Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hacı ağa Fəqir Ordubadi (1836, Ordubad – 1886, Ordubad, Naxçıvan qəzası) — görkəmli Azərbaycan nasiri Məmməd Səid Ordubadiinin atası, dövrünün tanınmış ziyalısı və şairi.
| Fəqir Ordubadi | |
|---|---|
| Hacı ağa Ordubadi | |
| Doğum tarixi | 1836 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1886 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Uşağı | |
| Fəaliyyəti | şair |
| Üzvlüyü | |
 Hacı ağa Fəqir Ordubadi Vikimənbədə | |
Həyatı
Hacı ağa Fəqir Ordubadi 9 yanvar 1836-cı ildə Ordubadda kiçik tacir ailəsində anadan olmuşdur. Atası Məhəmməd ticarət işləri ilə əlaqədar olaraq tez-tez İrana, Təbriz, Marağa, Şiraz və başqa şəhərlərə gedər, bəzən oğlu Hacağanı da özü ilə birlikdə aparardı. Odur ki, gəzdiyi yerlər və şahidi olduğu hadisələr hələ kiçik yaşlarından Fəqirin dünyagörüşünə təsir etmiş, onun gələcək inkişafında müsbət rol oynamışdır.
Firidun bəy Köçərlinin tədqiqatlarından məlum olur ki, Fəqir Ordubadi Şirazda təhsil almış, ərəb və fars dillərini orada mükəmməl öyrənmişdir.
M. S. Ordubadi atası haqqında yazır ki, "atam Hacıağa Fəqir, Şah Abbasın yanında böyük mərtəbə qazanmış məşhur şair Mirzə Hatəm Ordubadinin nəvəsidir. Atam İran Azərbaycanının mahalından, Üştibin kəndindən olan Pənah adlı bir bağbanın qızı ilə evlənib ailə qurmuşdur. Nəsillikcə məşhur şair Nəbatiyə qohum sayılan bu ailə "yerli Həsənabad xanlarının qarət və qırğınından" yaxa qurtarmaq üçün baş götürüb qaçmış və Ordubadda məskən salmışdı. Hacıağa bu ailədən evləndiyi zaman həddindən artıq yoxsulluq içərisində yaşayırdı. Məhz buna görə də şerlərində "Fəqir" təxəllüsünü işlədirdi"[].
Bu illərdə Fəqir ərəb və fars dillərinin köməyilə klassik Şərq şairlərinin əsərlərini mütaliə edir, Sədi, Hafiz, Xəyyam, Nizami və Füzuli kimi sənətkarların şerlərinə nəzirə və bənzətmələr yazır, şerlərinin müəyyən bir qismini isə dini mövzulara həsr edirdi. Gözəl təbə və şairlik istedadına malik olan Fəqir yalnız "Əncüməni-şüəra" ədəbi məclisinə cəlb edildikdən sonra tədricən püxtələşməyə başlayır və ictimai-realist şerlər qələmə alır. Get-gedə yaradıçılığındakı tənqidi meyllərin qüvvətlənməsi ilə əlaqədar olaraq, axund və mollaların, din və şəriət adamlarının güclü təqibi Fəqiri çıxılmaz vəziyyətdə qoyur. Bu zaman din xadimləri və varlı şəxslər dini ehkamlara xidmət edən mövhumatçı şairnümalara xoşagəlməz həcvlər yazdırıb Fəqiri nüfuzdan salmağa çalışırlar.
Təqiblərə və yoxsulluğa məruz qalan şair vətəni Ordubadı tərk edərək bir müddət Türküstan və İranda yaşamağa məcbur olur. Bu illərdə "Əncüməni-şüəra"nın üzvlərindən olan görkəmli maarifpərvər şair Məhəmməd Tağı Sidqi də Ordubadı tərk etmişdi. Hər iki maarifpərvər şairin Ordubaddan uzaqlaşması "" ədəbi məclisinin zəifləməsinə və pərakəndə hala düşməsinə səbəb olmuşdu. Odur ki, vətəndən xaricdə Sidqi ilə görüşən Fəqir onun təkidi ilə yenidən Ordubada qayıdır və məclisə başçılıq etməklə bərabər, maarifçilik fəaliyyətini də davam etdirir. Bu vaxtlar şair Ordubadda yeni üsullu xüsusi məktəb açır. Bu məktəbdə dini elmlərlə yanaşı, dünyəvi elmlər də tədris olunurdu. Şair açdığı məktəbin cüzi gəliri hesabına dolanırdı. Lakin bu vəziyyət uzun sürmür. Həmin vaxt şairin əleyhdarlarının hiyləsi ilə Naxçıvan Culfasının Yaycı kəndindən Molla Kazım adlı birisi Ordubada gələrək xüsusi məktəb açır və dini elmləri tədris etməyə başlayır. Odur ki, şagirdlər öz valideynlərinin təkidi ilə Fəqirin məktəbini tərk edib Molla Kazımın dini məktəbinə axışırlar. Beləliklə, "din və şəriət əhli" içərisində "nüfuzunu itirən" Fəqir özunün yeni üsulda açdığı məktəbi bağlamalı olur.
