Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Genişmiqyaslı şəbəkə və ya qısaca WAN (ing. Wide area network) — böyük coğrafi əraziyə yayılan telekommunikasiya şəbəkəsi. Bu şəbəkə tez-tez icarəyə götürülmüş telekommunikasiya sxemləri ilə qurulur.
Bizneslər, eləcə də məktəblər və dövlət qurumları məlumatları dünyanın müxtəlif yerlərindən olan işçilərə, tələbələrə, müştərilərə, alıcılara və təchizatçılara ötürmək üçün genişmiqyaslı şəbəkələrdən istifadə edirlər. Əslində bu telekommunikasiya rejimi biznesə yerindən asılı olmayaraq gündəlik funksiyasını səmərəli şəkildə yerinə yetirməyə imkan verir. İnternet genişmiyqaslı şəbəkə hesab edilə bilər. Ancaq WAN adətən müəyyən bir təşkilat üçün qurulur və özəldir. WAN-lar lokal şəbəkələrdən (LAN) ayrıla bilər, çünki LAN fiziki cəhətdən proksimal şəbəkələrə aiddir.
Strukturu
WAN-ın dərslik tərifi coğrafi bölgələri əhatə edən kompüter şəbəkəsidir. Rabitə protokollarının və konsepsiyalarının tətbiqi baxımından WAN-lara məlumatların uzun məsafələrə və müxtəlif şəbəkələr arasında ötürülməsi üçün istifadə olunan kompüter şəbəkəsi texnologiyaları kimi baxmaq daha yaxşı olar. Bu fərq ondan irəli gəlir ki, OSI modelinin aşağı təbəqələrində işləyən ümumi lokal şəbəkə (LAN) texnologiyaları (məsələn, Ethernet və ya Wi-Fi) çox vaxt fiziki proksimal şəbəkələr üçün nəzərdə tutulub. Hansı ki, onlarla, yüzlərlə, hətta minlərlə kilometrdən uzaqdakı yerə məlumat ötürə bilməz.
WAN-lar LAN və digər şəbəkə növlərini birləşdirmək, bir yerdəki istifadəçilərin və kompüterlərin digər yerlərdəki istifadəçilər və kompüterlərlə əlaqə saxlaya bilməsi üçün istifadə olunur. Bir çox WAN müəyyən bir təşkilat üçün qurulur və özəldir. İnternet provayderləri tərəfindən qurulanlar isə təşkilatın LAN-dan internetə çıxışı təmin edir.
WAN-lar tez-tez icarəlik xətlərdən istifadə etməklə qurulur. İcarəlik xəttin hər bir ucunda yerləşən ruter bir tərəfdən LAN-ı digər tərəfdən LAN daxilində yerləşən ikinci ruter ilə birləşdirir. İcarəlik xətlər çox bahalı ola bildiyindən, WAN daha ucuz olan və ya paket kommutasiyası istifadə etməklə qurula bilər. (TCP/IP) kimi şəbəkə protokolları nəqliyyat və ünvanlama funksiyalarını təmin edir. , MPLS, ATM və Frame Relay kimi protokollar WAN-larda istifadə olunan bağlantıları çatdırmaq üçün tez-tez provayderlər tərəfindən istifadə olunur.
WAN üzrə akademik tədqiqatlar üç sahəyə bölünə bilər: riyazi modelləşdirmə, və .
Performans təkmilləşdirmələri bəzən və ya vasitəsilə həyata keçirilir.
