Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Hikmət İbrahimov (tam adı: Hikmət Camal oğlu İbrahimov) — kimyaçı alim, texnika elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi.
| Hikmət İbrahimov | |
|---|---|
| Hikmət Camal oğlu İbrahimov | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Naxçıvan, Naxçıvan MSSR, Naxçıvan Muxtar Diyarı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (70 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Elm sahəsi | kimya |
| Elmi dərəcəsi | Texnika elmləri doktoru |
| Elmi adı | Professor |
| İş yeri | () (1973-2000) AMEA Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu (2000-2022) |
| Təhsili | (indiki Bakı Dövlət Universiteti), |
| Mükafatları |  |
Ümumi məlumatlar
İbrahimov Hikmət Camal oğlu 19 sentyabr 1951-ci ildə Naxçıvan şəhərində həkim ailəsində anadan olmuşdur.
1968-ci ildə C. Məmmədquluzadə adına gümüş medalla bitirdikdən sonra, eyni ildə S. M. Kirov ad. Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) kimya fakültəsinə daxil olmuşdur. 1973-cü ildə o, "Yüksəkmolekullu birləşmələr kimyası" ixtisası üzrə təhsilini başa vuraraq, həmin ildən Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Olefinlər İnstitutunda laborant vəzifəsində əmək fəaliyyətinə başlamış, 1976-cı ildə mühəndis vəzifəsinə keçirilmiş, 1980-ci ildə kiçik elmi işçi, 1985-ci ildə böyük elmi işçi, 1992-ci ildə aparıcı elmi işçi,1999-cu ildə laboratoriya müdiri vəzifələrinə yüksəlmişdir.
Elmi-Tədqiqat "Olefinlər" İnstitutunun "Elastomerlər" laboratoriyasında akademik Nadir Seyidovun rəhbərliyi ilə etilen-prorilen kauçukunun xassələrinin yaxşılaşdırılması istiqamətində tədqiqat işlərinə başlamış və modifikator kimi heksen-1-dən istifadə edildiyində effektli nəticələrin alınmasını elmi dəlillərlə sübuta yetirmişdir. Bu istiqamətdə tədqiqat işlərini yekunlaşdıraraq o, 1979-cu ildə "Polimerlər kimyası" üzrə dissertasiya işi müdafiə edərək kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsini almışdır.
2000-ci ildən Elmi-Tədqiqat Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda elmi fəaliyyətini davam etdirərək aparıcı elmi işçi vəzifəsinə seçilmiş, 2010-cu ildən "Alkilləşmə" laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 2011-ci ildən ömrünün sonunadək "Katalitik krekinq və piroliz" laboratoriyasının müdiri olmuşdur.
2010-cu ildə H. C. İbrahimov "Pirolizin maye məhsullarının yeni kompleks emalı sxeminin işlənməsi" mövzusunda dissertasiya işi müdafiə edərək texnika elmləri doktoru elmi dərəcəsini almış, 2019-cu ildə "Neft kimyası" ixtisası üzrə professor elmi adına layiq görülmüşdür.
H. C. İbrahimov 2011–2021-ci illərdə AMEA NKPİ-nin elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışmış, institutda aparılan elmi-tədqiqat işlərinin istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsində, texniki sənədlərin, müxtəlif təyinatlı qrantların hazırlanmasında və İnstitutun ictimai işlərində fəal iştirak etmişdir. 2021-ci ildən dünyasını dəyişənədək AMEA NKPİ "Neft və qazın kimyası və texnologiyası" şöbəsinin müdiri idi.
Ailəsi
Ailəli idi, iki övladı var.
Elmi fəaliyyəti və tədqiqatları
H. C. Ibrahimov 1973-cü ildən Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat "Olefinlər" İnstitunun "Elastomerlər" laboratoriyasında etilen-propilen kauçukunun sintezi və modifikasiyası problemləri ilə məşğul olmuşdur.
O, akademik N. M. Seyidovun rəhbərlik etdiyi laboratoriyada etilen-propilen kauçukunun sintezi və onun modifikasiyasına dair görülən işlərlə tanış olduqdan sonra, etilen-propilen kauçukunun xassələrinin yaxşılaşdırılması istiqamətində elmi-tədqiqat işlərinə başlamış və modifikator kimi heksen-1-dən istifadə edildiyində effektli nəticələrin alınmasını elmi dəlillərlə sübuta yetirmişdir. Propilenlə birgə maye fazaya 10–15% heksen-1-in əlavə edilməsi nəticəsində etilen-propilen kauçukunun xassələrində əsaslı dəyişikliklərin baş verməsini və vulkanlaşma sürətinin 15–20 dəfə artmasını müəyyənləşdirmişdir. H. C. İbrahimov bu istiqamətdə işlərini başa çatdıraraq 1979-cu ildə "Üç- və dörd- komponentli etilen, propilen, heksen-1 və ditsiklopentadienin birgə polimerləşməsi" mövzusunda dissertasiya işi müdafiə edərək kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsini almışdır.
1980-ci ildən H. C. İbrahimov dimerləşmə, polimerləşmə və alkilləşmə prosesləri ilə məşğul olmuş, elastomerlərin və polietilenin quruluşlarının və fiziki-kimyəvi xassələrinin tədqiqi istiqamətində geniş axtarışlar aparmışdır.
O, müəyyənləşdirmişdir ki, polimerlərin xassələri onların molekul kütlə paylanmasından çox asılıdır. Məhz etilen-propilen-heksen birgəpolimerinin molekul kütlə paylanmasının bimodal xarakterli olması, onun xassələrinin tələb olunan səviyyədən də yuxarı olmasına gətirib çıxarır. Polietilenin fraksiyalaşdırılması və fiziki xassələrinin tədqiqi istiqamətində araşdırmalar həyata keçirmiş, "Высокомолекулярные соединения" jurnalında dərc etdirdiyi məqalələrdə molekul kütləsi ilə şüşələşmə temperaturu arasında olan birbaşa asılılıqların nəzəri hesablamaları aparılmış, bu qiymətlərin alınan təcrübi nəticələrlə uyğunluğu müəyyənləşdirilmişdir.
