdı. Başlangıcdakı hakimiyyət sahəsi sadəcə İznik və civarıyla sınırlı görünən Qılıcarslan ilk iş olaraq dağılmış olan dövlətin birliyini qurmağa çalışdı.
Kutalmışın oğullarından biri I Qılınc Arslan İznikə gələrək hakimiyyəti ələ aldı. Bu zaman Konya sultanlığının ərazisi əsasən Nikeya (İznik) və onun ətraf torpaqlarından ibarət olmuşdu. Nikomediya və onun ətraf əraziləri Bizansın nüfuzu altında idi. Smirnada isə digər türk əmiri Çaka bəy hakimiyyətdə idi. Çaka bəy Smirnadan Çanaqqalaya qədər uzanan sahil ərazilərini tutaraq mərkəzi Smirna olan bəylik yaratmışdı. Onun planı Balkan yarımadasında yaşayan peçeneqlərlə birləşib Konstantinopolu ələ keçirmək və Bizans dövlətinə son qoymaq olmuşdu.
I Qılınc Arslan Çaka bəyin nüfuzu və qüvvəsindən istifadə etdi. O, ordunu yenidən təşkilatlandıraraq Çaka bəyin köməyilə Mərmərə sahillərini Bizansdan aldı. Konstantinopola gedən yollar türklər üçün açıldı. İmperator Aleksey Komnin qorxuya düşərək I Qılınc Arslana ittifaq və Çaka bəyə qarşı müttəfiqlik təklifi ilə müraciət etdi. Aleksey Komnin “türkə qarşı türkün gücündən istifadə etmək” kimi ənənəvi Bizans siyasətinə əl atdı və türklərin Bizansa qarşı birlik yaratmasının qarşısını aldı. Vəziyyəti sona qədər qiymətləndirməyən I Qılınc Arslan Çaka bəyin nüfuzundan ehtiyalanaraq Bizansın təklifinə tərəfdar çıxdı. I Qılınc Arslanın sarayında Çaka bəyin öldürülməsi (1093) Bizans üçün yaranmış real təhlükəni aradan qaldırdı.
Qılıcarslanın gənc yaşda gözlənməyən ölümüylə Cənubi-şərqi Anadoluda və Şimali Suriyada xaçlılara qarşı aparılan mübarizə və Rum Səlcuqlu dövlətinin siyasi birliyi zəiflədi. Danişməndlilər, durumdan faydalanaraq Anadoluda siyasi güclərini artırma və torpaqlarını genişlətmə imkanını tapdılar. Bizans da bölgəsinə doğru yayılmağa başlamış olan türkləri Qərbi Anadoludan təkrar geriyə atma fürsətini yaxaladı.
İstinadlar
- Urfalı Mateos Vəkayinaməsi, s. 164.
- İbn əl-Əsir, X, 344; Əbül-Fərəc, II, 346.
- Anna Komnene, II, 79.
- Tyrensis, s. 29; Carnotensis, s. 83
- Əbül-Fərəc, Tarix, I, 331, 335; II, 345-347, 349, 351.
- Aksarayi, Müsamərətül-əxbar, s. 21, 27-29
- Suriyalı Mixail, Chroniquə də Michel lə Syrien, patriarchə jacobite dAntioche: 1166-1199 (nşr. və trc. J.-B. Chabot), Paris, 1899-1924, III, 185, 189, 192, 193
- Cl. Cahen, “Kiliғј Arslan I”, EI² (İng.), V, 103-104.