X.25 texnologiyası
X.25 şəbəkələri bu gün korporativ şəbəkələrin qurulması üçün istifadə olunan paket kommutasiyalı ən geniş yayılmış şəbəkələrdir (şək. 34). Bunun əsas səbəbi odur ki, uzun müddət X.25 şəbəkələri kommersiya tipli paket kommutasiyalı yeganə şəbəkə olub və şəbəkənin hazırlığı səviyyəsinə zəmanət verirdi. Bundan əlavə X.25 şəbəkələri etibarlı olmayan xətlərdə kanal və şəbəkə səviyyəsində səhvlərin aşkar edilməsi və korreksiyasını quran protokol hesabına yaxşı işləyir. X.25 şəbəkəsi yüksək sürətli ayrılmış kanala birləşən paketlərin kommutasiyası funksiyasını yerinə yetirən S (Switch)- kommutatorlarından ibarətdir. Asinxron start-stop terminalları (T) şəbəkəyə PAD (Packet Assembler/Disassembler) qurğuları vasitəsilə qoşulurlar. Onlar daxili və ya xarici ola bilər. Daxili PAD adətən kommutatorun (S) içərisində yerləşir. Terminallar daxili PAD qurğusuna asinxron modemlə telefon şəbəkəsi vasitəsilə birləşirlər. Xarici PAD kommutatora X.25 əlaqə kanalı ilə birləşən çox da böyük olmayan qurğudur. Bir PAD adətən 8, 16 və ya 24 asinxron terminala müraciəti təmin edir. PAD-ın əsas funksiyasına aşağıdakılar aiddir:
- Asinxron terminallardan alınmış simvolların paketə yığılması;
- Paketlərdəki verilənlərin asinxron terminallara çıxarılması;
- X.25 şəbəkəsi üzrə lazımi komputerlərlə qoşulma-ayrılma prosedurasının idarə olunması;
- Paketlərin dolması, gözləmə müddətinin sona çatması yarandıqda onların ötürülməsi vəs.
X.25 şəbəkələri etibarsız rabitə xətlərində təhlükəsiz iş üçün nəzərdə tutulmuşdur (birləşmə yaratmaqla protokollar və iki səviyyədə kanal və şəbəkə səviyyəsində səhvlərin düzəldilməsi sayəsində), terminallar üçün xarakterik olan aşağı intensivlikli trafikin ötürülməsi üçün ən yaxşı uyğunlaşıb. EQUANT şirkətinin X.25 şəbəkəsi beş qitədə 1400-dən artıq nöqtədə olmaqla ən böyük qitələrarası paket kommutasiyası şəbəkəsidir.
Frame Relay texnologiyası
Frame Relay (kadrların retranslyasiyası) 1984-cü ildə CCITT (Consultative Committle for International Telegraph and Telephone) tərəfindən yaradılmış və sonra ANSI (American National Standarts Institute) tərəfindən təkmilləşdirilmişdir. X.25 protokolundan fərqli olaraq Frame Relay daha güclü informasiya axınına malik əlaqə xətləri üçün nəzərdə tutulub ki, bu da onun daha yüksək məhsuldarlıqlını və keyfiyyətini təmin edir.
Bundan başqa Frame Relay-ın üstün cəhətlərindən biri də səhvlərin aşkar edilməsi üçün tsiklik-artıqlı koddan (FCS) istifadə edilməsidir. Ancaq burada həmin səhvlərin düzədilməsi mexanizmi yoxdur.
Bayraqlar (flags) verilənləri hər iki tərəfdən məhdudlaşdırır (hərəsi 1 bayt). Öndəki bayraqdan sonra 2 baytlıq ünvan (address) sahəsi gəlir. Sonra verilənlər sahəsi gəlir – Data. Daha sonra 2 baytlıq FCS sahəsi gəlir.
Frame Relay həm ümumi, həm də xüsusi şəbəkələrdə istifadə edilə bilər. Bu zaman Frame Relay interfeysi olan T1 multipleksorundan istifadə edilir ki, bu da başqa interfeysləri də ona qoşmağa imkan verir (məsələn, səsin ötürülməsi, videotelekonfras keçirilməsi
ATM texnologiyası
Müasir böyük həcmli hesablama şəbəkələrində müxtəlif növ aparat və proqram təminatından istifadə edilir ki, onların da bir-birilə uyğunlaşdırılması şəbəkə adminstratorları üçün çoxlu problemlər yaradır.
Bu uyğunlaşmanı müəyyən dərəcədə yerinə yetirən ATM (Asynchronous Transfer Mode) texnologiyası aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
- lokal və qlobal şəbəkələr üçün ümumi nəqliyyat protokolu;
- hər birinin xidmət keyfiyyəti tələb olunan səviyyədə olmaqla kompüter və multimedia trafiklərini eyni nəqliyyat sistemləri çərçivəsində birləşdirmək;
- tələbdən asılı olaraq verilənlərin ötürülməsi üçün giqabit/san sürətə malik iyerarxik sistemin olması.
