Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əl-Hitan vadisi (ərəb. وادي الحيتان, "Balinalar vadisi") — Misirin paytaxtı Qahirədən 150 kilometr (93 mil) cənub-qərbdə yerləşən paleontoloji ərazidir. Ərazi üzərində bəzi balina, archaeoceti (balinaların nəsli kəsilmiş yarım-dəstəsi) erkən növlərinə aid yüzlərlə fosil yerləşir. Vadi 2005-ci ilin iyunundaUNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir. Ərazi balinaların təkamülünün ən böyük sirrlərindən birinə: balinanın quruda yaşayan bir heyvandan okeanda yaşayan bir məməliyə çevrilməsi izahına dair dəlilləri ortaya çıxardı. Dünyanın heç bir yerində bu cür fosillərin cəmləşməsi, cəlbedici və qorunan bir mənzərəyə daxil olması və qurulması kimi bir şeyə rastlanmamışdır.
| Əl-Hitan vadisi | |
| وادي الحيتان | |
 | |
| Ölkə |  Misir |
|---|---|
| Tip | Təbii |
| (Kriteriya) | viii |
| Keçid | 1186 |
| Region | Afrika |
| Daxil edilməsi | 2005 (29-cu sessiya) |
| | |
| |
Tarix
Ərazidə tapılan fosillər ən qədim qalıqlar olmaya bilər, lakin ərazidəki miqdarı və qorunma dərəcəsi o qədərdir böyükdür ki, hətta bəzi daxili quruluşlar da toxunulmaz olaraq qalmışdır. Əl-Hitan vadisində tapılan köpəkbalığı, timsah, mişar balığı, tısbağa və skat kimi digər erkən heyvanların fosillərinin olması, bu dövrün ekoloji şərtlərini yenidən canlandırmağa imkan verir.
Balinaların ilk qalıq skeletləri 1902-1903-cü illərin qışında aşkar edilmişdir. Sonrakı 80 il ərzində əsasən əraziyə çatmaq çətinliyi ilə əlaqədar olaraq ərazi daha az maraq görmüşdür. 1980-ci illərdə dörd təkərli nəqliyyat vasitələri hazır olduqda əraziyə maraq yenidən başladı. Davam edən maraq ərazinin fosil kolleksiyaçılarının ziyarət yerinə çevrilməsinə gətirib çıxardı. Bir çox sümük aşkar edildi və ərazinin qorunması üçün çağırışlar edildi.
Qalıqlar kəllə və diş quruluşunun bəzi ibtidai tərəflərini saxlayaraq, müasir balinaların tipik düzəldilmiş bədən formasını göstərir. Ən uzun skeletin uzunluğu 21 m-ə çatırdı. Skelet yaxşı inkişaf etmiş beşbarmaqlı üzgəcləri olan ön ətraflara və dahə əvvəllər heç bir archaeocetidə aşkar edilməyən ön ətraflara, ayaqlara və barmaqlara sahib idi. Fosillərin sahibləri ilanabənzər və ətyeyən idi. Bu skelet qalıqlarından bir hissəsi qazıntı zamanı aşkar edilsə də, əksəriyyəti zaman-zaman eroziya nəticəsində açılmış çöküntülərə basdırılmışdır. Əl-Hitan milyonlarla illik sahil-dəniz həyatının sübutlarını təqdim edir.
Vəhşi həyat
Əl-Hitan vadisi eyni zamanda 15 növ çöl bitkisi, qum təpələri və Şimali Afrika çaqqalı, kürən tülkü, Misir manqustu və Şimali Afrika pişiyi də daxil olmaqla təxminən 15 növ vəhşi məməliyə ev sahibliyi edir. Çöl tülküləri ən çox görülən məməlilərdir və gecə müntəzəm olaraq düşərgə ərazisini ziyarət edirlər. Həmçinin göllər ətrafında 19 növ sürünən və 36 növ ev quşu qeydə alınmışdır.
Turizm
Əraziyə ildə təxminən cəmi 1000 ziyarətçi yola düşür. Çünki yol açılmamışdır və işarələnməmiş səhra qumlarını keçir. Vadinin ziyarətçiləri
əksər hallarda qış istirahət günlərində vadidə düşərgə quran əcnəbilərdir. Ərazi mühafizə sahəsində olduğuna görə qorunma planı ziyarətçiləri əvvəlcədən təyin edilmiş cığır boyunca əvvəlcədən tənzimlənən turlar keçirməyi məhdudlaşdırır. Bu bölgədə davamlı turizm inkişaf etməyə və böyüməyə başlayır və yol alternativ olaraq ayaq və ya dəvə gəzintiləri ilə əvəz olunur.
