Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüqo Qrotsi (nid. Hugo Grotius; 10 aprel 1583[…], Delft, Hollandiya qraflığı – 28 avqust 1645[…], Rostok) ― təbii hüquq nəzəriyyəsinin ilk görkəmli nümayəndəsi, Niderland Burjua İnqilabının ideoloqu, niderland hüquqşunası, siyasi filosofu və dövlət xadimi.
| Hüqo Qrotsi | |
|---|---|
| nid. Hugo Grotius | |
 | |
| Doğum adı | Hugo Grocio, Hugo Grotius eller Hugo de Groot |
| Doğum tarixi | 10 aprel 1583[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 avqust 1645[…](62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | Beynəlxalq hüquq, siyasi fəlsəfə |
| Təhsili | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
XVII əsr Burjua İnqilablarının Niderland və İngiltərədə qələbə çaldığı, dövlət, hüquq haqqında spesifik təlimlərin yayıldığı bir dövr kimi səciyyəvidir. Bu dövrdə mütləqiyyətə, zadəganlara, dinə qarşı ehtiraslı mübarizə burjua "təbii hüquq" nəzəriyyəsində öz əksini tapdı. Bu nəzəriyyəyə görə dövlət və hüquq Allah tərəfindən deyil, insan zəkasının qanunlarına uyğun olaraq, insanların əsrlər boyu əldə etdikləri təcrübə prosesində ictimai müqavilə əsasında yaranmışdır. Sözügedən nəzəriyyənin banisi niderland hüquqşünası, siyasi filosofu və dövlət xadimi Hüqo Qrotsi idi. Fransada mühacirətdə qalmağa məcbur olan Qrotsi həmin ölkədə "Müharibə və sülh hüququ haqqında üç kitab" (1625) adlı sanballı əsər yazır. Həmin əsərdə təbii hüquq və xalqların hüququ geniş təhlil olunur, ümumi hüququn prinsipləri açıqlanır və bütövlükdə dövlət və hüquq haqqında, xüsusi ilə beynəlxalq hüquq barədə burjua elminin əsası qoyulur. Qrotsi hüquqi çoxcəhətli ictimai hadisə kimi nəzərdən keçirir. Hollandiyanın dövlət katibi, fransız sarayında İsveçin səfiri vəzifəsini tutmuşdur. Hüqo Qrotsiyə görə, siyasi elmin predmeti- məqsədyönlülük və faydalılıq, eyni zamanda ədalət və hüquq deməkdir. Hüqo Qrotsi hüququ təbii və müəyyən olunmuş (dövlətin fəaliyyəti nəticəsində) növlərə bölür. O, öz dövründə hüququn güc konsepsiyasının hökmranlığına etiraz etmişdir. Bu dövrdə ədalət güclülərin faydası kimi götürülür, həm dövlətin, həm də ictimai müqaviləni (buna riayət edilməsi təbii hüququ tələb etmək deməkdir) nəzərə alaraq, dövlət hüququnun mənbəyi hesab olunurdu. Siyasət sahəsində təbii hüquq müddəalarının həyata keçirilməsi gedişində faydalılığın və məqsədyönlülüyün siyasi prinsipi ədalətliliyin hüquqi prisipinə birləşir. Dövlətin əsas əlaməti kimi ali hakimiyyəti vacib sayırdı. Onun üçün ali hakimiyyət
- 1. Qanunların verilməsi;
- 2. Məhkəmə;
- 3. Vəzifəli şəxslərin təyin olunması və onların fəaliyyətinə rəhbərlik;
- 4. Vergilərin yığılması;
- 5. Müharibə və sülh;
- 6. Beynəlxalq müqavilələrin bağlanması və başqa bu kimi konkret hüquqi məzmuna malik olan ictimai-siyasi hadisələr idi.
Beynəlxalq hüququn atası
H. Qrotsi üçün hüquq və gücün nisbəti problemi təbii (hüquq həqiqi anlamda) və ondan irəli gələn hüququn iradə və müəyyən olunmuş formaları və müqaviləli dövlət və vətəndaş təsisatlarının əlaqə problemidir. Burada güc dövlətdaxili və beynəlxalq sahədə təbii hüququ tələblərinin yalnız həyata keçirilmə vasitəsidir. H. Qrotsi beynəlxalq hüquq sahəsində idrak və hüquq tələblərinə, əməkdaşlığa, bərabərliyə, suveren dövlətlər tərəfindən könüllü olaraq müəyyən olunan və ardıcıl şəkildə riayət edilən vahid beynəlxalq hüquq qaydaları ideyasına əsaslanan yeni tipli beynəlxalq münasibətlərin formalaşmasını vacib sayır və bildirirdi ki, bağlanmış müqavilələrin sarsılmazlığı prinsipinə əməl olunmalıdır.