Burada ən çətin məsələ eyni əlaqə kanalı və eyni kommunikasiya avadanlıqları istifadə etməklə kompüter və multimedia trafiklərini eyni vaxtda ötürməkdir. Bu funksiya ATM kommutatorunun köməyilə həyata keçirilir.
ATM texnologiyasında müxtəlif təbiətli paketlər -kompüter, telefon və ya videokanal paketləri çox kiçik ölçülü paketlərə bölünərək sistemin girişinə daxil olur. Paketlərin uzunluğu 53 bayt olur, bunlardan 5 bayt başlığın uzunluğu, 48 bayt isə verilənlər olur. Belə ATM paketləri cell oyuqları adlanır. Bu paketlər böyük sürətli kanalla istifadəçiyə ötürülür. Paketin belə kiçik olması onun az vaxt ərzində ötürülməsinə imkan yaradır ki, bunun da bir az gecikməsi ötürmə tempinin aşağı düşməsinə səbəb olmur. Məsələn, prioritetli multimedia sistemlərində onun paketləri ən pis halda 53 baytın ötürülmə vaxtı qədər gecikə bilər, bu da 155 Mb/san sürət rejimində 3 mks-yə bərabər olur ki, çıxışda bu heç hiss edilmir. ATM şəbəkələrində son qovşaqlar şəbəkəyə xüsusi əlaqə xətləri vasitəsilə qoşulurlar, kommutatorlar isə öz aralarında yüksək sürətli, tezlik sıxlaşdırma qabiliyyətli əlaqə kanalları vasitəsilə birləşirlər.
Hər bir kommutator ona qoşulmuş qovşaqların paketlərini həmin kanallar vasitəsilə ünvanda göstərilən kommutatorlara ötürürlər.
Bununla bərabər ATM texnologiyasında paketlərdə xidməti informasiyanın az olması üçün qlobal şəbəkə standartı kimi qəbul olunmuş virtual birləşmənin təmini prinsipi tətbiq olunur. Bu zaman nəzərdə tutulmuş axırıncı qovşağın 20 baytlıq ünvanı yalnız birinci paketdə ötürülür və əlaqə yaradılan kimi o biri paketlərdə yalnız virtual əlaqənin nömrəsi göstərilir. Ona görə də 53 baytın 5 baytı xidməti informasiya olur, onun 3 baytı (20 baytlıq ünvan əvəzinə) virtual birləşmə üçün təyin edilir. 48 bayt isə verilənlər üçün nəzərdə tutulur. ISDN texnologiyası
ISDN (Integrated Service Digital Network) texnologiyası təxminən 20 il bundan əvvəl yaranıb. Əsas spesifikasiyalar Beynəlxalq Elektrorabitə İttifaqının (ITU) I.122 tövsiyələrində ifadə olunub. Sonradan digər normativ sənədlər də meydana çıxdı. ETSI (European Telecommunications Standards Institute) tərəfindən göstərilən səylər nəticəsində EuroISDN Avropada faktiki standart olur, onu Avropa telekommunikaya provayderlərinin və avadanlıq istehsalçılarının əksəriyyəti dəstəkləyir. ISDN şəbəkələrinin üstünlükləri aşağıdakılardır:
- informasiyanın yüksək etibarlıqla ötürülməsini təmin edən tam rəqəmsal şəbəkə.
- müxtəlif təbiətli informasiyanın yüksək ötürmə sürəti.
- telefoniya üçün funksiyaların geniş çoxluğu, səsin yüksək keyfiyyəti.
- dünyada geniş yayılması və əlyetənliyi.
Bununla yanaşı ISDN şəbəkələri bəzi nöqsanlardan da azad deyil, məsələn: müxtəlif istehsalçıların ISDN-avadanlıqlarının uzlaşması problemləri; mərkəzi kommutatorların modernləşdirilməsinin və yeni rəqəmsal infrastrukturun qurulmasının mürəkkəbliyi; servisin sifarişinin mürəkkəbliyi; əhəmiyyətli ilkin maliyyə qoyuluşlarının zəruriliyi. ISDN terminləri
"B" (Bearer) kanalı – səsin, verilənlərin, videonun ötürülməsi üçün 64 Kbit/san buraxma qabiliyyətli kanal. O, "təmiz" təqdim olunur, yəni onun bütün buraxma zolağı informasiyanın ötürülməsi üçün açıqdır, çağırışlar, siqnalizasiay və digər sistem informasiya D-kanalı ilə ötürülür.
