Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Herat yürüşü — bir sıra müəyyən fasilələrlə baş verən toqquşmalardan və sonda Nadir xanın Abdali əfqanlarına qarşı hərbi əməliyyatlara başlaması ilə özünün kulminasiya nöqtəsinə çatan hərbi əməliyyatdır. Bu əməliyyata başlamamış Nadir xan özünün monarxı və şahzadəsi olan II Təhmasibə qarşı uğurlu yürüş etmişdi. Alçaldılmış Təhmasib də 4 may 1729-cu ildə Məşhəddən çıxaraq Nadirin Herat yürüşünə qatılmışdı. Beləliklə, Nadir Təhmasibin yürüş boyunca öz yaxınlığında olmasını təmin etmişdi.
| Herat yürüşü | |||
|---|---|---|---|
| Nadirin yürüşləri | |||
 Yürüşdəki əsas manevrləri nümayiş etdirən hərbi diaqram | |||
| Tarix | 4 may-1 iyul 1729 | ||
| Yeri | Xorasan | ||
| Səbəbi | II Təhmasibin və Nadir xanın Səfəvi hakimiyyətini Xorasanda bərpa etmək istəmələri | ||
| Nəticəsi | Səfəvi dövləti qələbə qazandı. | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Əfqanlar yenidən Səfəvi imperiyasının vassalı oldu. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Bu yürüş Nadir xanın yeni hərbi biliklərə yiyələnməsinə və ya təcrübədən keçirməsinə səbəb oldu. Nəticədə o, ölümcül yüngül süvari ordulara qarşı döyüşə biləcək ordu modelini yarada bildi. Bu sistemdə yaradılmış ordu isə Damğan döyüşündə Gilzay əfqanlarının sayca üstün olan ordusunu məğlub etdi.
Arxa plan
Təhmasiblə problemləri həll etdikdən sonra Nadir kürdlər və yomut tayfaları üzərinə bir neçə yürüş həyata keçirdi. 1728-ci ilin yayında əfqanlara qarşı da bir neçə yürüş təşkil edilmişdi. Bu zaman Təhmasibin keçmiş sərkərdələri Məhəmməd Əli xan və qohumu Zulfiqar xan şahın adından çıxış edib mazandaran və Astrabadın yeni başçıları olduqlarını elan etdilər. Təhmasib bu işdə əlinin olmadığına Nadiri inandırmaq istəsə də, Nadir onun Zülfiqarla əlaqəsindən məlumatlı olduğunu bildirdi. 1728-ci ilin noyabrında Nadir Təhmasiblə birlikdə Mazandarana gəldi. Məhəmməd Əli xan dərhal ona itət etdi, Zülfiqar isə tabe olmadı. Nəhayət, o da həbs edildi. Dekabrın sonlarında Mzandaranı tabe edən Nadir Gilanı geri qaytarmaq tələbi ilə ruslara elçi göndərdi. 1729-cu ilin martında Nadir Novruz bayramını Məşhəddə qeyd etdi və nəhayət, Herat yürüşü üçün genişmiqyaslı hazırlıqlara başladı.
Nadirin yürüşlərinin canlı şahidi olmuş yunan taciri Bazil Vatatzesin yazdığına görə, Nadir ordusunu döyüşə hazırlamaq üçün hər gün təlimlər təşkil edirdi. Əlavə edirdi ki, Nadir təlim meydanına gəlir, 1000 yaxud 100 nəfərdən ibarət heyətləri salamlayırdı.
Ordunun təlimləri yekunlaşdıqdan sonra Nadir Təhmasiblə birgə Məşhəddən Herata üz tutdu. Bir qədər sonra Nadir ordusunun hazırlıq səviyyəsindən xəbər tutan əfqanlar Heratda Allahyar xanın başçılığı altında birləşdilər.
Döyüş
Kafir Qala döyüşü
İki ordu Heratdan 50 mil qərbdə, Kafir Qala adlanan yerə qarşılaşdılar. Allahyar xan Nadir bu dəfə də adamlarını ehtiyyatla piyadaların artilleriyanı mərkəzdən əhatə etdiyi bir şəkildə yerləşdirdi. Sənqan döyüşündə olduğu kimi o, yenə də əsas qüvvələrdən kənarda ehtiyat süvariləri dəstələrinin başında mövqe tutdu. Düşmənin gücünü öyrənmək üçün onlarla toqquşma üçün kiçik süvari dəstəsi göndərdi. Əfqanların bu hücumu uğurla dəf edə bilməsi onun bütün planlarını pozdu. Əfqanlar onun ordusunun sol cinahına hücum etmiş və ordunun döyüş nizamını da poza bilmişdilər. Tüfəngçilər geri çəkilirdi. Bunu görən Nadir özü şəxsən döyüşə girdi və bir neçə əfqanı öldürdü. Əfqanlar şərqə doğru geri çəkilməyə başladı və toqquşma zamanı Nadir ayağından yaralandı. Gecə Nadir də ordusuna geri çəkilmə əmri verdi.
