Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüseyin Kürkçü — krım tatar türkoloq, dilçi, pedaqoq. Filologiya elmləri namizədi olan o Krım Pedaqoji İnstitutunda dərs deyib. Ömrünün 16 ilini əmək düşərgələrində keçirdikdən sonra 1957-ci ildə bəraət alaraq azad olub.
| Hüseyin Kürkçü | |
|---|---|
| krımtat. Üsein Osman oğlu Kürkçi | |
 | |
| Doğum tarixi | 23 yanvar 1905 və ya 1905 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 22 noyabr 1996 və ya 1996 |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | yazıçı, dilçi, müəllim |
| Elmi dərəcəsi |
|
Haqqında
Hüseyin Kürkçü 23 yanvar 1905-ci ildə Bağçasarayda anadan olub. Məktəb illərində şair, pedaqoq Yaqub Şakirəlinin şagirdi olub. Orta təhsilini bitirdikdən sonra İsmayıl Qaspıralı adına Bağçasaray Müəllimlər Seminariyasına daxil olur. 1924-1926-cı illərdə Bakı Dövlət Universitetinin tarix-filologiya fakultəsində təhsil alıb. Burada Vasili Bartold, Bəkir Çobanzadə, Əziz Qubaydullin kimi alimlərdən dərslər alır.
Bakıdakı təhsilini bitirdikdən sonra Krıma qayıdaraq burada Kökköz kənd məktəbində dərs deməyə başlayır. "Okuv işleri" (Tədris işləri) jurnalında fəaliyyət göstərir. 1931-ci ildə Krım Pedaqoji İnstitununda aspirant kimi təhsil alır. Burada 2 il təhsil aldıqdan sonra 1933-cü ildən Krım Pedaqoji İnstitutunda krım tatar dili və ümumi dilçilik dərsləri deməyə başlayır. 1934-cü ildə "Krım tatar dilinin əsasları" mövzusunda elmi işi müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi olur. 1934-cü ildə Krım Dilçilər Konfransında "Krım tatar dilinin qrammatikası" adlı hesabatla çıxış edir. Bununla yanaşı eyni dövrdə Puşkin adına Krım tatar Dili və Ədəbiyyatı Elmi Araşdırma İnstitutunda işləyir.
28 aprel 1937-ci ildə əksinqilabi "Milli firqə" təşkilatında iştirakda və Bəkir Çobanzadə ilə əlaqədə olmaqda şübhəli olduğu üçün XDİK tərəfindən həbs edilir. Evində aparılan axtarışda 53 şəkil, 250 məktub, 77 dəftər, krım tatar dilində olan əlyazmaların toplandığı qovluq və 248 kitab müsadirə edilir. 2 noyabr 1937-ci ildə aparılan ikinci dindirilmə zamanı Kürkçü XDİK-nın təzyiqi ilə Bakıda təhsil aldığı dövrdə əksinqilabi millətçi qrupda iştirak etdiyini boynuna alır. 4 avqust 1938-ci ildə SSRİ XDİK-nın yanında xüsusi iclasın qərarı ilə Krımdakı mədəni və dil quruculuğuna qarşı fəaliyyət göstərdiyi təsdiq edilir. Bundan sonra Hüseyin Kürkçü 58-10, 11 maddəsi ilə 8 il müddətində islah əmək düşərgəsinə məhkum edilir.
1938-ci ildən 1939-cu ilə qədər Kulaylaqda, 1939-cu ildən 1943-cü ilə qədər Berezlaqda, 1943-cü ildən 1945-ci ilə qədər isə Ustıvımlaqda sürgündə olur. 28 aprel 1945-ci ildə islah əmək düşərgəsindən azad olur. Bundan sonra 1946-cı ilin sentyabr ayına qədər Kürkçü Ustıvımlaqda meliorasiya və torpaq idarəetməsi üzrə baş işçi kimi fəaliyyət göstərir. Bundan sonra Özbəkistan SSR-da əvvəlcə Fərqanəyə daha sonra isə Mərğilana köçür. Mərğilanda 12 nömrəli məktəbdə müəllim kimi fəaliyyət göstərərək 5-10-cu siniflərə rus dili dərsi deyir.
Hüseyin Kürkçü 26 mart 1949-cu ildə ikinci dəfə həbs edilərək Fərqanə vilayətinin Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin həbsxanasına yerləşdirilir. İstintaq müddətində Kürkçü 8 dəfə dindirilib. Nəticədə o, Krasnoyarsk diyarına sürgün edilir. Burada Dolgiy Most kəndində yaşayır. 8 mart 1954-cü ildə SSRİ baş prokuroruna məktub yazaraq şərləndiyini qeyd edib üzərindən məhkumluğun götürülməsini xahiş edir. Yalnız 1957-ci ildə onun 1938 və 1949-cu illərdə həbs edilməsinə səbəb olan cinayət işləri cinayət elementlərinin olmadığına görə ləğv edilir, və Kürkçü azad edilir.