Lakin güzəranının xeyli ağırlaşmasına bais olan Molla Kazım şairin satirik qələmindən yayına bilmir. Qəzəb və nifrətini gizlədə bilməyən Fəqir aşağıdakı həcv vasitəsi ilə Molla Kazımı satira atəşinə tutur:
Yaycıdan mədrəsəyə bir taza zurnaçı gəlib,
Yelləyibdir tuluğun, zurna çalan xaçı gəlib.
Molla Kazım kimi qaragüruh adamların təzyiqi nəticəsində ağır güzəran keçirən Fəqirin ömrünün sonlarına yaxın gözləri tutulur. Lakin həyat işığına həsrət qalan şair yenə də məclisdə iştirak edir, şerlərini isə yaxın qələm dostları olan Sidqi, Nədim və Bikəs təxəllüslü şairlərə yazdırırdı.
Həyatının bu cür ağır və sarsıntılı vaxtlarında da qaragüruh din xadimlərn və bir qrup varlı şəxslər Fəqiri təqib edir, onu nüfuzdan salmağa çalışırdılar. Çox çəkmir ki, onların hiyləsi nəticəsində komissarın və knyazın əmri ilə şairin atasını və əmisini həbs edirlər. Bu hadisə Fəqirə çox ağır təsir edir. O, hökumət idarələrinə şikayət etsə də, heç bir səmərə vermir. Nəticədə şair Naxçıvan xanlarından olan Kalbalı xana bu xüsusda mənzum məktubla müraciət edib ondan kömək istəyir.
Bu məktubdan sonra Kalbalı xanın işə qarışması nəticəsində şairin atası və əmisi həbsdən azad olunurlar. Lakin bir azdan sonra Fəqirin qardaşını da knyazın əmri ilə həbs edirlər. Bu hadisə ilə əlaqədar olaraq Fəqir bir daha Kalbalı xana və İsmayıl xan Naxçıvanskiyə mənzum xahişnamə və mədhiyyələrlə müraciət edir.
Məktublar bir daha sübut edir ki, yaradıcılığındakı tənqidi cəhətlərə görə şairin özü və ailəsi yerli hakim dairələrin, din və şəriət xadimlərinin güclü təqibinə məruz qalmışdır. Hətta şair ömrünün sonlarına yaxın həddindən artıq müflis bir vəziyyətə düşmüş və ehtiyac ucbatından Ordubadın və Naxçıvanın varlı şəxslərinə mədhiyyələr yazıb onlardan azuqə və geyim şeyləri istəmişdir.
Bunu Fəqirin əlyazma divanındakı müxtəlif şəxslərə yazılmış mənzum mədhiyyələr də təsdiq etməkdədir. Həmin mədhiyyələrində Fəqir Ordubad və Naxçıvanın varlı şəxslərindən sayılan tacir Hacı Məhəmməd Hüseynə, Mirzə Cəfər Ordubadiyə, Hacı Molla Hüseynə, Ordubadın hakimi Şeyxəli xanın oğlu Məhəmmədsadıq xana və başqalarına iltimas edərək dəfələrlə onlardan yardım istəmişdir.
Lakin bütün bu mədh və təriflərə baxmayaraq, şair varlı şəxslərin heç birindən yardım ala bilmir. Odur ki, bir tərəfdən, yoxsulluq dərdi, digər tərəfdən də yazdığı əsərlərə qədir-qiymət verilməməsi Fəqiri ruhdan salıb ümidsizliyə və bədbinliyə yuvarladır. Məhz bunun nəticəsidir ki, ömrünün sonlarına yaxın şair əvvəlki aşiqanə-lirik məzmunlu qəzəllərindən uzaqlaşıb, zəmanədən şikayət ruhlu bədbin şerlər qələmə alır. Qəm-qüssədən təngə gələn Fəqir 1886-cı ildə vəfat edir. Şair dostları onu Ordubad qəbiristanlığında dəfn edirlər.
İstinadlar
- Tərtib edəni: Zaman Əsgərli. "XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası" (PDF). Milli Kitabxana (az.). "Şərq-Qərb". 2005. 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-13.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Haci aga Feqir Ordubadi 1836 Ordubad 1886 Ordubad Naxcivan qezasi gorkemli Azerbaycan nasiri Memmed Seid Ordubadiinin atasi dovrunun taninmis ziyalisi ve sairi Feqir OrdubadiHaci aga OrdubadiDogum tarixi 1836Dogum yeri Ordubad AzerbaycanVefat tarixi 1886Vefat yeri Ordubad Naxcivan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiDefn yeri OrdubadUsagi Memmed Seid OrdubadiFealiyyeti sairUzvluyu Encumeni sueraHaci aga Feqir Ordubadi VikimenbedeHeyatiHaci aga Feqir Ordubadi 9 yanvar 1836 ci ilde Ordubadda kicik tacir ailesinde anadan olmusdur Atasi Mehemmed ticaret isleri ile elaqedar olaraq tez tez Irana Tebriz Maraga Siraz ve basqa seherlere geder bezen oglu Hacagani da ozu ile birlikde aparardi Odur ki gezdiyi yerler ve sahidi oldugu hadiseler hele kicik yaslarindan Feqirin dunyagorusune tesir etmis onun gelecek inkisafinda musbet rol oynamisdir Firidun bey Kocerlinin tedqiqatlarindan melum olur ki Feqir Ordubadi Sirazda tehsil almis ereb ve fars dillerini orada mukemmel oyrenmisdir M S Ordubadi atasi haqqinda yazir ki atam Haciaga Feqir Sah Abbasin yaninda boyuk mertebe qazanmis meshur sair Mirze Hatem Ordubadinin nevesidir Atam Iran Azerbaycaninin mahalindan Ustibin kendinden olan Penah adli bir bagbanin qizi ile evlenib aile qurmusdur Nesillikce meshur sair Nebatiye qohum sayilan bu aile yerli Hesenabad xanlarinin qaret ve qirginindan yaxa qurtarmaq ucun bas goturub qacmis ve Ordubadda mesken salmisdi Haciaga bu aileden evlendiyi zaman heddinden artiq yoxsulluq icerisinde yasayirdi Mehz buna gore de serlerinde Feqir texellusunu isledirdi menbe gosterin Bu illerde Feqir ereb ve fars dillerinin komeyile klassik Serq sairlerinin eserlerini mutalie edir Sedi Hafiz Xeyyam Nizami ve Fuzuli kimi senetkarlarin serlerine nezire ve benzetmeler yazir serlerinin mueyyen bir qismini ise dini movzulara hesr edirdi Gozel tebe ve sairlik istedadina malik olan Feqir yalniz Encumeni suera edebi meclisine celb edildikden sonra tedricen puxtelesmeye baslayir ve ictimai realist serler qeleme alir Get gede yaradiciligindaki tenqidi meyllerin quvvetlenmesi ile elaqedar olaraq axund ve mollalarin din ve seriet adamlarinin guclu teqibi Feqiri cixilmaz veziyyetde qoyur Bu zaman din xadimleri ve varli sexsler dini ehkamlara xidmet eden movhumatci sairnumalara xosagelmez hecvler yazdirib Feqiri nufuzdan salmaga calisirlar Teqiblere ve yoxsulluga meruz qalan sair veteni Ordubadi terk ederek bir muddet Turkustan ve Iranda yasamaga mecbur olur Bu illerde Encumeni suera nin uzvlerinden olan gorkemli maarifperver sair Mehemmed Tagi Sidqi de Ordubadi terk etmisdi Her iki maarifperver sairin Ordubaddan uzaqlasmasi edebi meclisinin zeiflemesine ve perakende hala dusmesine sebeb olmusdu Odur ki vetenden xaricde Sidqi ile gorusen Feqir onun tekidi ile yeniden Ordubada qayidir ve meclise basciliq etmekle beraber maarifcilik fealiyyetini de davam etdirir Bu vaxtlar sair Ordubadda yeni usullu xususi mekteb acir Bu mektebde dini elmlerle yanasi dunyevi elmler de tedris olunurdu Sair acdigi mektebin cuzi geliri hesabina dolanirdi