Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hidrobiologiya su orqanizmləri və onların xarici mühitlə qarşılıqlı əlaqəsindən bəhs edən elm. Hidrobiologiya, əsasən, ekoloji elm olub okeanların, dənizlərin və şirin suların bioloji məhsuldarlığını öyrənir. Orqanizmlərin suda yaşamasında xarici mühitin rolu böyükdür. Xarici mühit amillərinə suyun şəffaflığı, temperaturu, duzluluğu, suda həll olmuş qazlar, biogen elementlər və sairə aiddir.
Ümumi
Yunanca hydor — su, bios – canlı, loqos – söz, elm sözlərindən yaranmışdır. Hidrosferdə yayılmlış birhüceyrəli orqanizmlərdən başlamış məməlilərədək bütün canlıları, onların növ tərkibini, ekoloji göstəricilərini, bir-biri ilə və mühitlə qarşılıqlı münasibətlərini öyrənən elm sahəsidir. Hidrosfer özünün canlı aləmi – hidrofaunası ilə birlikdə insanın yaşayışında əvəzedilməz rol oynayır. Bəşəriyyətin inkişafı ilə birlikdə bütün sututarlar içməli və texniki su təchizatı, kənd təsərrüfatı sahələrinin suvarılması, balıqçılıq təsərrüfatı sahələri, energetika, gəmiçilik, istirahət və başqa məqsədlər üçün daha intensiv istifadə edilir.
Məqsəd və vəzifələri
Müasir hidrobiologiyanın əsas məqsədi su ekosistemlərində baş verən mürəkkəb bioloji proseslərin mahiyyətini dərk etmək və onları idarə edə bilmək vərdişlərinə yiyələnməkdir. Başqa sözlə, başdan ayağa ekoloji elm sahəsi olan hidrobologiya sututarlarda bioloji məhsuldarlığın artırılması və onlardan daha çox istehlak əhəmiyyətli məhsul (balıq, molyusk və xərçəng) əldə edilməsi ilə bərabər, həm də insanların təmiz su ilə təminatının elmi əsaslarının işlənilib hazərlanması ilə məşğul olur. Son zamanlar dünyada kompleks hidroekoloji tədqiqatlar çərçivəsində suların saprobioloji analizi, su ekosistemlərinin enerji balansı, daim artan antropogen təsirin gücü, bioməhsuldarlıq və təbiətdən istifadənin optimallaşdırırlması kimi məsələlərin öyrənilməsinə üstünlük verilir.
Tarixi inkişaf mərhələləri
Araşdırmalar göstərdi ki, heyvanlar haqqında ilk tutarlı elmi məlumatlara eramızdan əvvəl dördüncü yüzillikdə yaşamış qədim yunan filosofu Aristotelin "Heyvanların tarixi" əsərində rast gəlinir. Ən maraqlısı isə odur ki, filosofun təsvir etdiyi heyvanların böyük əksəriyyəti balıqlar və digər su canlıları olmuşdur. Başqa sözlə, Aristoteli dünyanın ilk hidrobioloq alimi hesab etmək olar. Dünyada müstəqil elm kimi hidrobologiyanın yaranmasını 1906–1908-ci illərə aid edirlər. Azərbaycanda və ümumiyyətlə Qafqazda hidrobioloji tədqiqat işlərinin müvəffəqiyyətli inkişafı A. N. Derjavinin təşəbbüsü ilə 1912-ci ildə Bakıda yaradılmış İxtioloji laboratoriyanın adı ilə bağlıdır. Hazırda Azərbaycan MEA Zoologiya İnstitutunda sirin su və Xəzər dənizinin faunasını tədqiq edən Su heyvanları şöbəsi fəaliyyət göstərir.
Azərbaycanda müasir hidrobiologiya elminin inkişafında A. N. Derjavinin, Ə. N. Əlizadənin, Ə. H. Qasımovun, F. Q. Ağamalıyevin, İ. F. Lixodeyevanın, M. Ə. Salmanovun, Z. P. Sofiyevin, İ. X. Ələkbərovun, Y. Ə. Əbdürrəhmənovun, Z. M. Quliyevin və başqalarının xüsusi xidmətləri olmuşdur.
Bölmələri
Hazırda hidrobiologiya elmindən ayrılmış və zamanın problemlərinin həllinə yönəlmiş xeyli müstəqil elm sahələri yaranmışdır:
- Paleohidrobiologiya
- Məhsuldarlıq hidrobiologiyası
- Sanitariya hidrobiologiyası
- Texniki hidrobiologiya
- Gəmiçilik hidrobiologiyası
- Toksikoloji hidrobiologiya
- Radioloji hidrobiologiya
- Etioloji hidrobiologiya
- Energetika hidrobiologiyası
- Kosmik hidrobiologiya
Mənbə
- Һидробиолоҝија // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. X ҹилд: Фрост—Шүштәр. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1987. С. 225.
- Ağamalıyev F. Q., Əliyev A. R., Süleymanova L. Ə., Məmmədova A. Q. Hidrobiologiya. Bakı: AzTU-nun mətbəəsi, 2010, (485 s.) səh.4–41.
- Зернов С.А. Общая гидробиология. М-Л.: Биомедгиз, 1934, (504с.) стр. 9–36.