Güc itirən əfqanlar Hari Rud çayı ıstıqamətində geri çəkilmək qərarına gəldilər. Nadir irəliləyərək Herat yaxınlığına qədər gəldi. Növbəti iki gün ərzində kiçik toqquşmalar yaşandı. Vəziyyətinin yaxşı olmadığını görən Allahyar xan sülh imzalamaq üçün elçi göndərdi. Nadir isə əfqan rəhbərlərinin hamısının onun yanına gəlib müqavilə imzalamalarını istədi. Bu zaman ona kömək gəldiyini eşidən Allahyar xan yenidən müqavimətə başladı. Lakin şəkiban yaxınlığında baş tutan və 2 gün davam edən döyüşlərdən sonra əfqanlar məğlub edildilər. Allahyar xan yenə sülh istədi, Nadir isə cavabında əfqan rəhbərlərinin bir-bir onun yanına gəlmələrini və ordularını buraxmalarını istədi. Bu cavabdan sonra Abdali tayfa başçıları bir-bir Nadirin yanına gəlib tabe olduqlarına dair and içdilər. Onlar gilzayilərlə Nadirə yardım edəcəkləri, gələcəkdə ona qarşı çıxmayacaqlarına söz verdilər.
Nəticə
Sonradan tabe olan əfqanlar Nadirin etibarlı döyüşçülərinə və sərkərdələrinə çevrildilər. Bəzi əfqan tayfaları isə Məşhəd ətrafına köçürüldü. Nadir Təhmasiblə birlikdə 1729-cu ilin 1 iyulunda Məşhəd şəhərinə daxil oldu.
Bu məğlubiyyətdən sonra əfqanlar bir dəfə üsyan qaldırdılar. Lakin onların üsyanı yatırıldı. Əfqanların məğlub edilməsi Səfəvi imperiyasında əfqanların məğlubedilməzliyi ilə bağlı olan mifin məhv olması ilə nəticələndi və gilzayi əfqanlarla müharibə ərəfəsində döyüşçülərin əhval-ruhiyyəsinin yüksəlməsinə səbəb oldu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Moghtader, Gholam-Hussein(2008). The Great Battles of Nader Shah,p. 16. Donyaye Ketab
- Maykl Aksvörti. Nadir şah. Bakı: Şərq-Qərb. 2018. səh. 180.
- Mehman Süleymanov. Nadir şah. Tehran. 2010. səh. 158. ISBN .
- Ghafouri, Ali(2008). History of Iran's wars: from the Medes to now,p. 371. Etela'at Publishing
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Herat yurusu bir sira mueyyen fasilelerle bas veren toqqusmalardan ve sonda Nadir xanin Abdali efqanlarina qarsi herbi emeliyyatlara baslamasi ile ozunun kulminasiya noqtesine catan herbi emeliyyatdir Bu emeliyyata baslamamis Nadir xan ozunun monarxi ve sahzadesi olan II Tehmasibe qarsi ugurlu yurus etmisdi Alcaldilmis Tehmasib de 4 may 1729 cu ilde Meshedden cixaraq Nadirin Herat yurusune qatilmisdi Belelikle Nadir Tehmasibin yurus boyunca oz yaxinliginda olmasini temin etmisdi Herat yurusuNadirin yurusleriYurusdeki esas manevrleri numayis etdiren herbi diaqramTarix 4 may 1 iyul 1729Yeri XorasanSebebi II Tehmasibin ve Nadir xanin Sefevi hakimiyyetini Xorasanda berpa etmek istemeleriNeticesi Sefevi dovleti qelebe qazandi Erazi deyisikliyi Efqanlar yeniden Sefevi imperiyasinin vassali oldu Munaqise terefleriSefevi dovleti Abdali efqanlarKomandan lar Nadir xan yarali Allahyar xan Zulfiqar xanTereflerin quvvesitexminen 20 000 27 000 Allahyar xanin rehberliyi altinda 15 000 Zulfiqar xanin rehberliyi altinda 12 000ItkilerNormal sayda Yuksek sayda Bu yurus Nadir xanin yeni herbi biliklere yiyelenmesine ve ya tecrubeden kecirmesine sebeb oldu Neticede o olumcul yungul suvari ordulara qarsi doyuse bilecek ordu modelini yarada bildi Bu sistemde yaradilmis ordu ise Damgan doyusunde Gilzay efqanlarinin sayca ustun olan ordusunu meglub etdi Arxa planTehmasible problemleri hell etdikden sonra Nadir kurdler ve yomut tayfalari uzerine bir nece yurus heyata kecirdi 1728 ci ilin yayinda efqanlara qarsi da bir nece yurus teskil edilmisdi Bu zaman Tehmasibin kecmis serkerdeleri Mehemmed Eli xan ve qohumu Zulfiqar xan sahin adindan cixis edib mazandaran ve Astrabadin yeni bascilari olduqlarini elan etdiler