Əl-Hitan vadisinin bir hissəsi turizm məkanına çevrildiyi üçün əsas qalıqlar arasında keçid yolları çəkilmiş və kiçik sığınacaqlar inşa edilmişdir. Artıq bu ictimai park turist qrupları tərəfindən mütəmadi olaraq ziyarət edilir və kiçik bir düşərgə ərazisi mövcuddur.
Vadi Garet Gohannam "Cəhənnəm dağı" olaraq bilinən bir dağın arxasında yerləşir. Gün batan zaman gün işığında dağ düşən qırmızı işıq ilə alov kimi görünür.
Misir hökuməti 2007-ci ilin iyul ayında Belçika diplomatlarının idarə etdiyi bir cüt avtomobilin bu bölgədəki qorunan bir zonaya girdiyini və 10 milyon ABŞ dolları dəyərində zərər vurduğunu iddia etdi. Belçika hökuməti diplomatları tərəfindən heç bir ziyan dəymədiyini söyləsə də, məsələ hələ də həll olunmamış qalır.
Qalereya
-
![image]()
-
![image]()
Külək eroziyasından yaranmış formalaşmalar -
![image]()
-
![image]()
İstinadlar
- "Wadi El Hitan (Whale Valley) - World Heritage Site - Pictures, info and travel reports". 2017-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-01.
- "Africa World Heritage sites named". BBC News. 15 July 2005. 22 December 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 1 June 2020.
- "Wadi Al-Hitan (Whale Valley)". UNESCO. 2 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 July 2006.
- "Wadi Al-Hitan (Whale Valley), Egypt - Encyclopedia of Earth". 2013-06-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-01.
- UNEP-WCMC Protected Areas Programme - Wadi Al-Hitan (Whale Valley) 2007-06-10 at the Wayback Machine
- "Egypt State Information Service - Environmental Tourism". 2008-09-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-01.
- "Blundering diplomats destroy $US10m whale fossil". AFP. 22 September 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 27 August 2007.
Ədəbiyyat
- "Wadi Al-Hitan trek on Google Earth". Ogle Earth. 13 May 2007.
- "Images from a trek to Wadi Al-Hitan on Flickr". Stefan Geens. 13 May 2007.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
El Hitan vadisi ereb وادي الحيتان Balinalar vadisi Misirin paytaxti Qahireden 150 kilometr 93 mil cenub qerbde yerlesen paleontoloji erazidir Erazi uzerinde bezi balina archaeoceti balinalarin nesli kesilmis yarim destesi erken novlerine aid yuzlerle fosil yerlesir Vadi 2005 ci ilin iyunundaUNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir Erazi balinalarin tekamulunun en boyuk sirrlerinden birine balinanin quruda yasayan bir heyvandan okeanda yasayan bir memeliye cevrilmesi izahina dair delilleri ortaya cixardi Dunyanin hec bir yerinde bu cur fosillerin cemlesmesi celbedici ve qorunan bir menzereye daxil olmasi ve qurulmasi kimi bir seye rastlanmamisdir El Hitan vadisiوادي الحيتان Olke MisirTip TebiiKriteriya viiiKecid 1186Region Afrika Daxil edilmesi 2005 29 cu sessiya El Hitan vadisiIngilis dilindeki resmi siyahi UNESCO nun tesnifatina gore bolgeTarixErazide tapilan fosiller en qedim qaliqlar olmaya biler lakin erazideki miqdari ve qorunma derecesi o qederdir boyukdur ki hetta bezi daxili quruluslar da toxunulmaz olaraq qalmisdir El Hitan vadisinde tapilan kopekbaligi timsah misar baligi tisbaga ve skat kimi diger erken heyvanlarin fosillerinin olmasi bu dovrun ekoloji sertlerini yeniden canlandirmaga imkan verir Balinalarin ilk qaliq skeletleri 1902 1903 cu illerin qisinda askar edilmisdir Sonraki 80 il erzinde esasen eraziye catmaq cetinliyi ile elaqedar olaraq erazi daha az maraq gormusdur 1980 ci illerde dord tekerli neqliyyat vasiteleri hazir olduqda eraziye maraq yeniden basladi Davam eden maraq erazinin