Azad edildikdən sonra yenidən Mərğilana qayıdaraq burada müəllimlik edir. 1965-ci ildə təqaüdə çıxıb. 22 noyabr 1996-cı ildə Mərğilanda dünyasını dəyişib.
Elmi fəaliyyəti
Müxtəlif dövrlərdə krım tatar dili və ədəbiyyatı mövzularında məqalələr çap etdirib. 1936-cı ildə krım tatar dilinin orfoqrafik lüğətini və latın əlifbası əsasında dərslik hazırlayıb. 1986-cı ildə Daşkənddə onun "Fikir inciləri" işi çap edilib. İlk krım tatar frazeoloji lüğətinin üzərində işləyirdi. Burada o 5 min frazeoloji birləşməni toplayıb. Lüğətin müxtəlif hissələri 1987-ci ildə Daşkənddə "Yıldız" jurnalında çap edilib. Kürkçünün ölümündən sonra onun arxivi kürəkəni Ervin Cabbarov tərəfindən Mərğilanda qorunurdu. 1999-cu ildə onun arxivi Krıma gətirilir. Burada onun bütün arxivi qorunmaq üçün İsmayıl Qaspiralı adına kitabxanaya verilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991) (rus.). СПб: Петербургское Востоковедение, 2013. 496 с. — (Социальная история отечественной науки о Востоке)
- "Усеин Куркчи (1937-2008)" (Krımtatarca). gasprinskylibrary.ru. 9 iyun 2016. 8 iyun 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 27 mart 2021.
- Gülnarə Bəkirova. "Научный подвиг Усеина Куркчи" (rus). krymr.com. 21 noyabr 2016. 22 noyabr 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 27 mart 2021.
- "Усеин Куркчи" (rus). medeniye.org. 2 aprel 2009. 8 iyun 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 27 mart 2021.
- Nikolay Semena. (rus). zn.ua. 6 avqust 1999. 2021-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 mart 2021.
- "Куркчи Усеин Османович (1905-1996)" (rus). memory.pvost.org. 21 oktyabr 2004 tarixində . İstifadə tarixi: 27 mart 2021.
Xarici keçidlər
- Усеин Куркчи – автор первых словарей крымскотатарского языка / Hüseyin Kürkçü - krım tatar dilinin ilk lüğətlərinin müəllifi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Huseyin Kurkcu krim tatar turkoloq dilci pedaqoq Filologiya elmleri namizedi olan o Krim Pedaqoji Institutunda ders deyib Omrunun 16 ilini emek dusergelerinde kecirdikden sonra 1957 ci ilde beraet alaraq azad olub Huseyin Kurkcukrimtat Usein Osman oglu KurkciDogum tarixi 23 yanvar 1905 1905 01 23 ve ya 1905Dogum yeri Bagcasaray Simferopol qezasi d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 22 noyabr 1996 1996 11 22 ve ya 1996Vefat yeri Margilan Ferqane vilayeti OzbekistanTehsili Azerbaycan Dovlet Universiteti 1926 Fealiyyeti yazici dilci muellimElmi derecesi filologiya elmleri namizedi d 1934 HaqqindaHuseyin Kurkcu 23 yanvar 1905 ci ilde Bagcasarayda anadan olub Mekteb illerinde sair pedaqoq Yaqub Sakirelinin sagirdi olub Orta tehsilini bitirdikden sonra Ismayil Qaspirali adina Bagcasaray Muellimler Seminariyasina daxil olur 1924 1926 ci illerde Baki Dovlet Universitetinin tarix filologiya fakultesinde tehsil alib Burada Vasili Bartold Bekir Cobanzade Eziz Qubaydullin kimi alimlerden dersler alir Bakidaki tehsilini bitirdikden sonra Krima qayidaraq burada Kokkoz kend mektebinde ders demeye baslayir Okuv isleri Tedris isleri jurnalinda fealiyyet gosterir 1931 ci ilde Krim Pedaqoji Institununda aspirant kimi tehsil alir Burada 2 il tehsil aldiqdan sonra 1933 cu ilden Krim Pedaqoji Institutunda krim tatar dili ve umumi dilcilik dersleri demeye baslayir 1934 cu ilde Krim tatar dilinin esaslari movzusunda elmi isi mudafie ederek filologiya elmleri namizedi olur 1934 cu ilde Krim Dilciler Konfransinda Krim tatar dilinin qrammatikasi adli hesabatla cixis edir Bununla yanasi eyni dovrde Puskin adina Krim tatar Dili ve Edebiyyati Elmi Arasdirma Institutunda isleyir 28 aprel 1937 ci ilde