1992–1998-ci illərdə H. C. İbrahimovun apardığı işlərdən biri də α-metilstirolun dimerləşməsi üçün yeni, effektiv və selektiv heterogen katalizatorların sintezinə həsr olunmuşdur.
O müəyyənləşdirmişdir ki, təbii seolitlərin mineral turşularla modifikasiyası yolu ilə bu sistem üçün katalizator sintez etmək mümkündür. Təklif olunan katalizatorlarda konversiya 60–70%, maye dimerə görə selektivlik 97–98% təşkil etmişdir. Prosesin fasiləsiz rejimdə işləyən texnoloji sxemi işlənib hazırlanmış, reqlament tərtib olunmuş və yarım-sənaye qurğusunda alınan yağ Ust-Kamenoqorsk şəhərində güc kondensatorları üçün maye kimi uğurla sınaqdan çıxarılmışdır.
1998-ci ildən başlayaraq H. C. İbrahimovun elmi tədqiqatları akademik M. İ. Rüstəmovun rəhbərliyi ilə aparılan alüminium və xlortərkibli karbohidrogenlər əsasında yeni katalitik komplekslərin sintezi, onların iştirakı ilə ağır neft və EP-300 kompleksində yan məhsul kimi alınan pirolizin maye məhsullarının səmərəli emalı texnologiyalarının işlənib hazırlanması istiqamətlərinə yönəldilmişdir. Onun iştirakı ilə sintez edilən katalitik komplekslərin alınmasının elmi əsasları verilmiş, "Azərkimya" İstehsalat Birliyinin müəssisələrində katalitik kompleksin istehsalı təşkil edilmişdir. Yeni çoxfunksiyalı katalitik kompleks yerli xammallar əsasında sintez olunmuş və bu, istehsalatda mövcud olan avadanlıqlara minimal maliyyə xərcləri qoyulması hesabına həyata keçirilmişdir. Bu katalitik kompleksin iştirakı ilə "Sintez-kauçuk" zavodunda 2,5 t/saat məhsuldarlığa malik olan, fasiləsiz rejimdə işləyən sənaye qurğusu yaradılmış və 10 min tonlarla pirokondensat yeni texnoloji sxemlə emal olunmuş, təmizlənmiş benzol fraksiyasının etilenlə alkilləşdirilməsindən sənayedə 500 tondan yuxarı etilbenzol alınmışdır. Göstərilmişdir ki, fasiləsiz rejimdə işləyən sənaye qurğusunda emaldan sonra, pirokondensatın tərkibindəki doymamışlıq 32%-dən 0,7%-ə enir, bu da imkan verir ki, atmosfer təzyiqində, dünya praktikasında geniş yayılmış hidrogenləşmə prosesindən istifadə olunmadan, aromatik karbohidrogenlər sintez olunsun. Pirokondensatın və onun fraksiyalarının emalı zamanı aromatik karbohidrogenlərlə yanaşı, əlavə məhsul kimi alınan neft-polimer qatranı lak-boya sənayesində örtükəmələgətirici və bituma əlavə kimi istifadə olunmuş, neft-polimer qatranı ilə modifikasiya olunmuş bitum Bakı şəhərinin avtomobil yollarında yol örtüyü kimi sınaqdan çıxarılmışdır. H. C. İbrahimov tərəfindən təklif edilən prosesin üstünlüyü ondadır ki, emaldan sonra benzol fraksiyasını (90%) ayırmaq və alkilləşmə prosesində istifadə etmək olar. "Səthi-aktiv maddələr" zavodunda aparılan sənaye sınaqları katalitik kompleksin yüksək fəallığa malik olduğunu bir daha sübut etmişdir. Bunun üçün benzolla etilenin alkilləşmə qurğusunda orijinal dəyişikliklər aparılmış, katalitik kompleksin az sərfi ilə 34–38% çıxımla etilbenzolun sintezinə nail olunmuşdur. H. C. İbrahimov 2010-cu ildə "Pirolizin maye məhsullarının yeni kompleks emalı sxeminin işlənməsi" mövzusunda dissertasiya işi müdafiə etmiş və texnika elmləri doktoru elmi dərəcəsini almışdır.
H. C. İbrahimovun rəhbərliyi altında neft emalı və neft-kimya sənayesində aparılan proseslərin intensivləşdirilməsi məqsədilə məlum alüminium və dixloretan əsaslı katalitik kompleksin in situ rejimində müxtəlif keçid metal duzları ilə modifikasiyasından yüksək aktivliyə malik bimetallik katalitik sistemlər sintez olunmuş, onların iştirakı ilə α-olefinlərin oliqomerləşməsi prosesi aparılmış, alınan məhsulların quruluş və xassələri fiziki metodlar vasitəsilə öyrənilmiş, müəyyən olunmuşdur ki, bu sistemlərdə alınan yağlar yüksək özlülük indeksi və oksidləşməyə qarşı termostabilliyə malikdir.
