Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Mahmud (fars. محمود; türk. Mahmud; 1088 – noyabr 1094, İsfahan) — Beş yaşında ikən 1092-1093-cü illərdə Böyük Səlcuqlu Dövləti hökmdarı, 1093-1094-də isə və bölgəsinin vassal hökmdarı elan edilmişdir.
| I Mahmud | |
|---|---|
| Mahmud | |
 | |
Böyük Səlcuq sultanı | |
| 1092 – 1093 | |
| Əvvəlki | I Məlikşah |
| Sonrakı | Börkiyaruq |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İsfahan, Böyük Səlcuq İmperiyası |
| Vəfat səbəbi | Təbii çiçək |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | I Məlikşah |
| Anası | Türkan xatun |
Həyatı
1092-ci ilin noyabrında Məlikşah öldüyü zaman 13 yașında olan və qanuni varisi olaraq elan edilmiş olan Əbul-Müzəffər Börküyarıq Böyük Səlcuqlu Dövləti taxtına keçdi. Amma Məlikşahın arvadı Qaraxanlılar hökmdarının qızı olan Türkan xatun Məlikşahdan sonra öz oğlu Mahmudun sultan olmasını istəyirdi. O zaman Səlcuqlu Dövləti vəziri olan və qısaca "" olaraq xatırlanan "İbn Mərzban Xosrov Firuz Şirazi ibn Darust Tacumulk Əbul-Qanayim" tərəfindən dəstəkləndi. Bağdaddakı Abbasi xəlifəsi də xəbərdar edən Türkan xatun Məlikşahın ölümündən 6 gün sonra, 25 Noyabr 1092-də beş yaşındakı oğlu Mahmudu sultan elan etdirib Bağdadda oğlu adına xütbə oxutdu.
Müxtəlif bölgələrdə valilik və idarəçilik edən Səlcuqlu liderləri bu qarışıqlığı fürsət bilib öz müstəqilliklərini elan etməyə başladılar. Məlikşahın qardaşı Xorasan və Bəlxi tutdu. Məlikşahın digər bir qardaşı olan Tutuş özünü Şamda Suriya məliki elan etdi. Ali idarəçilərdən Xələb əmiri olan Ağsunqur əl-Hacib müstəqilliyini elan etdi. Diyarbəkir əmiri kimi digər vali və əmirlər də özlərini müstəqil elan etdilər.
Azərbaycan və Arran valisi olan və Börküyarıqın dayısı və əmisioğlu olan Yaqut ibn İsmayıl ibn Davud, Mahmudun sultanlığını qəbul etdiyini açıqca bildirdi.
Qutalmış oğlu Süleymanın oğulu olan I Qılınc Arslan əsir olduğu İrandan Anadoluya qaçdı və burada atasına dəstək vermiş və bu bölgələrə köç etmiş olan Türkmən tayfalarının mənsubları tərəfindən Anadolu Səlcuqlu Dövləti Sultanı olaraq qəbul edildi.
Sultan Börküyarıq, dövlət Vəziri olan "Mustavi"dən əvvəl vəzir olan amma uzun bir dövr vəzifədən sonra tərəfindən bir sui-qəsdə qurban gedib öldürülmüş olan Nizamülmülk yaxınları və tərəfdarları (Nizamıya) tərəfindən tutulmaqda idilər.
Türkan xatun oğluna tərəfdar tapmaq və səltənətini gücləndirmək üçün rəvayətə görə ordu mənsublarına 20.000 qızıl dinar bəxșiș paylamışdı. Türkan xatun sonra da Əmir İsfahanda olan vəliəhd Börküyarıqı tutmaq üçün İsfahana göndərdi. Türkan xatun və I Mahmud ordu ilə bu əmiri izlədilər. Ancaq Vəzir Nizamülmülk tərəfdarları da 14 yaşındakı Börküyarıqı Rəy şəhərinə qaçıraraq sultan elan etdilər.
Oğlu Mahmudu bütün ölkənin hakimi etmək istəyən Türkan xatun, sultan elan edilən Börküyarıq ilə mübarizəyə başladı. Börküyarıq tərəfdarları Reydə yeni bir ordu təşkil edərək 1093-cü ilin yanvarında İsfahana getdilər və şəhəri mühasirəyə aldılar. Türkan Xatun və oğlu I Mahmudun ordusu ilə Börküyarıqun ordusu arasında 17 Yanvar 1093-cü ildə Luristanda Həmədan və Əhvaz arasındakı yol üzərində olan bir mövqedə baş tutdu. Mahmud və Türkan Xatunun ordusundakı bəzi əmirlər və əsgərlər Börküyarıq tərəfə keçdi və Türkan xatunun ordusu döyüşü uduzdu.
Türkan xatun və Mahmud İsfahana çəkildi. Burada ikən daha əvvəl Mahmudu tutmus olan Azərbaycan və Arran valisi olan və Börküyarıqın dayısı və əmisioğlu olan ibn Davudun Sultan Börküyarıq tərəfinə keçdiyi xəbəri gəldi. Türkan Xatun və Vəzir "Mustavi" onun bir sui-qəsdlə öldürülməsini təşkil etdilər. 1093-cü ilin fevralında Vəzir "Mustavi" Börküyarıq tərəfindən tutularaq əsir alınıb, edam edildi.
Türkan xatun Börküyarıq ilə müqavilə bağladı. Bu razılaşmaya görə Türkan xatun ilə Mahmud İsfahan və Fars bölgəsinə vassal hökmdar olaraq hakim olacaqdı. Börküyarıq isə bütün qərbi Böyük Səlcuqlu Dövləti ūzərində Sultan olaraq hökm sürəcəkdi.
Bu razılaşmadan təxminən yarım il sonra Türkan xatun xəstələnərək öldü. Türkan xatunun ardından da 1094-cü ildə Sultan Mahmud çiçək xəstəliyinə tutularaq öldü.
İstinadlar
- Nagendra Kr Singh (ed.) (2005) International encyclopaedia of Islamic dynasties, Anmol Publication PVT Ltd., s. 1076.
- Özaydın, Abdülkerim (2001) Sultan Berkyaruk Devri Türk Tarihi (485-498/1092-1104), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
- Kafesoğlu, İbrahim (1992), Selçuklular İstanbul: MEB Yayınlar, , Kür-Boğa maddesi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax I Mahmud deqiqlesdirme I Mahmud fars محمود turk Mahmud 1088 noyabr 1094 Isfahan Bes yasinda iken 1092 1093 cu illerde Boyuk Selcuqlu Dovleti hokmdari 1093 1094 de ise ve bolgesinin vassal hokmdari elan edilmisdir I MahmudMahmudBoyuk Selcuq sultani1092 1093EvvelkiI MeliksahSonrakiBorkiyaruqSexsi melumatlarDogum tarixi 1087Vefat tarixi 1094Vefat yeri Isfahan Boyuk Selcuq ImperiyasiVefat sebebi Tebii cicekFealiyyeti siyasetciAtasi I MeliksahAnasi Turkan xatunHeyati1092 ci ilin noyabrinda Meliksah olduyu zaman 13 yașinda olan ve qanuni varisi olaraq elan edilmis olan Ebul Muzeffer Borkuyariq Boyuk Selcuqlu Dovleti taxtina kecdi Amma Meliksahin arvadi Qaraxanlilar hokmdarinin qizi olan Turkan xatun Meliksahdan sonra oz oglu Mahmudun sultan olmasini isteyirdi O zaman Selcuqlu Dovleti veziri olan ve qisaca olaraq xatirlanan Ibn Merzban Xosrov Firuz Sirazi ibn Darust Tacumulk Ebul Qanayim terefinden desteklendi Bagdaddaki Abbasi xelifesi de xeberdar eden Turkan xatun Meliksahin olumunden 6 gun sonra 25 Noyabr 1092 de bes yasindaki oglu Mahmudu sultan elan etdirib Bagdadda oglu adina xutbe oxutdu Muxtelif bolgelerde valilik ve idarecilik eden Selcuqlu liderleri bu qarisiqligi furset bilib oz musteqilliklerini elan etmeye basladilar Meliksahin qardasi Xorasan ve Belxi tutdu Meliksahin diger bir qardasi olan Tutus ozunu Samda Suriya meliki elan etdi Ali idarecilerden Xeleb emiri olan Agsunqur el Hacib musteqilliyini elan etdi Diyarbekir emiri kimi diger vali ve emirler de ozlerini musteqil elan etdiler Azerbaycan ve Arran valisi olan ve Borkuyariqin dayisi ve emisioglu olan Yaqut ibn Ismayil ibn Davud Mahmudun sultanligini qebul etdiyini aciqca bildirdi Qutalmis oglu Suleymanin ogulu olan I Qilinc Arslan esir oldugu Irandan Anadoluya qacdi ve burada atasina destek vermis ve bu bolgelere koc etmis olan Turkmen tayfalarinin mensublari terefinden Anadolu Selcuqlu Dovleti Sultani olaraq qebul edildi Sultan Borkuyariq dovlet Veziri olan Mustavi den evvel vezir olan amma uzun bir dovr vezifeden sonra terefinden bir sui qesde qurban gedib oldurulmus olan Nizamulmulk yaxinlari ve terefdarlari Nizamiya terefinden tutulmaqda idiler Turkan xatun ogluna terefdar tapmaq ve seltenetini guclendirmek ucun revayete gore ordu mensublarina 20 000 qizil dinar bexșiș paylamisdi Turkan xatun sonra da Emir Isfahanda olan veliehd Borkuyariqi tutmaq ucun Isfahana gonderdi Turkan xatun ve I Mahmud ordu ile bu emiri izlediler Ancaq Vezir Nizamulmulk terefdarlari da 14 yasindaki Borkuyariqi Rey seherine qaciraraq sultan elan etdiler Oglu Mahmudu butun olkenin hakimi etmek isteyen Turkan xatun sultan elan edilen Borkuyariq ile mubarizeye basladi Borkuyariq terefdarlari Reyde yeni bir ordu teskil ederek 1093 cu ilin yanvarinda Isfahana getdiler ve seheri muhasireye aldilar Turkan Xatun ve oglu I Mahmudun ordusu ile Borkuyariqun ordusu arasinda 17 Yanvar 1093 cu ilde Luristanda Hemedan ve Ehvaz arasindaki yol uzerinde olan bir movqede bas tutdu Mahmud ve Turkan Xatunun ordusundaki bezi emirler ve esgerler Borkuyariq terefe kecdi ve Turkan xatunun ordusu doyusu uduzdu Turkan xatun ve Mahmud Isfahana cekildi Burada iken daha evvel Mahmudu tutmus olan Azerbaycan ve Arran valisi olan ve Borkuyariqin dayisi ve emisioglu olan ibn Davudun Sultan Borkuyariq terefine kecdiyi xeberi geldi Turkan Xatun ve Vezir Mustavi onun bir sui qesdle oldurulmesini teskil etdiler 1093 cu ilin fevralinda Vezir Mustavi Borkuyariq terefinden tutularaq esir alinib edam edildi Turkan xatun Borkuyariq ile muqavile bagladi Bu razilasmaya gore Turkan xatun ile Mahmud Isfahan ve Fars bolgesine vassal hokmdar olaraq hakim olacaqdi Borkuyariq ise butun qerbi Boyuk Selcuqlu Dovleti uzerinde Sultan olaraq hokm surecekdi Bu razilasmadan texminen yarim il sonra Turkan xatun xestelenerek oldu Turkan xatunun ardindan da 1094 cu ilde Sultan Mahmud cicek xesteliyine tutularaq oldu IstinadlarNagendra Kr Singh ed 2005 International encyclopaedia of Islamic dynasties Anmol Publication PVT Ltd s 1076 Ozaydin Abdulkerim 2001 Sultan Berkyaruk Devri Turk Tarihi 485 498 1092 1104 Istanbul Istanbul Universitesi Yay ISBN 975 404 608 5 Kafesoglu Ibrahim 1992 Selcuklular Istanbul MEB Yayinlar ISBN 975 11 0454 8 Kur Boga maddesi