"D" (Delta) kanalı – idarəedici siqnalların ötürülməsi üçün buraxma qabiliyyəti 16 (BRI) və ya 64 (PRI) Kbit/san olan xidməti kanal. "D" tipli bir kanal 2 və ya 30 (Evropa) B-kanalına xidmət edir və çağırışların tez generasiyası və silinməsi, daxil olan çağırışlar haqqında informasiyanı ötürmək imkanını təmin edir. BRI (Basic Rate Interface) – buraxma qabiliyyəti 144 Kbit/san (EuroISDN) olan standart baza interfeysi; o, iki "B" kanalını və bir "D" kanalını birləşdirir. BRI interfeysinə səkkizə qədər müxtəlif ISDN-qurğusu qoşmaq olar. Bu zaman hər qurğuya fərdi nömrə verilir (multiple subscriber numbers). ISDN-in çox vacib xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, BRI-rozetka qurmaq üçün operatora adətən yeni telefon cütü çəkmək lazım deyil – ümumi istifadəli telefon xətti istifadə edilir.
Son istifadəçilərin və ISDN kommutatorunun qarşılıqlı əlaqə qaydasını müəyyən edən BRI interfeysinin fiziki səviyyəsi kimi adi burulmuş cüt istifadə edilir, o, verilənlərin ötürülməsinin dupleks rejimində işləyir (U-interfeys). Binaların daxilində iki burulmuş cütdən ibarət kabel istifadə edilir (S/T- interfeys), o, səkkizə qədər son ISDN-qurğusu qoşmağa imkan verir. Buna görə daxili məftillərin xarici xəttə qoşulması üçün xüsusi qurğu lazımdır (hər bir BRI-interfeysə bir qurğu).
PRI (Primary Rate Interface) – bu interfeys bir neçə B-kanalını birləşdirir (Avropada – ümumi buraxma zolağı 2,048 Mbit/san olan 30 B-kanalını). BRI-dən fərqli olaraq o yalnız bir son qurğunu dəstəkləyir. Buna baxmayaraq, məsələn, ISDN-i dəstəkləyən lokal ATS-i və ya marşrutizatoru qoşaraq PRI-ni bir neçə BRI-interfeyslərə bölmək olar. Hazırda ofislərə PRI-servis təqdim etmək üçün bir (SDSL) və ya iki (HDSL) telefon cütündə rəqəmsal abonent xətti geniş istifadə edilir.
SS7–7 nömrəli Ümumi kanal siqnalizasiyası sistemi. O, ITU tərəfindən nitqin və verilənlərin inteqrasiyası imkanlarını artırmaq, telefoniyada kompüter sistemlərinin səmərəli istifadəsi, birləşmələrin tez qurulması və çağırışların keyfiyyətli marşrutlanması, vahid verilənlər bazalarının istifadəsi, ölkədən və ya regiondan asılı olmadan rabitənin müxtəlif növlərinin inteqrasiyası və tam uzlaşması (telefoniya, şanvari rabitə, verilənlərin ötürülməsi), nəticədə servisin keyfiyyətcə yeni səviyyəsinin alınması üçün işlənmiş və standartlaşdırılmışdı. SS7 yeddisəviyyəli ISO OSI modelinin üç aşağı səviyyəsini əhatə edir və iki altsistemdən ibarətdir: Message Transfer Part (MTP) siqnal məlumatlarının ötürülməsinə cavab verir, səhvlərin aşkarlanması və düzəldilməsi funksiyalarını və bir sıra əlavə funksiyaları həyata keçirir; UP (User Part) – daha yüksək səviyyənin altsistemidir – istifadəçinin dəstəklənməsinə cavab verir, bu altsistemə ISDN-şəbəkəyə cavab verən ISUP (Integrated Services User Part) hissəsi, telefoniyaya cavbdeh TUP (Telephone User Part) hissəsi və başqaları daxildir.
Həmçinin bax
- (IAN)
İstinadlar
- "A WAN Is a Wide Area Network. Here's How They Work". Lifewire. 2018-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-21.
- Groth, David and Skandler, Toby. Network+ Study Guide, Fourth Edition. Sybex, Inc. 2005. ISBN .