H. C. İbrahimov və əməkdaşları tərəfindən CVD metodundan istifadə olunmaqla yüngül piroliz məhsulları və karbohidrogen qazları əsasında çoxdivarlı nanokarbon hissəcikləri alınmış, ağır neftlərin krekinqini həyata keçirmək məqsədilə yüksək aktivlik və seçicilik göstərən karbon əsaslı nanostrukturlu katalizatorlar hazırlanmış, onların element və faza tərkibi, aktiv elementlərin ölçülərə görə paylanması, səth morfologiyası, termiki xassələri fiziki metodlar vasitəsilə tədqiq edilmişdir. CVD qurğusunda He axınında sintez olunmuş katalizator nümunələrinin ağır Misir neftinin pirolizi prosesində katalizator kimi yüksək aktivlik göstərməsi onların xüsusi səth xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirilmiş, borularında keçid metalları saxlayan nanokarbon hissəciklər sintetik naften turşularının sintezində, efirləşmə proseslərində effektiv nəticələr vermişdir. Alınmış nanokarbon bitki yağlarının ağardılması prosesində adsorbent kimi sınaqdan çıxarılmış, bu məqsəd üçün istifadə olunan "Ağartma torpağı"nı sərf norması və metalları daha effektiv tutmasına görə üstələmişdir.
H. C. Ibrahimov müasir neft emalı sənayesinin əsas inkişaf istiqamətlərindən biri sayılan ağır neft qalıqlarının (qudron, mazut, ağır piroliz qatranı) emala cəlb edilməsilə açıq rəngli neft məhsullarının alınması və neftin emalının dərinləşdirilməsi istiqamətində elmi-tədqiqat işləri aparmaqdadır. H. C. İbrahimov və elmi məsləhətçisi olduğu t.e.d., dosent G. S. Muxtarova bu məhsulların birbaşa, heç bir əlavə hazırlıq prosesləri aparılmadan, hidrogenin aşağı təzyiqində, suspenzləşdirilmiş nanoölçülü təbii seolitlər (kaolinit, halloizit və s.) və onların müxtəlif metallarla modifikasiyalarının iştirakı ilə hidrokrekinq prosesini həyata keçirmiş, təkrar emal proseslərindən alınan katalitik krekinq benzininin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə onun seolitlərin (bentonit, klinoptilolit) iştirakı ilə hidroadsorbsiya üsulu ilə kükürddən təmizlənməsi prosesinin tədqiqini təşkil etməklə, katalitik krekinq benzininin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına nail olmuşdur.
Professor H. C. İbrahimovun rəhbərliyi ilə ağır piroliz qatranının (APQ) yeni katalitik kompleksin iştirakı ilə emalı texnologiyası işlənilmiş, yüksək təmizliyə malik olan naftalin rektifikasiya yolu ilə ayrılmış, qalıq fraksiya asta kokslaşma prosesinə yönəldilməklə, keyfiyyətli iynəvari elektrod koksu alınmışdır. APQ fraksiyasının kokslaşması zamanı sistemə sintez olunmuş nanokarbon hissəciklərinin daxil edilməsi nəticəsində stabil nizamlanmş – anizotrop quruluşlu koksun formalaşması skanlaşdırıcı elektron mikroskopu vasitəsilə təsdiqlənmişdir.
H. C. İbrahimov və əməkdaşları tərəfindən metanoldan C2-C4 olefinlərin alınması və proses üçün stabil katalizatorların hazırlanması məqsədilə templant və sonokimyəvi üsullarla mikroməsaməli SAPO-34, SAPO-70 və SAPO-100 seolitləri sintez olunmuş, onların metanolun aşağı molekullu olefinlərə çevrilməsində katalizator kimi istifadəsi ilə prosesdə temperaturun 75–100 °C aşağı salınmasına, optimal seçilmiş 375 °C temperaturda 97% çıxımla etilen və propilenin alınmasına nail olunduğu elmi dəlillərlə sübuta yetirilmişdir.
H. C. İbrahimovun 2012-ci ildə Türkmənistan Elmlər Akademiyasının dəvəti ilə Aşxabadda keçirilən Beynəlxalq Konfransda "Metanol zavodu – qaz sənayesində innovasiya texnologiyaları" adlı məruzəsi "Türkmənistan karbohidrogen sərvətlərinin emalı və neft kimyasında innovasiya texnologiyaları" bölməsinin məruzələrinin ilk üçlüyünə daxil edilmişdir.
2013-cü ildə "Rostok" Universitetinin rektoru, professor Volfqanq Şarekin dəvəti ilə prof. Hikmət İbrahimov Almaniya Federativ Respublikasına ezam olunmuş, orada elmi və praktiki tədqiqat sahəsində əməkdaşlıq üzrə saziş imzalanmışdır. Nanohissəciklərin alınmasına və tətbiq sahələrinin araşdırılmasına həsr olunmuş birgə məqalələr İngiltərənin, Almaniyanın, ABŞ-nin və digər ölkələrin yüksək reytinqli və nüfuzlu jurnallarında dərc olunmuşdur.
Hikmət İbrahimovun həmrəhbərliyi ilə "Atmosferə atılan istilik effekti yaradan qazların miqdarının azaldılması və onların səmərəli emal texnologiyalarının işlənib hazırlanması" problemi üzrə tərtib olunmuş elmi-texniki proqram 2012-ci ildən AMEA tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.
Qrantlar
- Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının Elm və Texnika üzrə Abdulaziz mərkəzi City (KACST) qrantı, 2010–2012
- ARDNŞ-ın Elm Fondunun qrantı "C2-C12 α-olefinlərin əsasında sintetik və yarımsintetik yağların alınması üçün yeni katalitik sistemlərin işlənib hazırlanması", 2013
- ARDNŞ-ın Elm Fondunun qrantı "Tərkibində alüminium və keçid metalları saxlayan yeni katalitik komplekslərin sintezi və onların iştirakı ilə yüksək özlülük indeksinə malik polialfaolefin oliqomerlərinin alınması prosesinin tədqiqi", 2018.
Elmi-təşkilatı fəaliyyəti
- NKPİ-nin Elmi Şurasının, İxtisaslaşdırılmış Müdafiə Şurasının üzvü və onun nəzdində fəaliyyət göstərən Elmi Seminarın sədri (2011-ci ildən).