Müharibə və sülh haqqında fikirləri
H. Qrotsinin fikrincə hətta müharibələrə belə hüquqi təzahür xüsusiyyətləri verilməlidir. O, müharibə və hüququn bir yerə sığmadığı haqqında fikirlərə qarşı etiraz edir, axı "müharibələr sülhlə başa çatır", sülh isə "müharibənin son məqsədidir" deyir. O, müharibələri
- 1.xüsusi (şəxslər arasında);
- 2.kütləvi (vətəndaş hakimiyyəti orqanları arasında);
- 3.qarışıq (ilk iki ünsürlərdən);
- 4.ədalətli;
- 5.ədalətsiz -
müharibələrə bölərək onları "güclər arasında mübarizə üsulu" kimi qiymətləndirir. Təbiət etibarilə hər kəs öz hüququnun müdafiəçisidir (o cümlədən qüvvə ilə). O, ədalətsız işğalçı müharibələri pisləyir və göstərirdi ki, müharibə "böyük fəlakətlər gətirir". Müharibə başlanıbsa sülh yolu ilə başa çatmalı, hüquq və humanizm prinsiplərinə tabe olmalıdır. Bu mənada fikrini inkişaf etdirib bildirirdi ki, dinc sakinlər və hərbi əsrlərin öldürülməsi yol verilməzdir.
Hüquq Qrotsiyaya görə, dövlət "hüquqa və ümumi faydalılığa riayət edilməsi naminə azad insanlarının təkmil ittifaqıdır". Dövlətəqədərki vəziyyət ("təbii") əmlak ümumiliyi və "fövqəladə qarşılıqlı bağlılıq" hissi ilə səciyyələnir. Lakin mülkiyyət və qeyri-bərabərlik münasibətlərinin inkişafı ilə düşmənçilik artır və təhlükəsizliyinin əsasları barədə müəyyən saziş tələb olunur ki, bu da dövlətin yaranmasına gətirib çıxarır. Dövlət isə azlığa qarşı çoxluğun sazişi, yaxud zəif və istismar olunanların güclü və qüdrətli şəxslərə qarşı ittifaqı deməkdir. Suverenlik dövlət hakimiyyətinin başlıca əlamətidir, dövlət isə bütövlükdə onun daşıyıcısıdır. Hüqo Qrotsi dövlətin aşağıdakı formalarını xatırladır: çar hakimiyyəti (vahid hakimiyyət), tanınmış əyanların hakimiyyəti, azad vətəndaş icması, demokratik respublika və.s O, dövlətin arikratiya formasına rəğbət bəsləyir, demokratik respublika və tiraniya (bütün mövcud olmaq hüququ vardır, bu isə, öz növbəsində, ilkin ictimai müqavilənin şərtləri ilə müəyyən olunur) xüsusi tənqid olunur. Hüqo Qrotsiyaya görə, dövlət işlərində hökmranlıq etmək və tabe olmaq qaydaları zəruridir, bu isə ayrıca olaraq şəxsin hakimiyyətə müqavimət göstərmək azadlığı ilə bir araya sığmır
Təbii hüquq o qədər əbədidir ki, hətta Allah belə onu dəyişə bilməz. Dövlətin əsas məqsədi şəxsi mülkiyyəti və qanunları qorumaqdır. Dövlətin əlamətləri, ünsürləri: onun suverenliyidir. Dövlət beynəlxalq münasibətlərin subyektidir. Müharibə zamanı qaydalar olmalıdır: lazımsız zəbtlər olmamalı, hərbi əsrlər öldürülməməli, dinc əhali ilə müharibə aparılmamalıdır.
Beləliklə burjuaziyanın ictimai müqavilə və təbii hüquq nəzəriyyəsinin görkəmli ideoloqu Qrotsi suverenlik, azadlıq haqqında mütərəqqi fikirləri ilə özündən sonra siyasi təlimlər tarixində dərin iz buraxdı. Onun nəzəriyyəsi XVII əsr İngiltərə, XVIII əsr Fransa burjua inqlablarının əsas ideya mənbəyi oldu. Bu gün də dövrümüzün ən aktual anlayışı olan beynəlxalq hüquq nəzəriyyəsi öz başlanğıcını bu mütəfəkkirdən götürür.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Hugo de Groot. 2009.