- . "wide area network" // Rasim Əliquliyev (redaktor). İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti (az.). Bakı: "İnformasiya texnologiyaları" / "Bakı" nəşriyyatı. 2017. səh. 806. ISBN . 6 sentyabr 2023 tarixində (PDF) (#archive_missing_url).
- Forouzan, Behrouz. Data Communications and Networking. McGraw-Hill. 2012-02-17. 14. ISBN .
- Zhang, Yan; Ansari, Nirwan; Wu, Mingquan; Yu, Heather. "On Wide Area Network Optimization". IEEE Communications Surveys & Tutorials. 14 (4). 2011-10-13: 1090–1113. doi:10.1109/SURV.2011.092311.00071. ISSN 1553-877X. 2022-02-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-01-29.
Xarici keçidlər
- "What is WAN (wide area network)? - Definition from WhatIs.com", SearchEnterpriseWAN (ingilis), İstifadə tarixi: 2017-04-21
- What is a software-defined wide area network?
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Genismiqyasli sebeke ve ya qisaca WAN ing Wide area network boyuk cografi eraziye yayilan telekommunikasiya sebekesi Bu sebeke tez tez icareye goturulmus telekommunikasiya sxemleri ile qurulur Genismiqyasli sebekeye WAN qosulan lokal sebeke LAN Biznesler elece de mektebler ve dovlet qurumlari melumatlari dunyanin muxtelif yerlerinden olan iscilere telebelere musterilere alicilara ve techizatcilara oturmek ucun genismiqyasli sebekelerden istifade edirler Eslinde bu telekommunikasiya rejimi biznese yerinden asili olmayaraq gundelik funksiyasini semereli sekilde yerine yetirmeye imkan verir Internet genismiyqasli sebeke hesab edile biler Ancaq WAN adeten mueyyen bir teskilat ucun qurulur ve ozeldir WAN lar lokal sebekelerden LAN ayrila biler cunki LAN fiziki cehetden proksimal sebekelere aiddir StrukturuWAN in derslik terifi cografi bolgeleri ehate eden komputer sebekesidir Rabite protokollarinin ve konsepsiyalarinin tetbiqi baximindan WAN lara melumatlarin uzun mesafelere ve muxtelif sebekeler arasinda oturulmesi ucun istifade olunan komputer sebekesi texnologiyalari kimi baxmaq daha yaxsi olar Bu ferq ondan ireli gelir ki OSI modelinin asagi tebeqelerinde isleyen umumi lokal sebeke LAN texnologiyalari meselen Ethernet ve ya Wi Fi cox vaxt fiziki proksimal sebekeler ucun nezerde tutulub Hansi ki onlarla yuzlerle hetta minlerle kilometrden uzaqdaki yere melumat oture bilmez WAN lar LAN ve diger sebeke novlerini birlesdirmek bir yerdeki istifadecilerin ve komputerlerin diger yerlerdeki istifadeciler ve komputerlerle elaqe saxlaya bilmesi ucun istifade olunur Bir cox WAN mueyyen bir teskilat ucun qurulur ve ozeldir Internet provayderleri terefinden qurulanlar ise teskilatin LAN dan internete cixisi temin edir WAN lar tez tez icarelik xetlerden istifade etmekle qurulur Icarelik xettin her bir ucunda yerlesen ruter bir terefden LAN i diger terefden LAN daxilinde yerlesen ikinci ruter ile birlesdirir Icarelik xetler cox bahali ola bildiyinden WAN daha ucuz olan ve ya paket kommutasiyasi istifade etmekle qurula biler TCP IP kimi sebeke protokollari neqliyyat ve unvanlama funksiyalarini temin edir MPLS ATM ve Frame Relay kimi protokollar WAN larda istifade olunan baglantilari catdirmaq ucun tez tez provayderler terefinden istifade olunur WAN uzre akademik tedqiqatlar uc saheye bolune biler riyazi modellesdirme ve Performans tekmillesdirmeleri bezen ve ya vasitesile heyata kecirilir X 25 texnologiyasiX 25 sebekeleri bu gun korporativ sebekelerin qurulmasi ucun istifade olunan paket kommutasiyali en genis yayilmis sebekelerdir