Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Fridrix Vilhelm (alm. Friedrich Wilhelm von Brandenburg; 16 fevral 1620[…], Berlin Şəhər Sarayı – 29 aprel 1688, Potsdam Şəhər Sarayı[d], Potsdam) — Brandenburq kürfürstü, Prussiya hersoqu.
| I Fridrix Vilhelm | |
|---|---|
| alm. Friedrich Wilhelm von Brandenburg | |
 | |
Kürfürst (Brendenburq marqravlığı[d]) | |
| 1 dekabr 1640 – 9 may 1688 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 16 fevral 1620[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 29 aprel 1688(68 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | əsilzadə, rəsm kolleksioneri[d] |
| Ailəsi | Hohensollernlər |
| Dini | Kalvinizm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəaliyyəti
Böyük kürfürüst (alm. Großer Kurfürst) adlanan Fridrix Vilhelm (1640–1688) Hollandiyada mükəmməl siyasət dərsi, tarix dərsi, hərb dərslər almışdı. O, 30 illik müharibədən sonra ölkənin düşdüyü ağır vəziyyəti nəzərə alaraq, yalnız Brandenburqun qorunub saxlanması istiqamətində siyasət yeridirdi. "Membra unis kapitis" adlanan siyasət yeritdi. Mahiyyət etibarilə ittifaqın üzvü hissəsi mənasını verir. Dövlətin ayrı-ayrı hissələri özlərinin vahid bir siyasi sistemin üzvləri kimi qəbul etməyə başladı. Ayrı-ayrı şəhərlərin və zadəgan mülklərinin imtiyazları azaldılırdı. Sərt idarəetmə sistemi yaradılırdı. idarəçiliyin bütün pillələrində nəzarət və hesabat prinsipi təyin edilirdi. Digər uğurlu addımı isə ölkənin müharibədən sonra dağılmış ərazilərin bərpası məqsədilə edilən tədbirlər idi. O, öz ölkəsinin ərazisini bütün qaçqınlara, sərgərdar dolaşan əsgərlərə, hətta soyğunçulara acıq elan etdi. Dini təqiblərdən qacan Hollandiyadan yəhudiləri və katolikləri, Fransadan hugenotları, Almaniyanın katolik dövlətlərindən lüteranları Brandenburq kürfürstlüyi onlar üçün sığınacaq idi. 29 oktyabr 1685-ci ildə Potsdam edikdi ilə bütün kolonistlərə ticarətdə imtiyazlar və güzəştlər, 10 il müddətində vergilərdən azad edilmələrini və sexlərə pulsuz qəbul edilmələrini bəyan etdi. İstehlak olunan bütün məhsullara aksiz tətbiq edildi. Dövlətin gəliri 40 min talerdən 1,5 mlna qədər artdı. Ordu 37 min nəfər oldu.
1650–1651-ci illərdə Brandenburq ilə Neyburq arasında Yulix müharibəsi baş verdi. 1655–1661-ci illərdə I Fridrix Vilhelm İsveç-Polşa müharibəsində iştirak etdi. İsveç ilə imzaladığı sazişlərə (Labiau müqaviləsi, 20 noyabr 1656-cı il) əsasən, X Karl Prussiya üzərində Hohensollernlərin tam suverenliyini tanıdı. Polşa ilə yaxınlaşdı və 1657-ci ildə onunla Velau müqaviləsini imzaladı. Polşa kralı Hohensollerlərin Prussiya üzərində tam hakimiyyətini tanındı. 1675-ci ildə Fransaya qarşı müharibəyə qoşuldu. Fransanın tərəfində müharibəyə qoşulan İsveç Brandenburqa hücum etdi. Avstriyanın davranışı səbəbindən Brandenburq 1679-cu il iyunun 29-da Fransa ilə imzaladığı Sen-Jermen sülh müqaviləsi ilə ələ keçirdiyi bütün əraziləri məğlub olmuş düşmənə verməli oldu. Sonuncu ərazi uğrunda müharibəsi Sileziya uğrunda idi.