- "Neft kimyası və neft emalı prosesləri" (2011-ci ildən),
- "Kimya problemləri" (2010-cu ildən),
- AMEA-nın "Elm dünyası" (2013-cü ildən) elmi-kütləvi jurnallarının redaksiya heyətinin üzvü.
Pedaqoji fəaliyyəti
Sabunçu rayonu 107 nömrəli orta məktəbdə kimya müəllimi (1996–2001-ci illər)
Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialında buraxılış ixtisaslaşmış elmi işlərin rəhbəri (2011–2013-cü illər)
Kadr hazırlığı
H. C. İbrahimov yüksək ixtisaslı gənc kadrların yetişdirilməsinə, onların doktorluq dissertasiyalarının müdafiəyə hazırlanmasına xüsusi diqqət ayırmış, onun rəhbərliyi ilə 2 doktorant kimya elmləri doktoru, 8 doktorant kimya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almışdır.
H. C. İbrahimov AMEA magistraturasında təhsil alan tələbələrə "Nanotexnologiya" fənni üzrə mühazirələr oxuyurdu və 4 diplomantın elmi rəhbəri olmuşdur.
O, ADNSU-nun "Neft-kimya texnologiyası və sənaye ekologiyası" kafedrasının Dövlət Attestasiya Komissiyasının sədri idi.
Təltif və mükafatlar
- 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilmiş;
- 2011-ci ildə AMEA-nın Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanına layiq görülmüş;
- 2019-cu ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə "Əməkdar Elm Xadimi" fəxri adını almışdır.
Yerli və xarici elmi qurumlarda üzvlüyü
Prof. H. C. İbrahimov AR Elmi Tədqiqatların Əlaqələndirilməsi Şurası nəzdində Kimya Elmləri üzrə Problem Şurasının və NKPİ İxtisaslaşdırılmış Müdafiə Şurasının üzvü idi.
Dövlət Neft Şirkəti yanında neft-qaz emalı və neft-kimya kompleksinin optimallaşdırılması üzrə ekspert Şurasının və Tatarıstan-Azərbaycan birgə komissiyasının üzvü olmuş, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 16 mart tarixli Sərəncamına uyğun "Azərbaycan Respublikasında neft və qaz sənayesinin (kimya məhsulları daxil olamaqla) inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsi"nə dair hesabatların hazırlanmasında AMEA-dan səlahiyyətli nümayəndə kimi fəal iştirak etmişdir.
"Processes of Petrochemistry and oil Refining" (PPOR), "Chemical Problems" jurnallarının redaksiya heyətinin, Azərbaycan və Almaniyada keçirilən bir sıra beynəlxalq konfransların təşkilat komitələrinin üzvü olmuşdur.
Elmi əsərlərin təsnifati
Professor H. C. İbrahimov xaricdə və ölkə daxilində 414 elmi əsərin, o cümlədən 25 müəlliflik şəhadətnaməsi və patentin, 3 dərsliyin, 2 monoqrafiyanın həmmüəllifidir.
Onun elmi məqalələri dünyanın bir sıra aparıcı jurnallarında ("Energy Fuels", "Fuel", "Journal of materials science and engineering", "Journal of Advances in Chemistry", "Materials Testing", "Journal of Surface Investigation: X-ray, Synchrotron and Neutron Techniques", "Oil and Gas" və s.) dərc edilmişdir.
Elmi məlumat bazalarında göstəriciləri
Scholar google: h-indeks – 8, İ10 — indeks – 8, əsərlərinə istinadların sayı – 379
Əsas elmi əsərlərin adları
- Алигулиев Р.М., Алиев Р.М., Мартынова Г.С., Ибрагимов Х.Д., Эфендиева 3.Л., Фараджева С.К. Исследование катализаторов получения бензола гидрогенизационной переработкой ароматических концентратов продуктов пиролиза // Нефтехимия, 1989, т.29, № 4, с.475–479.
- Кязимов С.М., Бабаев А.И., Джумшудов Ф.И., Ибрагимов Х.Д., Мусаев М.Я. Влияние пластификаторов и рубрикантов на переработку поливинилхлорида экструзионным методом // Азерб. химический журнал, 1999, № 2, с.100–103.
- Рустамов М.И., Садыхов Ф.М., Бабаев А.И., Кязимов С.М., Фархадова Г.Т., Гаджиев Т.А., Ибрагимов Х.Д., Азизова Н.К., Юсифзаде Ф.Ю. Рациональная схема переработки пироконденсата и фракции С6-С8 сумгаитского комплекса ЭП-300 // Нефтепереработка и нефтехимия, 2004, № 12, c.37–39.
- Ибрагимов Х.Д. Получение жидких димеров a-метилстирола // Химические проблемы, 2007, № 2, с.411–415.
- Ибрагимов Х.Д. Каталитическая переработка пироконденсата // Процессы нефтехимии и нефтепереработки, 2007, № 5 (32),с.20–24.
- Ибрагимов Х.Д. Комплексная переработка тяжелой смолы пиролиза // Азербайджанское нефтяное хозяйство, 2009, № 2, с.47–51.
- Ибрагимов Х.Д. Алкилирование бензольной фракции этиленом на растворимом количестве катализатора КТК-1 // Азерб. химический журнал, 2009, № 2, с.71–76.
- Ибрагимов Х.Д. Об особенностях переработки тяжелой смолы пиролиза с применением каталитического комплекса КТК-1 // Азербайджанское нефтяное хозяйство, 2009, № 10, с.79–82.
- Ибрагимов Х.Д., Ибрагимова З.М., Шибаева А.А., Кольчикова И.В., Рустамов М.И. Гидрированные димеры a-метилстирола как фрикционные жидкости и пластификаторы для каучуков // Журнал прикладной химии, 2009, т.82, № 11, с.1907–1912.