- Zoologiya İnstitutunun əsərləri. XXVIII bur. Bakı: Elm, 2006, (960 s.) səh. 949–954.
- Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutu-50 il. Bakı: Elm, 1987, (230 s.) səh.73–102.
Xarici keçidlər
- (ing.).
- Developments in Hydrobiology-Springer Book Series [ölü keçid] (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hidrobiologiya su orqanizmleri ve onlarin xarici muhitle qarsiliqli elaqesinden behs eden elm Hidrobiologiya esasen ekoloji elm olub okeanlarin denizlerin ve sirin sularin bioloji mehsuldarligini oyrenir Orqanizmlerin suda yasamasinda xarici muhitin rolu boyukdur Xarici muhit amillerine suyun seffafligi temperaturu duzlulugu suda hell olmus qazlar biogen elementler ve saire aiddir UmumiYunanca hydor su bios canli loqos soz elm sozlerinden yaranmisdir Hidrosferde yayilmlis birhuceyreli orqanizmlerden baslamis memelileredek butun canlilari onlarin nov terkibini ekoloji gostericilerini bir biri ile ve muhitle qarsiliqli munasibetlerini oyrenen elm sahesidir Hidrosfer ozunun canli alemi hidrofaunasi ile birlikde insanin yasayisinda evezedilmez rol oynayir Beseriyyetin inkisafi ile birlikde butun sututarlar icmeli ve texniki su techizati kend teserrufati sahelerinin suvarilmasi baliqciliq teserrufati saheleri energetika gemicilik istirahet ve basqa meqsedler ucun daha intensiv istifade edilir Meqsed ve vezifeleriMuasir hidrobiologiyanin esas meqsedi su ekosistemlerinde bas veren murekkeb bioloji proseslerin mahiyyetini derk etmek ve onlari idare ede bilmek verdislerine yiyelenmekdir Basqa sozle basdan ayaga ekoloji elm sahesi olan hidrobologiya sututarlarda bioloji mehsuldarligin artirilmasi ve onlardan daha cox istehlak ehemiyyetli mehsul baliq molyusk ve xerceng elde edilmesi ile beraber hem de insanlarin temiz su ile teminatinin elmi esaslarinin islenilib hazerlanmasi ile mesgul olur Son zamanlar dunyada kompleks hidroekoloji tedqiqatlar cercivesinde sularin saprobioloji analizi su ekosistemlerinin enerji balansi daim artan antropogen tesirin gucu biomehsuldarliq ve tebietden istifadenin optimallasdirirlmasi kimi meselelerin oyrenilmesine ustunluk verilir Tarixi inkisaf merheleleriArasdirmalar gosterdi ki heyvanlar haqqinda ilk tutarli elmi melumatlara eramizdan evvel dorduncu yuzillikde yasamis qedim yunan filosofu Aristotelin Heyvanlarin tarixi eserinde rast gelinir En maraqlisi ise odur ki filosofun tesvir etdiyi heyvanlarin boyuk ekseriyyeti baliqlar ve diger su canlilari olmusdur Basqa sozle Aristoteli dunyanin ilk hidrobioloq alimi hesab etmek olar Dunyada musteqil elm kimi hidrobologiyanin yaranmasini 1906 1908 ci illere aid edirler Azerbaycanda ve umumiyyetle Qafqazda hidrobioloji tedqiqat islerinin muveffeqiyyetli inkisafi A N Derjavinin tesebbusu ile 1912 ci ilde Bakida yaradilmis Ixtioloji laboratoriyanin adi ile baglidir Hazirda Azerbaycan MEA Zoologiya Institutunda sirin su ve Xezer denizinin faunasini tedqiq eden Su heyvanlari sobesi fealiyyet gosterir Azerbaycanda muasir hidrobiologiya elminin inkisafinda A N Derjavinin E N Elizadenin E H Qasimovun F Q Agamaliyevin I F Lixodeyevanin M E Salmanovun Z P Sofiyevin I X Elekberovun Y E Ebdurrehmenovun Z M Quliyevin ve basqalarinin xususi xidmetleri olmusdur BolmeleriHazirda hidrobiologiya elminden ayrilmis ve zamanin problemlerinin helline yonelmis xeyli musteqil elm saheleri yaranmisdir Paleohidrobiologiya Mehsuldarliq hidrobiologiyasi Sanitariya hidrobiologiyasi Texniki hidrobiologiya Gemicilik hidrobiologiyasi Toksikoloji hidrobiologiya Radioloji hidrobiologiya Etioloji hidrobiologiya Energetika hidrobiologiyasi Kosmik hidrobiologiyaMenbeҺidrobioloҝiјa Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә X ҹild Frost Shүshtәr Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1987 S 225 Agamaliyev F Q Eliyev A R Suleymanova L E Memmedova A Q Hidrobiologiya Baki AzTU nun metbeesi 2010 485 s seh 4 41 Zernov S A Obshaya gidrobiologiya M L Biomedgiz 1934 504s str 9 36 Zoologiya Institutunun eserleri XXVIII bur Baki Elm 2006 960 s seh 949 954 Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin Zoologiya Institutu 50 il Baki Elm 1987 230 s seh 73 102 Xarici kecidler ing Developments in Hydrobiology Springer Book Series olu kecid ing