sek 34 Bunun esas sebebi odur ki uzun muddet X 25 sebekeleri kommersiya tipli paket kommutasiyali yegane sebeke olub ve sebekenin hazirligi seviyyesine zemanet verirdi Bundan elave X 25 sebekeleri etibarli olmayan xetlerde kanal ve sebeke seviyyesinde sehvlerin askar edilmesi ve korreksiyasini quran protokol hesabina yaxsi isleyir X 25 sebekesi yuksek suretli ayrilmis kanala birlesen paketlerin kommutasiyasi funksiyasini yerine yetiren S Switch kommutatorlarindan ibaretdir Asinxron start stop terminallari T sebekeye PAD Packet Assembler Disassembler qurgulari vasitesile qosulurlar Onlar daxili ve ya xarici ola biler Daxili PAD adeten kommutatorun S icerisinde yerlesir Terminallar daxili PAD qurgusuna asinxron modemle telefon sebekesi vasitesile birlesirler Xarici PAD kommutatora X 25 elaqe kanali ile birlesen cox da boyuk olmayan qurgudur Bir PAD adeten 8 16 ve ya 24 asinxron terminala muracieti temin edir PAD in esas funksiyasina asagidakilar aiddir Asinxron terminallardan alinmis simvollarin pakete yigilmasi Paketlerdeki verilenlerin asinxron terminallara cixarilmasi X 25 sebekesi uzre lazimi komputerlerle qosulma ayrilma prosedurasinin idare olunmasi Paketlerin dolmasi gozleme muddetinin sona catmasi yarandiqda onlarin oturulmesi ves X 25 sebekeleri etibarsiz rabite xetlerinde tehlukesiz is ucun nezerde tutulmusdur birlesme yaratmaqla protokollar ve iki seviyyede kanal ve sebeke seviyyesinde sehvlerin duzeldilmesi sayesinde terminallar ucun xarakterik olan asagi intensivlikli trafikin oturulmesi ucun en yaxsi uygunlasib EQUANT sirketinin X 25 sebekesi bes qitede 1400 den artiq noqtede olmaqla en boyuk qitelerarasi paket kommutasiyasi sebekesidir Frame Relay texnologiyasiFrame Relay kadrlarin retranslyasiyasi 1984 cu ilde CCITT Consultative Committle for International Telegraph and Telephone terefinden yaradilmis ve sonra ANSI American National Standarts Institute terefinden tekmillesdirilmisdir X 25 protokolundan ferqli olaraq Frame Relay daha guclu informasiya axinina malik elaqe xetleri ucun nezerde tutulub ki bu da onun daha yuksek mehsuldarliqlini ve keyfiyyetini temin edir Bundan basqa Frame Relay in ustun cehetlerinden biri de sehvlerin askar edilmesi ucun tsiklik artiqli koddan FCS istifade edilmesidir Ancaq burada hemin sehvlerin duzedilmesi mexanizmi yoxdur Bayraqlar flags verilenleri her iki terefden mehdudlasdirir heresi 1 bayt Ondeki bayraqdan sonra 2 baytliq unvan address sahesi gelir Sonra verilenler sahesi gelir Data Daha sonra 2 baytliq FCS sahesi gelir Frame Relay hem umumi hem de xususi sebekelerde istifade edile biler Bu zaman Frame Relay interfeysi olan T1 multipleksorundan istifade edilir ki bu da basqa interfeysleri de ona qosmaga imkan verir meselen sesin oturulmesi videotelekonfras kecirilmesiATM texnologiyasiMuasir boyuk hecmli hesablama sebekelerinde muxtelif nov aparat ve proqram teminatindan istifade edilir ki onlarin da bir birile uygunlasdirilmasi sebeke adminstratorlari ucun coxlu problemler yaradir Bu uygunlasmani mueyyen derecede yerine yetiren ATM Asynchronous Transfer Mode texnologiyasi asagidaki funksiyalari yerine yetirir lokal ve qlobal sebekeler ucun umumi neqliyyat protokolu her birinin xidmet keyfiyyeti teleb olunan seviyyede olmaqla komputer ve multimedia trafiklerini eyni neqliyyat sistemleri cercivesinde birlesdirmek telebden asili olaraq verilenlerin oturulmesi ucun giqabit san surete malik iyerarxik sistemin olmasi Burada en