Tehmasib bu isde elinin olmadigina Nadiri inandirmaq istese de Nadir onun Zulfiqarla elaqesinden melumatli oldugunu bildirdi 1728 ci ilin noyabrinda Nadir Tehmasible birlikde Mazandarana geldi Mehemmed Eli xan derhal ona itet etdi Zulfiqar ise tabe olmadi Nehayet o da hebs edildi Dekabrin sonlarinda Mzandarani tabe eden Nadir Gilani geri qaytarmaq telebi ile ruslara elci gonderdi 1729 cu ilin martinda Nadir Novruz bayramini Meshedde qeyd etdi ve nehayet Herat yurusu ucun genismiqyasli hazirliqlara basladi Nadirin yuruslerinin canli sahidi olmus yunan taciri Bazil Vatatzesin yazdigina gore Nadir ordusunu doyuse hazirlamaq ucun her gun telimler teskil edirdi Elave edirdi ki Nadir telim meydanina gelir 1000 yaxud 100 neferden ibaret heyetleri salamlayirdi Ordunun telimleri yekunlasdiqdan sonra Nadir Tehmasible birge Meshedden Herata uz tutdu Bir qeder sonra Nadir ordusunun hazirliq seviyyesinden xeber tutan efqanlar Heratda Allahyar xanin basciligi altinda birlesdiler DoyusKafir Qala doyusu Iki ordu Heratdan 50 mil qerbde Kafir Qala adlanan yere qarsilasdilar Allahyar xan Nadir bu defe de adamlarini ehtiyyatla piyadalarin artilleriyani merkezden ehate etdiyi bir sekilde yerlesdirdi Senqan doyusunde oldugu kimi o yene de esas quvvelerden kenarda ehtiyat suvarileri destelerinin basinda movqe tutdu Dusmenin gucunu oyrenmek ucun onlarla toqqusma ucun kicik suvari destesi gonderdi Efqanlarin bu hucumu ugurla def ede bilmesi onun butun planlarini pozdu Efqanlar onun ordusunun sol cinahina hucum etmis ve ordunun doyus nizamini da poza bilmisdiler Tufengciler geri cekilirdi Bunu goren Nadir ozu sexsen doyuse girdi ve bir nece efqani oldurdu Efqanlar serqe dogru geri cekilmeye basladi ve toqqusma zamani Nadir ayagindan yaralandi Gece Nadir de ordusuna geri cekilme emri verdi Guc itiren efqanlar Hari Rud cayi istiqametinde geri cekilmek qerarina geldiler Nadir irelileyerek Herat yaxinligina qeder geldi Novbeti iki gun erzinde kicik toqqusmalar yasandi Veziyyetinin yaxsi olmadigini goren Allahyar xan sulh imzalamaq ucun elci gonderdi Nadir ise efqan rehberlerinin hamisinin onun yanina gelib muqavile imzalamalarini istedi Bu zaman ona komek geldiyini esiden Allahyar xan yeniden muqavimete basladi Lakin sekiban yaxinliginda bas tutan ve 2 gun davam eden doyuslerden sonra efqanlar meglub edildiler Allahyar xan yene sulh istedi Nadir ise cavabinda efqan rehberlerinin bir bir onun yanina gelmelerini ve ordularini buraxmalarini istedi Bu cavabdan sonra Abdali tayfa bascilari bir bir Nadirin yanina gelib tabe olduqlarina dair and icdiler Onlar gilzayilerle Nadire yardim edecekleri gelecekde ona qarsi cixmayacaqlarina soz verdiler NeticeSonradan tabe olan efqanlar Nadirin etibarli doyusculerine ve serkerdelerine cevrildiler Bezi efqan tayfalari ise Meshed etrafina kocuruldu Nadir Tehmasible birlikde 1729 cu ilin 1 iyulunda Meshed seherine daxil oldu Bu meglubiyyetden sonra efqanlar bir defe usyan qaldirdilar Lakin onlarin usyani yatirildi Efqanlarin meglub edilmesi Sefevi imperiyasinda efqanlarin meglubedilmezliyi ile bagli olan mifin mehv olmasi ile neticelendi ve gilzayi efqanlarla muharibe erefesinde doyusculerin ehval ruhiyyesinin yukselmesine sebeb oldu Hemcinin baxNadir sah Efsar Damgan doyusu Murcexort doyusuIstinadlarMoghtader Gholam Hussein 2008 The Great Battles of Nader Shah p 16 Donyaye Ketab Maykl Aksvorti Nadir sah Baki Serq Qerb 2018 seh 180 Mehman Suleymanov Nadir sah Tehran 2010 seh 158 ISBN 978 600 91345 8 8 Ghafouri Ali 2008 History of Iran s wars from the Medes to now p 371 Etela at Publishing