Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hacı Mirzə Mirzə Müslüm oğlu Ağası İrəvani (28 yanvar 1783, Maku — 5 may 1848, Tehran) — 1835–1848-ci illərdə İranın baş naziri.
| Hacı Mirzə Ağası | |
|---|---|
| Hacı Mirzə Mirzə Müslüm oğlu Ağası | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Maku |
| Vəfat tarixi | (65 yaşında) |
| Vəfat yeri | Tehran |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Hacı Mirzə Ağası Mirzə Müslüm oğlu Bayat 28 yanvar 1783-cü ildə Maku şəhərində Hacı Mirzə Müslüm İrəvaninin ailəsində anadan olmuşdu. Onun atası öz ailəsi ilə birlikdə İrəvandan Maku şəhərinə köçmuş, burada güzəranını əkinçilik və təsərrüfatla keçirmişdir. Hacı Mirzə Ağası ibtidai təhsilini atasından almışdı. Molla Abbas İrəvani kimi də tanınan Hacı Mirzə Ağasının təxəllüsü "Fəxri" olmuşdur. Abbas böyüyərək həddi-buluğa çatandan sonra Xoy şəhərinə getmiş və orada təhsil almağa başlamışdır. Oradan Azərbaycanın digər şəhərlərinə səfər etmişdir. Sonra Həmədana gedib, orada Axund Molla Əbdülsəməd Həmədaninin şagirdi olmuşdur. Axund Əbdülsəməd Həmədani məşhur "Bəhrül maarif" kitabının müəllifi olub, dövrünün böyük sufi şeyxlərindən sayılırdı. Abbas bir qədər sonra axundun müridlərindən olur. Axund həcc ziyarətlərindən birində vəfat edir və Molla Abbas onu əvəz etmək uçun vəsait düzəldib Məkkəyə yola duşur, həccin qanunlarını yerinə yetirərək Hacı Molla Abbas olur. O, Həmədana qayıdır, burada elmləri və sufiliyin sirrlərini oyrənir. Hacı Molla Abbas burada öz müəllimi, ustadı və mürşidi Molla Əbdülsəməd Həmədani kimi məşhur olur. Axund Molla Əbdülsəməd Həmədani vətənindən mühacirət edərək 40 il Kərbəlada yaşamışdır. Hacı Molla Abbas da onun yanında qulluq etmək qərarına gələrək onunla gedib Kərbəlada yaşayır, ta o vaxta qədər ki, ustadı və mürşidi Axund Əbdulsəməd orada vəhabilərin fitnəsi ilə, onlar tərəfindən qətlə yetirilir. Bu hadisə 1801-ci ildə baş verir. Son nəticədə Abbas İraqdan İrana qayıdaraq mürşidinin ailəsini Həmədana çatdırır, özü isə Azərbaycana gəlir və Təbrizdə yaşamağa başlayır. O, ustadı Axund Molla Əbdulsəmədin təriqətini inkişaf etdirir və yayır. Bu zaman Hacı Molla Ağası və Hacı Mirzə Ağası kimi məşhur olur. Bir müddətdən sonra zahid Axund Abbas İrəvani Təbrizdə vəliəhd Abbas Mirzə Naibüssəltənənin uşaqlarının, o cümlədən Məhəmməd Mirzənin (Məhəmməd şah) müəllimi təyin olunur. Təlim və tədris prosesində tədricən Məhəmməd Mirzəyə aramla nüfuz edərək onu özünə xas olan xüsusiyyətlərə istiqamətləndirir, onunla yaxın, məhrəmanə ünsiyyət yaradır. Rəvayətə görə bir gün mürşid öz müridlərinə gələcəyi barədə məlumat verərək deyibmiş ki, onun gələcəyi İran dövləti ilə əlaqədar olacaq.