- ECARTICO (ing.).
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Huqo Qrotsi nid Hugo Grotius 10 aprel 1583 Delft Hollandiya qrafligi 28 avqust 1645 Rostok tebii huquq nezeriyyesinin ilk gorkemli numayendesi Niderland Burjua Inqilabinin ideoloqu niderland huquqsunasi siyasi filosofu ve dovlet xadimi Huqo Qrotsinid Hugo GrotiusDogum adi Hugo Grocio Hugo Grotius eller Hugo de GrootDogum tarixi 10 aprel 1583 1583 04 10 Dogum yeri Delft Hollandiya qrafligi Yeddi Birlesmis Eyalet RespublikasiVefat tarixi 28 avqust 1645 1645 08 28 62 yasinda Vefat yeri RostokElm saheleri Beynelxalq huquq siyasi felsefeTehsili Leyden Universiteti Vikianbarda elaqeli mediafayllarHuqo Qrotsinin 25 yasindaki portreti Misel Yans van Mieverelt Hollandiya Qizil Dovru ressami 1608 Huqo Qratsinin Delftde Hollandiya abidesiHeyatiXVII esr Burjua Inqilablarinin Niderland ve Ingilterede qelebe caldigi dovlet huquq haqqinda spesifik telimlerin yayildigi bir dovr kimi seciyyevidir Bu dovrde mutleqiyyete zadeganlara dine qarsi ehtirasli mubarize burjua tebii huquq nezeriyyesinde oz eksini tapdi Bu nezeriyyeye gore dovlet ve huquq Allah terefinden deyil insan zekasinin qanunlarina uygun olaraq insanlarin esrler boyu elde etdikleri tecrube prosesinde ictimai muqavile esasinda yaranmisdir Sozugeden nezeriyyenin banisi niderland huquqsunasi siyasi filosofu ve dovlet xadimi Huqo Qrotsi idi Fransada muhaciretde qalmaga mecbur olan Qrotsi hemin olkede Muharibe ve sulh huququ haqqinda uc kitab 1625 adli sanballi eser yazir Hemin eserde tebii huquq ve xalqlarin huququ genis tehlil olunur umumi huququn prinsipleri aciqlanir ve butovlukde dovlet ve huquq haqqinda xususi ile beynelxalq huquq barede burjua elminin esasi qoyulur Qrotsi huquqi coxcehetli ictimai hadise kimi nezerden kecirir Hollandiyanin dovlet katibi fransiz sarayinda Isvecin sefiri vezifesini tutmusdur Huqo Qrotsiye gore siyasi elmin predmeti meqsedyonluluk ve faydaliliq eyni zamanda edalet ve huquq demekdir Huqo Qrotsi huququ tebii ve mueyyen olunmus dovletin fealiyyeti neticesinde novlere bolur O oz dovrunde huququn guc konsepsiyasinin hokmranligina etiraz etmisdir Bu dovrde edalet guclulerin faydasi kimi goturulur hem dovletin hem de ictimai muqavileni buna riayet edilmesi tebii huququ teleb etmek demekdir nezere alaraq dovlet huququnun menbeyi hesab olunurdu Siyaset sahesinde tebii huquq muddealarinin heyata kecirilmesi gedisinde faydaliligin ve meqsedyonluluyun siyasi prinsipi edaletliliyin huquqi prisipine birlesir Dovletin esas elameti kimi ali hakimiyyeti vacib sayirdi Onun ucun ali hakimiyyet 1 Qanunlarin verilmesi 2 Mehkeme 3 Vezifeli sexslerin teyin olunmasi ve onlarin fealiyyetine rehberlik 4 Vergilerin yigilmasi 5 Muharibe ve sulh 6 Beynelxalq muqavilelerin baglanmasi ve basqa bu kimi konkret huquqi mezmuna malik olan ictimai siyasi hadiseler idi Beynelxalq huququn atasiH Qrotsi ucun huquq ve gucun nisbeti problemi tebii huquq heqiqi anlamda ve ondan ireli gelen huququn irade ve mueyyen olunmus formalari ve muqavileli dovlet ve vetendas tesisatlarinin elaqe problemidir Burada guc dovletdaxili ve beynelxalq sahede tebii huququ teleblerinin yalniz heyata kecirilme vasitesidir H Qrotsi beynelxalq huquq sahesinde idrak ve huquq teleblerine emekdasliga beraberliye