İslahatları
- Din azadlığı elan edir ki, bu da knyazlıqda müxtəlif ölkələrdən gələn mühacirlərin sayını artırır,
- Fransadan, Hollandiyadan gələn mühacirlər sənayenin və ticarətin inkişafına səbəb olurlar,
- Ölkədə bataqlıqlar qurudulur, kanallar çəkilir,
- Merkantlizim siyasəti yeridən Fridrix Vilhelm elə vergi sistemi yarada bilir ki, xəzinəyə ildə 1,4 milyon taler pul sabit gəlsin,
- İlk manufakturalar meydana gəlir, dövlət aparatı mərkəzləşdirilir və bürokratikləşdirilir,
- Ordunun sayı 37 min nəfərə çatdırılır,
- Landtaqlar heç bir rol oynamadıqları üçün yerli məmurlar şəbəkəsi inkişaf etdirilir.
Ədəbiyyat
- Bernhard Erdmannsdörffer. Friedrich Wilhelm (Kurfürst von Brandenburg) // Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). — Bd. 7. — Lpz.: Duncker & Humblot, 1878. — S. 480–497. (alm.)
- Peter Bahl: Der Hof des Großen Kurfürsten. Studien zur höheren Amtsträgerschaft Brandenburg-Preußens. Köln 2001.
- Gerd Heinrich (Hrsg.): "Ein sonderbares Licht in Teutschland". Beiträge zur Geschichte des Großen Kurfürsten von Brandenburg (1640–1688). Berlin 1990.
- Ludwig Hüttl: Friedrich Wilhelm von Brandenburg, der Große Kurfürst 1620–1688. Eine politische Biographie. München 1984.
- Johann Gustav Droysen: Geschichte der preußischen Politik, Theil 3: Der Staat des großen Kurfürsten. 2. Auflage. Leipzig 1872.
- Ernst Opgenoorth: Friedrich Wilhelm, der Große Kurfürst von Brandenburg. Göttingen u.a. 1971–1978. (zweiteilige Habilitationsschrift)
- Форстен Г. В. Фридрих-Вильгельм, курфюрст бранденбургский // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
İstinadlar
- Skalweit S. Frederick William // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Friedrich Wilhelm von Brandenburg // RKDartists (nid.).
- Lundy D. R. Friedrich Wilhelm Kurfürst von Brandenburg // The Peerage (ing.).
- .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Vilhelm I Fridrix Vilhelm alm Friedrich Wilhelm von Brandenburg 16 fevral 1620 Berlin Seher Sarayi 29 aprel 1688 Potsdam Seher Sarayi d Potsdam Brandenburq kurfurstu Prussiya hersoqu I Fridrix Vilhelmalm Friedrich Wilhelm von Brandenburg Kurfurst Brendenburq marqravligi d 1 dekabr 1640 9 may 1688Sexsi melumatlarDogum tarixi 16 fevral 1620 1620 02 16 Dogum yeri Berlin Seher SarayiVefat tarixi 29 aprel 1688 1688 04 29 68 yasinda Vefat yeri Potsdam Seher Sarayi d Potsdam Brandenburq PrussiyaDefn yeri Berlin kafedraliFealiyyeti esilzade resm kolleksioneri d Ailesi HohensollernlerDini Kalvinizm Vikianbarda elaqeli mediafayllarFealiyyetiEsas meqale Brandenburq Prussiya Boyuk kurfurust alm Grosser Kurfurst adlanan Fridrix Vilhelm 1640 1688 Hollandiyada mukemmel siyaset dersi tarix dersi herb dersler almisdi O 30 illik muharibeden sonra olkenin dusduyu agir veziyyeti nezere alaraq yalniz Brandenburqun qorunub saxlanmasi istiqametinde siyaset yeridirdi Membra unis kapitis adlanan siyaset yeritdi Mahiyyet etibarile ittifaqin uzvu hissesi menasini verir Dovletin ayri ayri hisseleri ozlerinin vahid bir siyasi sistemin uzvleri kimi qebul etmeye basladi Ayri ayri seherlerin ve zadegan mulklerinin imtiyazlari azaldilirdi Sert idareetme sistemi yaradilirdi idareciliyin butun pillelerinde nezaret ve hesabat prinsipi