- Seidov N. I., Rustamov M. I., Ibrahimov H. D., Zeynalov E. B., Fredrich J. F. Two-step synthesis of nano-structured carbon phase. Materials synthesis. 53 (2011) 4, P.211–213
İstinadlar
- . 2019-11-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-13.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-13.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Hikmet Ibrahimov tam adi Hikmet Camal oglu Ibrahimov kimyaci alim texnika elmleri doktoru professor Azerbaycan Respublikasinin Emekdar elm xadimi Hikmet IbrahimovHikmet Camal oglu IbrahimovDogum tarixi 19 sentyabr 1951Dogum yeri Naxcivan Naxcivan MSSR Naxcivan Muxtar Diyari Azerbaycan SSR SSRIVefat tarixi 23 avqust 2022 70 yasinda Vefat yeri BakiVetendasligi SSRI AzerbaycanMilliyyeti azerbaycanliElm sahesi kimyaElmi derecesi Texnika elmleri doktoruElmi adi ProfessorIs yeri 1973 2000 AMEA Neft Kimya Prosesleri Institutu 2000 2022 Tehsili indiki Baki Dovlet Universiteti Mukafatlari 2019 2009Umumi melumatlarIbrahimov Hikmet Camal oglu 19 sentyabr 1951 ci ilde Naxcivan seherinde hekim ailesinde anadan olmusdur 1968 ci ilde C Memmedquluzade adina gumus medalla bitirdikden sonra eyni ilde S M Kirov ad Azerbaycan Dovlet Universitetinin indiki Baki Dovlet Universiteti kimya fakultesine daxil olmusdur 1973 cu ilde o Yuksekmolekullu birlesmeler kimyasi ixtisasi uzre tehsilini basa vuraraq hemin ilden Umumittifaq Elmi Tedqiqat Olefinler Institutunda laborant vezifesinde emek fealiyyetine baslamis 1976 ci ilde muhendis vezifesine kecirilmis 1980 ci ilde kicik elmi isci 1985 ci ilde boyuk elmi isci 1992 ci ilde aparici elmi isci 1999 cu ilde laboratoriya mudiri vezifelerine yukselmisdir Elmi Tedqiqat Olefinler Institutunun Elastomerler laboratoriyasinda akademik Nadir Seyidovun rehberliyi ile etilen prorilen kaucukunun xasselerinin yaxsilasdirilmasi istiqametinde tedqiqat islerine baslamis ve modifikator kimi heksen 1 den istifade edildiyinde effektli neticelerin alinmasini elmi delillerle subuta yetirmisdir Bu istiqametde tedqiqat islerini yekunlasdiraraq o 1979 cu ilde Polimerler kimyasi uzre dissertasiya isi mudafie ederek kimya elmleri namizedi elmi derecesini almisdir 2000 ci ilden Elmi Tedqiqat Neft Kimya Prosesleri Institutunda elmi fealiyyetini davam etdirerek aparici elmi isci vezifesine secilmis 2010 cu ilden Alkillesme laboratoriyasinin mudiri vezifesinde calismisdir 2011 ci ilden omrunun sonunadek Katalitik krekinq ve piroliz laboratoriyasinin mudiri olmusdur 2010 cu ilde H C Ibrahimov Pirolizin maye mehsullarinin yeni kompleks emali sxeminin islenmesi movzusunda dissertasiya isi mudafie ederek texnika elmleri doktoru elmi derecesini almis 2019 cu ilde Neft kimyasi ixtisasi uzre professor elmi adina layiq gorulmusdur H C Ibrahimov 2011 2021 ci illerde AMEA NKPI nin elmi isler uzre direktor muavini vezifesinde calismis institutda aparilan elmi tedqiqat islerinin istiqametlerinin mueyyenlesdirilmesinde texniki senedlerin muxtelif teyinatli qrantlarin hazirlanmasinda ve Institutun ictimai islerinde feal istirak etmisdir 2021 ci ilden dunyasini deyisenedek AMEA NKPI Neft ve qazin kimyasi ve texnologiyasi sobesinin mudiri idi Ailesi Aileli idi iki ovladi var Elmi fealiyyeti ve tedqiqatlariH C Ibrahimov 1973 cu ilden Azerbaycan Dovlet Elmi Tedqiqat Olefinler Institunun Elastomerler laboratoriyasinda etilen propilen kaucukunun sintezi ve modifikasiyasi problemleri ile mesgul olmusdur O akademik N M Seyidovun rehberlik etdiyi laboratoriyada etilen propilen kaucukunun sintezi ve onun modifikasiyasina dair gorulen islerle tanis olduqdan sonra etilen propilen kaucukunun xasselerinin yaxsilasdirilmasi istiqametinde elmi tedqiqat islerine baslamis ve modifikator kimi heksen 1 den istifade edildiyinde effektli neticelerin alinmasini elmi delillerle subuta yetirmisdir Propilenle birge maye fazaya 10 15 heksen 1 in elave edilmesi neticesinde etilen propilen kaucukunun xasselerinde esasli deyisikliklerin bas vermesini ve vulkanlasma suretinin 15 20 defe artmasini mueyyenlesdirmisdir H C Ibrahimov bu istiqametde islerini basa catdiraraq 1979 cu ilde Uc ve dord komponentli etilen propilen heksen 1 ve ditsiklopentadienin birge polimerlesmesi movzusunda dissertasiya isi mudafie ederek kimya elmleri namizedi elmi derecesini almisdir 1980 ci ilden H C Ibrahimov dimerlesme polimerlesme ve alkillesme prosesleri ile mesgul olmus elastomerlerin ve polietilenin quruluslarinin ve fiziki kimyevi xasselerinin tedqiqi istiqametinde genis axtarislar aparmisdir O mueyyenlesdirmisdir ki polimerlerin xasseleri