Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Günəş tutulması — Günəş və Ay tutulmaları ən maraqlı təbiət hadisələrindəndir. Bu hadisələr qədim zamanlardan indiyə qədər bütün dövrlərdə insanları həmişə düşündürmüşdür. Hələ 3000 il bundan əvvəl Çin astronomları Günəş və baş vermə vaxtını əvvəlcədən təyin edə bilirdilər. Müasir astronomiya isə Günəş və Ay tutulmalarının Yer səthinin hansı hissəsində və nə vaxt baş verəcəyini çox böyük dəqiqliklə təyin etməyə imkan verir. Ayın Günəş diskinin qarşısını kəsməsinə və ya örtməsinə Günəş tutulması deyilir. Günəş tutulması qismən, tam və halqavari ola bilər. Günəş tutulması Ay Yerlə Günəş arasında olanda, yəni təzə Ay fazasında baş verir. Təzə Ay fazasında Ay Günəş şüalarının qarşısını kəsir və Yerə tərəf konus şəkilli kölgə buraxır. Yer səthinin tam kölgə bölgəsində olan müşahidəçi üçün tam Günəş tutulması, yarımkölgədəki müşahidəçi üçün isə qismən Günəş tutulması baş verir. Ayın orbit müstəvisi ekliptika müstəvisi ilə 05o09'-lik bucaq əmələ gətirdiyindən hər təzə Ay fazası Günəş tutulması ilə nəticələnmir. Günəş tutulmasının baş verməsi üçün təzə Ay fazası Ay orbitinin düyünlərinə və ya ona yaxın yerlərə təsadüf etməlidir. Yəni Günəş tutulmasının gerçəkləşməsi üçün təzə ay fazasında Ay və ya ondan kiçik bucaq məsafəsində olmalıdır. Ayın Günəşə və Yerə görə vəziyyətindən asılı olaraq bəzən Ayın bucaq diametri Günəşinkindən kiçik olur. Bu halda Ayın buraxdığı kölgə konusunun təpəsi Yer səthinə çatmır. Onda Ay diski Günəş diskini tamam örtə bilmir, onun kənarlarında işıqlanmış halqa görünür. Belə tutulma halqavari Günəş tutulması adlanır.
Yer səthində Ay kölgəsinin eni maksimum 270 km-dir. Yarımkölgəninki isə 6700 km olur. Tam tutulmada Günəşin xromosfer və tac hissəsinin müşahidəsi üçün əlverişli şərait yaranır. Tam Günəş tutulması maksimum 7m.5, qismən tutulma 3h.5, halqavari tutulma isə təxminən 12m davam edə bilər. Ək-sər hallarda tam Günəş tutulmaları cəmi 2–3m davam edir.Venera və Merkuri də Günəş diski qarşısından keçərkən tutulma törədir.
Növbəti tam Günəş tutulması
2–3 iyul 2019-cu il tarixlərində tam Günəş tutulması hadisəsi baş verəcək.
Adıçəkilən təbiət hadisəsi iyulun 2-də yerli vaxtla saat 20:55-də başlayacaq və 3 iyul 01:50-də başa çatacaq.
Günəş tutulması Çili, Argentina, Cənubi Amerika və Sakit okeanın cənubundan aydın görünəcək.
Qeyd edək ki, növbəti Günəş tutulması 2019-cu ilin dekabr ayının 26-na təsadüf edəcək.
İstinadlar
- C. М. Quluzadə "Klassik astronomiya"
- "Arxivlənmiş surət". 2021-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-03.
Xarici keçidlər
- Ay tutulması nədir? (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gunes tutulmasi Gunes ve Ay tutulmalari en maraqli tebiet hadiselerindendir Bu hadiseler qedim zamanlardan indiye qeder butun dovrlerde insanlari hemise dusundurmusdur Hele 3000 il bundan evvel Cin astronomlari Gunes ve bas verme vaxtini evvelceden teyin ede bilirdiler Muasir astronomiya ise Gunes ve Ay tutulmalarinin Yer sethinin hansi hissesinde ve ne vaxt bas vereceyini cox boyuk deqiqlikle teyin etmeye imkan verir Ayin Gunes diskinin qarsisini kesmesine ve ya ortmesine Gunes tutulmasi deyilir Gunes tutulmasi qismen tam ve halqavari ola biler Gunes tutulmasi Ay Yerle Gunes arasinda olanda yeni teze Ay fazasinda bas verir Teze Ay fazasinda Ay Gunes sualarinin qarsisini kesir ve Yere teref konus sekilli kolge buraxir Yer sethinin tam kolge bolgesinde olan musahideci ucun tam Gunes tutulmasi yarimkolgedeki musahideci ucun ise qismen Gunes tutulmasi bas verir Ayin orbit mustevisi ekliptika mustevisi ile 05o09 lik bucaq emele getirdiyinden her teze Ay fazasi Gunes tutulmasi ile neticelenmir Gunes tutulmasinin bas vermesi ucun teze Ay fazasi Ay orbitinin duyunlerine ve ya ona yaxin yerlere tesaduf etmelidir Yeni Gunes tutulmasinin gerceklesmesi ucun teze ay fazasinda Ay ve ya ondan kicik bucaq mesafesinde olmalidir Ayin Gunese ve Yere gore veziyyetinden asili olaraq bezen Ayin bucaq diametri Gunesinkinden kicik olur Bu halda Ayin buraxdigi kolge konusunun tepesi Yer sethine catmir Onda Ay diski Gunes diskini tamam orte bilmir onun kenarlarinda isiqlanmis halqa gorunur Bele tutulma halqavari Gunes tutulmasi adlanir 1999 il tam tutulmasi2012 il helqevi tutulmasi Yer sethinde Ay kolgesinin eni maksimum 270 km dir Yarimkolgeninki ise 6700 km olur Tam tutulmada Gunesin xromosfer ve tac hissesinin musahidesi ucun elverisli serait yaranir Tam Gunes tutulmasi maksimum 7m 5 qismen tutulma 3h 5 halqavari tutulma ise texminen 12m davam ede biler Ek ser hallarda tam Gunes tutulmalari cemi 2 3m davam edir Venera ve Merkuri de Gunes diski qarsisindan kecerken tutulma toredir Novbeti tam Gunes tutulmasi2 3 iyul 2019 cu il tarixlerinde tam Gunes tutulmasi hadisesi bas verecek Adicekilen tebiet hadisesi iyulun 2 de yerli vaxtla saat 20 55 de baslayacaq ve 3 iyul 01 50 de basa catacaq Gunes tutulmasi Cili Argentina Cenubi Amerika ve Sakit okeanin cenubundan aydin gorunecek Qeyd edek ki novbeti Gunes tutulmasi 2019 cu ilin dekabr ayinin 26 na tesaduf edecek IstinadlarC M Quluzade Klassik astronomiya Arxivlenmis suret 2021 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2019 07 03 Xarici kecidlerAy tutulmasi nedir az