cetin mesele eyni elaqe kanali ve eyni kommunikasiya avadanliqlari istifade etmekle komputer ve multimedia trafiklerini eyni vaxtda oturmekdir Bu funksiya ATM kommutatorunun komeyile heyata kecirilir ATM texnologiyasinda muxtelif tebietli paketler komputer telefon ve ya videokanal paketleri cox kicik olculu paketlere bolunerek sistemin girisine daxil olur Paketlerin uzunlugu 53 bayt olur bunlardan 5 bayt basligin uzunlugu 48 bayt ise verilenler olur Bele ATM paketleri cell oyuqlari adlanir Bu paketler boyuk suretli kanalla istifadeciye oturulur Paketin bele kicik olmasi onun az vaxt erzinde oturulmesine imkan yaradir ki bunun da bir az gecikmesi oturme tempinin asagi dusmesine sebeb olmur Meselen prioritetli multimedia sistemlerinde onun paketleri en pis halda 53 baytin oturulme vaxti qeder gecike biler bu da 155 Mb san suret rejiminde 3 mks ye beraber olur ki cixisda bu hec hiss edilmir ATM sebekelerinde son qovsaqlar sebekeye xususi elaqe xetleri vasitesile qosulurlar kommutatorlar ise oz aralarinda yuksek suretli tezlik sixlasdirma qabiliyyetli elaqe kanallari vasitesile birlesirler Her bir kommutator ona qosulmus qovsaqlarin paketlerini hemin kanallar vasitesile unvanda gosterilen kommutatorlara otururler Bununla beraber ATM texnologiyasinda paketlerde xidmeti informasiyanin az olmasi ucun qlobal sebeke standarti kimi qebul olunmus virtual birlesmenin temini prinsipi tetbiq olunur Bu zaman nezerde tutulmus axirinci qovsagin 20 baytliq unvani yalniz birinci paketde oturulur ve elaqe yaradilan kimi o biri paketlerde yalniz virtual elaqenin nomresi gosterilir Ona gore de 53 baytin 5 bayti xidmeti informasiya olur onun 3 bayti 20 baytliq unvan evezine virtual birlesme ucun teyin edilir 48 bayt ise verilenler ucun nezerde tutulur ISDN texnologiyasi ISDN Integrated Service Digital Network texnologiyasi texminen 20 il bundan evvel yaranib Esas spesifikasiyalar Beynelxalq Elektrorabite Ittifaqinin ITU I 122 tovsiyelerinde ifade olunub Sonradan diger normativ senedler de meydana cixdi ETSI European Telecommunications Standards Institute terefinden gosterilen seyler neticesinde EuroISDN Avropada faktiki standart olur onu Avropa telekommunikaya provayderlerinin ve avadanliq istehsalcilarinin ekseriyyeti destekleyir ISDN sebekelerinin ustunlukleri asagidakilardir informasiyanin yuksek etibarliqla oturulmesini temin eden tam reqemsal sebeke muxtelif tebietli informasiyanin yuksek oturme sureti telefoniya ucun funksiyalarin genis coxlugu sesin yuksek keyfiyyeti dunyada genis yayilmasi ve elyetenliyi Bununla yanasi ISDN sebekeleri bezi noqsanlardan da azad deyil meselen muxtelif istehsalcilarin ISDN avadanliqlarinin uzlasmasi problemleri merkezi kommutatorlarin modernlesdirilmesinin ve yeni reqemsal infrastrukturun qurulmasinin murekkebliyi servisin sifarisinin murekkebliyi ehemiyyetli ilkin maliyye qoyuluslarinin zeruriliyi ISDN terminleri B Bearer kanali sesin verilenlerin videonun oturulmesi ucun 64 Kbit san buraxma qabiliyyetli kanal O temiz teqdim olunur yeni onun butun buraxma zolagi informasiyanin oturulmesi ucun aciqdir cagirislar siqnalizasiay ve diger sistem informasiya D kanali ile oturulur D Delta kanali idareedici siqnallarin oturulmesi ucun buraxma qabiliyyeti 16 BRI ve ya 64 PRI Kbit san olan xidmeti kanal D tipli bir kanal 2 ve ya 30 Evropa B kanalina xidmet edir ve cagirislarin tez generasiyasi ve silinmesi daxil olan cagirislar haqqinda informasiyani oturmek imkanini temin