eksinqilabi Milli firqe teskilatinda istirakda ve Bekir Cobanzade ile elaqede olmaqda subheli oldugu ucun XDIK terefinden hebs edilir Evinde aparilan axtarisda 53 sekil 250 mektub 77 defter krim tatar dilinde olan elyazmalarin toplandigi qovluq ve 248 kitab musadire edilir 2 noyabr 1937 ci ilde aparilan ikinci dindirilme zamani Kurkcu XDIK nin tezyiqi ile Bakida tehsil aldigi dovrde eksinqilabi milletci qrupda istirak etdiyini boynuna alir 4 avqust 1938 ci ilde SSRI XDIK nin yaninda xususi iclasin qerari ile Krimdaki medeni ve dil quruculuguna qarsi fealiyyet gosterdiyi tesdiq edilir Bundan sonra Huseyin Kurkcu 58 10 11 maddesi ile 8 il muddetinde islah emek dusergesine mehkum edilir 1938 ci ilden 1939 cu ile qeder Kulaylaqda 1939 cu ilden 1943 cu ile qeder Berezlaqda 1943 cu ilden 1945 ci ile qeder ise Ustivimlaqda surgunde olur 28 aprel 1945 ci ilde islah emek dusergesinden azad olur Bundan sonra 1946 ci ilin sentyabr ayina qeder Kurkcu Ustivimlaqda meliorasiya ve torpaq idareetmesi uzre bas isci kimi fealiyyet gosterir Bundan sonra Ozbekistan SSR da evvelce Ferqaneye daha sonra ise Mergilana kocur Mergilanda 12 nomreli mektebde muellim kimi fealiyyet gostererek 5 10 cu siniflere rus dili dersi deyir Huseyin Kurkcu 26 mart 1949 cu ilde ikinci defe hebs edilerek Ferqane vilayetinin Dovlet Tehlukesizlik Nazirliyinin hebsxanasina yerlesdirilir Istintaq muddetinde Kurkcu 8 defe dindirilib Neticede o Krasnoyarsk diyarina surgun edilir Burada Dolgiy Most kendinde yasayir 8 mart 1954 cu ilde SSRI bas prokuroruna mektub yazaraq serlendiyini qeyd edib uzerinden mehkumlugun goturulmesini xahis edir Yalniz 1957 ci ilde onun 1938 ve 1949 cu illerde hebs edilmesine sebeb olan cinayet isleri cinayet elementlerinin olmadigina gore legv edilir ve Kurkcu azad edilir Azad edildikden sonra yeniden Mergilana qayidaraq burada muellimlik edir 1965 ci ilde teqaude cixib 22 noyabr 1996 ci ilde Mergilanda dunyasini deyisib Elmi fealiyyetiMuxtelif dovrlerde krim tatar dili ve edebiyyati movzularinda meqaleler cap etdirib 1936 ci ilde krim tatar dilinin orfoqrafik lugetini ve latin elifbasi esasinda derslik hazirlayib 1986 ci ilde Daskendde onun Fikir incileri isi cap edilib Ilk krim tatar frazeoloji lugetinin uzerinde isleyirdi Burada o 5 min frazeoloji birlesmeni toplayib Lugetin muxtelif hisseleri 1987 ci ilde Daskendde Yildiz jurnalinda cap edilib Kurkcunun olumunden sonra onun arxivi kurekeni Ervin Cabbarov terefinden Mergilanda qorunurdu 1999 cu ilde onun arxivi Krima getirilir Burada onun butun arxivi qorunmaq ucun Ismayil Qaspirali adina kitabxanaya verilir Hemcinin baxYaqub Sakireli Ennan Alimov Yusif Isa HalimIstinadlarLyudi i sudby Biobibliograficheskij slovar vostokovedov zhertv politicheskogo terrora v sovetskij period 1917 1991 rus SPb Peterburgskoe Vostokovedenie 2013 496 s Socialnaya istoriya otechestvennoj nauki o Vostoke ISBN 978 5 85803 225 0 Usein Kurkchi 1937 2008 Krimtatarca gasprinskylibrary ru 9 iyun 2016 8 iyun 2020 tarixinde Istifade tarixi 27 mart 2021 Gulnare Bekirova Nauchnyj podvig Useina Kurkchi rus krymr com 21 noyabr 2016 22 noyabr 2016 tarixinde Istifade tarixi 27 mart 2021 Usein Kurkchi rus medeniye org 2 aprel 2009 8 iyun 2020 tarixinde Istifade tarixi 27 mart 2021 Nikolay Semena rus zn ua 6 avqust 1999 2021 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 mart 2021 Kurkchi Usein Osmanovich 1905 1996 rus memory pvost org 21 oktyabr 2004 tarixinde Istifade tarixi 27 mart 2021 Xarici kecidlerUsein Kurkchi avtor pervyh slovarej krymskotatarskogo yazyka Huseyin Kurkcu krim tatar dilinin ilk lugetlerinin muellifi