Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Güləbətin (tikmə) (türk. Altınişi, Telkırma, Bartın işi, türkm. akqayma, sarıqayma ) - qızılı və ya gümüşü saplardan, habelə onlara bənzədilən materiallardan qatışığı olan saplardan istifadə edilməklə icra edilən tikmə növüdür.
Tarixçə
Ən qədim tikmə növlərindən biridir. Uzmanların fikrincə, Orta Asiyada əmələ gəlib. Azərbaycanda isə daha çox Təbriz, Bakı, Şamaxı, Naxçıvan və s. şəhərlərində inkişaf etdirilmişdir. Ən qiymətli Şamaxı sənətkarlarının güləbətin tikmələri idi .
Xurşudbanu Natəvanın ecazkarlığı ilə gözoxşayan tikmələri o vaxtlar Rusiyada təşkil olunmuş müxtəlif miqyaslı sərgilərdə uğurla nümayiş etdirilib. 1882-ci ildə keçirilən Ümumrusiya sərgisinin Qafqaz şöbəsində göstərilən sənət nümunələri arasında şairənin incə zövqlə hazırladığı tikmə də olub. Mahud üzərində qızıl-gümüş saplarla toxunmuş bu tikmənin tamaşaçılar tərəfindən maraqla qarşılanmasını onların gözoxşayan naxış örtüyü və duyğulandırıcı rəng həlli olub .
Növləri
Güləbətin işləmə üsulun agörə hamar (zəminduzi) və qabarıq (məlihəduz) olmaqla iki cür olur:
- Hamar işləmə (zəminduzi) texnikası ilə məmulatı bəzəmək üçün düzbucaqlı çərçivəyə bənzər taxta kargah (dəzgah) və iynədən istifadə edirlər. Müvafiq parça kargaha tarım çəkildikdən sonra, onun üzərinə kağızdan kəsilmiş naxış motivləri- (eskiz) qoyub əvvəlcə adi sapla, sonra isə zərli və ya gümüşü (güləbətin) saplarla paralel surətdə bənd edilirdi.
- Qabarıq işləmə (məlihəduz) texnikası örtmə tikiş üsulu ilə icra olunurdu. Burada saplar bir-birinin yanına paralel və çox sıx bəndlənir. Güləbətin tikmənin bu üsulu haşiyə bəzəyində daha geniş tətbiq edilir. Naxışların parça üzərində bir qədər qabarıq çıxması üçün qalın sap və qaytandan da istifadə edirlər.
Güləbətin müxtəlif xalqlarda
Azərbaycanda güləbətin
Əsasən geyimlərə (araxçın, yaxa, yenglərə (manjetlərə) və s.), məişət əşyalarına (pul kisəsi, tənbəkiqabı, qayçıqabı, möhürqabı, at yəhəri və s.) vurulur. Gəlinin cehizinə güləbətin işləməli əşyalar qoşmaq adət idi.
Bu tikmə hamar və qabarıq olmaqla iki cür hazırlanıb. “Zəminduzi” adlanan həmin tikməni hasilə gətirmək üçün “kargah (dəzgah) adlanan taxta çərçivə və iynədən istifadə edilib. Qızılı və gümüşü (güləbətin) tellər xüsusi simkeşlər tərəfindən yüksək əyarlı gümüşdən hazırlanıb. Qızıl tel almaq üçün gümüş qızıl suya salınıb. Tellər ya xalis halda, ya da ipək iplik sapa sarınıb istifadə edilərmiş. Güləbətin tikmə üçün ağır, tünd rəngli parçalardan (məxmər, qanovuz, xara, misqal tirmə) istifadə olunub.
Digər türk xalqlarında güləbətin
Digər türk xalqlarında güləbətin eyni prinsiplə icra edilirdi: tünd qumaşın (məxmər, mahud) üzərində qızılı ya gümüşü saplarla işlənirdi, əsasən üst geyimə, məişət əşyalarına tətbiq edilirdi. Özbəkistanda güləbətinə "zərdüzi" deyirlər.
Avropada güləbətin
Avropada güləbətin barokko stilində istifadə edilirdi.
Ünlü güləbətin tikməçiləri
İstinadlar
- "Туркменская вышивка и ювелирные украшения". 2019-12-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-26.
- "TurizmAz - Ремесло". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-14.
- "Ziyadxan Əliyev - Xan qızının "Gül dəftəri"". 2016-03-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-16.
- Nizami kitabxanası - Azərbaycan tikmə sənəti[ölü keçid]
- Əllə yaradılan möcüzələr 2020-01-30 at the Wayback Machine. Şərq.- 2011.- 21 may.- S. 12.