Fətəli şah 1834-cü ildə İsfahanda vəfat etdikdən sonra onun 60 oğlu olmasına baxmayaraq Abbas mirzənin boyuk oğlu Məhəmməd Mirzə, Rusiya ilə İran dövləti arasında 1828-ci ildə bağlanmıs Türkmənçay müqaviləsinin 7-ci bəndinə əsasən, taxt-taca sahib olur. Məhəmməd sah 1834-cü ildə səltənət taxtına əyləşdikdən sonra fazil və alim kimi İranda çox məşhur olan Mirzə Əbülqasim Qaimməqam Sanini baş nazir təyin edir. Lakin onun sədarəti yalnız 8 ay çəkir. Bu müddət ərzində Fətəli şahın saysız-hesabsız övladlarının hər biri özünü səltənətin varisi hesab edirdi. Nəticədə Məhəmməd şahı Qaimməqamı aradan götürməyə vadar edirlər. Qaimməqam öldürüldükdən sonra onun yerinə bir çoxları əyləşməyə çalışsa da, Məhəmməd şah həmin vəzifəyə öz müəllimi və mürşidi Mirzə Ağası İrəvanini təyin edir. Onun isə siyasətdən və dövləti idarə etməkdən xəbəri yox idi. Buna baxmayaraq Hacı Mirzə Ağası 14 il İran dövlətinin sədri-əzəmi olmuşdur. O, Məhəmməd şahın nüfuzlu, onun işlərini dürüst icra edən vəziri idi və "birinci şəxs" ləqəbi ilə məşhur olmuşdu (bu ləqəb Avropada işlənən "baş nazir" sözünün tərcuməsindən əmələ gəlmişdi, ingiliscə "premyer ministr" birinci, əvvəlinci şəxs deməkdir). Lakin ətrafındakılar onun işindən razı deyildilər. Onlar bir necə dəfə Məhəmməd şaha xatırlatmışdılar ki, o, bütün işləri Mirzə Ağası İrəvaniyə verməklə dövlətin böhrana doğru getməsinə səbəb olmuşdur. Məhəmməd şah isə bu sözlərə qulaq asmırdı. Onun barəsində yazılan məktubları Mirzə Ağasıya verdikdə o, bunların onun duşmənləri tərəfindən yazıldığını bildirirdi. Mirzə Ağası İrəvani Məhəmməd şahın məsləhəti ilə Fətəli şahın 13-cü qızı olan İzzətnisə xanımla evlənmişdir. Bu qadın həm də Rzaqulu xan Hidayətin bibisi qızı idi, öz əmisi oğluna, Fətəli şahın qardaşı oğluna ərə verilmişdi. Lakin əri ölmüşdü və həcc ziyarətinə səfər edərkən həmin zəvvarlar içərisində Hacı Mirzə Ağası İrəvani də dərviş libasında olmuşdur. Bu şahzadə xanımın dul olduğunu bilərək ona meyl etmiş, lakin qadın nökərlərinə göstəriş vermişdi ki, Molla Abbas dərvişə çubuq vursunlar və onu zəvvarların arasından qovsunlar. Elə də etmişdilər. Hacı Mirzə Ağası Məhəmməd şah vəfat etdikdən sonra (1848) Şah Əbdüləzimdə bəstdə əyləşmiş və mədrəsənin bir hucrəsində qalmağı qərara almışdı. Nasirəddin şah Qacar Təbrizdən Tehrana gələrək taxta əyləşdikdən sonra Mirzə Ağası onun icazəsi ilə Ətəbata getmis və 1849-cu ildə 68 yasında orada vəfat etmişdir. Onun övladı olmamışdır.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Irevani Haci Mirze Mirze Muslum oglu Agasi Irevani 28 yanvar 1783 Maku 5 may 1848 Tehran 1835 1848 ci illerde Iranin bas naziri Haci Mirze AgasiHaci Mirze Mirze Muslum oglu AgasiDogum tarixi 28 yanvar 1783Dogum yeri MakuVefat tarixi 22 may 1848 65 yasinda Vefat yeri TehranFealiyyeti siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHaci Mirze Agasi Mirze Muslum oglu Bayat 28 yanvar 1783 cu ilde Maku seherinde Haci Mirze Muslum Irevaninin ailesinde anadan olmusdu Onun atasi oz ailesi ile birlikde Irevandan Maku seherine kocmus burada guzeranini ekincilik ve teserrufatla kecirmisdir Haci Mirze Agasi ibtidai tehsilini atasindan almisdi Molla Abbas Irevani kimi de taninan Haci Mirze Agasinin texellusu Fexri olmusdur Abbas boyuyerek heddi buluga catandan sonra Xoy seherine getmis ve orada tehsil almaga baslamisdir Oradan Azerbaycanin diger seherlerine sefer etmisdir Sonra Hemedana gedib orada Axund Molla Ebdulsemed Hemedaninin sagirdi olmusdur Axund Ebdulsemed Hemedani meshur Behrul maarif kitabinin muellifi olub dovrunun boyuk sufi seyxlerinden sayilirdi Abbas bir qeder sonra axundun muridlerinden olur Axund hecc ziyaretlerinden birinde vefat edir ve Molla Abbas onu evez etmek ucun vesait duzeldib Mekkeye yola