Lakin bu veziyyet uzun surmur Hemin vaxt sairin eleyhdarlarinin hiylesi ile Naxcivan Culfasinin Yayci kendinden Molla Kazim adli birisi Ordubada gelerek xususi mekteb acir ve dini elmleri tedris etmeye baslayir Odur ki sagirdler oz valideynlerinin tekidi ile Feqirin mektebini terk edib Molla Kazimin dini mektebine axisirlar Belelikle din ve seriet ehli icerisinde nufuzunu itiren Feqir ozunun yeni usulda acdigi mektebi baglamali olur Lakin guzeraninin xeyli agirlasmasina bais olan Molla Kazim sairin satirik qeleminden yayina bilmir Qezeb ve nifretini gizlede bilmeyen Feqir asagidaki hecv vasitesi ile Molla Kazimi satira atesine tutur Yaycidan medreseye bir taza zurnaci gelib Yelleyibdir tulugun zurna calan xaci gelib Molla Kazim kimi qaraguruh adamlarin tezyiqi neticesinde agir guzeran keciren Feqirin omrunun sonlarina yaxin gozleri tutulur Lakin heyat isigina hesret qalan sair yene de meclisde istirak edir serlerini ise yaxin qelem dostlari olan Sidqi Nedim ve Bikes texelluslu sairlere yazdirirdi Heyatinin bu cur agir ve sarsintili vaxtlarinda da qaraguruh din xadimlern ve bir qrup varli sexsler Feqiri teqib edir onu nufuzdan salmaga calisirdilar Cox cekmir ki onlarin hiylesi neticesinde komissarin ve knyazin emri ile sairin atasini ve emisini hebs edirler Bu hadise Feqire cox agir tesir edir O hokumet idarelerine sikayet etse de hec bir semere vermir Neticede sair Naxcivan xanlarindan olan Kalbali xana bu xususda menzum mektubla muraciet edib ondan komek isteyir Bu mektubdan sonra Kalbali xanin ise qarismasi neticesinde sairin atasi ve emisi hebsden azad olunurlar Lakin bir azdan sonra Feqirin qardasini da knyazin emri ile hebs edirler Bu hadise ile elaqedar olaraq Feqir bir daha Kalbali xana ve Ismayil xan Naxcivanskiye menzum xahisname ve medhiyyelerle muraciet edir Mektublar bir daha subut edir ki yaradiciligindaki tenqidi cehetlere gore sairin ozu ve ailesi yerli hakim dairelerin din ve seriet xadimlerinin guclu teqibine meruz qalmisdir Hetta sair omrunun sonlarina yaxin heddinden artiq muflis bir veziyyete dusmus ve ehtiyac ucbatindan Ordubadin ve Naxcivanin varli sexslerine medhiyyeler yazib onlardan azuqe ve geyim seyleri istemisdir Bunu Feqirin elyazma divanindaki muxtelif sexslere yazilmis menzum medhiyyeler de tesdiq etmekdedir Hemin medhiyyelerinde Feqir Ordubad ve Naxcivanin varli sexslerinden sayilan tacir Haci Mehemmed Huseyne Mirze Cefer Ordubadiye Haci Molla Huseyne Ordubadin hakimi Seyxeli xanin oglu Mehemmedsadiq xana ve basqalarina iltimas ederek defelerle onlardan yardim istemisdir Lakin butun bu medh ve teriflere baxmayaraq sair varli sexslerin hec birinden yardim ala bilmir Odur ki bir terefden yoxsulluq derdi diger terefden de yazdigi eserlere qedir qiymet verilmemesi Feqiri ruhdan salib umidsizliye ve bedbinliye yuvarladir Mehz bunun neticesidir ki omrunun sonlarina yaxin sair evvelki asiqane lirik mezmunlu qezellerinden uzaqlasib zemaneden sikayet ruhlu bedbin serler qeleme alir Qem qusseden tenge gelen Feqir 1886 ci ilde vefat edir Sair dostlari onu Ordubad qebiristanliginda defn edirler IstinadlarTertib edeni Zaman Esgerli XIX esr Azerbaycan seiri antologiyasi PDF Milli Kitabxana az Serq Qerb 2005 2016 03 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 13 Vikimenbede Haci aga Feqir Ordubadi ile elaqeli melumatlar var