- Savalan Fərəcov - Lifli rəssamlıq sənəti: tikmələr 2020-07-31 at the Wayback Machine. Mədəniyyət.- 2011.- 28 yanvar.- S. 15.
Video
- Исскуство золотого шитья у карачай
- Узбекское Сюзане (вышивка)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gulebetin tikme turk Altinisi Telkirma Bartin isi turkm akqayma sariqayma qizili ve ya gumusu saplardan habele onlara benzedilen materiallardan qatisigi olan saplardan istifade edilmekle icra edilen tikme novudur GulebetinTarixceEn qedim tikme novlerinden biridir Uzmanlarin fikrince Orta Asiyada emele gelib Azerbaycanda ise daha cox Tebriz Baki Samaxi Naxcivan ve s seherlerinde inkisaf etdirilmisdir En qiymetli Samaxi senetkarlarinin gulebetin tikmeleri idi Xursudbanu Natevanin ecazkarligi ile gozoxsayan tikmeleri o vaxtlar Rusiyada teskil olunmus muxtelif miqyasli sergilerde ugurla numayis etdirilib 1882 ci ilde kecirilen Umumrusiya sergisinin Qafqaz sobesinde gosterilen senet numuneleri arasinda sairenin ince zovqle hazirladigi tikme de olub Mahud uzerinde qizil gumus saplarla toxunmus bu tikmenin tamasacilar terefinden maraqla qarsilanmasini onlarin gozoxsayan naxis ortuyu ve duygulandirici reng helli olub NovleriGulebetin isleme usulun agore hamar zeminduzi ve qabariq meliheduz olmaqla iki cur olur Hamar isleme zeminduzi texnikasi ile memulati bezemek ucun duzbucaqli cerciveye benzer taxta kargah dezgah ve iyneden istifade edirler Muvafiq parca kargaha tarim cekildikden sonra onun uzerine kagizdan kesilmis naxis motivleri eskiz qoyub evvelce adi sapla sonra ise zerli ve ya gumusu gulebetin saplarla paralel suretde bend edilirdi Qabariq isleme meliheduz texnikasi ortme tikis usulu ile icra olunurdu Burada saplar bir birinin yanina paralel ve cox six bendlenir Gulebetin tikmenin bu usulu hasiye bezeyinde daha genis tetbiq edilir Naxislarin parca uzerinde bir qeder qabariq cixmasi ucun qalin sap ve qaytandan da istifade edirler Gulebetin muxtelif xalqlardaAzerbaycanda gulebetin Esasen geyimlere araxcin yaxa yenglere manjetlere ve s meiset esyalarina pul kisesi tenbekiqabi qayciqabi mohurqabi at yeheri ve s vurulur Gelinin cehizine gulebetin islemeli esyalar qosmaq adet idi Bu tikme hamar ve qabariq olmaqla iki cur hazirlanib Zeminduzi adlanan hemin tikmeni hasile getirmek ucun kargah dezgah adlanan taxta cercive ve iyneden istifade edilib Qizili ve gumusu gulebetin teller xususi simkesler terefinden yuksek eyarli gumusden hazirlanib Qizil tel almaq ucun gumus qizil suya salinib Teller ya xalis halda ya da ipek iplik sapa sarinib istifade edilermis Gulebetin tikme ucun agir tund rengli parcalardan mexmer qanovuz xara misqal tirme istifade olunub Diger turk xalqlarinda gulebetin Diger turk xalqlarinda gulebetin eyni prinsiple icra edilirdi tund qumasin mexmer mahud uzerinde qizili ya gumusu saplarla islenirdi esasen ust geyime meiset esyalarina tetbiq edilirdi Ozbekistanda gulebetine zerduzi deyirler Avropada gulebetin Avropada gulebetin barokko stilinde istifade edilirdi Unlu gulebetin tikmecileriMehriban Xelilzade Xursudbanu NatevanIstinadlar Turkmenskaya vyshivka i yuvelirnye ukrasheniya 2019 12 29 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 26 TurizmAz Remeslo 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 14 Ziyadxan Eliyev Xan qizinin Gul defteri 2016 03 11 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 16 Nizami kitabxanasi Azerbaycan tikme seneti olu kecid Elle yaradilan mocuzeler 2020 01 30 at the Wayback Machine Serq 2011 21 may S 12 Savalan Ferecov Lifli ressamliq seneti tikmeler 2020 07 31 at the Wayback Machine Medeniyyet 2011 28 yanvar S 15 VideoIsskustvo zolotogo shitya u karachaj Uzbekskoe Syuzane vyshivka Hemcinin baxTikme Xalq istedadlari film 1974