dusur heccin qanunlarini yerine yetirerek Haci Molla Abbas olur O Hemedana qayidir burada elmleri ve sufiliyin sirrlerini oyrenir Haci Molla Abbas burada oz muellimi ustadi ve mursidi Molla Ebdulsemed Hemedani kimi meshur olur Axund Molla Ebdulsemed Hemedani veteninden muhaciret ederek 40 il Kerbelada yasamisdir Haci Molla Abbas da onun yaninda qulluq etmek qerarina gelerek onunla gedib Kerbelada yasayir ta o vaxta qeder ki ustadi ve mursidi Axund Ebdulsemed orada vehabilerin fitnesi ile onlar terefinden qetle yetirilir Bu hadise 1801 ci ilde bas verir Son neticede Abbas Iraqdan Irana qayidaraq mursidinin ailesini Hemedana catdirir ozu ise Azerbaycana gelir ve Tebrizde yasamaga baslayir O ustadi Axund Molla Ebdulsemedin teriqetini inkisaf etdirir ve yayir Bu zaman Haci Molla Agasi ve Haci Mirze Agasi kimi meshur olur Bir muddetden sonra zahid Axund Abbas Irevani Tebrizde veliehd Abbas Mirze Naibusseltenenin usaqlarinin o cumleden Mehemmed Mirzenin Mehemmed sah muellimi teyin olunur Telim ve tedris prosesinde tedricen Mehemmed Mirzeye aramla nufuz ederek onu ozune xas olan xususiyyetlere istiqametlendirir onunla yaxin mehremane unsiyyet yaradir Revayete gore bir gun mursid oz muridlerine geleceyi barede melumat vererek deyibmis ki onun geleceyi Iran dovleti ile elaqedar olacaq Feteli sah 1834 cu ilde Isfahanda vefat etdikden sonra onun 60 oglu olmasina baxmayaraq Abbas mirzenin boyuk oglu Mehemmed Mirze Rusiya ile Iran dovleti arasinda 1828 ci ilde baglanmis Turkmencay muqavilesinin 7 ci bendine esasen taxt taca sahib olur Mehemmed sah 1834 cu ilde seltenet taxtina eylesdikden sonra fazil ve alim kimi Iranda cox meshur olan Mirze Ebulqasim Qaimmeqam Sanini bas nazir teyin edir Lakin onun sedareti yalniz 8 ay cekir Bu muddet erzinde Feteli sahin saysiz hesabsiz ovladlarinin her biri ozunu seltenetin varisi hesab edirdi Neticede Mehemmed sahi Qaimmeqami aradan goturmeye vadar edirler Qaimmeqam olduruldukden sonra onun yerine bir coxlari eylesmeye calissa da Mehemmed sah hemin vezifeye oz muellimi ve mursidi Mirze Agasi Irevanini teyin edir Onun ise siyasetden ve dovleti idare etmekden xeberi yox idi Buna baxmayaraq Haci Mirze Agasi 14 il Iran dovletinin sedri ezemi olmusdur O Mehemmed sahin nufuzlu onun islerini durust icra eden veziri idi ve birinci sexs leqebi ile meshur olmusdu bu leqeb Avropada islenen bas nazir sozunun tercumesinden emele gelmisdi ingilisce premyer ministr birinci evvelinci sexs demekdir Lakin etrafindakilar onun isinden razi deyildiler Onlar bir nece defe Mehemmed saha xatirlatmisdilar ki o butun isleri Mirze Agasi Irevaniye vermekle dovletin bohrana dogru getmesine sebeb olmusdur Mehemmed sah ise bu sozlere qulaq asmirdi Onun baresinde yazilan mektublari Mirze Agasiya verdikde o bunlarin onun dusmenleri terefinden yazildigini bildirirdi Mirze Agasi Irevani Mehemmed sahin mesleheti ile Feteli sahin 13 cu qizi olan Izzetnise xanimla evlenmisdir Bu qadin hem de Rzaqulu xan Hidayetin bibisi qizi idi oz emisi ogluna Feteli sahin qardasi ogluna ere verilmisdi Lakin eri olmusdu ve hecc ziyaretine sefer ederken hemin zevvarlar icerisinde Haci Mirze Agasi Irevani de dervis libasinda olmusdur Bu sahzade xanimin dul oldugunu bilerek ona meyl etmis lakin qadin nokerlerine gosteris vermisdi ki Molla Abbas dervise cubuq vursunlar ve onu zevvarlarin arasindan qovsunlar Ele de etmisdiler Haci Mirze Agasi Mehemmed sah vefat etdikden sonra 1848 Sah Ebdulezimde bestde eylesmis ve medresenin bir hucresinde qalmagi qerara almisdi Nasireddin sah Qacar Tebrizden Tehrana gelerek taxta eylesdikden sonra Mirze Agasi onun icazesi ile Etebata getmis ve 1849 cu ilde 68 yasinda orada vefat etmisdir Onun ovladi olmamisdir Hemcinin baxIranin bas nazirleri