suveren dovletler terefinden konullu olaraq mueyyen olunan ve ardicil sekilde riayet edilen vahid beynelxalq huquq qaydalari ideyasina esaslanan yeni tipli beynelxalq munasibetlerin formalasmasini vacib sayir ve bildirirdi ki baglanmis muqavilelerin sarsilmazligi prinsipine emel olunmalidir Muharibe ve sulh haqqinda fikirleriH Qrotsinin fikrince hetta muharibelere bele huquqi tezahur xususiyyetleri verilmelidir O muharibe ve huququn bir yere sigmadigi haqqinda fikirlere qarsi etiraz edir axi muharibeler sulhle basa catir sulh ise muharibenin son meqsedidir deyir O muharibeleri 1 xususi sexsler arasinda 2 kutlevi vetendas hakimiyyeti orqanlari arasinda 3 qarisiq ilk iki unsurlerden 4 edaletli 5 edaletsiz muharibelere bolerek onlari gucler arasinda mubarize usulu kimi qiymetlendirir Tebiet etibarile her kes oz huququnun mudafiecisidir o cumleden quvve ile O edaletsiz isgalci muharibeleri pisleyir ve gosterirdi ki muharibe boyuk felaketler getirir Muharibe baslanibsa sulh yolu ile basa catmali huquq ve humanizm prinsiplerine tabe olmalidir Bu menada fikrini inkisaf etdirib bildirirdi ki dinc sakinler ve herbi esrlerin oldurulmesi yol verilmezdir Huquq Qrotsiyaya gore dovlet huquqa ve umumi faydaliliga riayet edilmesi namine azad insanlarinin tekmil ittifaqidir Dovleteqederki veziyyet tebii emlak umumiliyi ve fovqelade qarsiliqli bagliliq hissi ile seciyyelenir Lakin mulkiyyet ve qeyri beraberlik munasibetlerinin inkisafi ile dusmencilik artir ve tehlukesizliyinin esaslari barede mueyyen sazis teleb olunur ki bu da dovletin yaranmasina getirib cixarir Dovlet ise azliga qarsi coxlugun sazisi yaxud zeif ve istismar olunanlarin guclu ve qudretli sexslere qarsi ittifaqi demekdir Suverenlik dovlet hakimiyyetinin baslica elametidir dovlet ise butovlukde onun dasiyicisidir Huqo Qrotsi dovletin asagidaki formalarini xatirladir car hakimiyyeti vahid hakimiyyet taninmis eyanlarin hakimiyyeti azad vetendas icmasi demokratik respublika ve s O dovletin arikratiya formasina regbet besleyir demokratik respublika ve tiraniya butun movcud olmaq huququ vardir bu ise oz novbesinde ilkin ictimai muqavilenin sertleri ile mueyyen olunur xususi tenqid olunur Huqo Qrotsiyaya gore dovlet islerinde hokmranliq etmek ve tabe olmaq qaydalari zeruridir bu ise ayrica olaraq sexsin hakimiyyete muqavimet gostermek azadligi ile bir araya sigmir Tebii huquq o qeder ebedidir ki hetta Allah bele onu deyise bilmez Dovletin esas meqsedi sexsi mulkiyyeti ve qanunlari qorumaqdir Dovletin elametleri unsurleri onun suverenliyidir Dovlet beynelxalq munasibetlerin subyektidir Muharibe zamani qaydalar olmalidir lazimsiz zebtler olmamali herbi esrler oldurulmemeli dinc ehali ile muharibe aparilmamalidir Belelikle burjuaziyanin ictimai muqavile ve tebii huquq nezeriyyesinin gorkemli ideoloqu Qrotsi suverenlik azadliq haqqinda mutereqqi fikirleri ile ozunden sonra siyasi telimler tarixinde derin iz buraxdi Onun nezeriyyesi XVII esr Ingiltere XVIII esr Fransa burjua inqlablarinin esas ideya menbeyi oldu Bu gun de dovrumuzun en aktual anlayisi olan beynelxalq huquq nezeriyyesi oz baslangicini bu mutefekkirden goturur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Hugo de Groot 2009 ECARTICO ing Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin