Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Heydər Almazovun Türbəsi (Pirətavan) — Yerli camaatın Pirətavan adlandırdığı bu türbənin adı Piri-taun (taun xəstəliyinə şəfa verən yer) söz birləşməsinin təhrif olunmuş şəklidir. Bu türbədə iki məzar var. Onlardan biri Soltan digəri isə Mirkəlaməddin adlı şəxslərə məxsusdur. Heydər Almazov adlı imkanlı şəxs 1894-cü ildə bu qəbirlərin üzərində gördüyümüz bu türbəni tikdirir və türbə rəsmi tarixi sənədlərə onun adı ilə, yəni "Heydər Almazov türbəsi" kimi qeyd olunur.
| Heydər Almazovun türbəsi | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Neftçala |
| Tikilmə tarixi | 1893-1894 |
| Üslubu | Abşeron-Şirvan memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | Fəaliyyət göstərir |
| Kateqoriya | Türbə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
Tarixi
Akademik D.Born "Bibiheybət" məqbərələrində tədqiqat işi apararkən bu kompleksin Səfəvilər dövlətinin, xüsusilə I Şah Abbasın dövrünə təsadüf olduğunu sübut etmişdir. Məhz bu tədqiqatlara əsaslanaraq bu ziyarətgahın XVII əsrdən çox əvvələ aid olduğunu görə bilərik.
Türbənin inşası hicri tarixi ilə 1311-ci ildə (miladi təqvimlə 1893-1894-cü illərdə) başa çatmışdır.
Yerləşməsi
Türbə Neftçalanın təxminən 3 km. qərbində salınıb. Vaxtilə qəbristanlığın yeri dəniz sahili olmuşdur. Dəniz çəkildikdən sonra ərazi İsmilli kəndi adlandırılıb. Hazırda İsmilli kəndi yoxdur.
Yaranması
1853-cü ildə Bakının Mərdəkan kəndində anadan olmuş Heydər ömrünü xeyriyyəçiliklə keçirmiş, var-dövlətini el-oba yolunda sərf edən alicənab şəxs olmuşdur. Neftçalada - Xəzər sahilindəki Qoltuq kəndində balıq vətəgəsi yaratmış, o vaxtlar yerli camaatın axın-axın ziyarətə gəldiyi məzar daşları üzərində türbə inşa etmək qərarına gəlmişdir.Türbənin Heydər Almazov tərəfindən tikilməsinin sübutu kimi giriş portalındakı kitabə üzərindəki yazıları göstərmək olar. Bakıdan gəmilərlə gətirilən ağ daşları araba ilə o vaxtkı İsmilli kəndinə daşıyan yerli camaat hicri tarixi ilə 1311-ci ildə xüsusi memarın şifahi layihəsi əsasında indi də əzəmətini qoruyan Pirətavanın (Piri-taunun) inşasını başa çatdırmışlar.
Əhvalatlar
Türbə inşa edilmədən öncə orda olan qəbirlər haqqında bir çox rəvayətlər mövcuddur.
 | Rəvayətə görə bir vaxtlar burada möcüzəyə bənzər hadisə baş vermiş, Soltan Qeyzin, Xızr peyğəmbərin gözə görünməsi haqqındakı deyimlər yaddaşa da, xalq danışıq dilinə də iz salmış, beləliklə, "Pirətavan" sözünün önünə "Soltan" sözü əlavə edilmişdir. |  |
| | Digər bir rəvayətə görə, insanlar dəniz sahillərində yaşayaraq balıqçılıqla məşğul olublar. Dənizin sahillərində çoxlu balıq vətəgələri olub. Ən çox balıq olan yeri "cirbi" adlandırıblar. Deyilənə görə Heydər Almazov püşk atmada həmin cirbini udduğuna görə niyyətinə sadiq qalaraq buradakı məzar daşının üzərində türbə inşa etmişdir. | |
| | Xalq rəvayətinin başqa bir versiyasına görə, bu ərazilərdə sadə bir çoban qoyun sürüsünü otaran vaxt indiki ziyarətgahın yerində qara çarşablı qadının ceyran sağdığını görür. Hər gün günorta azanı vaxtında bu hadisə eynilə təkrarlanırmış. Onlar bu əraziyə gələrək qadının ceyranı sağdığının şahidi olublar. Bir müddət sonra bu yerdə möcüzəyə bənzər heyvan sümüyü görüblər. Bir az keçmiş dənizin ləpə döyən hissəsindən su ilə birlikdə 10-12 ədəd sümüklərin də ətrafa yayılaraq tək sümüyün ətrafında dövrə vurduğunun şahidi olublar. Onlar bunu imam övladı və onun ətrafında dövrə vuranları isə 12 imam şiələrinin möcüzəsilə əlaqələndirərək bu yerdə daş qoymuş və oranı ziyarətgaha çevirmişlər. | |
Bu daş günümüzə qədər gəlib çatmamışdır.Bəzi fikirlərə görə həmin qara çarşablı qadın Hökümə xanım orada dəfn olunan isə qardaşı şiələrin 8-ci imamı İmam Rzadır. Türbənin yaranması haqqında ən maraqlı əhvalat budur:
| | Xalq arasında rəvayət edilir ki, bu ərazi əvvəlllər böyük şəhər olub. Təbii proseslər nəticəsində dəniz səviyyəsinin artması şəhərin su altında qalmasına səbəb olub. Sonralar dəniz çəkilərkən çəhərin xarabalıqlarının yerində insanların az yaşadığı kənd yaranıb. Bu kənddə mömin bir kişi yaşayırmış.Rəvayətə görə bu şəxsin adı Soltan olub. Mömin insan hər səhər və axşam vaxtı hazırkı müqəddəs yerin ərazisində şam yandığını görərmiş. İnsanlara bu hadisəni başa sala bilmədiyi üçün Allaha dua edib onu bu bəladan xilas etməyi diləyib. İlahi tərəfdən ona vəhy gəlib ki, bura müqəddəs insanlardan birinin qəbri olub və bu şam onun nişanəsidir.Kənd camaatı şam işığının yandığını gördükdən sonra bu hadisəyə inanmış, buranı müqəddəs ziyatərgaha çevirmiş, hətta mömin şəxs olan Soltan kişini dünyasını dəyişdikdən sonra burada dəfn etmişlər. | |
Memarlıq xüsusiyyətləri
Böyük əraziyə malik qəbristanlıqla əhatə olunmuş Heydər Almazov türbəsi düzbucaqlı plana malik üzəri dairəvi gümbəzlə örtülü olan türbə binasından ibarətdir.
Türbənin qərb tərəfində bir neçə baş daşı abidələri vardır. Lakin üzəriləri suvandığından onların kitabəsini oxumaq mümkün deyil.
Fasadı
Giriş portalındakı kitabədə(0,59x0,36m) nəsx xəttilə ərəbcə bu sözlər yazılmışdır: "Bu pirətavanın memarı Heydərdir. Üsta Məhəmməd. 1311". Hicri 1311-ci il miladi 1893-1894-cü illəri əhatə edir. Türbə binası şərq və qərb tərəfdən 5,40 metr, arxa və ön tərəfdən 7,80 metrdir. Binanın ümumi hündürlüyü 4,80 metrə bərabərdir. Pirin üzərində dairəvi formaya malik gümbəzin hündürlüyü 3,0 metr, diametri isə 9,50 metrə yaxındır.
İnteryer
Türbə daxildən də xaricdən olduğu kimi düzbucaqlı plana malikdir. Belə ki, şərq və qərb tərəfdən dərin çatma tağla, cənub və şimal tərəfdən isə qabarıq üslublu tağla tikilmişdir. Daxildən gümbəzdə cənub, şərq və qərb tərəflərdən pəncərə qoyulmuşdur. Bəzən bunu günəş simvolu kimi də səciyyələndirmək olar. Çünki günəş şərqdən doğur, cənubdan hərəkət edərək qərbdə batır. Çox güman ki, bu açıq səmadan içəriyə işıq düşməsini asanlaşdıran bir memarlıq xüsusiyyətidir. Biz bu cür xüsusiyyətlərə Abşerov-Şirvan memarlıq məktəblərinin İçərişəhərdəki nümunələri olan "Qız qalası", "Sınıq qala" (Məhəhmməd məscidi) və s. abidələrində rast gəlirik.
İçəriyə daxil olarkən giriş qapısından sağ tərəfdə düzbucaqlı və dördtərəfli sənduqə formalı qəbir daşı yerləşir. Sənduqənin uzunluğu 1.70 metr, eni 0.60 metr, hündürlüyü isə yer ilə eyni səviyyədə 1.20 metrə bərabərdir. Sinə daşının üzərində baş tərəfdə üç sətirdən ibarət gözəl nəsx xəttilə kitabə həkk olunmuşdur. Kitabə süls elementli və çox nəfis işlənmiş nəbati ornamentlərlə bəzədilmişdir.
Qeyd
Son zamanlar "Soltan Pirətavan" türbəsində aparılan təmir bərpa işləri onun memarlıq xüsusiyyətinə bir-sıra ziyan vurmuşdur. Belə ki, türbənin gümbəz hissəsinin mozaika üslubunda bəzədilməsi onu Abşeron-Şirvan memarlıq nümunələrindən ciddi sürətdə ayırmışdır.
İstinadlar
- Hacı İmamverdi Əbilov. Əsrlər.. Nəsillər.. Əməllər. Neftçala: "Kündoğar". 2001. səh. 44.
- Anar Ağalarzadə. Kürqırağı Abidələri. Bakı: Avropa Nəşriyyatı. 2005. səh. 64.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heyder Almazovun Turbesi Piretavan Yerli camaatin Piretavan adlandirdigi bu turbenin adi Piri taun taun xesteliyine sefa veren yer soz birlesmesinin tehrif olunmus seklidir Bu turbede iki mezar var Onlardan biri Soltan digeri ise Mirkelameddin adli sexslere mexsusdur Heyder Almazov adli imkanli sexs 1894 cu ilde bu qebirlerin uzerinde gorduyumuz bu turbeni tikdirir ve turbe resmi tarixi senedlere onun adi ile yeni Heyder Almazov turbesi kimi qeyd olunur Heyder Almazovun turbesiOlke AzerbaycanSeher NeftcalaTikilme tarixi 1893 1894Uslubu Abseron Sirvan memarliq mektebiVeziyyeti Fealiyyet gosterirKateqoriyaTurbeEhemiyyetiOlke ehemiyyetliTarixiAkademik D Born Bibiheybet meqberelerinde tedqiqat isi apararken bu kompleksin Sefeviler dovletinin xususile I Sah Abbasin dovrune tesaduf oldugunu subut etmisdir Mehz bu tedqiqatlara esaslanaraq bu ziyaretgahin XVII esrden cox evvele aid oldugunu gore bilerik Turbenin insasi hicri tarixi ile 1311 ci ilde miladi teqvimle 1893 1894 cu illerde basa catmisdir YerlesmesiTurbe Neftcalanin texminen 3 km qerbinde salinib Vaxtile qebristanligin yeri deniz sahili olmusdur Deniz cekildikden sonra erazi Ismilli kendi adlandirilib Hazirda Ismilli kendi yoxdur Yaranmasi1853 cu ilde Bakinin Merdekan kendinde anadan olmus Heyder omrunu xeyriyyecilikle kecirmis var dovletini el oba yolunda serf eden alicenab sexs olmusdur Neftcalada Xezer sahilindeki Qoltuq kendinde baliq vetegesi yaratmis o vaxtlar yerli camaatin axin axin ziyarete geldiyi mezar daslari uzerinde turbe insa etmek qerarina gelmisdir Turbenin Heyder Almazov terefinden tikilmesinin subutu kimi giris portalindaki kitabe uzerindeki yazilari gostermek olar Bakidan gemilerle getirilen ag daslari araba ile o vaxtki Ismilli kendine dasiyan yerli camaat hicri tarixi ile 1311 ci ilde xususi memarin sifahi layihesi esasinda indi de ezemetini qoruyan Piretavanin Piri taunun insasini basa catdirmislar Ehvalatlar Turbe insa edilmeden once orda olan qebirler haqqinda bir cox revayetler movcuddur Revayete gore bir vaxtlar burada mocuzeye benzer hadise bas vermis Soltan Qeyzin Xizr peygemberin goze gorunmesi haqqindaki deyimler yaddasa da xalq danisiq diline de iz salmis belelikle Piretavan sozunun onune Soltan sozu elave edilmisdir Diger bir revayete gore insanlar deniz sahillerinde yasayaraq baliqciliqla mesgul olublar Denizin sahillerinde coxlu baliq vetegeleri olub En cox baliq olan yeri cirbi adlandiriblar Deyilene gore Heyder Almazov pusk atmada hemin cirbini udduguna gore niyyetine sadiq qalaraq buradaki mezar dasinin uzerinde turbe insa etmisdir Xalq revayetinin basqa bir versiyasina gore bu erazilerde sade bir coban qoyun surusunu otaran vaxt indiki ziyaretgahin yerinde qara carsabli qadinin ceyran sagdigini gorur Her gun gunorta azani vaxtinda bu hadise eynile tekrarlanirmis Onlar bu eraziye gelerek qadinin ceyrani sagdiginin sahidi olublar Bir muddet sonra bu yerde mocuzeye benzer heyvan sumuyu gorubler Bir az kecmis denizin lepe doyen hissesinden