fosil kolleksiyacilarinin ziyaret yerine cevrilmesine getirib cixardi Bir cox sumuk askar edildi ve erazinin qorunmasi ucun cagirislar edildi Qaliqlar kelle ve dis qurulusunun bezi ibtidai tereflerini saxlayaraq muasir balinalarin tipik duzeldilmis beden formasini gosterir En uzun skeletin uzunlugu 21 m e catirdi Skelet yaxsi inkisaf etmis besbarmaqli uzgecleri olan on etraflara ve dahe evveller hec bir archaeocetide askar edilmeyen on etraflara ayaqlara ve barmaqlara sahib idi Fosillerin sahibleri ilanabenzer ve etyeyen idi Bu skelet qaliqlarindan bir hissesi qazinti zamani askar edilse de ekseriyyeti zaman zaman eroziya neticesinde acilmis cokuntulere basdirilmisdir El Hitan milyonlarla illik sahil deniz heyatinin subutlarini teqdim edir Vehsi heyatQedim olu kecid balinalardan olan basilozavrin skleti El Hitan vadisi eyni zamanda 15 nov col bitkisi qum tepeleri ve Simali Afrika caqqali kuren tulku Misir manqustu ve Simali Afrika pisiyi de daxil olmaqla texminen 15 nov vehsi memeliye ev sahibliyi edir Col tulkuleri en cox gorulen memelilerdir ve gece muntezem olaraq duserge erazisini ziyaret edirler Hemcinin goller etrafinda 19 nov surunen ve 36 nov ev qusu qeyde alinmisdir TurizmEraziye ilde texminen cemi 1000 ziyaretci yola dusur Cunki yol acilmamisdir ve isarelenmemis sehra qumlarini kecir Vadinin ziyaretcileri ekser hallarda qis istirahet gunlerinde vadide duserge quran ecnebilerdir Erazi muhafize sahesinde olduguna gore qorunma plani ziyaretcileri evvelceden teyin edilmis cigir boyunca evvelceden tenzimlenen turlar kecirmeyi mehdudlasdirir Bu bolgede davamli turizm inkisaf etmeye ve boyumeye baslayir ve yol alternativ olaraq ayaq ve ya deve gezintileri ile evez olunur El Hitan vadisinin bir hissesi turizm mekanina cevrildiyi ucun esas qaliqlar arasinda kecid yollari cekilmis ve kicik siginacaqlar insa edilmisdir Artiq bu ictimai park turist qruplari terefinden mutemadi olaraq ziyaret edilir ve kicik bir duserge erazisi movcuddur Vadi Garet Gohannam Cehennem dagi olaraq bilinen bir dagin arxasinda yerlesir Gun batan zaman gun isiginda dag dusen qirmizi isiq ile alov kimi gorunur Misir hokumeti 2007 ci ilin iyul ayinda Belcika diplomatlarinin idare etdiyi bir cut avtomobilin bu bolgedeki qorunan bir zonaya girdiyini ve 10 milyon ABS dollari deyerinde zerer vurdugunu iddia etdi Belcika hokumeti diplomatlari terefinden hec bir ziyan deymediyini soylese de mesele hele de hell olunmamis qalir QalereyaKulek eroziyasindan yaranmis formalasmalarVadinin panoramasiIstinadlar Wadi El Hitan Whale Valley World Heritage Site Pictures info and travel reports 2017 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 01 Africa World Heritage sites named BBC News 15 July 2005 22 December 2008 tarixinde Istifade tarixi 1 June 2020 Wadi Al Hitan Whale Valley UNESCO 2 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 20 July 2006 Wadi Al Hitan Whale Valley Egypt Encyclopedia of Earth 2013 06 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 01 UNEP WCMC Protected Areas Programme Wadi Al Hitan Whale Valley 2007 06 10 at the Wayback Machine Egypt State Information Service Environmental Tourism 2008 09 06 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 01 Blundering diplomats destroy US10m whale fossil AFP 22 September 2007 tarixinde Istifade tarixi 27 August 2007 Edebiyyat Wadi Al Hitan trek on Google Earth Ogle Earth 13 May 2007 Images from a trek to Wadi Al Hitan on Flickr Stefan Geens 13 May 2007 Vikianbarda Hitan vadisi ile elaqeli mediafayllar var