teyin edilirdi Diger ugurlu addimi ise olkenin muharibeden sonra dagilmis erazilerin berpasi meqsedile edilen tedbirler idi O oz olkesinin erazisini butun qacqinlara sergerdar dolasan esgerlere hetta soygunculara aciq elan etdi Dini teqiblerden qacan Hollandiyadan yehudileri ve katolikleri Fransadan hugenotlari Almaniyanin katolik dovletlerinden luteranlari Brandenburq kurfurstluyi onlar ucun siginacaq idi 29 oktyabr 1685 ci ilde Potsdam edikdi ile butun kolonistlere ticaretde imtiyazlar ve guzestler 10 il muddetinde vergilerden azad edilmelerini ve sexlere pulsuz qebul edilmelerini beyan etdi Istehlak olunan butun mehsullara aksiz tetbiq edildi Dovletin geliri 40 min talerden 1 5 mlna qeder artdi Ordu 37 min nefer oldu 1650 1651 ci illerde Brandenburq ile Neyburq arasinda Yulix muharibesi bas verdi 1655 1661 ci illerde I Fridrix Vilhelm Isvec Polsa muharibesinde istirak etdi Isvec ile imzaladigi sazislere Labiau muqavilesi 20 noyabr 1656 ci il esasen X Karl Prussiya uzerinde Hohensollernlerin tam suverenliyini tanidi Polsa ile yaxinlasdi ve 1657 ci ilde onunla Velau muqavilesini imzaladi Polsa krali Hohensollerlerin Prussiya uzerinde tam hakimiyyetini tanindi 1675 ci ilde Fransaya qarsi muharibeye qosuldu Fransanin terefinde muharibeye qosulan Isvec Brandenburqa hucum etdi Avstriyanin davranisi sebebinden Brandenburq 1679 cu il iyunun 29 da Fransa ile imzaladigi Sen Jermen sulh muqavilesi ile ele kecirdiyi butun erazileri meglub olmus dusmene vermeli oldu Sonuncu erazi ugrunda muharibesi Sileziya ugrunda idi IslahatlariDin azadligi elan edir ki bu da knyazliqda muxtelif olkelerden gelen muhacirlerin sayini artirir Fransadan Hollandiyadan gelen muhacirler senayenin ve ticaretin inkisafina sebeb olurlar Olkede bataqliqlar qurudulur kanallar cekilir Merkantlizim siyaseti yeriden Fridrix Vilhelm ele vergi sistemi yarada bilir ki xezineye ilde 1 4 milyon taler pul sabit gelsin Ilk manufakturalar meydana gelir dovlet aparati merkezlesdirilir ve burokratiklesdirilir Ordunun sayi 37 min nefere catdirilir Landtaqlar hec bir rol oynamadiqlari ucun yerli memurlar sebekesi inkisaf etdirilir EdebiyyatBernhard Erdmannsdorffer Friedrich Wilhelm Kurfurst von Brandenburg Allgemeine Deutsche Biographie ADB Bd 7 Lpz Duncker amp Humblot 1878 S 480 497 alm Peter Bahl Der Hof des Grossen Kurfursten Studien zur hoheren Amtstragerschaft Brandenburg Preussens Koln 2001 Gerd Heinrich Hrsg Ein sonderbares Licht in Teutschland Beitrage zur Geschichte des Grossen Kurfursten von Brandenburg 1640 1688 Berlin 1990 Ludwig Huttl Friedrich Wilhelm von Brandenburg der Grosse Kurfurst 1620 1688 Eine politische Biographie Munchen 1984 Johann Gustav Droysen Geschichte der preussischen Politik Theil 3 Der Staat des grossen Kurfursten 2 Auflage Leipzig 1872 Ernst Opgenoorth Friedrich Wilhelm der Grosse Kurfurst von Brandenburg Gottingen u a 1971 1978 zweiteilige Habilitationsschrift Forsten G V Fridrih Vilgelm kurfyurst brandenburgskij Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 IstinadlarSkalweit S Frederick William Encyclopaedia Britannica ing Friedrich Wilhelm von Brandenburg RKDartists nid Lundy D R Friedrich Wilhelm Kurfurst von Brandenburg The Peerage ing