onlarin molekul kutle paylanmasindan cox asilidir Mehz etilen propilen heksen birgepolimerinin molekul kutle paylanmasinin bimodal xarakterli olmasi onun xasselerinin teleb olunan seviyyeden de yuxari olmasina getirib cixarir Polietilenin fraksiyalasdirilmasi ve fiziki xasselerinin tedqiqi istiqametinde arasdirmalar heyata kecirmis Vysokomolekulyarnye soedineniya jurnalinda derc etdirdiyi meqalelerde molekul kutlesi ile suselesme temperaturu arasinda olan birbasa asililiqlarin nezeri hesablamalari aparilmis bu qiymetlerin alinan tecrubi neticelerle uygunlugu mueyyenlesdirilmisdir 1992 1998 ci illerde H C Ibrahimovun apardigi islerden biri de a metilstirolun dimerlesmesi ucun yeni effektiv ve selektiv heterogen katalizatorlarin sintezine hesr olunmusdur O mueyyenlesdirmisdir ki tebii seolitlerin mineral tursularla modifikasiyasi yolu ile bu sistem ucun katalizator sintez etmek mumkundur Teklif olunan katalizatorlarda konversiya 60 70 maye dimere gore selektivlik 97 98 teskil etmisdir Prosesin fasilesiz rejimde isleyen texnoloji sxemi islenib hazirlanmis reqlament tertib olunmus ve yarim senaye qurgusunda alinan yag Ust Kamenoqorsk seherinde guc kondensatorlari ucun maye kimi ugurla sinaqdan cixarilmisdir 1998 ci ilden baslayaraq H C Ibrahimovun elmi tedqiqatlari akademik M I Rustemovun rehberliyi ile aparilan aluminium ve xlorterkibli karbohidrogenler esasinda yeni katalitik komplekslerin sintezi onlarin istiraki ile agir neft ve EP 300 kompleksinde yan mehsul kimi alinan pirolizin maye mehsullarinin semereli emali texnologiyalarinin islenib hazirlanmasi istiqametlerine yoneldilmisdir Onun istiraki ile sintez edilen katalitik komplekslerin alinmasinin elmi esaslari verilmis Azerkimya Istehsalat Birliyinin muessiselerinde katalitik kompleksin istehsali teskil edilmisdir Yeni coxfunksiyali katalitik kompleks yerli xammallar esasinda sintez olunmus ve bu istehsalatda movcud olan avadanliqlara minimal maliyye xercleri qoyulmasi hesabina heyata kecirilmisdir Bu katalitik kompleksin istiraki ile Sintez kaucuk zavodunda 2 5 t saat mehsuldarliga malik olan fasilesiz rejimde isleyen senaye qurgusu yaradilmis ve 10 min tonlarla pirokondensat yeni texnoloji sxemle emal olunmus temizlenmis benzol fraksiyasinin etilenle alkillesdirilmesinden senayede 500 tondan yuxari etilbenzol alinmisdir Gosterilmisdir ki fasilesiz rejimde isleyen senaye qurgusunda emaldan sonra pirokondensatin terkibindeki doymamisliq 32 den 0 7 e enir bu da imkan verir ki atmosfer tezyiqinde dunya praktikasinda genis yayilmis hidrogenlesme prosesinden istifade olunmadan aromatik karbohidrogenler sintez olunsun Pirokondensatin ve onun fraksiyalarinin emali zamani aromatik karbohidrogenlerle yanasi elave mehsul kimi alinan neft polimer qatrani lak boya senayesinde ortukemelegetirici ve bituma elave kimi istifade olunmus neft polimer qatrani ile modifikasiya olunmus bitum Baki seherinin avtomobil yollarinda yol ortuyu kimi sinaqdan cixarilmisdir H C Ibrahimov terefinden teklif edilen prosesin ustunluyu ondadir ki emaldan sonra benzol fraksiyasini 90 ayirmaq ve alkillesme prosesinde istifade etmek olar Sethi aktiv maddeler zavodunda aparilan senaye sinaqlari katalitik kompleksin yuksek fealliga malik oldugunu bir daha subut etmisdir Bunun ucun benzolla etilenin alkillesme qurgusunda orijinal deyisiklikler aparilmis katalitik kompleksin az serfi ile 34 38 ciximla etilbenzolun sintezine nail olunmusdur H C Ibrahimov 2010 cu ilde Pirolizin maye mehsullarinin yeni kompleks emali sxeminin islenmesi movzusunda dissertasiya isi mudafie etmis ve texnika elmleri doktoru elmi derecesini almisdir H C Ibrahimovun rehberliyi altinda neft emali ve neft kimya senayesinde aparilan proseslerin intensivlesdirilmesi meqsedile melum aluminium ve dixloretan esasli katalitik kompleksin in situ rejiminde muxtelif kecid metal duzlari ile modifikasiyasindan yuksek aktivliye malik bimetallik katalitik sistemler sintez olunmus onlarin istiraki ile a olefinlerin oliqomerlesmesi prosesi aparilmis alinan mehsullarin qurulus ve xasseleri fiziki metodlar vasitesile oyrenilmis mueyyen olunmusdur ki bu sistemlerde alinan yaglar yuksek ozluluk indeksi ve oksidlesmeye qarsi termostabilliye malikdir H C Ibrahimov ve emekdaslari terefinden CVD metodundan istifade olunmaqla yungul piroliz mehsullari ve karbohidrogen qazlari esasinda coxdivarli nanokarbon hissecikleri alinmis agir neftlerin krekinqini heyata kecirmek meqsedile yuksek aktivlik ve secicilik gosteren karbon esasli nanostrukturlu katalizatorlar hazirlanmis