Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Dövlət Gəray (1512 – 1577, Krım) — 1551-1577-ci illər arasında xanlıq edib. I Dövlət Gəray dövründə Krım xanlığı Osmanlı İmperiyası ilə birlikdə yüksəliş dövrünü yaşadı. Əsas siyasətini Moskvanın mərkəzli bir inkişaf siyasətini izləyərək rusların Qara dənizə çıxmalarına qarşı mübarizə təşkil edirdi.
| I Dövlət Gəray | |
|---|---|
 | |
| 1551 – 25 iyun 1577 | |
| Əvvəlki | I Sahib Gəray |
| Sonrakı | II Mehmed Gəray |
| 1549 – 1551 | |
| Əvvəlki | Səfa Gəray |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1512 |
| Vəfat tarixi | 1577 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | taun |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Gəraylar |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Osmanlı ilə münasibətləri
Qanuni Sultan Süleyman dövründə uzun illər İstanbulda yaşadığı üçün dönəmin Osmanlı sarayı ilə olduqca yaxşı münasibətləri vardı. Qanunu ilə eyni dövrdə xanlıq edən Dövlət Gəray ondan böyük dəstək aldı. Harzem Xanının Osmanlı sultanından Rus yayılmasına qarşı yardım istəməsi isə Osmanlı, İdil (Volqa) ilə Don çayları arasında bir kanal açmaq və Həştərxanı yenidən zəbt etmək üçün hərəkətə keçdi. 1569-cu ildə Kefe bəylərbəyi Çərkəz Qasım bəy üç min yeniçəri və 20 min süvari Osmanlı qoşunu, Dövlət Gərayın 30 min Tatar əsgərindən ibarət ordusu ilə birlikdə bölgəyə girdi. Bundan başqa, 5 min yeniçəri və üç min dənizçi də Azaka 15 döyüş gəmiləri ilə hücum etdilər.
Ancaq sədrəzəm Sokollu Mehmet Paşa dövründə başlanan kanal başa çatdırılmadı. Krım və Osmanlı hərbi Ruslar və hava şərtləri tərəfindən qırılaraq geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Bu hadisə bəzi tarixçilər tərəfindən Osmanlı İmperiyasında fasilələr dövrünün başlanğıcı kimi qəbul edilir.
Rusiya ilə mübarizə
1555-1571-ci illər arasında Rusiyaya uzunmüddətli təsirləri olan böyük zərbələr vurdu. 1571-ci ildə Dövlət Gərayın ordusu Moskva yaxınlarına qədər irəlilədi və şəhəri yandırdı (Moskva Yanğını). Özünə Bu səbəblə "Taxt alan" anlamına gələn tatarca" Taxt Algan" adı verilib. Kazan xanlığı 1552-ci ildə Həştərxan xanlığı isə 1556-cı ildə ruslar tərəfindən tutulmuşdu. 1568-1570-ci illər arasında Qazan və Həştərxana yürüşlər təşkil etdi, lakin ruslardan geri alına bilmədi. 1572-ci ildə ruslar ilə girişdiyi Molodi döyüşündə məğlub oldu. 1592-ci ildə Osmanlı sultanı Rus Çarlığından, Kazan və Həştərxanı azad olunmasını istədi. Bu tarixlərdən etibarən Rusların Qafqaza və Qara dənizə düşməsini əngəlləmək üçün göstərilən təşəbbüslər uğurlu olmayacaq və Ruslar 200 il ərzində Qara dənizin şimalındakı bütün Türk torpaqlarına yerləşəcəkdir. I Dövlət Gəray 1577-ci ildə vəba xəstəliyinə tutuldu və bu xəstəlikdən vəfat edib. Krımın paytaxtı Bağçasaray şəhərində, Xan məscidi yaxınlığına dəfn edilib. Yerinə II Mehmed Gəray keçdi.