Mənbə
- 100 böyük türk. (Azərbaycan dilinə tərcümə edəni Sabir Adil. Redaktoru: Məlik Allahverdiyev), Bakı, 1991. səh.23.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Qilinc Arslan Rum Selcuqlu dovletinin sultani I Qilinc Arslanق ل ج ا رسلانosman قلج أرسلان turk Kilic ArslanIII Rum Selcuqlu sultani1093 1107EvvelkiSuleyman sahSonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi iyun 1079Dogum yeri Demesq Selcuq ImperiyasiVefat tarixi 22 dekabr 1107 28 yasinda Vefat yeri Iznik Selcuq ImperiyasiVefat sebebi bogulmaMilliyyeti Oguz turkuFealiyyeti siyasetciAtasi Suleyman sah SelcuqluUsaqlari I Rukneddin Mesud d Ailesi SelcuqlularDini Sunni IslamHeyatiRum Selcuqlu dovletinin qurucusu Suleyman Sahin ogludur Urfali Mateos onun 1085 ci ilde dunyaya geldiyini qeyd edir Ancaq 1107 ci de vefat etdiyinde on bir yasinda bir usagi oldugu diqqete alinaraq daha onceki bir tarixde doguldugu soylene biler Adi Bizans qaynaqlarinda Klitziasthlas Latin xronikalarinda atasinin adiyla Soliman zikr edilir Qaynaqlarda Qilicarslana dair ilk bilgi atasi Suleyman Sahin 1084 cu ilde Antakiya seferi sirasinda onun yaninda oldugudur Atasinin iyun 1086 ci ilde Tutus ile apardigi savasda olumunden sonra Qilicarslan vezir Hesen ibn Tahirin himayesi altinda Antakiyada qaldi 1087 ci ilin baharinda Antakiyaya gelen Sultan Meliksah terefinden Isfahana gonderilerek goz dustaqliginda tutuldu Sultan Meliksahin 1092 ci ilde vefati uzerine qardasi Kulanarslan ile birlikde Sultan Borkiyaruqun izniyle Isfahandan Anadoluya donmek ucun yola cixan Qilicarslan qedimden atasi Suleyman Saha tabe olan Orta Anadoludan boyukce bir quvve toplayaraq hicri 485 ci ilin sonlarinda 1092 sonlari 1093 baslari Iznike geldi Bu sirada Iznikde idareni elinde tutan Ebulqazinin iqtidari ona teslim etmesiyle de Rum Selcuqlu taxtina cixdi Atasinin olumunun ardindan serkerdeleri ona teslim edilmis olan seherlerde musteqil hereket etmeye baslamisdilar bu uzden dovletin birliyi dagilmisdi Baslangicdaki hakimiyyet sahesi sadece Iznik ve civariyla sinirli gorunen Qilicarslan ilk is olaraq dagilmis olan dovletin birliyini qurmaga calisdi Kutalmisin ogullarindan biri I Qilinc Arslan Iznike gelerek hakimiyyeti ele aldi Bu zaman Konya sultanliginin erazisi esasen Nikeya Iznik ve onun etraf torpaqlarindan ibaret olmusdu Nikomediya ve onun etraf erazileri Bizansin nufuzu altinda idi Smirnada ise diger turk emiri Caka bey hakimiyyetde idi Caka bey Smirnadan Canaqqalaya qeder uzanan sahil erazilerini tutaraq merkezi Smirna olan beylik yaratmisdi Onun plani Balkan yarimadasinda yasayan peceneqlerle birlesib Konstantinopolu ele kecirmek ve Bizans dovletine son qoymaq olmusdu I Qilinc Arslan Caka beyin nufuzu ve quvvesinden istifade etdi O ordunu yeniden teskilatlandiraraq Caka beyin komeyile Mermere sahillerini Bizansdan aldi Konstantinopola geden yollar turkler ucun acildi Imperator Aleksey Komnin qorxuya duserek I Qilinc Arslana ittifaq ve Caka beye qarsi muttefiqlik teklifi ile muraciet etdi Aleksey Komnin turke qarsi turkun gucunden istifade etmek kimi enenevi Bizans siyasetine el atdi ve turklerin Bizansa qarsi birlik yaratmasinin qarsisini aldi Veziyyeti sona qeder qiymetlendirmeyen I Qilinc Arslan Caka beyin nufuzundan ehtiyalanaraq Bizansin teklifine terefdar cixdi I Qilinc Arslanin sarayinda Caka beyin oldurulmesi 1093 Bizans ucun yaranmis real tehlukeni aradan qaldirdi Qilicarslanin genc yasda gozlenmeyen olumuyle Cenubi serqi Anadoluda ve Simali Suriyada xaclilara qarsi aparilan mubarize ve Rum Selcuqlu dovletinin siyasi birliyi zeifledi Danismendliler durumdan faydalanaraq Anadoluda siyasi guclerini artirma ve torpaqlarini genisletme imkanini tapdilar Bizans da bolgesine dogru yayilmaga baslamis olan turkleri Qerbi Anadoludan tekrar geriye atma fursetini yaxaladi IstinadlarUrfali Mateos Vekayinamesi s 164 Ibn el Esir X 344 Ebul Ferec II 346 Anna Komnene II 79 Tyrensis s 29 Carnotensis s 83 Ebul Ferec Tarix I 331 335 II 345 347 349 351 Aksarayi Musameretul exbar s 21 27 29 Suriyali Mixail Chronique de Michel le Syrien patriarche jacobite dAntioche 1166 1199 nsr ve trc J B Chabot Paris 1899 1924 III 185 189 192 193 Cl Cahen Kiligј Arslan I EI Ing V 103 104 Menbe100 boyuk turk Azerbaycan diline tercume edeni Sabir Adil Redaktoru Melik Allahverdiyev Baki 1991 seh 23 Hemcinin baxRum Selcuqlu dovleti Suleyman sahXarici kecidler