onlarin element ve faza terkibi aktiv elementlerin olculere gore paylanmasi seth morfologiyasi termiki xasseleri fiziki metodlar vasitesile tedqiq edilmisdir CVD qurgusunda He axininda sintez olunmus katalizator numunelerinin agir Misir neftinin pirolizi prosesinde katalizator kimi yuksek aktivlik gostermesi onlarin xususi seth xususiyyetleri ile elaqelendirilmis borularinda kecid metallari saxlayan nanokarbon hissecikler sintetik naften tursularinin sintezinde efirlesme proseslerinde effektiv neticeler vermisdir Alinmis nanokarbon bitki yaglarinin agardilmasi prosesinde adsorbent kimi sinaqdan cixarilmis bu meqsed ucun istifade olunan Agartma torpagi ni serf normasi ve metallari daha effektiv tutmasina gore ustelemisdir H C Ibrahimov muasir neft emali senayesinin esas inkisaf istiqametlerinden biri sayilan agir neft qaliqlarinin qudron mazut agir piroliz qatrani emala celb edilmesile aciq rengli neft mehsullarinin alinmasi ve neftin emalinin derinlesdirilmesi istiqametinde elmi tedqiqat isleri aparmaqdadir H C Ibrahimov ve elmi meslehetcisi oldugu t e d dosent G S Muxtarova bu mehsullarin birbasa hec bir elave hazirliq prosesleri aparilmadan hidrogenin asagi tezyiqinde suspenzlesdirilmis nanoolculu tebii seolitler kaolinit halloizit ve s ve onlarin muxtelif metallarla modifikasiyalarinin istiraki ile hidrokrekinq prosesini heyata kecirmis tekrar emal proseslerinden alinan katalitik krekinq benzininin keyfiyyetini yaxsilasdirmaq meqsedile onun seolitlerin bentonit klinoptilolit istiraki ile hidroadsorbsiya usulu ile kukurdden temizlenmesi prosesinin tedqiqini teskil etmekle katalitik krekinq benzininin keyfiyyetinin yaxsilasdirilmasina nail olmusdur Professor H C Ibrahimovun rehberliyi ile agir piroliz qatraninin APQ yeni katalitik kompleksin istiraki ile emali texnologiyasi islenilmis yuksek temizliye malik olan naftalin rektifikasiya yolu ile ayrilmis qaliq fraksiya asta kokslasma prosesine yoneldilmekle keyfiyyetli iynevari elektrod koksu alinmisdir APQ fraksiyasinin kokslasmasi zamani sisteme sintez olunmus nanokarbon hisseciklerinin daxil edilmesi neticesinde stabil nizamlanms anizotrop quruluslu koksun formalasmasi skanlasdirici elektron mikroskopu vasitesile tesdiqlenmisdir H C Ibrahimov ve emekdaslari terefinden metanoldan C2 C4 olefinlerin alinmasi ve proses ucun stabil katalizatorlarin hazirlanmasi meqsedile templant ve sonokimyevi usullarla mikromesameli SAPO 34 SAPO 70 ve SAPO 100 seolitleri sintez olunmus onlarin metanolun asagi molekullu olefinlere cevrilmesinde katalizator kimi istifadesi ile prosesde temperaturun 75 100 C asagi salinmasina optimal secilmis 375 C temperaturda 97 ciximla etilen ve propilenin alinmasina nail olundugu elmi delillerle subuta yetirilmisdir H C Ibrahimovun 2012 ci ilde Turkmenistan Elmler Akademiyasinin deveti ile Asxabadda kecirilen Beynelxalq Konfransda Metanol zavodu qaz senayesinde innovasiya texnologiyalari adli meruzesi Turkmenistan karbohidrogen servetlerinin emali ve neft kimyasinda innovasiya texnologiyalari bolmesinin meruzelerinin ilk ucluyune daxil edilmisdir 2013 cu ilde Rostok Universitetinin rektoru professor Volfqanq Sarekin deveti ile prof Hikmet Ibrahimov Almaniya Federativ Respublikasina ezam olunmus orada elmi ve praktiki tedqiqat sahesinde emekdasliq uzre sazis imzalanmisdir Nanohisseciklerin alinmasina ve tetbiq sahelerinin arasdirilmasina hesr olunmus birge meqaleler Ingilterenin Almaniyanin ABS nin ve diger olkelerin yuksek reytinqli ve nufuzlu jurnallarinda derc olunmusdur Hikmet Ibrahimovun hemrehberliyi ile Atmosfere atilan istilik effekti yaradan qazlarin miqdarinin azaldilmasi ve onlarin semereli emal texnologiyalarinin islenib hazirlanmasi problemi uzre tertib olunmus elmi texniki proqram 2012 ci ilden AMEA terefinden maliyyelesdirilmisdir Qrantlar Seudiyye Erebistani Kralliginin Elm ve Texnika uzre Abdulaziz merkezi City KACST qranti 2010 2012 ARDNS in Elm Fondunun qranti C2 C12 a olefinlerin esasinda sintetik ve yarimsintetik yaglarin alinmasi ucun yeni katalitik sistemlerin islenib hazirlanmasi 2013 ARDNS in Elm Fondunun qranti Terkibinde aluminium ve kecid metallari saxlayan yeni katalitik komplekslerin sintezi ve onlarin istiraki ile yuksek ozluluk indeksine malik polialfaolefin oliqomerlerinin alinmasi prosesinin tedqiqi 2018 Elmi teskilati fealiyyetiNKPI nin Elmi Surasinin Ixtisaslasdirilmis Mudafie Surasinin uzvu ve onun nezdinde fealiyyet gosteren Elmi Seminarin sedri 2011 ci ilden Neft kimyasi ve neft emali prosesleri 2011 ci ilden Kimya problemleri 