Xarici keçidlər
- Büyük Osmanlı Tarihi, Hammer, Üçdal Neşriyat, III. Cilt s. 598
- Халим Герай (историк)|Халим Гирай султан «Розовый куст ханов, или история Крыма», Симферополь, Изд. «Стилос», 2008. — С. 44-46. —
İstinadlar
- Dewlet Girej // MAK (pol.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Dovlet Geray 1512 1577 Krim 1551 1577 ci iller arasinda xanliq edib I Dovlet Geray dovrunde Krim xanligi Osmanli Imperiyasi ile birlikde yukselis dovrunu yasadi Esas siyasetini Moskvanin merkezli bir inkisaf siyasetini izleyerek ruslarin Qara denize cixmalarina qarsi mubarize teskil edirdi I Dovlet GerayX Krim xani1551 25 iyun 1577EvvelkiI Sahib GeraySonrakiII Mehmed GerayQazan xani1549 1551EvvelkiSefa GeraySonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi 1512Vefat tarixi 1577Vefat yeri Krim Krim xanligiVefat sebebi taunDefn yeri BagcasarayFealiyyeti suveren d Usaqlari I Fateh Geray II Mehmed Geray II Qazi Geray II Islam Geray I Selamet GerayAilesi Geraylar Vikianbarda elaqeli mediafayllarOsmanli ile munasibetleriQanuni Sultan Suleyman dovrunde uzun iller Istanbulda yasadigi ucun donemin Osmanli sarayi ile olduqca yaxsi munasibetleri vardi Qanunu ile eyni dovrde xanliq eden Dovlet Geray ondan boyuk destek aldi Harzem Xaninin Osmanli sultanindan Rus yayilmasina qarsi yardim istemesi ise Osmanli Idil Volqa ile Don caylari arasinda bir kanal acmaq ve Hesterxani yeniden zebt etmek ucun herekete kecdi 1569 cu ilde Kefe beylerbeyi Cerkez Qasim bey uc min yeniceri ve 20 min suvari Osmanli qosunu Dovlet Gerayin 30 min Tatar esgerinden ibaret ordusu ile birlikde bolgeye girdi Bundan basqa 5 min yeniceri ve uc min denizci de Azaka 15 doyus gemileri ile hucum etdiler Ancaq sedrezem Sokollu Mehmet Pasa dovrunde baslanan kanal basa catdirilmadi Krim ve Osmanli herbi Ruslar ve hava sertleri terefinden qirilaraq geri cekilmek mecburiyyetinde qaldi Bu hadise bezi tarixciler terefinden Osmanli Imperiyasinda fasileler dovrunun baslangici kimi qebul edilir Rusiya ile mubarize1555 1571 ci iller arasinda Rusiyaya uzunmuddetli tesirleri olan boyuk zerbeler vurdu 1571 ci ilde Dovlet Gerayin ordusu Moskva yaxinlarina qeder ireliledi ve seheri yandirdi Moskva Yangini Ozune Bu sebeble Taxt alan anlamina gelen tatarca Taxt Algan adi verilib Kazan xanligi 1552 ci ilde Hesterxan xanligi ise 1556 ci ilde ruslar terefinden tutulmusdu 1568 1570 ci iller arasinda Qazan ve Hesterxana yurusler teskil etdi lakin ruslardan geri alina bilmedi 1572 ci ilde ruslar ile girisdiyi Molodi doyusunde meglub oldu 1592 ci ilde Osmanli sultani Rus Carligindan Kazan ve Hesterxani azad olunmasini istedi Bu tarixlerden etibaren Ruslarin Qafqaza ve Qara denize dusmesini engellemek ucun gosterilen tesebbusler ugurlu olmayacaq ve Ruslar 200 il erzinde Qara denizin simalindaki butun Turk torpaqlarina yerlesecekdir I Dovlet Geray 1577 ci ilde veba xesteliyine tutuldu ve bu xestelikden vefat edib Krimin paytaxti Bagcasaray seherinde Xan mescidi yaxinligina defn edilib Yerine II Mehmed Geray kecdi Xarici kecidlerVikianbarda I Dovlet Geray ile elaqeli mediafayllar var Buyuk Osmanli Tarihi Hammer Ucdal Nesriyat III Cilt s 598 Halim Geraj istorik Halim Giraj sultan Rozovyj kust hanov ili istoriya Kryma Simferopol Izd Stilos 2008 S 44 46 ISBN 978 966 8518 91 1IstinadlarDewlet Girej MAK pol