edir BRI Basic Rate Interface buraxma qabiliyyeti 144 Kbit san EuroISDN olan standart baza interfeysi o iki B kanalini ve bir D kanalini birlesdirir BRI interfeysine sekkize qeder muxtelif ISDN qurgusu qosmaq olar Bu zaman her qurguya ferdi nomre verilir multiple subscriber numbers ISDN in cox vacib xususiyyeti ondan ibaretdir ki BRI rozetka qurmaq ucun operatora adeten yeni telefon cutu cekmek lazim deyil umumi istifadeli telefon xetti istifade edilir Son istifadecilerin ve ISDN kommutatorunun qarsiliqli elaqe qaydasini mueyyen eden BRI interfeysinin fiziki seviyyesi kimi adi burulmus cut istifade edilir o verilenlerin oturulmesinin dupleks rejiminde isleyir U interfeys Binalarin daxilinde iki burulmus cutden ibaret kabel istifade edilir S T interfeys o sekkize qeder son ISDN qurgusu qosmaga imkan verir Buna gore daxili meftillerin xarici xette qosulmasi ucun xususi qurgu lazimdir her bir BRI interfeyse bir qurgu PRI Primary Rate Interface bu interfeys bir nece B kanalini birlesdirir Avropada umumi buraxma zolagi 2 048 Mbit san olan 30 B kanalini BRI den ferqli olaraq o yalniz bir son qurgunu destekleyir Buna baxmayaraq meselen ISDN i destekleyen lokal ATS i ve ya marsrutizatoru qosaraq PRI ni bir nece BRI interfeyslere bolmek olar Hazirda ofislere PRI servis teqdim etmek ucun bir SDSL ve ya iki HDSL telefon cutunde reqemsal abonent xetti genis istifade edilir SS7 7 nomreli Umumi kanal siqnalizasiyasi sistemi O ITU terefinden nitqin ve verilenlerin inteqrasiyasi imkanlarini artirmaq telefoniyada komputer sistemlerinin semereli istifadesi birlesmelerin tez qurulmasi ve cagirislarin keyfiyyetli marsrutlanmasi vahid verilenler bazalarinin istifadesi olkeden ve ya regiondan asili olmadan rabitenin muxtelif novlerinin inteqrasiyasi ve tam uzlasmasi telefoniya sanvari rabite verilenlerin oturulmesi neticede servisin keyfiyyetce yeni seviyyesinin alinmasi ucun islenmis ve standartlasdirilmisdi SS7 yeddiseviyyeli ISO OSI modelinin uc asagi seviyyesini ehate edir ve iki altsistemden ibaretdir Message Transfer Part MTP siqnal melumatlarinin oturulmesine cavab verir sehvlerin askarlanmasi ve duzeldilmesi funksiyalarini ve bir sira elave funksiyalari heyata kecirir UP User Part daha yuksek seviyyenin altsistemidir istifadecinin desteklenmesine cavab verir bu altsisteme ISDN sebekeye cavab veren ISUP Integrated Services User Part hissesi telefoniyaya cavbdeh TUP Telephone User Part hissesi ve basqalari daxildir Hemcinin bax IAN Istinadlar A WAN Is a Wide Area Network Here s How They Work Lifewire 2018 06 12 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 21 Groth David and Skandler Toby Network Study Guide Fourth Edition Sybex Inc 2005 ISBN 0 7821 4406 3 wide area network Rasim Eliquliyev redaktor Informatika terminlerinin izahli lugeti az Baki Informasiya texnologiyalari Baki nesriyyati 2017 seh 806 ISBN 978 9952 434 82 8 6 sentyabr 2023 tarixinde PDF archive missing url Forouzan Behrouz Data Communications and Networking McGraw Hill 2012 02 17 14 ISBN 978 0 07 337622 6 Zhang Yan Ansari Nirwan Wu Mingquan Yu Heather On Wide Area Network Optimization IEEE Communications Surveys amp Tutorials 14 4 2011 10 13 1090 1113 doi 10 1109 SURV 2011 092311 00071 ISSN 1553 877X 2022 02 08 tarixinde Istifade tarixi 2022 01 29 Xarici kecidler What is WAN wide area network Definition from WhatIs com SearchEnterpriseWAN ingilis Istifade tarixi 2017 04 21 What is a software defined wide area network