2010 cu ilden AMEA nin Elm dunyasi 2013 cu ilden elmi kutlevi jurnallarinin redaksiya heyetinin uzvu Pedaqoji fealiyyetiSabuncu rayonu 107 nomreli orta mektebde kimya muellimi 1996 2001 ci iller Moskva Dovlet Universitetinin Baki filialinda buraxilis ixtisaslasmis elmi islerin rehberi 2011 2013 cu iller Kadr hazirligiH C Ibrahimov yuksek ixtisasli genc kadrlarin yetisdirilmesine onlarin doktorluq dissertasiyalarinin mudafieye hazirlanmasina xususi diqqet ayirmis onun rehberliyi ile 2 doktorant kimya elmleri doktoru 8 doktorant kimya uzre felsefe doktoru elmi derecesi almisdir H C Ibrahimov AMEA magistraturasinda tehsil alan telebelere Nanotexnologiya fenni uzre muhazireler oxuyurdu ve 4 diplomantin elmi rehberi olmusdur O ADNSU nun Neft kimya texnologiyasi ve senaye ekologiyasi kafedrasinin Dovlet Attestasiya Komissiyasinin sedri idi Teltif ve mukafatlar2009 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin fermani ile Tereqqi medali ile teltif edilmis 2011 ci ilde AMEA nin Reyaset Heyetinin Fexri Fermanina layiq gorulmus 2019 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin fermani ile Emekdar Elm Xadimi fexri adini almisdir Yerli ve xarici elmi qurumlarda uzvluyuProf H C Ibrahimov AR Elmi Tedqiqatlarin Elaqelendirilmesi Surasi nezdinde Kimya Elmleri uzre Problem Surasinin ve NKPI Ixtisaslasdirilmis Mudafie Surasinin uzvu idi Dovlet Neft Sirketi yaninda neft qaz emali ve neft kimya kompleksinin optimallasdirilmasi uzre ekspert Surasinin ve Tataristan Azerbaycan birge komissiyasinin uzvu olmus Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 2016 ci il 16 mart tarixli Serencamina uygun Azerbaycan Respublikasinda neft ve qaz senayesinin kimya mehsullari daxil olamaqla inkisafina dair Strateji Yol Xeritesi ne dair hesabatlarin hazirlanmasinda AMEA dan selahiyyetli numayende kimi feal istirak etmisdir Processes of Petrochemistry and oil Refining PPOR Chemical Problems jurnallarinin redaksiya heyetinin Azerbaycan ve Almaniyada kecirilen bir sira beynelxalq konfranslarin teskilat komitelerinin uzvu olmusdur Elmi eserlerin tesnifatiProfessor H C Ibrahimov xaricde ve olke daxilinde 414 elmi eserin o cumleden 25 muelliflik sehadetnamesi ve patentin 3 dersliyin 2 monoqrafiyanin hemmuellifidir Onun elmi meqaleleri dunyanin bir sira aparici jurnallarinda Energy Fuels Fuel Journal of materials science and engineering Journal of Advances in Chemistry Materials Testing Journal of Surface Investigation X ray Synchrotron and Neutron Techniques Oil and Gas ve s derc edilmisdir Elmi melumat bazalarinda gostericileriScholar google h indeks 8 I10 indeks 8 eserlerine istinadlarin sayi 379Esas elmi eserlerin adlariAliguliev R M Aliev R M Martynova G S Ibragimov H D Efendieva 3 L Faradzheva S K Issledovanie katalizatorov polucheniya benzola gidrogenizacionnoj pererabotkoj aromaticheskih koncentratov produktov piroliza Neftehimiya 1989 t 29 4 s 475 479 Kyazimov S M Babaev A I Dzhumshudov F I Ibragimov H D Musaev M Ya Vliyanie plastifikatorov i rubrikantov na pererabotku polivinilhlorida ekstruzionnym metodom Azerb himicheskij zhurnal 1999 2 s 100 103 Rustamov M I Sadyhov F M Babaev A I Kyazimov S M Farhadova G T Gadzhiev T A Ibragimov H D Azizova N K Yusifzade F Yu Racionalnaya shema pererabotki pirokondensata i frakcii S6 S8 sumgaitskogo kompleksa EP 300 Neftepererabotka i neftehimiya 2004 12 c 37 39 Ibragimov H D Poluchenie zhidkih dimerov a metilstirola Himicheskie problemy 2007 2 s 411 415 Ibragimov H D Kataliticheskaya pererabotka pirokondensata Processy neftehimii i neftepererabotki 2007 5 32 s 20 24 Ibragimov H D Kompleksnaya pererabotka tyazheloj smoly piroliza Azerbajdzhanskoe neftyanoe hozyajstvo 2009 2 s 47 51 Ibragimov H D Alkilirovanie benzolnoj frakcii etilenom na rastvorimom kolichestve katalizatora KTK 1 Azerb himicheskij zhurnal 2009 2 s 71 76 Ibragimov H D Ob osobennostyah pererabotki tyazheloj smoly piroliza s primeneniem kataliticheskogo kompleksa KTK 1 Azerbajdzhanskoe neftyanoe hozyajstvo 2009 10 s 79 82 Ibragimov H D Ibragimova Z M Shibaeva A A Kolchikova I V Rustamov M I Gidrirovannye dimery a metilstirola kak frikcionnye zhidkosti i plastifikatory dlya kauchukov Zhurnal prikladnoj himii 2009 t 82 11 s 1907 1912 Seidov N I Rustamov M I Ibrahimov H D Zeynalov E B Fredrich J F Two step synthesis of nano structured carbon phase Materials synthesis 53 2011 4 P 211 213Istinadlar 2019 11 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 02 13 Arxivlenmis suret 2021 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 13