su ile birlikde 10 12 eded sumuklerin de etrafa yayilaraq tek sumuyun etrafinda dovre vurdugunun sahidi olublar Onlar bunu imam ovladi ve onun etrafinda dovre vuranlari ise 12 imam sielerinin mocuzesile elaqelendirerek bu yerde das qoymus ve orani ziyaretgaha cevirmisler Bu das gunumuze qeder gelib catmamisdir Bezi fikirlere gore hemin qara carsabli qadin Hokume xanim orada defn olunan ise qardasi sielerin 8 ci imami Imam Rzadir Turbenin yaranmasi haqqinda en maraqli ehvalat budur Xalq arasinda revayet edilir ki bu erazi evvelller boyuk seher olub Tebii prosesler neticesinde deniz seviyyesinin artmasi seherin su altinda qalmasina sebeb olub Sonralar deniz cekilerken ceherin xarabaliqlarinin yerinde insanlarin az yasadigi kend yaranib Bu kendde momin bir kisi yasayirmis Revayete gore bu sexsin adi Soltan olub Momin insan her seher ve axsam vaxti hazirki muqeddes yerin erazisinde sam yandigini gorermis Insanlara bu hadiseni basa sala bilmediyi ucun Allaha dua edib onu bu beladan xilas etmeyi dileyib Ilahi terefden ona vehy gelib ki bura muqeddes insanlardan birinin qebri olub ve bu sam onun nisanesidir Kend camaati sam isiginin yandigini gordukden sonra bu hadiseye inanmis burani muqeddes ziyatergaha cevirmis hetta momin sexs olan Soltan kisini dunyasini deyisdikden sonra burada defn etmisler Memarliq xususiyyetleriBoyuk eraziye malik qebristanliqla ehate olunmus Heyder Almazov turbesi duzbucaqli plana malik uzeri dairevi gumbezle ortulu olan turbe binasindan ibaretdir Turbenin qerb terefinde bir nece bas dasi abideleri vardir Lakin uzerileri suvandigindan onlarin kitabesini oxumaq mumkun deyil Fasadi Giris portalindaki kitabede 0 59x0 36m nesx xettile erebce bu sozler yazilmisdir Bu piretavanin memari Heyderdir Usta Mehemmed 1311 Hicri 1311 ci il miladi 1893 1894 cu illeri ehate edir Turbe binasi serq ve qerb terefden 5 40 metr arxa ve on terefden 7 80 metrdir Binanin umumi hundurluyu 4 80 metre beraberdir Pirin uzerinde dairevi formaya malik gumbezin hundurluyu 3 0 metr diametri ise 9 50 metre yaxindir Interyer Turbe daxilden de xaricden oldugu kimi duzbucaqli plana malikdir Bele ki serq ve qerb terefden derin catma tagla cenub ve simal terefden ise qabariq uslublu tagla tikilmisdir Daxilden gumbezde cenub serq ve qerb tereflerden pencere qoyulmusdur Bezen bunu gunes simvolu kimi de seciyyelendirmek olar Cunki gunes serqden dogur cenubdan hereket ederek qerbde batir Cox guman ki bu aciq semadan iceriye isiq dusmesini asanlasdiran bir memarliq xususiyyetidir Biz bu cur xususiyyetlere Abserov Sirvan memarliq mekteblerinin Iceriseherdeki numuneleri olan Qiz qalasi Siniq qala Mehehmmed mescidi ve s abidelerinde rast gelirik Iceriye daxil olarken giris qapisindan sag terefde duzbucaqli ve dordterefli senduqe formali qebir dasi yerlesir Senduqenin uzunlugu 1 70 metr eni 0 60 metr hundurluyu ise yer ile eyni seviyyede 1 20 metre beraberdir Sine dasinin uzerinde bas terefde uc setirden ibaret gozel nesx xettile kitabe hekk olunmusdur Kitabe suls elementli ve cox nefis islenmis nebati ornamentlerle bezedilmisdir QeydSon zamanlar Soltan Piretavan turbesinde aparilan temir berpa isleri onun memarliq xususiyyetine bir sira ziyan vurmusdur Bele ki turbenin gumbez hissesinin mozaika uslubunda bezedilmesi onu Abseron Sirvan memarliq numunelerinden ciddi suretde ayirmisdir IstinadlarHaci Imamverdi Ebilov Esrler Nesiller Emeller Neftcala Kundogar 2001 seh 44 Anar Agalarzade Kurqiragi Abideleri Baki Avropa Nesriyyati 2005 seh 64